Hướng dẫn quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên - IUCN

110 Hướng dẫn quản lý KHU BẢO TỒN THIÊN NHIÊN
Áp dụng hệ thống phân hạng
Việc áp dụng Hệ thống phân hạng quốc tế khu BTTN của IUCN (1994) phải bám sát vào bối
cảnh lịch sử. Hiện nay có trên 9000 khu BTTN (năm 2001) đã đáp ứng được các tiêu chí và được
đưa vào Danh mục của Liên Hiệp quốc và tất cả các khu BTTN này được ghi trình tự từ Hạng I
đến Hạng V trong Hệ thống Phân hạng năm 1978 (Bảng Liệt kê của Liên Hiệp Quốc không ghi
Hạng VI và VIII, mặc dù có ghi các Di sản Thiên nhiên Thế giới, các khu Dự trữ Sinh quyển cũng
như các khu BTTN đất ngập nước). Hệ thống phân hạng đã được áp dụng rộng rãi tại nhiều
nơi trên thế giới và được sử dụng để làm cơ sở pháp lý cho các khu BTTN của nhiều quốc gia.
Ngoài ra, các thuật ngữ cũng như việc phân hạng các khu BTTN cũng đã được hiểu và chấp
nhận rộng rãi.
Tuy nhiên, bài học kinh nghiệm rút ra từ sử dụng hệ thống phân hạng năm 1978 cho thấy tiêu
chí phân hạng còn khá nhiều qui định không phù hợp với các hoàn cảnh rất khác nhau tại
nhiều nước trên thế giới.
Do vậy, bản hướng dẫn Hệ thống phân hạng năm 1994 được xây dựng để có được một khung
chung cho toàn thế giới áp dụng. Để xắp xếp các khu BTTN quốc gia vào Hệ thống phân hạng
quốc tế, cần phải xác định rõ các mục tiêu quản lý và bảo đảm có đủ các điều kiện để thực
hiện các mục tiêu đó. Nếu bản hướng dẫn được sử dụng đúng và thống nhất thì các khu BTTN
có thể xếp hạng phù hợp và thống nhất trên toàn cầu.
Các vấn đề nổi cộm khi xem xét hệ thống phân hạng năm 1978 là:
• Diện tích khu BTTN
• Phân vùng trong khu BTTN
• Trách nhiệm quản lý
• Sở hữu đất đai
• Sự khác biệt giữa các vùng
• Phân loại nhiều lần
• Các khu vực xung quanh khu BTTN
• Các lựa chọn của quốc tế
Một số định nghĩa và hướng dẫn dưới đây giúp cho việc áp dụng Hệ thống phân hạng quốc tế
các khu BTTN của IUCN tại các quốc gia.
Qui mô của khu bảo tồn thiên nhiên
Khu BTTN phải phản ánh được diện tích mặt đất hay mặt nước cần có để thực hiện các mục
tiêu quản lý. Do vậy, trong phân hạng I, phải có qui mô khu BTTN đủ để bảo đảm đựợc tính
nguyên vẹn của khu BTTN để thực hiện được các mục tiêu bảo tồn nghiêm ngặt, nghiên cứu,
hay bảo tồn các loài hoang dã. Hay trong ví dụ Hạng II, ranh giới khu BTTN cần phải khoanh đủ
rộng để chứa được một, hai hay toàn bộ hệ sinh thái đồng thời tránh được các hoạt động khai
thác và xâm lấn của con người. Trong thực tế, Bảng liệt kê của Liên Hiệp Quốc chỉ bao gồm các
khu có diện tích ít nhất là 1000 ha hoặc 100 ha trong trường hợp là các hòn đảo được bảo tồn
nguyên vẹn, tuy nhiên, số liệu trên mới chỉ là dự kiến.
Các cơ quan đề xuất chọn khu BTTN có nghĩa vụ kiểm tra lại công tác quản lý của mình xem