Hướng dẫn quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên - IUCN

Phụ lục
có bị áp lực bởi các khu đất liền kề hay không. Việc tăng cường công tác quản lý đối với các
khu liền kề là cần thiết kể cả nếu các khu này không được quyết định trở thành một phần của
khu BTTN.
Phân vùng trong khu bảo tồn thiên nhiên
Mặc dù mục tiêu chủ yếu của công tác quản lý là quyết định khu BTTN loại nào thuộc khu
nào, song, các kế hoạch quản lý thường đề cập đến nhiều phân khu chức năng với mục đích
khác nhau tuỳ theo điều kiện cụ thể của địa phương. Như vậy, để xây dựng được một khu
BTTN phù hợp thì ít nhất ¾ diện tích hoặc lớn hơn nữa càng tốt phải đựợc quản lý vì mục tiêu
chính; và diện tích còn lại phải được quản lý không mâu thuẫn với mục đích chính. Trường
hợp đơn vị quản lý được giao quản lý nhiều mục tiêu khác nhau, có thể xem trong phần phân
loại nhiều lần.
Trách nhiệm quản lý
Các chính phủ không thể từ bỏ mà phải chịu trách nhiệm chính về sự tồn tại và phát triển của
hệ thống các khu BTTN quốc gia. Họ phải coi các khu này là các cấu phần quan trọng trong các
chiến lược quốc gia về bảo tồn và phát triển bền vững. Tuy nhiên, trách nhiệm thực sự về quản
lý từng khu BTTN có thể lại thuộc các tổ chức ở cấp Trung ương, cấp tỉnh, chính quyền địa
phương, các tổ chức phi chính phủ, tư nhân hay cộng đồng địa phương. Do vậy, bản hướng
dẫn này sẽ đựợc xây dựng linh hoạt để có thể áp dụng tuỳ thuộc vào hình thức tổ chức quản
lý của mỗi loại khu BTTN. Cuối cùng là phải tiến hành kiểm tra xem liệu các cơ quan được bổ
nhiệm có đủ năng lực thực hiện các mục tiêu quản lý hay không. Mặc dù, trong thực tế, quản
lý các khu BTTN hạng I đến III thường là trách nhiệm của các cơ quan chính phủ. Việc quản lý
các khu BTTN hạng IV và V có thể sẽ là trách nhiệm của chính quyền địa phương, các cơ quan
này thường làm việc trong bộ máy nhà nước.
Sở hữu đất đai
Về cơ quan quản lý, điều quan trọng là phải kiểm tra xem hình thức sở hữu nào là thích hợp để
thực hiện được các mục tiêu quản lý khu BTTN. Ở nhiều nước, đất đai do các cơ quan nhà nước
(cấp Trung ương hoặc địa phương) hay tổ chức phi chính phủ có chuyên môn và mục tiêu bảo
tồn sở hữu và quản lý các khu BTTN hạng I-III. Tuy nhiên, sở hữu này không phổ biến, trong các
loại còn lại thì sở hữu tư nhân thường là phổ biến hơn cả, chủ yếu dưới dạng sở hữu đất đai.
Dù là sở hữu nào thì kinh nghiệm thực tế cho thấy thành công của công tác quản lý phụ thuộc
rất nhiều vào thiện chí và hỗ trợ của các cộng đồng địa phương. Trong các trường hợp trên, cơ
quan quản lý cần có một hệ thống thông tin, tư vấn và bộ máy hiệu quả, trong đó có các chính
sách khuyến khích để bảo đảm thực hiện được các mục tiêu quản lý.
Sự khác biệt giữa các vùng
Hệ thống phân hạng dự kiến sẽ áp dụng giống nhau cho tất cả các quốc gia để tạo điều kiện
thuận lợi cho việc thu thập, xử lý số liệu và tăng cường thông tin giữa các nước. Do vậy, Tổ chức
Bảo tồn Thiên nhiên Quốc Tế (IUCN) sẽ không đưa ra các tiêu chuẩn khác để áp dụng tại các
nơi trên thế giới. Tuy nhiên, điều kiện để xây dựng và quản lý các khu BTTN giữa các vùng và
các nước rất khác nhau. Ví dụ các vùng ở Châu Âu nơi cảnh quan đã được quản lý và ổn đình
từ lâu, do nhiều tổ chức sở hữu, không thích hợp để xây dựng các khu BTTN Hạng II, với hoàn
cảnh như vậy, một số vùng có thể xây dựng các khu BTTN Loại IV và V. Như vậy, Hệ thống phân
hạng quốc tế có thể áp dụng linh hoạt tại các nước có các nhu cầu rất khác nhau.
111