Hướng dẫn quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên - IUCN

Kế hoạch quản lý khu bảo tồn thiên nhiên
Phân khu nguyên sinh/hoang dã
Trong phân khu này không cho phép mở đường hoặc xây dựng cơ sở hạ tầng lớn , thường cấm
các hoạt động của xe cơ giới. Ở đây chủ yếu diễn ra các quá trình tự nhiên. Để phục vụ công
tác quản lý chỉ nên có một vài đường mòn; có thể bố trí một vài điểm cắm trại, nhưng số lượng
và nội dung hoạt động cần được kiểm soát chặt chẽ.
Phân khu hạn chế phát triển.
Trong phân khu cho phép thực hiện các hoạt động không gây tác hại tới các giá trị độc đáo và
nổi bật của khu BTTN. Phân khu này cho phép tổ chức loại hình du lịch - nghỉ dưỡng, qua đó
làm giảm sức ép lên khu vực nguyên sinh hay hoang dã.
Phân khu phát triển/Phân khu dịch vụ.
Trong phân khu này cho phép xây dựng đường giao thông, khách sạn, các điều kiện thuận lợi
cho việc ăn ở và dịch vụ. Do đó nên tránh quy hoạch phân khu này trong hoặc gần khu vực
có các giá trị đặc biệt hoặc độc đáo của khu BTTN. Phân khu này không được áp dụng đối với
phân hạng khu BTTN mà mục tiêu chủ đạo là bảo vệ đa dạng sinh học, hoặc nghiên cứu khoa
học (ví dụ, khu dự trữ thiên nhiên nghiêm ngặt). Xu hướng hiện nay là đưa phân khu này ra
ngoài ranh giới khu BTTN.
Phân khu sử dụng tài nguyên theo phương thức truyền thống.
Nhiều khu BTTN có phân khu này nhằm mục đích tạo điều kiện cho người dân địa phương tiếp
tục sử dụng tài nguyên cho nhu cầu sinh kế hoặc theo phương thức truyền thống.
Các phân khu chức năng trong khu BTTN thuộc các hạng V và VI theo IUCN.
Trong các khu BTTN thuộc phân hạng V và VI theo IUCN, việc phân vùng nhằm mục tiêu đáp
ứng các nhu cầu về kinh tế, văn hóa, và bảo tồn tài nguyên. Phân vùng trong các khu BTTN
thuộc phân hạng V thường thông qua quy hoạch sử dụng đất tại các cảnh quan trên đất liền
hoặc trên biển; một phần của khu BTTN được quy hoạch cho các hoạt động kinh tế, các phần
khác dành cho bảo tồn để bảo vệ các giá trị tự nhiên.
Đối với các khu BTTN thuộc phân hạng VI), việc phân khu chức năng sẽ xác định ranh giới đối
với các loại hình sử dụng đất khác nhau.
Xác định các phân khu và chuẩn bị quy hoạch phân khu:
Tới nay chưa có một công thức chung để xác định các phân khu chức năng. Tuy nhiên, một
khu BTTN ít nhất phải có từ 02 phân khu chức năng trở lên, và trong đó phải có 01 khu được
coi là vùng cần phải được bảo vệ nghiêm ngặt/khá nghiêm ngặt. Nhà quy hoạch và nhóm lập
KHQL cần bắt đầu với các mục tiêu quản lý có liên quan. Sau đó sẽ thống nhất các tiêu chí để
phân vùng, dựa trên mục tiêu của khu vực và các yêu cầu phát triển. Các phân khu được xác
định căn cứ vào các thông tin tốt nhất có được và sự xét đoán chuyên nghiệp của nhóm lập
kế hoạch giỏi.
Những nhân tố sau đây cần chú ý trong khi xác định các phân khu:
• Bảo vệ các giá trị tài nguyên đặc biệt.
• Các hạn chế do cảnh quan và các yếu tố sinh thái, thí dụ như: độ dốc, dạng đất, chế độ
thủy văn và giá trị cảnh quan.
33