Рынок нефти и газа в Польше - Instytut Nafty i Gazu
Рынок нефти и газа в Польше - Instytut Nafty i Gazu
Рынок нефти и газа в Польше - Instytut Nafty i Gazu
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Рапорт Инст<strong>и</strong>тута <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong> <strong>в</strong> Крако<strong>в</strong>е<br />
<strong>и</strong> <strong>газа</strong> <strong>в</strong> <strong>Польше</strong><br />
2011<br />
2011 № 6 <strong>Рынок</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong><br />
Почетный Спонсор:<br />
Minister Gospodarki RP<br />
Гла<strong>в</strong>ный Спонсор:<br />
Информац<strong>и</strong>онный<br />
Партнер:
PWC
Огла<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е:<br />
Вступ<strong>и</strong>тельное сло<strong>в</strong>о М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стра эконом<strong>и</strong>к<strong>и</strong> ..........................................................................................................................5<br />
Эконом<strong>и</strong>ка <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong> ..........................................................................................................7<br />
Необход<strong>и</strong>м л<strong>и</strong> контроль <strong>в</strong>ласт<strong>и</strong> за нефтью <strong>и</strong> газом? ..................................................................................................... 8<br />
Есть л<strong>и</strong> осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я для беспокойст<strong>в</strong>а по по<strong>в</strong>оду перспект<strong>и</strong><strong>в</strong>ы поста<strong>в</strong>ок <strong>в</strong> Польшу <strong>и</strong> цен на газо<strong>в</strong>ое топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о? .....16<br />
Нефть: по<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, добыча, рынок .....................................................................................23<br />
Как карл<strong>и</strong>к стал <strong>в</strong>ел<strong>и</strong>каном... .................................................................................................................................................................24<br />
Соц<strong>и</strong>альные ре<strong>в</strong>олюц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> Афр<strong>и</strong>ке: м<strong>и</strong>р ждёт очередной нефтекр<strong>и</strong>з<strong>и</strong>с? ....................................................40<br />
Бурен<strong>и</strong>е ...........................................................................................................................................................................................................................46<br />
Газ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок ..................................................................... 53<br />
Шанс на у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>е энергет<strong>и</strong>ческой безопасност<strong>и</strong> Польш<strong>и</strong> .............................................................................. 54<br />
Нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онный подход к нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онным месторожден<strong>и</strong>ям ...................................................................60<br />
Тепл<strong>и</strong>чные газы прот<strong>и</strong><strong>в</strong> Земл<strong>и</strong> ...............................................................................................................................................................66<br />
«Мода» на газо<strong>в</strong>ые хабы – дойдёт л<strong>и</strong> она <strong>и</strong> до Польш<strong>и</strong>? ..............................................................................................74<br />
СУГ под спец<strong>и</strong>альным контролем ......................................................................................................................................................80<br />
Но<strong>в</strong>ые задач<strong>и</strong> <strong>в</strong> област<strong>и</strong> по<strong>и</strong>ска газо<strong>в</strong>ых месторожден<strong>и</strong>й .....................................................................................90<br />
ООО “По<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> Нефт<strong>и</strong> <strong>и</strong> Газа Крако<strong>в</strong>” гото<strong>в</strong><strong>и</strong>тся к бурен<strong>и</strong>ю на месторожден<strong>и</strong>ях сланце<strong>в</strong>ого <strong>газа</strong> ...96<br />
Мон<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>нг <strong>в</strong> реж<strong>и</strong>ме он-лайн ........................................................................................................................................................100<br />
Вклад <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>тута «BSiPG GAZOPROJEKT SA» <strong>в</strong> по<strong>в</strong>ышен<strong>и</strong>е энергет<strong>и</strong>ческой безопасност<strong>и</strong> страны ....106<br />
„Мульт<strong>и</strong>”, л<strong>и</strong>бо „масса со<strong>в</strong>ременных решен<strong>и</strong>й” ....................................................................................................................114<br />
Эколог<strong>и</strong>я <strong>в</strong> нефтегазо<strong>в</strong>ом секторе ...................................................................... 121<br />
Популяр<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>я полезной энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> ....................................................................................................................................................122<br />
Б<strong>и</strong>окомпоненты <strong>в</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>е <strong>и</strong> моторное масло ...............................................................................................................128<br />
Б<strong>и</strong>ооч<strong>и</strong>стные сооружен<strong>и</strong>я: работа для м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змо<strong>в</strong> ..................................................................................136<br />
Нефть <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>родный газ - некон<strong>в</strong>енц<strong>и</strong>ональное будущее .........................................................................................142<br />
Редакц<strong>и</strong>я:<br />
<strong>Рынок</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong> <strong>в</strong> <strong>Польше</strong> Маркет<strong>и</strong>нг <strong>и</strong> реклама: Regina Katlabi<br />
ISSN 1896-4702<br />
Издательст<strong>в</strong>о Инст<strong>и</strong>тута <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong><br />
<strong>в</strong> Крако<strong>в</strong>е:<br />
<strong>Instytut</strong> <strong>Nafty</strong> i <strong>Gazu</strong><br />
31-503 Kraków, ul. Lubicz 25 a<br />
Tel.: +48(12) 421 00 33<br />
Fax: +48(12) 430 38 85<br />
email: offi ce@inig.pl<br />
www.inig.pl<br />
REGON: 000023136<br />
Wojciech Łyko<br />
e-mail: Wojciech.Lyko@inig.pl<br />
Layout, DTP:<br />
Paweł Noszkiewicz<br />
e-mail: pawel.n@webkreator.com.pl<br />
Редакторы:<br />
Agnieszka J. Kozak<br />
Wojciech Łyko<br />
Сотрудн<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о с редакц<strong>и</strong>ей:<br />
Tomasz Barańczyk<br />
Sławomir Huss<br />
Anna Huszał<br />
Grzegorz Łapa<br />
Mariusz Caliński<br />
Joanna Zaleska-Bartosz<br />
Zbigniew Stępień<br />
Stanisław Oleksiak<br />
Wiesława Urzędowska<br />
Joanna Brzeszcz<br />
Piotr Kapusta<br />
Anna Turkiewicz<br />
Иллюстрац<strong>и</strong><strong>и</strong>:<br />
Размещенные <strong>в</strong> данной публ<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
NIP: 675-000-12-77<br />
Grzegorz Kuś<br />
фотограф<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> р<strong>и</strong>сунк<strong>и</strong> <strong>в</strong>зяты со стран<strong>и</strong>ц:<br />
KRS: 0000075478<br />
Редакц<strong>и</strong>я:<br />
Jacek Ciborski<br />
Michał Krasodomski<br />
Maria Woźny<br />
sxc.hu, isctockphoto, Grupa Lotos S.A.,<br />
<strong>Instytut</strong> <strong>Nafty</strong> i <strong>Gazu</strong>, PNiG Sp. z o.o.<br />
Остальные <strong>и</strong>ллюстрац<strong>и</strong><strong>и</strong> был<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>гото<strong>в</strong>-<br />
<strong>Instytut</strong> <strong>Nafty</strong> i <strong>Gazu</strong><br />
Piotr Kasza<br />
лены а<strong>в</strong>торам<strong>и</strong> тексто<strong>в</strong>.<br />
31-503 Kraków, ul. Lubicz 25 a<br />
Tel.: +48(12) 421 00 33,<br />
Fax: +48(12) 430 38 85<br />
email: nafta-gaz@inig.pl<br />
Jerzy Rachwalski<br />
Iweta Gdala<br />
Mateusz Konieczny<br />
Beata Altkorn<br />
Irena Matyasik<br />
Печать:<br />
Drukarnia i Agencja Wydawnicza „ARGI”<br />
ul. Żegiestowska 11, Wrocław<br />
Т<strong>и</strong>раж:<br />
www.inig.pl<br />
Anna Jarosz<br />
1200 экземпляро<strong>в</strong>
WICEPREZES RADY MINISTRÓW<br />
MINISTER GOSPODARKI<br />
Waldemar Pawlak<br />
У<strong>в</strong>ажаемые господа,<br />
Мне безмерно пр<strong>и</strong>ятно порекомендо<strong>в</strong>ать Вам<br />
очередной ежегодный рапорт Инст<strong>и</strong>тута <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong><br />
<strong>в</strong> Крако<strong>в</strong>е – <strong>Рынок</strong> польской <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong> 2011.<br />
Издан<strong>и</strong>е комплексно подн<strong>и</strong>мает на<strong>и</strong>более <strong>и</strong>нтересные<br />
<strong>в</strong>опросы нефтяного <strong>и</strong> газо<strong>в</strong>ого сектора, я<strong>в</strong>ляясь<br />
пре<strong>в</strong>осходным дополнен<strong>и</strong>ем <strong>и</strong> с<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем<br />
знан<strong>и</strong>й <strong>в</strong> эт<strong>и</strong>х областях. <strong>Рынок</strong> польской <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong><br />
<strong>газа</strong> 2011 предста<strong>в</strong>ляет на<strong>и</strong>более насущные темы, которые<br />
<strong>в</strong> знач<strong>и</strong>тельной ступен<strong>и</strong> детерм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>руют форму<br />
энергет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х рынко<strong>в</strong> – результаты бл<strong>и</strong>жайшего<br />
запуска газопро<strong>в</strong>ода Nord Stream <strong>и</strong>л<strong>и</strong> же <strong>в</strong>л<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>е<br />
событ<strong>и</strong>й <strong>в</strong> Се<strong>в</strong>ерной Афр<strong>и</strong>ке <strong>и</strong> на Бл<strong>и</strong>жнем Востоке<br />
на м<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ые цены <strong>и</strong> предложен<strong>и</strong>е <strong>нефт<strong>и</strong></strong>. В <strong>и</strong>здан<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
нашлось место также для ряда с<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>й <strong>и</strong> анал<strong>и</strong>зо<strong>в</strong><br />
<strong>в</strong> област<strong>и</strong> сланце<strong>в</strong>ого <strong>газа</strong>, СУГ, но<strong>в</strong>ых технолог<strong>и</strong>й <strong>и</strong><br />
<strong>в</strong>опросо<strong>в</strong> по охране окружающей среды.<br />
В настоящее <strong>в</strong>ремя энергет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й сектор, это<br />
фундамент эконом<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong> осно<strong>в</strong>а функц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
<strong>в</strong>сех <strong>в</strong>ет<strong>в</strong>ей промышленност<strong>и</strong>. Мы пр<strong>и</strong><strong>в</strong>ыкл<strong>и</strong>, что<br />
нефть, топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>родный газ я<strong>в</strong>ляются предметом<br />
ежедне<strong>в</strong>ных донесен<strong>и</strong>й СМИ <strong>в</strong> объёме цен, предложен<strong>и</strong>й,<br />
нарушен<strong>и</strong>й поста<strong>в</strong>ок <strong>и</strong> но<strong>в</strong>ых <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>й.<br />
Польша относ<strong>и</strong>тся к этой област<strong>и</strong> с огромным у<strong>в</strong>ажен<strong>и</strong>ем.<br />
– Мы стараемся созда<strong>в</strong>ать дружест<strong>в</strong>енные<br />
юр<strong>и</strong>д<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е пра<strong>в</strong><strong>и</strong>ла функц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я для предпр<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мателей<br />
<strong>в</strong> секторе <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong>, пр<strong>и</strong>стально наблюдаем<br />
за событ<strong>и</strong>ям<strong>и</strong> на форуме Е<strong>в</strong>росоюза <strong>и</strong> <strong>в</strong>меш<strong>и</strong><strong>в</strong>аемся<br />
<strong>в</strong>сегда, когда сочтём, что предлагаемые<br />
решен<strong>и</strong>я не <strong>и</strong>дут <strong>в</strong>прок раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>ю польского энергет<strong>и</strong>ческого<br />
сектора.<br />
Польша <strong>в</strong> текущем полугод<strong>и</strong><strong>и</strong> руко<strong>в</strong>од<strong>и</strong>т работой<br />
ЕС <strong>и</strong> это <strong>в</strong>ремя мы также пос<strong>в</strong>ящаем очень <strong>и</strong>нтенс<strong>и</strong><strong>в</strong>ным<br />
дейст<strong>в</strong><strong>и</strong>ям <strong>в</strong> област<strong>и</strong> энергет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х <strong>в</strong>опросо<strong>в</strong><br />
– заостряем <strong>в</strong>нешн<strong>и</strong>й размер энергет<strong>и</strong>ческой пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>к<strong>и</strong><br />
ЕС, пропаганд<strong>и</strong>руем энергет<strong>и</strong>ческую сол<strong>и</strong>дарность<br />
<strong>и</strong> стараемся с благоразум<strong>и</strong>ем подход<strong>и</strong>ть к<br />
аспекту кл<strong>и</strong>мат<strong>и</strong>ческого функц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я энергет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
секторо<strong>в</strong> <strong>в</strong> Е<strong>в</strong>ропе.<br />
Вальдемар Па<strong>в</strong>ляк – <strong>в</strong><strong>и</strong>це-премьер, м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стр эконом<strong>и</strong>к<strong>и</strong><br />
Польша сто<strong>и</strong>т перед больш<strong>и</strong>м<strong>и</strong> <strong>в</strong>ызо<strong>в</strong>ам<strong>и</strong> <strong>в</strong> област<strong>и</strong><br />
энергет<strong>и</strong>к<strong>и</strong> – достаточно упомянуть о раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
сектора сланце<strong>в</strong>ого <strong>газа</strong>, ядерной энергет<strong>и</strong>ке <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
же <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ях <strong>в</strong> электроэнергет<strong>и</strong>ку, газопромысел<br />
<strong>и</strong> горную промышленность. Это очень прод<strong>в</strong><strong>и</strong>нутые<br />
дейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я, Польша рассудочно подход<strong>и</strong>т к каждому <strong>и</strong>з<br />
секторо<strong>в</strong> энергет<strong>и</strong>к<strong>и</strong>, стараясь след<strong>и</strong>ть за конкурентностью<br />
<strong>и</strong> <strong>и</strong>нно<strong>в</strong>ац<strong>и</strong>онностью эконом<strong>и</strong>к<strong>и</strong>.<br />
Энергет<strong>и</strong>ческая безопасность <strong>и</strong>меет с<strong>в</strong>ое огромное<br />
значен<strong>и</strong>е <strong>в</strong> заботе о таком состоян<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>нтересо<strong>в</strong><br />
государст<strong>в</strong>а, которое гарант<strong>и</strong>рует постоянст<strong>в</strong>о поста<strong>в</strong>ок<br />
энергонос<strong>и</strong>телей пр<strong>и</strong> одно<strong>в</strong>ременном ос<strong>в</strong>оен<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
месторожден<strong>и</strong>й <strong>в</strong>нутр<strong>и</strong> страны, а также о запасные<br />
пут<strong>и</strong> поста<strong>в</strong>ок. Польша, энергет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong> безопасная<br />
страна, хотя не с<strong>в</strong>ободна от <strong>в</strong>л<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>я событ<strong>и</strong>й на м<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ых<br />
рынках, что мы наблюдаем особенно <strong>в</strong> последн<strong>и</strong>х<br />
месяцах – цены на нефть <strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о.<br />
От <strong>в</strong>сего сердца со<strong>в</strong>етую проч<strong>и</strong>тать это <strong>и</strong>здан<strong>и</strong>е.<br />
<strong>Рынок</strong> польской <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong> 2011 – это поз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>я<br />
предназначена не только для л<strong>и</strong>ц глубоко <strong>в</strong>о<strong>в</strong>лечённых<br />
<strong>в</strong> энергет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е <strong>в</strong>опросы, но также для <strong>в</strong>сех, кто<br />
желает расш<strong>и</strong>р<strong>и</strong>ть с<strong>в</strong>о<strong>и</strong> знан<strong>и</strong>я <strong>в</strong> этой област<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> узнать<br />
но<strong>в</strong>ейш<strong>и</strong>е анал<strong>и</strong>зы, тренды <strong>и</strong> событ<strong>и</strong>я нефтегазо<strong>в</strong>ого<br />
рынка.<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011
Эконом<strong>и</strong>ка<br />
<strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong>
8<br />
Сущест<strong>в</strong>ует ряд групп <strong>и</strong>нструменто<strong>в</strong>, которые<br />
поз<strong>в</strong>оляют органам <strong>в</strong>ласт<strong>и</strong> <strong>в</strong>л<strong>и</strong>ять на стратег<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е<br />
секторы эконом<strong>и</strong>к<strong>и</strong>. Их спектр разнообразен:<br />
нач<strong>и</strong>ная с налого<strong>в</strong>ых <strong>и</strong>нструменто<strong>в</strong>, контроля<br />
<strong>в</strong>ладельца за ключе<strong>в</strong>ым<strong>и</strong> субъектам<strong>и</strong> энергет<strong>и</strong>ческой<br />
цепочк<strong>и</strong> сто<strong>и</strong>мост<strong>и</strong>, до поддержк<strong>и</strong> <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных<br />
проекто<strong>в</strong>. Уч<strong>и</strong>ты<strong>в</strong>ая е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>е регул<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>к<strong>и</strong>,<br />
<strong>в</strong> случае стран-члено<strong>в</strong> ЕС <strong>в</strong>озможность г<strong>и</strong>бкого<br />
урегул<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я с помощью налого<strong>в</strong>ых <strong>и</strong>нструменто<strong>в</strong><br />
огран<strong>и</strong>чена, поэтому поя<strong>в</strong>ляются друг<strong>и</strong>е <strong>и</strong>нструменты,<br />
<strong>в</strong> особенност<strong>и</strong>, модерн<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анные<br />
<strong>и</strong> проэколог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е, которые быстро получают<br />
пр<strong>и</strong>знан<strong>и</strong>е.<br />
Анал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>руя <strong>в</strong>опросы пр<strong>и</strong>сутст<strong>в</strong><strong>и</strong>я (<strong>в</strong>мешательст<strong>в</strong>а)<br />
государст<strong>в</strong>а <strong>в</strong> стратег<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е сектора, следует<br />
начать с на<strong>и</strong>более болезненных для <strong>в</strong>од<strong>и</strong>телей<br />
аспекто<strong>в</strong> акц<strong>и</strong>зного налога <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>х <strong>и</strong>нструменто<strong>в</strong><br />
государст<strong>в</strong>енной казны. Сред<strong>и</strong> налого<strong>в</strong>ых <strong>и</strong>нструменто<strong>в</strong><br />
<strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я на рынок <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong>, а <strong>в</strong> последст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong><br />
на уро<strong>в</strong>ень цен эт<strong>и</strong>х благ, следует указать:<br />
акц<strong>и</strong>з на топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о, топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ный сбор <strong>и</strong> ста<strong>в</strong>ка налога<br />
НДС. Более ш<strong>и</strong>рок<strong>и</strong>й д<strong>и</strong>апазон ф<strong>и</strong>скальных <strong>и</strong>нструменто<strong>в</strong><br />
с непосредст<strong>в</strong>енным <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>ем касается<br />
рынка <strong>нефт<strong>и</strong></strong>. Одно<strong>в</strong>ременно, <strong>в</strong> с<strong>в</strong>яз<strong>и</strong> с необход<strong>и</strong>мостью<br />
охраны окружающей среды, государст<strong>в</strong>о<br />
должно форм<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать также с<strong>в</strong>ою ф<strong>и</strong>скальную пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ку,<br />
касающуюся рынка <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong> с учетом этого<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
Эконом<strong>и</strong>ка <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong><br />
Пра<strong>в</strong><strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>о Польш<strong>и</strong> <strong>в</strong> стратег<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х секторах<br />
Необход<strong>и</strong>м л<strong>и</strong> контроль <strong>в</strong>ласт<strong>и</strong><br />
за нефтью <strong>и</strong> газом?<br />
ТОМАШ БАРАНЬЧИК, СЛАВОМИР ХУСС, ГЖЕГОЖ КУСЬ<br />
Анал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>руя роль государст<strong>в</strong>а <strong>в</strong> секторе <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong>, можно<br />
легко замет<strong>и</strong>ть, что сокращающееся энергет<strong>и</strong>ческое сырье <strong>и</strong> постоянно<br />
растущ<strong>и</strong>й спрос на любого т<strong>и</strong>па топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о, ста<strong>в</strong><strong>и</strong>т <strong>в</strong>ласт<strong>и</strong> стран <strong>в</strong> несомненно<br />
сложную с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>ю. Ведь он<strong>и</strong> должны одно<strong>в</strong>ременно удо<strong>в</strong>лет<strong>в</strong>ор<strong>и</strong>ть<br />
потребност<strong>и</strong> с<strong>в</strong>о<strong>и</strong>х граждан, обеспеч<strong>и</strong>ть конкурентоспособность эконом<strong>и</strong>к<strong>и</strong>,<br />
защ<strong>и</strong>ту окружающей среды <strong>и</strong> налад<strong>и</strong>ть поступлен<strong>и</strong>я <strong>в</strong> бюджет.<br />
аспекта. Вл<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>е на рынок <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong><br />
может быть дост<strong>и</strong>гнуто путем <strong>в</strong><strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я определенных<br />
налого<strong>в</strong>ых ус<strong>и</strong>лен<strong>и</strong>й л<strong>и</strong>бо льгот, как для потреб<strong>и</strong>телей,<br />
так <strong>и</strong> предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>й <strong>в</strong> эт<strong>и</strong>х секторах.<br />
Модел<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е с помощью<br />
акц<strong>и</strong>за, НДС <strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ного сбора<br />
Продажа ж<strong>и</strong>дкого топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а подлеж<strong>и</strong>т налогообложен<strong>и</strong>ю<br />
акц<strong>и</strong>зным налогом, который <strong>в</strong> настоящее<br />
<strong>в</strong>ремя соста<strong>в</strong>ляет 1565 злотых/1000 л<strong>и</strong>тро<strong>в</strong><br />
<strong>в</strong> отношен<strong>и</strong><strong>и</strong> бенз<strong>и</strong>но<strong>в</strong> без содержан<strong>и</strong>я с<strong>в</strong><strong>и</strong>нца <strong>и</strong><br />
1048 зл./1000 л <strong>в</strong> случае газойля. Ста<strong>в</strong>к<strong>и</strong> акц<strong>и</strong>зы<br />
определены <strong>в</strong> законе об акц<strong>и</strong>зном налоге, что го<strong>в</strong>ор<strong>и</strong>т<br />
о том, что <strong>и</strong>х <strong>в</strong>озможное <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>е требует<br />
прохожден<strong>и</strong>я продолж<strong>и</strong>тельного законодательного<br />
процесса. По пра<strong>в</strong>де го<strong>в</strong>оря, <strong>в</strong> определенных<br />
с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>ях, с учетом состоян<strong>и</strong>я эконом<strong>и</strong>к<strong>и</strong> государст<strong>в</strong>а,<br />
м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стр ф<strong>и</strong>нансо<strong>в</strong> может <strong>в</strong>ременно (не<br />
дольше, чем на тр<strong>и</strong> месяца <strong>и</strong> через <strong>и</strong>нтер<strong>в</strong>алы, как<br />
м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мум, <strong>в</strong> тр<strong>и</strong> месяца) сн<strong>и</strong>жать ста<strong>в</strong>к<strong>и</strong> акц<strong>и</strong>за на<br />
определенные <strong>и</strong>здел<strong>и</strong>я, однако, кажется, что такое<br />
решен<strong>и</strong>е может пр<strong>и</strong>нест<strong>и</strong> только краткосрочный<br />
результат.
Эконом<strong>и</strong>ка <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong><br />
Пр<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мая <strong>в</strong>о <strong>в</strong>н<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>е законодательные <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>я,<br />
которые начал<strong>и</strong> дейст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>атель <strong>в</strong><br />
<strong>Польше</strong> <strong>в</strong> начале 2011 года (сред<strong>и</strong> проч<strong>и</strong>х,<br />
у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>е ста<strong>в</strong>к<strong>и</strong> НДС с 22% до 23%, аннул<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е<br />
льготы на б<strong>и</strong>отопл<strong>и</strong><strong>в</strong>о <strong>в</strong> акц<strong>и</strong>зном налоге<br />
<strong>и</strong> <strong>в</strong> CIT), <strong>в</strong> бл<strong>и</strong>жайшее <strong>в</strong>ремя следует ож<strong>и</strong>д<br />
ать с корей очередного у <strong>в</strong>ел<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>я<br />
ф<strong>и</strong>скального да<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я <strong>в</strong> налоге НДС <strong>и</strong> акц<strong>и</strong>зе,<br />
чем <strong>и</strong>х сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>я. Го<strong>в</strong>орят <strong>в</strong> пользу этого также<br />
<strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>я <strong>в</strong> законе об НДС, ста<strong>в</strong>ящ<strong>и</strong>е <strong>в</strong> за<strong>в</strong><strong>и</strong>с<strong>и</strong>мость<br />
ста<strong>в</strong>ку этого налога от соотношен<strong>и</strong>я<br />
государст<strong>в</strong>енного долга <strong>и</strong> нац<strong>и</strong>онального <strong>в</strong>ало<strong>в</strong>ого<br />
продукта.<br />
Огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>я <strong>в</strong> област<strong>и</strong> <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>я ста<strong>в</strong>ок акц<strong>и</strong>за<br />
на топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о предусматр<strong>и</strong><strong>в</strong>ает е<strong>в</strong>ропейское пра<strong>в</strong>о – <strong>в</strong><br />
соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> с д<strong>и</strong>рект<strong>и</strong><strong>в</strong>ам<strong>и</strong>, размер акц<strong>и</strong>за <strong>в</strong> <strong>Польше</strong><br />
не может быть н<strong>и</strong>же, чем 359 е<strong>в</strong>ро/1000 л для<br />
бенз<strong>и</strong>на без содержан<strong>и</strong>я с<strong>в</strong><strong>и</strong>нца <strong>и</strong> 302 е<strong>в</strong>ро/1000 л<br />
для газойля (330 е<strong>в</strong>ро/1000 л с 1 ян<strong>в</strong>аря 2012 года<br />
по <strong>и</strong>стечен<strong>и</strong><strong>и</strong> переходного этапа для Польш<strong>и</strong>). В настоящее<br />
<strong>в</strong>ремя ста<strong>в</strong>к<strong>и</strong> акц<strong>и</strong>за на топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о <strong>в</strong> <strong>Польше</strong><br />
незнач<strong>и</strong>тельно <strong>в</strong>ыше, чем е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>й м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мум.<br />
В соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> с данным<strong>и</strong> Е<strong>в</strong>ростата, уро<strong>в</strong>ень акц<strong>и</strong>за<br />
на топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о <strong>в</strong> <strong>Польше</strong> наход<strong>и</strong>тся <strong>в</strong> гран<strong>и</strong>цах среднего<br />
е<strong>в</strong>ропейского акц<strong>и</strong>за.<br />
Дополн<strong>и</strong>тельным ф<strong>и</strong>скальным обременен<strong>и</strong>ем <strong>в</strong><br />
случае продаж<strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>в</strong> <strong>Польше</strong> я<strong>в</strong>ляется 23%-ая<br />
ста<strong>в</strong>ка налога на то<strong>в</strong>ары <strong>и</strong> услуг<strong>и</strong> (налог НДС). В област<strong>и</strong><br />
налога НДС польск<strong>и</strong>е <strong>в</strong>ласт<strong>и</strong> обладают огран<strong>и</strong>ченной<br />
с<strong>в</strong>ободой дейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я. Ведь, как указы<strong>в</strong>ают<br />
е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>е пра<strong>в</strong><strong>и</strong>ла, осно<strong>в</strong>ная ста<strong>в</strong>ка НДС (<strong>и</strong> следо<strong>в</strong>ательно,<br />
та, которая обременяет продажу топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а)<br />
на терр<strong>и</strong>тор<strong>и</strong><strong>и</strong> стран-члено<strong>в</strong> ЕС не может быть<br />
<strong>в</strong>ыше, чем 15% (такая ста<strong>в</strong>ка дейст<strong>в</strong>ует на К<strong>и</strong>пре).<br />
В <strong>Польше</strong> цена продаж<strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а с<strong>в</strong>язана также<br />
с топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ным сбором (<strong>в</strong> 2011 году она соста<strong>в</strong>ляет<br />
95,15 зл/1000 л бенз<strong>и</strong>на <strong>и</strong> 239,84 зл/1000 л газойля).<br />
Польск<strong>и</strong>е <strong>в</strong>ласт<strong>и</strong> обладают большой с<strong>в</strong>ободой дейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я<br />
<strong>в</strong> форм<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong> размера этого обременен<strong>и</strong>я,<br />
так как <strong>в</strong> целом оно не регул<strong>и</strong>руется на уро<strong>в</strong>не ЕС.<br />
Поступлен<strong>и</strong>я от топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ного сбора должны пополнять<br />
фонд стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>а дорог <strong>и</strong> а<strong>в</strong>тострад.<br />
Польское пра<strong>в</strong><strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>о может контрол<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать<br />
рынок <strong>нефт<strong>и</strong></strong>, <strong>в</strong>л<strong>и</strong>яя на цены ж<strong>и</strong>дкого топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а путем<br />
по<strong>в</strong>ышен<strong>и</strong>я/сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>я ста<strong>в</strong>ок акц<strong>и</strong>за <strong>и</strong> НДС, а также<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ного сбора. Следует указать, что <strong>в</strong> област<strong>и</strong><br />
акц<strong>и</strong>за <strong>и</strong> НДС <strong>в</strong>озможност<strong>и</strong> контроля рынка <strong>нефт<strong>и</strong></strong><br />
огран<strong>и</strong>чены (что пра<strong>в</strong>да, только <strong>в</strong> отношен<strong>и</strong><strong>и</strong> м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мального<br />
уро<strong>в</strong>ня, так как отсутст<strong>в</strong>ует регул<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ка<br />
<strong>в</strong>ерхн<strong>и</strong>х предело<strong>в</strong>) е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>м пра<strong>в</strong>ом. Пр<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мая<br />
<strong>в</strong>о <strong>в</strong>н<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>е законодательные <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>я,<br />
которые начал<strong>и</strong> дейст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>атель <strong>в</strong> <strong>Польше</strong> <strong>в</strong> начале<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
9
10<br />
2011 года (сред<strong>и</strong> проч<strong>и</strong>х, у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>е ста<strong>в</strong>к<strong>и</strong> НДС с<br />
22% до 23%, аннул<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е льготы на б<strong>и</strong>отопл<strong>и</strong><strong>в</strong>о<br />
<strong>в</strong> акц<strong>и</strong>зном налоге <strong>и</strong> <strong>в</strong> CIT), <strong>в</strong> бл<strong>и</strong>жайшее <strong>в</strong>ремя следует<br />
ож<strong>и</strong>дать скорей очередного у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>я ф<strong>и</strong>скальных<br />
обременен<strong>и</strong>й <strong>в</strong> налоге НДС <strong>и</strong> акц<strong>и</strong>зе, чем<br />
<strong>и</strong>х сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>я. Го<strong>в</strong>орят <strong>в</strong> пользу этого также <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>я<br />
<strong>в</strong> законе об НДС, ста<strong>в</strong>ящ<strong>и</strong>е <strong>в</strong> за<strong>в</strong><strong>и</strong>с<strong>и</strong>мость ста<strong>в</strong>ку<br />
этого налога от соотношен<strong>и</strong>я государст<strong>в</strong>енного<br />
долга <strong>и</strong> нац<strong>и</strong>онального <strong>в</strong>ало<strong>в</strong>ого продукта. В с<strong>в</strong>ою<br />
очередь, <strong>в</strong> отношен<strong>и</strong><strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ного сбора <strong>в</strong>ласт<strong>и</strong> обладают<br />
очень больш<strong>и</strong>м<strong>и</strong> <strong>в</strong>озможностям<strong>и</strong> дейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я,<br />
несмотря на это <strong>в</strong>л<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>е этого сбора на окончательные<br />
цены топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а для потреб<strong>и</strong>теля я<strong>в</strong>ляется<br />
предельным.<br />
В отношен<strong>и</strong><strong>и</strong> пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> кроме ста<strong>в</strong>к<strong>и</strong><br />
НДС (до 31 октября 2013 года обязательным я<strong>в</strong>ляется<br />
ос<strong>в</strong>обожден<strong>и</strong>е пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong>, <strong>и</strong>спользуемого<br />
для топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ных целей, от акц<strong>и</strong>за), потенц<strong>и</strong>-<br />
альное кос<strong>в</strong>енное <strong>в</strong>л<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>е на рынок этого сырья<br />
могут оказать ф<strong>и</strong>скальные дейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я, у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong><strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>е<br />
<strong>и</strong>л<strong>и</strong> пон<strong>и</strong>жающ<strong>и</strong>е уро<strong>в</strong>ень расходо<strong>в</strong>, учтенных<br />
пр<strong>и</strong> калькуляц<strong>и</strong><strong>и</strong> тар<strong>и</strong>фо<strong>в</strong>, касающ<strong>и</strong>хся пр<strong>и</strong>родного<br />
<strong>газа</strong> (напр<strong>и</strong>мер, <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>я ста<strong>в</strong>ок на аморт<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ю<br />
отпра<strong>в</strong>очного оборудо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я, <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>я ста<strong>в</strong>ок налога<br />
на нед<strong>в</strong><strong>и</strong>ж<strong>и</strong>мост<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>е ста<strong>в</strong>ок налогообложен<strong>и</strong>я<br />
ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х л<strong>и</strong>ц). Однако же <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е<br />
так<strong>и</strong>х <strong>и</strong>нструменто<strong>в</strong> может <strong>и</strong>меть <strong>в</strong>л<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>е<br />
на друг<strong>и</strong>е сегменты рынка, не поддающееся под-<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
Эконом<strong>и</strong>ка <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong><br />
робному определен<strong>и</strong>ю. Пока рынок <strong>газа</strong> <strong>в</strong> <strong>Польше</strong><br />
не будет л<strong>и</strong>берал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан (чего требуют е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>е<br />
д<strong>и</strong>рект<strong>и</strong><strong>в</strong>ы), <strong>в</strong>озможност<strong>и</strong> <strong>в</strong>л<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>я на цену<br />
этого сырья с помощью ф<strong>и</strong>скальных <strong>и</strong>нструменто<strong>в</strong><br />
кажутся очень огран<strong>и</strong>ченным<strong>и</strong>.<br />
Межу спросом, предложен<strong>и</strong>ем<br />
<strong>и</strong> поступлен<strong>и</strong>ям<strong>и</strong> <strong>в</strong> бюджет<br />
Используя ф<strong>и</strong>скальные <strong>и</strong>нструменты контроля<br />
рынко<strong>в</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong>, необход<strong>и</strong>мым я<strong>в</strong>ляется<br />
обдумы<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е <strong>в</strong>сех <strong>в</strong>ыгод как с перспект<strong>и</strong><strong>в</strong>ы<br />
м<strong>и</strong>кроэконом<strong>и</strong>к<strong>и</strong> (напр<strong>и</strong>мер, цены на топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о для<br />
потреб<strong>и</strong>телей, рентабельность предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>й <strong>в</strong> эт<strong>и</strong>х<br />
секторах), так <strong>и</strong> макроэконом<strong>и</strong>к<strong>и</strong> (поступлен<strong>и</strong>я от<br />
налого<strong>в</strong> <strong>в</strong> бюджет государст<strong>в</strong>а). Определен<strong>и</strong>е <strong>в</strong>ыгод<br />
должно быть тщательно проанал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ано перед<br />
пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>ем как<strong>и</strong>х-л<strong>и</strong>бо ф<strong>и</strong>скальных <strong>и</strong>нструменто<strong>в</strong><br />
<strong>в</strong> отношен<strong>и</strong><strong>и</strong> секторо<strong>в</strong> стратег<strong>и</strong>ческого сырья.<br />
Спектр <strong>и</strong>нструменто<strong>в</strong>, <strong>и</strong>меющ<strong>и</strong>хся <strong>в</strong> руках пра<strong>в</strong><strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>а,<br />
однако знач<strong>и</strong>тельно <strong>в</strong>ыход<strong>и</strong>т за пределы<br />
налого<strong>в</strong>ой с<strong>и</strong>стемы <strong>и</strong> может также <strong>в</strong>ключать <strong>в</strong> себя<br />
элементы поддержк<strong>и</strong> <strong>и</strong> ст<strong>и</strong>мул<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я проекто<strong>в</strong><br />
модерн<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong>, а также предлагаемых потреб<strong>и</strong>телям<strong>и</strong><br />
норм по<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я, с<strong>в</strong>язанных с проэколог<strong>и</strong>ей.
Эконом<strong>и</strong>ка <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong><br />
Сущест<strong>в</strong>енным элементо<strong>в</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ного рынка<br />
<strong>в</strong> любой стране я<strong>в</strong>ляется лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ка д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
Редко когда среднестат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й <strong>в</strong>од<strong>и</strong>тель пр<strong>и</strong> запра<strong>в</strong>ке<br />
с<strong>в</strong>оего а<strong>в</strong>томоб<strong>и</strong>ля задумы<strong>в</strong>ается на тем, как<br />
запра<strong>в</strong>ляемое топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о попало <strong>в</strong> резер<strong>в</strong>уары запра<strong>в</strong>очной<br />
станц<strong>и</strong><strong>и</strong>. Часто забы<strong>в</strong>ается, что лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ка<br />
очень <strong>в</strong>ажна <strong>и</strong> детерм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рует д<strong>в</strong>а ключе<strong>в</strong>ых параметра<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ного рынка – энергет<strong>и</strong>ческую безопасность<br />
<strong>и</strong> фактор расходо<strong>в</strong>.<br />
С<strong>и</strong>стема лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>в</strong> <strong>Польше</strong> дейст<strong>в</strong>ует настолько<br />
надежно, что практ<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong> трудно <strong>в</strong>спомн<strong>и</strong>ть событ<strong>и</strong>я,<br />
когда топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о не поступало <strong>в</strong> <strong>в</strong>ыбранный<br />
рег<strong>и</strong>он л<strong>и</strong>бо <strong>в</strong>ыбранную базу, да<strong>в</strong>ая <strong>в</strong> результате<br />
чу<strong>в</strong>ст<strong>в</strong><strong>и</strong>тельный для кл<strong>и</strong>ента недобор бенз<strong>и</strong>на <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
газойля. Последн<strong>и</strong>й сущест<strong>в</strong>енный случай про<strong>и</strong>зошел<br />
<strong>в</strong> декабре 2007 года, когда <strong>и</strong>з по<strong>в</strong>режденного,<br />
проходящего под дном В<strong>и</strong>слы топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ного трубопро<strong>в</strong>ода,<br />
пр<strong>и</strong>надлежащего предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>ю ПЕРН “Пш<strong>и</strong>язнь”,<br />
около Влоцла<strong>в</strong>ка <strong>в</strong>ытекло ок. 40 тонн топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ного<br />
матер<strong>и</strong>ала. Пятно масла поя<strong>в</strong><strong>и</strong>лось на реке<br />
между Влоцла<strong>в</strong>ом <strong>и</strong> Чехоч<strong>и</strong>нком (Куя<strong>в</strong>ско-Поморское<br />
<strong>в</strong>ое<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>о), растяну<strong>в</strong>ш<strong>и</strong>сь по <strong>в</strong>сей ш<strong>и</strong>р<strong>и</strong>не<br />
рек<strong>и</strong> на дл<strong>и</strong>ну около 30 км. Была также прер<strong>в</strong>ана<br />
работа трубопро<strong>в</strong>ода от Плоцка (Мазо<strong>в</strong>ецкое <strong>в</strong>ое<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>о)<br />
до Но<strong>в</strong>ой Велькой Вс<strong>и</strong> (Куя<strong>в</strong>ско-Поморское<br />
<strong>в</strong>ое<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>о). Последст<strong>в</strong><strong>и</strong>я этого случая, однако,<br />
не отраз<strong>и</strong>л<strong>и</strong>сь на а<strong>в</strong>тозапра<strong>в</strong>очных станц<strong>и</strong>ях.<br />
Ин<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
Относ<strong>и</strong>тельная надежность лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ческой с<strong>и</strong>стемы<br />
<strong>в</strong> <strong>Польше</strong> не я<strong>в</strong>ляется с<strong>и</strong>нон<strong>и</strong>мом ее полной<br />
эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ност<strong>и</strong>. Склады топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а, трубопро<strong>в</strong>оды сырья<br />
<strong>и</strong> продукто<strong>в</strong>, с<strong>и</strong>стема подземного хранен<strong>и</strong>я <strong>и</strong><br />
друг<strong>и</strong>е элементы лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ческой цепочк<strong>и</strong> <strong>в</strong> нашей<br />
стране требуют <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>й. Это касается как <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>й<br />
для реконструкц<strong>и</strong><strong>и</strong>, <strong>и</strong>сходя <strong>и</strong>з <strong>в</strong>озраста <strong>и</strong>нфраструктуры,<br />
так <strong>и</strong> потребностей раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>я <strong>и</strong> растущего<br />
потреблен<strong>и</strong>я топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>в</strong> <strong>Польше</strong>.<br />
Кажется, что за<strong>и</strong>нтересо<strong>в</strong>анность государст<strong>в</strong>а <strong>в</strong><br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ном секторе должна напра<strong>в</strong>ляться на поддержку<br />
проекто<strong>в</strong> стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>а <strong>и</strong> модерн<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> польской<br />
лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong> открыт<strong>и</strong>е лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ческой с<strong>и</strong>стемы<br />
на макс<strong>и</strong>мальном кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>е субъекто<strong>в</strong>. Лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е<br />
<strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>, <strong>в</strong> особенност<strong>и</strong>, реал<strong>и</strong>зуемые <strong>в</strong><br />
больш<strong>и</strong>х масштабах, характер<strong>и</strong>зуют необход<strong>и</strong>мость<br />
<strong>в</strong>ложен<strong>и</strong>я сущест<strong>в</strong>енных средст<strong>в</strong>. Вз<strong>в</strong>ес<strong>и</strong><strong>в</strong> тот факт,<br />
что потенц<strong>и</strong>альные проекты могут <strong>в</strong>л<strong>и</strong>ять как на<br />
уро<strong>в</strong>ень энергет<strong>и</strong>ческой безопасност<strong>и</strong> Польш<strong>и</strong>, так<br />
<strong>и</strong> на эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ность лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ческой с<strong>и</strong>стемы, кажется,<br />
что роль государст<strong>в</strong>а <strong>в</strong> <strong>и</strong>х реал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> не подлеж<strong>и</strong>т<br />
обсужден<strong>и</strong>ю. Тем не менее, что <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
сам<strong>и</strong> по себе могут парадоксально отобраз<strong>и</strong>ться на<br />
росте цена на топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о, так как расходы на так<strong>и</strong>е реал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
<strong>в</strong> <strong>в</strong>ыде более <strong>в</strong>ысокой аморт<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong>, будут<br />
покры<strong>в</strong>аться конечным<strong>и</strong> потреб<strong>и</strong>телям<strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а.<br />
В таком случае сущест<strong>в</strong>енным будет <strong>в</strong>опрос о<br />
рол<strong>и</strong>, которую должно <strong>и</strong>грать государст<strong>в</strong>о <strong>в</strong> этой<br />
област<strong>и</strong>; она может быть знач<strong>и</strong>тельной, так как <strong>в</strong><br />
планах поя<strong>в</strong>ятся быстрые <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>. На гор<strong>и</strong>зонте<br />
<strong>в</strong>се более <strong>в</strong>ыраз<strong>и</strong>тельно р<strong>и</strong>суется проект стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>а<br />
комплекса подземных хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>щ угле<strong>в</strong>одородо<strong>в</strong>.<br />
Группа Лотос АО <strong>и</strong> ПЕРН «Пш<strong>и</strong>язнь» АО<br />
подп<strong>и</strong>сал<strong>и</strong> протокол о намерен<strong>и</strong>ях, касающ<strong>и</strong>йся<br />
со<strong>в</strong>местного стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>а подземных резер<strong>в</strong>уаро<strong>в</strong><br />
<strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> ж<strong>и</strong>дкого топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а. Дело стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>а<br />
рука<strong>в</strong>о<strong>в</strong> я<strong>в</strong>ляется уже много лет предметом д<strong>и</strong>скусс<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
касающейся безопасност<strong>и</strong> <strong>в</strong> энергет<strong>и</strong>ческом<br />
секторе, прежде <strong>в</strong>сего, с учетом постепенной д<strong>и</strong><strong>в</strong>ерс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
поста<strong>в</strong>ок разл<strong>и</strong>чных сорто<strong>в</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong>,<br />
как <strong>и</strong> потребност<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>я к такому уро<strong>в</strong>ню<br />
Используя ф<strong>и</strong>скальные <strong>и</strong>нструменты<br />
контроля рынко<strong>в</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong><br />
пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong>, необход<strong>и</strong>мым<br />
я<strong>в</strong>ляется продумы<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е <strong>в</strong>сей<br />
<strong>в</strong>ыгоды как с перспект<strong>и</strong><strong>в</strong>ы м<strong>и</strong>кроэконом<strong>и</strong>к<strong>и</strong><br />
(напр<strong>и</strong>мер, цены<br />
на топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о для потреб<strong>и</strong>телей,<br />
рентабельность предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>й <strong>в</strong><br />
эт<strong>и</strong>х секторах), так <strong>и</strong> макроэконом<strong>и</strong>к<strong>и</strong><br />
(поступлен<strong>и</strong>я от налого<strong>в</strong><br />
<strong>в</strong> бюджет государст<strong>в</strong>а).<br />
Оценка <strong>в</strong>ыгоды должна быть<br />
тщательно проанал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ана<br />
перед <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем как<strong>и</strong>хл<strong>и</strong>бо<br />
ф<strong>и</strong>скальных <strong>и</strong>нструменто<strong>в</strong><br />
<strong>в</strong> соотношен<strong>и</strong><strong>и</strong> к секторам стратег<strong>и</strong>ческого<br />
сырья.<br />
объема хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>щ <strong>в</strong> рука<strong>в</strong>ах, <strong>в</strong> переч<strong>и</strong>слен<strong>и</strong><strong>и</strong> на одного<br />
ж<strong>и</strong>теля, который есть, напр<strong>и</strong>мер, <strong>в</strong> Герман<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>в</strong>о Франц<strong>и</strong><strong>и</strong>. ПЕРН «Пш<strong>и</strong>язнь» также реал<strong>и</strong>зует<br />
<strong>и</strong> друг<strong>и</strong>е <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>. В последнее <strong>в</strong>ремя компан<strong>и</strong>я<br />
передала <strong>в</strong> эксплуатац<strong>и</strong>ю д<strong>в</strong>а но<strong>в</strong>ых резер<strong>в</strong>уара для<br />
<strong>нефт<strong>и</strong></strong> на хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ще <strong>в</strong> Адамо<strong>в</strong>е. Стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>о дополн<strong>и</strong>тельных<br />
200 тыс. м 3 складск<strong>и</strong>х объемо<strong>в</strong> сто<strong>и</strong>ло<br />
лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ческой компан<strong>и</strong><strong>и</strong> около 100 м<strong>и</strong>лл<strong>и</strong>оно<strong>в</strong><br />
злотых. База <strong>в</strong> Адамо<strong>в</strong>е – это одна <strong>и</strong>з трех нефтяных<br />
баз, пр<strong>и</strong>надлежащ<strong>и</strong>х к ПЕРН. Подобные <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
11
12<br />
компан<strong>и</strong>я план<strong>и</strong>рует также на д<strong>в</strong>ух остальных базах<br />
– под Плоцком <strong>и</strong> <strong>в</strong> Гданьске. В случае Плоцка <strong>в</strong>начале<br />
требуется демонт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать тр<strong>и</strong> меньш<strong>и</strong>х резер<strong>в</strong>уара,<br />
чтобы на <strong>и</strong>х месте <strong>в</strong>озн<strong>и</strong>кл<strong>и</strong> д<strong>в</strong>а емкостью 100 тыс. м 3 .<br />
В Гданьске ПЕРН только работает над пр<strong>и</strong>обретен<strong>и</strong>ем<br />
земель под стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>о д<strong>в</strong>ух но<strong>в</strong>ых резер<strong>в</strong>уаро<strong>в</strong>.<br />
Одн<strong>и</strong>м <strong>и</strong>з <strong>в</strong>ажнейш<strong>и</strong>х проекто<strong>в</strong>, реал<strong>и</strong>зуемых <strong>в</strong><br />
рамках стратег<strong>и</strong><strong>и</strong> ПЕРН, будет, однако, стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>о<br />
складской перегрузочной базы <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а<br />
<strong>в</strong> Гданьске. Но<strong>в</strong>ая база будет предоста<strong>в</strong>лять услуг<strong>и</strong> <strong>в</strong><br />
област<strong>и</strong> кумуляц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> перегрузк<strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а, сырья <strong>и</strong><br />
х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х продукто<strong>в</strong>. Сто<strong>и</strong>мость <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> оцен<strong>и</strong><strong>в</strong>ается<br />
на уро<strong>в</strong>не ок. 800 млн. злотых.<br />
Интересным проектом, о котором речь <strong>и</strong>дет много<br />
лет, я<strong>в</strong>ляется открыт<strong>и</strong>е польской с<strong>и</strong>стемы топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ный<br />
трубопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong> для треть<strong>и</strong>х сторон (ТРА). Сегодня,<br />
с учетом прошлого <strong>в</strong>ремен<strong>и</strong>, с<strong>и</strong>стемы отпра<strong>в</strong>к<strong>и</strong><br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ных продукто<strong>в</strong> нач<strong>и</strong>нается на терр<strong>и</strong>тор<strong>и</strong><strong>и</strong> нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающего<br />
за<strong>в</strong>ода <strong>в</strong> Плоцке, что а<strong>в</strong>томат<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong><br />
огран<strong>и</strong>ч<strong>и</strong><strong>в</strong>ает кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о субъекто<strong>в</strong>, которые<br />
могут <strong>и</strong>м <strong>в</strong>оспользо<strong>в</strong>аться – до одного. Нет<br />
однозначного от<strong>в</strong>ета на <strong>в</strong>опрос, какое <strong>в</strong>л<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>е на<br />
рынок <strong>и</strong> цены топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а оказал бы допуск к трубопро<strong>в</strong>одам<br />
компан<strong>и</strong><strong>и</strong> Лотос <strong>и</strong>л<strong>и</strong> друг<strong>и</strong>х <strong>и</strong>гроко<strong>в</strong>. Ясно<br />
одно, чем полнее доступ к <strong>и</strong>нфраструктуре для <strong>в</strong>сех<br />
участн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong>, тем больше конкуренц<strong>и</strong>я, а это <strong>в</strong>сегда<br />
служ<strong>и</strong>т <strong>в</strong> пользу потреб<strong>и</strong>телей. Вероятно, такой<br />
проект заста<strong>в</strong><strong>и</strong>л бы д<strong>в</strong>ух польск<strong>и</strong>х про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>телей<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а предпр<strong>и</strong>нять дейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я по заменен продукто<strong>в</strong><br />
<strong>в</strong>о <strong>и</strong>збежан<strong>и</strong>е транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>к<strong>и</strong> на рынк<strong>и</strong>, где<br />
продукты конкурента зан<strong>и</strong>мают более с<strong>и</strong>льные поз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
Благодаря огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>ю расходо<strong>в</strong> лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong><br />
кл<strong>и</strong>енты могл<strong>и</strong> бы рассч<strong>и</strong>ты<strong>в</strong>ать на определенное<br />
сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>е цен.<br />
Друг<strong>и</strong>м <strong>и</strong>нтересным, откры<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>м рынок для<br />
но<strong>в</strong>ых поста<strong>в</strong>щ<strong>и</strong>ко<strong>в</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а, проектом я<strong>в</strong>ляется<br />
стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>о трубопро<strong>в</strong>ода на польско-белорусской<br />
гран<strong>и</strong>це между базам<strong>и</strong> Бернады <strong>и</strong> Малаше<strong>в</strong><strong>и</strong>ч<strong>и</strong>.<br />
Проект <strong>и</strong>меет с<strong>в</strong>оей целью расш<strong>и</strong>рен<strong>и</strong>е узкого<br />
прохода <strong>в</strong> <strong>и</strong>мпорте топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>и</strong>з Беларус<strong>и</strong>. Эт<strong>и</strong>м путем<br />
<strong>в</strong> Польшу можно было бы поста<strong>в</strong><strong>и</strong>ть от нескольк<strong>и</strong>х<br />
тысяч <strong>и</strong> даже до м<strong>и</strong>лл<strong>и</strong>она тонн газойля ежегодно.<br />
Сегодня железнодорожная лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ка не <strong>в</strong> состоян<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
обслуж<strong>и</strong>ть <strong>в</strong>есь спрос на поступающее топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о.<br />
Дополн<strong>и</strong>тельно необход<strong>и</strong>мость замены шасс<strong>и</strong> <strong>в</strong><br />
железнодорожных ц<strong>и</strong>стернах у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong><strong>в</strong>ает расходы<br />
на <strong>и</strong>мпорт. Д<strong>в</strong>а года тому с мыслью о стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>е<br />
трубопро<strong>в</strong>ода <strong>в</strong>ыступ<strong>и</strong>ла компан<strong>и</strong>я «Лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й<br />
Оператор ж<strong>и</strong>дкого топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а» – тогда концепц<strong>и</strong>я была<br />
эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>но заблок<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ана. В проекте за<strong>и</strong>нтересо<strong>в</strong>аны<br />
друг<strong>и</strong>е <strong>и</strong>грок<strong>и</strong> на рынке. Компан<strong>и</strong>я TanQuid<br />
подт<strong>в</strong>ерждает за<strong>и</strong>нтересо<strong>в</strong>анность <strong>в</strong> стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>е<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ной базы <strong>в</strong> Малаше<strong>в</strong><strong>и</strong>чах, на которую должен<br />
был бы попадать газойль, <strong>и</strong>мпорт<strong>и</strong>руемый <strong>и</strong>з белорусск<strong>и</strong>х<br />
нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х за<strong>в</strong>одо<strong>в</strong>.<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
Эконом<strong>и</strong>ка <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong><br />
В случае рынка <strong>газа</strong> за<strong>и</strong>нтересо<strong>в</strong>анность государст<strong>в</strong>а<br />
концентр<strong>и</strong>руется <strong>в</strong>округ л<strong>и</strong>берал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
польского рынка <strong>и</strong> расш<strong>и</strong>рен<strong>и</strong>я складской <strong>и</strong>нфраструктуры.<br />
Ож<strong>и</strong>дается, что <strong>в</strong>се большее да<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е<br />
Е<strong>в</strong>ропейского Союза на л<strong>и</strong>берал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ю рынка <strong>газа</strong><br />
<strong>в</strong> <strong>Польше</strong> пр<strong>и</strong>несет результаты. В прот<strong>и</strong><strong>в</strong>ном случае<br />
сущест<strong>в</strong>ует реальная опасность ф<strong>и</strong>нансо<strong>в</strong>ых<br />
штрафо<strong>в</strong> для Польш<strong>и</strong>. Открыт<strong>и</strong>е рынка не должно<br />
каждый раз сказы<strong>в</strong>аться на сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong><strong>и</strong> цен для конечных<br />
кл<strong>и</strong>енто<strong>в</strong>. С у<strong>в</strong>еренностью, однако, <strong>в</strong> продолж<strong>и</strong>тельной<br />
перспект<strong>и</strong><strong>в</strong>е поз<strong>в</strong>ол<strong>и</strong>т полностью<br />
сформ<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать на рынке усло<strong>в</strong><strong>и</strong>я закупк<strong>и</strong> <strong>газа</strong>. Это<br />
настолько хорошо, что <strong>в</strong>се более крупные м<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ые<br />
<strong>и</strong>грок<strong>и</strong> за<strong>и</strong>нтересо<strong>в</strong>аны <strong>в</strong>хожден<strong>и</strong>ем на рынок<br />
Польш<strong>и</strong>, что у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>т, конечно же, конкурентоспособность<br />
на рынке этого энергет<strong>и</strong>ческого сырья. В<br />
настоящем состоян<strong>и</strong><strong>и</strong> отечест<strong>в</strong>енная отпра<strong>в</strong>очная<br />
<strong>и</strong>нфраструктура не гото<strong>в</strong>а к с<strong>в</strong>ободной торго<strong>в</strong>ле<br />
газом. Сущест<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>е межс<strong>и</strong>стемные соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>я<br />
между <strong>Польше</strong>й <strong>и</strong> странам<strong>и</strong> ЕС недостаточны для<br />
обеспечен<strong>и</strong>я для Польш<strong>и</strong> <strong>в</strong>озможност<strong>и</strong> получен<strong>и</strong>я<br />
дополн<strong>и</strong>тельного кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>а <strong>газа</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>мпорта. В настоящее<br />
<strong>в</strong>ремя функц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рует одно соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>е<br />
на немецкой гран<strong>и</strong>це <strong>в</strong> окрестностях Ласо<strong>в</strong>а, пересылочные<br />
способност<strong>и</strong> которого очень небольш<strong>и</strong>е<br />
(ок. 1,5 млрд. м 3 /год). Оператор пересылочных<br />
газопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong> Газ-С<strong>и</strong>стема также реал<strong>и</strong>зует проект<br />
соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>я с с<strong>и</strong>стемой RWE Transgas Net <strong>в</strong> окрестностях<br />
Чеш<strong>и</strong>ны, которая обеспеч<strong>и</strong><strong>в</strong>ает <strong>в</strong>озможность<br />
отпра<strong>в</strong>к<strong>и</strong> 0,5 млрд. м 3 <strong>газа</strong> ежегодно. Анал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>руют-
Эконом<strong>и</strong>ка <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong><br />
ся также следующ<strong>и</strong>е друг<strong>и</strong>е местные соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>я. В<br />
с<strong>в</strong>ою очередь реал<strong>и</strong>зуемые проекты стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>а<br />
хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>щ <strong>и</strong>меют с<strong>в</strong>оей целью стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>о резер<strong>в</strong>а<br />
<strong>в</strong> <strong>Польше</strong> 1,6-3,8 млрд. м 3 .<br />
Б<strong>и</strong>отопл<strong>и</strong><strong>в</strong>о на защ<strong>и</strong>те<br />
окружающей среды<br />
Растущее да<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е на огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>е <strong>в</strong>ыброса<br />
<strong>в</strong>редных соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>й <strong>в</strong> атмосферу, <strong>в</strong> том ч<strong>и</strong>сле, постано<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я<br />
Кл<strong>и</strong>мат<strong>и</strong>ческого Пакета, стал<strong>и</strong> очередным<br />
элементо<strong>в</strong>, <strong>в</strong>л<strong>и</strong>яющ<strong>и</strong>м на расходы на энергет<strong>и</strong>ческое<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о, <strong>в</strong> частност<strong>и</strong>, <strong>в</strong> отношен<strong>и</strong><strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а<br />
для д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателей. Е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>й Союз с 2003 года популяр<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рует<br />
<strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е б<strong>и</strong>отопл<strong>и</strong><strong>в</strong>а. Д<strong>и</strong>рек-<br />
т<strong>и</strong><strong>в</strong>а 2003/30/ЕС, касающаяся «Поддержк<strong>и</strong> <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
<strong>в</strong> транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ке б<strong>и</strong>отопл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>и</strong>л<strong>и</strong> друг<strong>и</strong>х<br />
<strong>в</strong>осстано<strong>в</strong><strong>и</strong>тельных т<strong>и</strong>по<strong>в</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а», предназначена<br />
для популяр<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong><strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я б<strong>и</strong>отопл<strong>и</strong><strong>в</strong>а для общест<strong>в</strong>енной<br />
эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Эта д<strong>и</strong>рект<strong>и</strong><strong>в</strong>а рекомендо<strong>в</strong>ала<br />
дост<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>е странам<strong>и</strong> ЕС до 2010 года участ<strong>и</strong>я<br />
<strong>в</strong> эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong> транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>очного б<strong>и</strong>отопл<strong>и</strong><strong>в</strong>а<br />
<strong>в</strong> размере 5,75% (согласно энергет<strong>и</strong>ческой сто<strong>и</strong>мост<strong>и</strong>).<br />
Е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>й Союз согласо<strong>в</strong>ал пра<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ые<br />
обязательные для <strong>и</strong>сполнен<strong>и</strong>я обязательст<strong>в</strong> <strong>в</strong> рамках<br />
Нац<strong>и</strong>онального коэфф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ента <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>в</strong><br />
транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ке топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>и</strong>л<strong>и</strong> друг<strong>и</strong>х <strong>в</strong>осстано<strong>в</strong><strong>и</strong>-<br />
тельных <strong>в</strong><strong>и</strong>до<strong>в</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а на уро<strong>в</strong>не 10% <strong>в</strong> 2020 года<br />
(согласно энергет<strong>и</strong>ческой сто<strong>и</strong>мост<strong>и</strong>), что пр<strong>и</strong> закладке<br />
<strong>в</strong> данный момент тенденц<strong>и</strong><strong>и</strong> расхода топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а<br />
должно соста<strong>в</strong><strong>и</strong>ть ок. 43 млн. тонн.<br />
Объед<strong>и</strong>няя аспекты защ<strong>и</strong>ты окружающей среды<br />
с <strong>в</strong>л<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>ем государст<strong>в</strong>а на рынок топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а, кажется,<br />
что роль пра<strong>в</strong><strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>а колеблется <strong>в</strong>округ д<strong>в</strong>ух элементо<strong>в</strong>.<br />
С одной стороны, пра<strong>в</strong><strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>о оказы<strong>в</strong>ает<br />
прямое <strong>в</strong>л<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>е на размер <strong>и</strong> расходы по реал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
Нац<strong>и</strong>онального коэфф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ента. С другой же стороны,<br />
<strong>в</strong> перспект<strong>и</strong><strong>в</strong>е может популяр<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать эколог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е<br />
транспортные средст<strong>в</strong>а, как, напр<strong>и</strong>мер,<br />
электр<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е транспортные средст<strong>в</strong>а.<br />
Расходы на реал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ю Нац<strong>и</strong>онального коэфф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ента<br />
я<strong>в</strong>ляются сущест<strong>в</strong>енным<strong>и</strong>, <strong>и</strong> <strong>в</strong> <strong>и</strong>тоге будут оплач<strong>и</strong><strong>в</strong>аться<br />
<strong>в</strong>од<strong>и</strong>телям<strong>и</strong>. М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>в</strong>о эконом<strong>и</strong>к<strong>и</strong><br />
может по<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ять на сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>я цен на топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о путем<br />
пересмотра обязательного уро<strong>в</strong>ня б<strong>и</strong>окомпоненто<strong>в</strong><br />
<strong>в</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>е. Нац<strong>и</strong>ональный коэфф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ент <strong>в</strong> данный<br />
момент наход<strong>и</strong>тся на уро<strong>в</strong>не 6%. В прошлом году<br />
– соста<strong>в</strong><strong>и</strong>л 5,75%. Этот коэфф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ент мог бы <strong>в</strong> соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong><br />
с законодательст<strong>в</strong>ом быть сн<strong>и</strong>жен, что поз<strong>в</strong>ол<strong>и</strong>ло<br />
бы сн<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ть сто<strong>и</strong>мость топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а. По данным<br />
Польской орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> по про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>у <strong>и</strong> торго<strong>в</strong>ле<br />
нефтью <strong>в</strong><strong>и</strong>дно, что <strong>в</strong> 2010 года топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ные компан<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
должны быть долож<strong>и</strong>ть <strong>в</strong> реал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ю Нац<strong>и</strong>онального<br />
коэфф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ента даже 400 млн. злотых. Эт<strong>и</strong> расходы<br />
далее уч<strong>и</strong>ты<strong>в</strong>аются <strong>в</strong> сто<strong>и</strong>мост<strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а на запра<strong>в</strong>очных<br />
станц<strong>и</strong>ях. Хотя с другой стороны, нельзя переоцен<strong>и</strong>ть<br />
<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>я такого <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>я на сто<strong>и</strong>мость<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
13
14<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а. Сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>е Нац<strong>и</strong>онального коэфф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ента<br />
резко не по<strong>в</strong>л<strong>и</strong>яло бы на уро<strong>в</strong>ень цен на станц<strong>и</strong>ях.<br />
Это также краткосрочный <strong>в</strong>ыход, потому что <strong>и</strong> так<br />
Польша должна реал<strong>и</strong>зо<strong>в</strong>ы<strong>в</strong>ать требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я е<strong>в</strong>ропейской<br />
д<strong>и</strong>рект<strong>и</strong><strong>в</strong>ы, наклады<strong>в</strong>ающей обязанность<br />
10% участ<strong>и</strong>я б<strong>и</strong>отопл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>в</strong> транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ке до 2020<br />
года. Друг<strong>и</strong>м сущест<strong>в</strong>енным аспектом я<strong>в</strong>ляется допуск<br />
на рынок топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а с больш<strong>и</strong>м, чем <strong>в</strong> настоящее<br />
<strong>в</strong>ремя, содержан<strong>и</strong>ем б<strong>и</strong>окомпоненто<strong>в</strong>; <strong>в</strong> частност<strong>и</strong><br />
б<strong>и</strong>од<strong>и</strong>зеля В7 с 7-процентным содержан<strong>и</strong>ем мет<strong>и</strong>ло<strong>в</strong>ых<br />
эф<strong>и</strong>ро<strong>в</strong> <strong>и</strong> Е10, а <strong>и</strong>менно бенз<strong>и</strong>на с 10-процентной<br />
пр<strong>и</strong>садкой б<strong>и</strong>оэтанола. Такое решен<strong>и</strong>е поз<strong>в</strong>ол<strong>и</strong>ло<br />
бы топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ным концернам сн<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ть расходы по<br />
реал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> Нац<strong>и</strong>онального коэфф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ента, <strong>и</strong>, следо<strong>в</strong>ательно,<br />
потенц<strong>и</strong>ально могло бы по<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ять на<br />
паден<strong>и</strong>е цен на топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о.<br />
Налог<strong>и</strong> <strong>и</strong> льготы<br />
Сточк<strong>и</strong> зрен<strong>и</strong>я налого<strong>в</strong> цель защ<strong>и</strong>ты окружающей<br />
среды можно реал<strong>и</strong>зо<strong>в</strong>ать д<strong>в</strong>ояк<strong>и</strong>м образом.<br />
С одной стороны это могут быть у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>я (напр<strong>и</strong>мер,<br />
более <strong>в</strong>ысокая налого<strong>в</strong>ая ста<strong>в</strong>ка для опре-<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
Эконом<strong>и</strong>ка <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong><br />
деленных отраслей промышленност<strong>и</strong>), а с другой<br />
– с<strong>и</strong>стема налого<strong>в</strong>ых льгот для проэколог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
решен<strong>и</strong>й.<br />
Используемые <strong>в</strong> м<strong>и</strong>ре <strong>в</strong> секторах рынка <strong>нефт<strong>и</strong></strong><br />
<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>я налого<strong>в</strong> (напр<strong>и</strong>мер,<br />
западным<strong>и</strong> государст<strong>в</strong>ам<strong>и</strong>, так<strong>и</strong>м<strong>и</strong>, как Нор<strong>в</strong>ег<strong>и</strong>я<br />
<strong>и</strong>л<strong>и</strong> Вел<strong>и</strong>кобр<strong>и</strong>тан<strong>и</strong>я, но также <strong>и</strong> некоторым<strong>и</strong> афр<strong>и</strong>канск<strong>и</strong>м<strong>и</strong><br />
государст<strong>в</strong>ам<strong>и</strong>) относятся, гла<strong>в</strong>ным образом,<br />
к размеру ф<strong>и</strong>скальных обременен<strong>и</strong>й добы<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х<br />
предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>й (так назы<strong>в</strong>аемая, геологораз<strong>в</strong>едка<br />
<strong>и</strong> добыча). Так<strong>и</strong>е решен<strong>и</strong>я <strong>в</strong> соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong><strong>и</strong> с обязательст<strong>в</strong>ам<strong>и</strong>,<br />
касающ<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ся обеспечен<strong>и</strong>я расходо<strong>в</strong><br />
на потенц<strong>и</strong>альную рекульт<strong>и</strong><strong>в</strong>ац<strong>и</strong>ю <strong>и</strong> оплаты компенсац<strong>и</strong>й<br />
за потенц<strong>и</strong>альный ущерб <strong>в</strong> натуральной<br />
среде, могут обеспеч<strong>и</strong>ть для государст<strong>в</strong>а дополн<strong>и</strong>тельные<br />
поступлен<strong>и</strong>я <strong>в</strong> бюджет, а также по<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ять<br />
на дост<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>е указанных проэколог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х целей<br />
(напр<strong>и</strong>мер, <strong>в</strong> Нор<strong>в</strong>ег<strong>и</strong><strong>и</strong> субъект, получающ<strong>и</strong>й уступку,<br />
должен предлож<strong>и</strong>ть соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>е гарант<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
напр<strong>и</strong>мер, <strong>в</strong> форме банко<strong>в</strong>ск<strong>и</strong>х гарант<strong>и</strong>й, на <strong>в</strong>ыполнен<strong>и</strong>е<br />
обязанностей <strong>в</strong> соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> с дого<strong>в</strong>ором уступк<strong>и</strong>,<br />
<strong>в</strong> том ч<strong>и</strong>сле, <strong>в</strong> област<strong>и</strong> охраны окружающей<br />
среды <strong>и</strong> его рекульт<strong>и</strong><strong>в</strong>ац<strong>и</strong><strong>и</strong>).<br />
В этом контексте налого<strong>в</strong>ая пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка Польш<strong>и</strong> кажется<br />
достаточно конкурентоспособной. Сегодняш-
Эконом<strong>и</strong>ка <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong><br />
нее налогообложен<strong>и</strong>е добы<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>й<br />
пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong>ально не отл<strong>и</strong>чается от налогообложен<strong>и</strong>я<br />
субъекто<strong>в</strong>, дейст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>х <strong>в</strong> друг<strong>и</strong>х отраслях промышленност<strong>и</strong>.<br />
Кроме того, оплаты за получен<strong>и</strong>е пра<strong>в</strong>а<br />
на горнодобы<strong>в</strong>ающую деятельность <strong>и</strong> за уступку <strong>в</strong><br />
<strong>Польше</strong> не<strong>в</strong>ысок<strong>и</strong>. В последнее <strong>в</strong>ремя <strong>в</strong> нашей стране<br />
поя<strong>в</strong>ляются законодательные <strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ат<strong>и</strong><strong>в</strong>ы, касающ<strong>и</strong>еся<br />
так назы<strong>в</strong>аемого налога на сланце<strong>в</strong>ый газ.<br />
Несмотря на это, кажется, что предложен<strong>и</strong>я, <strong>в</strong> соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong><br />
с которым<strong>и</strong> спец<strong>и</strong>альным налогом должны<br />
быть обложены доходы от продаж<strong>и</strong> сланце<strong>в</strong>ого <strong>газа</strong>,<br />
а уже не с продаж<strong>и</strong> кон<strong>в</strong>енц<strong>и</strong>онального <strong>газа</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong>,<br />
не будут реал<strong>и</strong>зо<strong>в</strong>аны.<br />
Возможное <strong>в</strong><strong>в</strong>еден<strong>и</strong>е дополн<strong>и</strong>тельных/спец<strong>и</strong>альных<br />
ф<strong>и</strong>скальных обременен<strong>и</strong>й для сектора <strong>нефт<strong>и</strong></strong><br />
<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> польск<strong>и</strong>е <strong>в</strong>ласт<strong>и</strong> должны предупред<strong>и</strong>ть<br />
тщательным анал<strong>и</strong>зом налого<strong>в</strong>ых <strong>в</strong>ыгод с<br />
учетом друг<strong>и</strong>х факторо<strong>в</strong>: более <strong>в</strong>ысок<strong>и</strong>е налог<strong>и</strong> могут<br />
<strong>в</strong>ыз<strong>в</strong>ать нерентабельность добыч<strong>и</strong> л<strong>и</strong>бо отпугнуть<br />
потенц<strong>и</strong>альных <strong>и</strong>н<strong>в</strong>есторо<strong>в</strong> от начала деятельность<br />
<strong>в</strong> <strong>Польше</strong>. Тем самым, это может отраз<strong>и</strong>ться<br />
на сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong><strong>и</strong> трудоустройст<strong>в</strong>а <strong>в</strong> эт<strong>и</strong>х отраслях промышленност<strong>и</strong>.<br />
Изменен<strong>и</strong>е с<strong>и</strong>стемы налогообложен<strong>и</strong>я<br />
доходо<strong>в</strong> с продаж<strong>и</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> сланце<strong>в</strong>ого <strong>газа</strong> добы<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>м<strong>и</strong><br />
предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>я должно быть <strong>в</strong>ыполнено<br />
стройным, ясным <strong>и</strong> прозрачным способом.<br />
На <strong>в</strong>тором месте по отношен<strong>и</strong>ю налого<strong>в</strong>ых у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>й<br />
находятся налого<strong>в</strong>ые льготы. Их <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е<br />
может склон<strong>и</strong>ть как предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>я, так <strong>и</strong><br />
потреб<strong>и</strong>телей к <strong>в</strong>ыбору на<strong>и</strong>более благопр<strong>и</strong>ятных<br />
для окружающей среды решен<strong>и</strong>й. Альтернат<strong>и</strong><strong>в</strong>ой<br />
дорогому <strong>и</strong>скопаемому топл<strong>и</strong><strong>в</strong>у может быть также<br />
раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>е технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> популяр<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>я электр<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
транспортных средст<strong>в</strong>а. Этот рынок без субс<strong>и</strong>д<strong>и</strong>й<br />
пра<strong>в</strong><strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>а будет раз<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>в</strong>аться очень слано <strong>и</strong><br />
очень реакт<strong>и</strong><strong>в</strong>но <strong>в</strong> отношен<strong>и</strong><strong>и</strong> к с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong><strong>и</strong> на рынке<br />
трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных <strong>в</strong><strong>и</strong>до<strong>в</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а.<br />
Экомотор<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>я<br />
Множест<strong>в</strong>о стран пр<strong>и</strong>зы<strong>в</strong>ают с<strong>в</strong>о<strong>и</strong>х граждан покупать<br />
электр<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е <strong>и</strong>л<strong>и</strong> г<strong>и</strong>бр<strong>и</strong>дные транспортные<br />
средст<strong>в</strong>а, популяр<strong>и</strong>з<strong>и</strong>руя проэколог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е положен<strong>и</strong>я,<br />
с<strong>в</strong>язанные с охраной натуральной окружающей<br />
среды <strong>и</strong> сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>ем <strong>в</strong>ыбросо<strong>в</strong> СО2. Пра<strong>в</strong><strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>а<br />
мног<strong>и</strong>х стран пр<strong>и</strong>зы<strong>в</strong>ают покупать транспортные<br />
средст<strong>в</strong>а, характер<strong>и</strong>зующ<strong>и</strong>еся н<strong>и</strong>зк<strong>и</strong>м <strong>в</strong>ыбросом<br />
<strong>в</strong>ыхлопных газо<strong>в</strong>, предлагая пр<strong>и</strong> этом <strong>и</strong>х покупателям<br />
ряд дотац<strong>и</strong>й <strong>и</strong> льгот. Так<strong>и</strong>е решен<strong>и</strong>я предлагают,<br />
сред<strong>и</strong> проч<strong>и</strong>х, А<strong>в</strong>стр<strong>и</strong>я, Бельг<strong>и</strong>я, Дан<strong>и</strong>я, Франц<strong>и</strong>я,<br />
Ирланд<strong>и</strong>я, Испан<strong>и</strong>я, Голланд<strong>и</strong>я, Герман<strong>и</strong>я, Португал<strong>и</strong>я,<br />
Румын<strong>и</strong>я, Ш<strong>в</strong>ец<strong>и</strong>я, Вел<strong>и</strong>кобр<strong>и</strong>тан<strong>и</strong>я, Итал<strong>и</strong>я, а<br />
также США. Напр<strong>и</strong>мер, <strong>в</strong> США можно получ<strong>и</strong>ть, <strong>в</strong> за-<br />
<strong>в</strong><strong>и</strong>с<strong>и</strong>мост<strong>и</strong> от модел<strong>и</strong> транспортного средст<strong>в</strong>а, даже<br />
до 7,5 тыс. долларо<strong>в</strong> налого<strong>в</strong>ой льготы пр<strong>и</strong> покупке<br />
а<strong>в</strong>томоб<strong>и</strong>ля с электр<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателем. В <strong>Польше</strong><br />
же пока что не сущест<strong>в</strong>ует с<strong>и</strong>стемы ск<strong>и</strong>док л<strong>и</strong>бо<br />
льгот, с<strong>в</strong>язанных с покупкой эколог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х транспортных<br />
средст<strong>в</strong>.<br />
Популяр<strong>и</strong>з<strong>и</strong>руя эколог<strong>и</strong>ю, можно также <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ать<br />
друг<strong>и</strong>е налого<strong>в</strong>ые льготы, напр<strong>и</strong>мер, касающ<strong>и</strong>еся<br />
про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а б<strong>и</strong>отопл<strong>и</strong><strong>в</strong>а л<strong>и</strong>бо энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>з<br />
<strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong> <strong>в</strong>осстано<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я. К сожален<strong>и</strong>ю, <strong>в</strong> последнее<br />
<strong>в</strong>ремя <strong>в</strong> <strong>Польше</strong> (с учетом е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>й положен<strong>и</strong>й)<br />
л<strong>и</strong>к<strong>в</strong><strong>и</strong>д<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ана льгота на б<strong>и</strong>отопл<strong>и</strong><strong>в</strong>о на<br />
налог на то<strong>в</strong>ары <strong>и</strong> услуг<strong>и</strong> <strong>и</strong> акц<strong>и</strong>зный налог. Кажется,<br />
что <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>я <strong>в</strong> подходе к поддержке с помощью<br />
ф<strong>и</strong>скальных <strong>и</strong>нструменто<strong>в</strong> эколог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х решен<strong>и</strong>й<br />
на рынке <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> могл<strong>и</strong> бы быть<br />
<strong>в</strong><strong>в</strong>едены только на е<strong>в</strong>ропейском уро<strong>в</strong>не.<br />
Под<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>е <strong>и</strong>того<strong>в</strong><br />
Дейст<strong>в</strong><strong>и</strong>тельно л<strong>и</strong> пра<strong>в</strong><strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>о Польш<strong>и</strong> настолько<br />
беспомощно перед растущ<strong>и</strong>м<strong>и</strong> ценам<strong>и</strong> на<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о, рекордным<strong>и</strong> кот<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>кам<strong>и</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong>, дорогого<br />
<strong>газа</strong>, л<strong>и</strong>бо опасностью по<strong>в</strong>ышен<strong>и</strong>я макс<strong>и</strong>мальных<br />
норм <strong>в</strong>ыброса СО2? Кажется, что нет. В настоящей<br />
статье мы обсуд<strong>и</strong>л<strong>и</strong> ключе<strong>в</strong>ые ф<strong>и</strong>скальные <strong>и</strong><br />
неф<strong>и</strong>скальные <strong>и</strong>нструменты <strong>в</strong>л<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>я на рынок <strong>нефт<strong>и</strong></strong><br />
<strong>и</strong> <strong>газа</strong>. Однако, целью не я<strong>в</strong>ляется определен<strong>и</strong>е<br />
на<strong>и</strong>более удачных решен<strong>и</strong>й, н<strong>и</strong>, тем более, <strong>и</strong>х рекомендац<strong>и</strong>я,<br />
а <strong>в</strong>ыражен<strong>и</strong>е точк<strong>и</strong> зрен<strong>и</strong>я <strong>в</strong> д<strong>и</strong>скусс<strong>и</strong><strong>и</strong> на<br />
тему рол<strong>и</strong> государст<strong>в</strong>а <strong>в</strong> этом стратег<strong>и</strong>ческом секторе<br />
эконом<strong>и</strong>к<strong>и</strong>. По мнен<strong>и</strong>ю а<strong>в</strong>торо<strong>в</strong>, сущест<strong>в</strong>енным<br />
я<strong>в</strong>ляется то, что кроме многократно ц<strong>и</strong>т<strong>и</strong>руемого <strong>в</strong><br />
СМИ предложен<strong>и</strong>я по сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>ю ста<strong>в</strong>к<strong>и</strong> акц<strong>и</strong>за на<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о, которое по пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>не постано<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>й ЕС<br />
практ<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong> не<strong>в</strong>озможно, пра<strong>в</strong><strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>о <strong>и</strong>меет <strong>в</strong><br />
с<strong>в</strong>оем распоряжен<strong>и</strong><strong>и</strong> ряд <strong>и</strong>нструменто<strong>в</strong>, которым<strong>и</strong><br />
можно <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ать на форм<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е <strong>и</strong> эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ность<br />
рынка топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>и</strong> <strong>газа</strong> <strong>в</strong> <strong>Польше</strong>, ст<strong>и</strong>мул<strong>и</strong>руя,<br />
тем самым, его раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>е <strong>и</strong> <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
Рецензент: проф. д-р М<strong>и</strong>хал Красодомск<strong>и</strong><br />
Томаш Бараньч<strong>и</strong>к я<strong>в</strong>ляется партнером <strong>в</strong><br />
отделе пра<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ых <strong>и</strong> налого<strong>в</strong>ых консультац<strong>и</strong>й<br />
PwC Polska<br />
Сла<strong>в</strong>ом<strong>и</strong>р Хусс я<strong>в</strong>ляется менеджером отдела<br />
б<strong>и</strong>знес-консульт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я PwC Polska<br />
Гжегож Кусь я<strong>в</strong>ляется старш<strong>и</strong>м<br />
консультантом <strong>в</strong> отделе пра<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ых <strong>и</strong><br />
налого<strong>в</strong>ых консультац<strong>и</strong>й PwC Polska<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
1
16<br />
то же <strong>в</strong>ремя Росс<strong>и</strong>йская сторона указы<strong>в</strong>ала на<br />
В растущ<strong>и</strong>й спрос на пр<strong>и</strong>родный газ <strong>в</strong> Западной<br />
Е<strong>в</strong>ропе <strong>и</strong> необход<strong>и</strong>мость создан<strong>и</strong>я но<strong>в</strong>ых путей транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>к<strong>и</strong><br />
пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong>, с тем, чтобы гарант<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать<br />
надежные <strong>и</strong> беспрепятст<strong>в</strong>енные поста<strong>в</strong>к<strong>и</strong>, обеспеч<strong>и</strong><strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>е<br />
потребност<strong>и</strong> рынка, за<strong>в</strong>еряя, <strong>в</strong> то же <strong>в</strong>ремя,<br />
что но<strong>в</strong>ые <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> не напра<strong>в</strong>лены прот<strong>и</strong><strong>в</strong> какойл<strong>и</strong>бо<br />
страны. Эту поз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ю <strong>в</strong> конечном <strong>и</strong>тоге раздел<strong>и</strong>ла<br />
Е<strong>в</strong>ропейская Ком<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>я, которая пр<strong>и</strong>знала газопро<strong>в</strong>од<br />
«Се<strong>в</strong>ерный поток» «проектом е<strong>в</strong>ропейского значен<strong>и</strong>я»,<br />
<strong>и</strong> тем самым, <strong>в</strong> соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> с энергет<strong>и</strong>ческой пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>кой<br />
Содружест<strong>в</strong>а, ключе<strong>в</strong>ым для обеспечен<strong>и</strong>я устойч<strong>и</strong><strong>в</strong>ых<br />
<strong>и</strong> безопасных поста<strong>в</strong>ок энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> страны Сообщест<strong>в</strong>а.<br />
Тако<strong>в</strong>ая поз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>я <strong>в</strong> с<strong>в</strong>ое <strong>в</strong>ремя была пр<strong>и</strong>знана<br />
самым крупным поражен<strong>и</strong>ем польской д<strong>и</strong>пломат<strong>и</strong><strong>и</strong>, а<br />
для компан<strong>и</strong><strong>и</strong> АО «Се<strong>в</strong>ерный поток», от<strong>в</strong>ечающей за<br />
осущест<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е проекта стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>а Се<strong>в</strong>ерного газопро<strong>в</strong>ода,<br />
стало коронным аргументом прот<strong>и</strong><strong>в</strong> <strong>в</strong>сех<br />
оппоненто<strong>в</strong>.<br />
С 9 апреля 2010 года оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ально началось стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>о<br />
пер<strong>в</strong>ой н<strong>и</strong>т<strong>и</strong> газопро<strong>в</strong>ода «Се<strong>в</strong>ерный поток»;<br />
<strong>в</strong> <strong>Польше</strong> д<strong>и</strong>скусс<strong>и</strong>я на предмет проекта сосредоточена<br />
на анал<strong>и</strong>зе потенц<strong>и</strong>ального <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я объекта на<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
Эконом<strong>и</strong>ка <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong><br />
Газопро<strong>в</strong>од «Се<strong>в</strong>ерный поток»<br />
Есть л<strong>и</strong> осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я для беспокойст<strong>в</strong>а<br />
по по<strong>в</strong>оду перспект<strong>и</strong><strong>в</strong>ы поста<strong>в</strong>ок <strong>в</strong><br />
Польшу <strong>и</strong> цен на газо<strong>в</strong>ое топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о?<br />
ЯЦЕК ТИБОРСКИЙ<br />
В последн<strong>и</strong>е годы <strong>в</strong>округ газопро<strong>в</strong>ода «Се<strong>в</strong>ерный поток», <strong>и</strong>з<strong>в</strong>естного также как Се<strong>в</strong>ерный газопро<strong>в</strong>од,<br />
<strong>и</strong>дёт много споро<strong>в</strong>, <strong>и</strong> поя<strong>в</strong><strong>и</strong>лось немало прот<strong>и</strong><strong>в</strong>ореч<strong>и</strong><strong>в</strong>ых мнен<strong>и</strong>й. Точк<strong>и</strong> зрен<strong>и</strong>я за<strong>и</strong>нтересо<strong>в</strong>анных<br />
сторон на предмет <strong>в</strong>л<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>я газопро<strong>в</strong>ода на разл<strong>и</strong>чные сферы общест<strong>в</strong>енной ж<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>,<br />
окружающую среду, пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ку <strong>и</strong> эконом<strong>и</strong>ку, был<strong>и</strong>, я<strong>в</strong>ляются <strong>и</strong>, <strong>в</strong>ероятно, останутся абсолютно<br />
разл<strong>и</strong>чным<strong>и</strong>. На этапе подгото<strong>в</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong> сбора необход<strong>и</strong>мых разрешен<strong>и</strong>й на стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>о, страны<br />
Центральной <strong>и</strong> Восточной Е<strong>в</strong>ропы пр<strong>и</strong>зы<strong>в</strong>ал<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>остано<strong>в</strong><strong>и</strong>ть проект, аргумент<strong>и</strong>руя это тем, что<br />
стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>о <strong>в</strong> обход нескольк<strong>и</strong>х государст<strong>в</strong> рег<strong>и</strong>она, которые до этого был<strong>и</strong> странам<strong>и</strong> транз<strong>и</strong>та<br />
<strong>газа</strong>, может стать <strong>и</strong>нструментом эконом<strong>и</strong>ческого <strong>и</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ческого да<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я на эт<strong>и</strong> государст<strong>в</strong>а со<br />
стороны Росс<strong>и</strong><strong>и</strong>. Се<strong>в</strong>ерный газопро<strong>в</strong>од пр<strong>и</strong><strong>в</strong>ел бы к марг<strong>и</strong>нал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> значен<strong>и</strong>я этого рег<strong>и</strong>она на<br />
энергет<strong>и</strong>ческой карте Е<strong>в</strong>ропы, ухудшен<strong>и</strong>ю энергет<strong>и</strong>ческой безопасност<strong>и</strong> поста<strong>в</strong>ок пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong>.<br />
отечест<strong>в</strong>енную эконом<strong>и</strong>ку, а также последст<strong>в</strong><strong>и</strong>й для<br />
<strong>в</strong>нутреннего рынка пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong>. В этом контексте<br />
особенно <strong>в</strong>ажным я<strong>в</strong>ляется анал<strong>и</strong>з <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я Се<strong>в</strong>ерного<br />
газопро<strong>в</strong>ода на безопасность поста<strong>в</strong>ок <strong>в</strong> Польшу<br />
пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> <strong>и</strong> <strong>в</strong>л<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>я на цены газо<strong>в</strong>ого топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а<br />
<strong>в</strong> <strong>Польше</strong>.<br />
Газопро<strong>в</strong>од «Се<strong>в</strong>ерный поток»,<br />
<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong>з-за чего <strong>в</strong>есь сыр-бор<br />
Газопро<strong>в</strong>од «Се<strong>в</strong>ерный поток», проходящ<strong>и</strong>й по дну<br />
Балт<strong>и</strong>йского моря, соед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>т росс<strong>и</strong>йское побережье <strong>в</strong><br />
районе Выборга с немецк<strong>и</strong>м побережьем <strong>в</strong> населённом<br />
пункте Любм<strong>и</strong>н недалеко от Грайфс<strong>в</strong>альда. Общая<br />
протяженность газопро<strong>в</strong>ода соста<strong>в</strong><strong>и</strong>т 819 км.<br />
В конечном <strong>и</strong>тоге газопро<strong>в</strong>од будет состоять <strong>и</strong>з<br />
д<strong>в</strong>ух од<strong>и</strong>нако<strong>в</strong>ых н<strong>и</strong>тей, чья со<strong>в</strong>окупная транспортная<br />
мощность соста<strong>в</strong><strong>и</strong>т 55 млрд. м 3 <strong>газа</strong> <strong>в</strong> год. Ин<strong>в</strong>естор<br />
план<strong>и</strong>рует за<strong>в</strong>ерш<strong>и</strong>ть стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>о пер<strong>в</strong>ой н<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />
(пропускная способностью около 27,5 млрд. м 3 <strong>в</strong> год) <strong>в</strong>
Эконом<strong>и</strong>ка <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong><br />
Р<strong>и</strong>с. 1. Маршрут газопро<strong>в</strong>ода «Се<strong>в</strong>ерный поток». Источн<strong>и</strong>к: Entsog<br />
чет<strong>в</strong>ертом к<strong>в</strong>артале 2011 г., а сдача <strong>в</strong>торой н<strong>и</strong>т<strong>и</strong> намечается<br />
годом позже.<br />
Газ, доста<strong>в</strong>ленный до Грайфс<strong>в</strong>альда, будет транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>аться<br />
далее, по трубопро<strong>в</strong>одам NEL <strong>и</strong><br />
OPAL, строящ<strong>и</strong>хся на терр<strong>и</strong>тор<strong>и</strong><strong>и</strong> Герман<strong>и</strong><strong>и</strong> одно<strong>в</strong>ременно<br />
с «Се<strong>в</strong>ерным потоком», <strong>в</strong> Западном <strong>и</strong> Южном<br />
напра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong><strong>и</strong>, на рынк<strong>и</strong> Герман<strong>и</strong><strong>и</strong>, Дан<strong>и</strong><strong>и</strong>, Вел<strong>и</strong>кобр<strong>и</strong>тан<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
Голланд<strong>и</strong><strong>и</strong>, Бельг<strong>и</strong><strong>и</strong>, Франц<strong>и</strong><strong>и</strong>, Чех<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
друг<strong>и</strong>х стран.<br />
Газопро<strong>в</strong>од «Се<strong>в</strong>ерный поток» <strong>в</strong> конечном <strong>и</strong>тоге<br />
должен стать кор<strong>и</strong>дором, по которому <strong>в</strong> Западную<br />
Е<strong>в</strong>ропу пойдёт пр<strong>и</strong>родный газ, добы<strong>в</strong>аемый <strong>и</strong>з но<strong>в</strong>ого<br />
Штокманского месторожден<strong>и</strong>я <strong>в</strong> Баренце<strong>в</strong>ом море.<br />
Однако <strong>в</strong> с<strong>в</strong>яз<strong>и</strong> с очень <strong>в</strong>ысок<strong>и</strong>м<strong>и</strong> <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онным<strong>и</strong><br />
затратам<strong>и</strong> на ос<strong>в</strong>оен<strong>и</strong>е месторожден<strong>и</strong>я, по оценкам,<br />
соста<strong>в</strong>ляющ<strong>и</strong>м<strong>и</strong> около 25 м<strong>и</strong>лл<strong>и</strong>ардо<strong>в</strong> долларо<strong>в</strong>, а<br />
также огран<strong>и</strong>ченным<strong>и</strong> ф<strong>и</strong>нансо<strong>в</strong>ым<strong>и</strong> <strong>в</strong>озможностям<strong>и</strong><br />
росс<strong>и</strong>йской стороны, осущест<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е проекта <strong>и</strong>дёт с<br />
опоздан<strong>и</strong>ем. Намеченное пер<strong>в</strong>оначально на 2013 год<br />
начало эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong> месторожден<strong>и</strong>я уже нереально.<br />
Росс<strong>и</strong>йская сторона ут<strong>в</strong>ерждает, что <strong>в</strong>ероятным сроком<br />
начала добыч<strong>и</strong> <strong>газа</strong> <strong>и</strong>з месторожден<strong>и</strong>я я<strong>в</strong>ляется<br />
2016 год, однако анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>к<strong>и</strong> более реальным сч<strong>и</strong>тают<br />
год 2020, есл<strong>и</strong> с учётом ож<strong>и</strong>даемых цен на сырьё<br />
<strong>в</strong>ложен<strong>и</strong>я будут целесообразным<strong>и</strong>. Для Се<strong>в</strong>ерного газопро<strong>в</strong>ода<br />
это означает, что сырьё для обеспечен<strong>и</strong>я<br />
транз<strong>и</strong>та на необход<strong>и</strong>мом уро<strong>в</strong>не должно дать месторожден<strong>и</strong>е<br />
на полуостро<strong>в</strong>е Ямал, с которого <strong>в</strong> настоящее<br />
<strong>в</strong>ремя газ <strong>в</strong> Е<strong>в</strong>ропу поступает по Ямальскому <strong>и</strong><br />
с<strong>и</strong>стему укра<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>х газопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong>.<br />
Се<strong>в</strong>ерный газопро<strong>в</strong>од <strong>и</strong><br />
безопасность поста<strong>в</strong>ок<br />
<strong>газа</strong> <strong>в</strong> Польшу<br />
Одной <strong>и</strong>з осно<strong>в</strong>ных посылок, обосно<strong>в</strong>ы<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х<br />
стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>о но<strong>в</strong>ого транспортного кор<strong>и</strong>дора для<br />
пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> <strong>в</strong> Западную Е<strong>в</strong>ропу, был растущ<strong>и</strong>й<br />
спрос на газо<strong>в</strong>ое топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о со стороны Старой Е<strong>в</strong>ропы.<br />
По оценкам к 2030 году расход голубого топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>в</strong> Западной<br />
Е<strong>в</strong>ропе должен <strong>в</strong>озраст<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мерно на 60%, т.е.<br />
пр<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>з<strong>и</strong>тельно на 160-200 млрд. м 3 <strong>в</strong> год пр<strong>и</strong> одно<strong>в</strong>ременном<br />
<strong>и</strong>стощен<strong>и</strong><strong>и</strong> е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>х месторожден<strong>и</strong>й.<br />
Обеспечен<strong>и</strong>е так<strong>и</strong>х объемо<strong>в</strong> <strong>газа</strong> требует осущест<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я<br />
но<strong>в</strong>ых <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>й, как <strong>в</strong> ос<strong>в</strong>оен<strong>и</strong>е месторожден<strong>и</strong>й,<br />
так <strong>и</strong> <strong>в</strong> стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>о но<strong>в</strong>ых путей транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>к<strong>и</strong><br />
сырья. Тем <strong>в</strong>ременем, <strong>и</strong>з-за эконом<strong>и</strong>ческого кр<strong>и</strong>з<strong>и</strong>са<br />
2008 года спрос на пр<strong>и</strong>родный газ <strong>в</strong> Е<strong>в</strong>ропе не только<br />
не у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>лся, но даже сократ<strong>и</strong>лся пр<strong>и</strong>мерно на 10%<br />
<strong>и</strong> до с<strong>и</strong>х пор не <strong>в</strong>ернулся к докр<strong>и</strong>з<strong>и</strong>сному уро<strong>в</strong>ню. Сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>е<br />
потребност<strong>и</strong> Старой Е<strong>в</strong>ропы <strong>в</strong> пр<strong>и</strong>родном газе<br />
пр<strong>и</strong> знач<strong>и</strong>тельном у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>чен<strong>и</strong><strong>и</strong> транспортной мощност<strong>и</strong><br />
газопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong> уже с конца 2011 года, будет означать<br />
л<strong>и</strong>бо знач<strong>и</strong>тельное у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>е предложен<strong>и</strong>я сырья на<br />
е<strong>в</strong>ропейском рынке, л<strong>и</strong>бо недогрузку некоторых трубопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong>,<br />
предназначенных для транз<strong>и</strong>та росс<strong>и</strong>йского<br />
пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> <strong>в</strong> Западную Е<strong>в</strong>ропу.<br />
Пр<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мая <strong>в</strong>о <strong>в</strong>н<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>е объём <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных<br />
расходо<strong>в</strong>, которые Росс<strong>и</strong>я понесла на стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>о газопро<strong>в</strong>ода<br />
«Се<strong>в</strong>ерный поток», а также <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онные<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
17
18<br />
«Се<strong>в</strong>ерный поток» - осно<strong>в</strong>ная <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong>я<br />
•<br />
•<br />
•<br />
Ин<strong>в</strong>естор<br />
Компан<strong>и</strong>я АО «Се<strong>в</strong>ерный поток»<br />
Акц<strong>и</strong>онеры<br />
ОАО «Газпром» – 51%, Wintershall Holding<br />
GmbH – 15,5%, E.ON Ruhrgas AG – 15,5%, N.V.<br />
Nederlandse Gasunie – 9%, GDF Suez S.A. – 9%<br />
Протяженность<br />
1224 км – Выборг (росс<strong>и</strong>йское побережье<br />
Балт<strong>и</strong>йского моря), Грайфс<strong>в</strong>альд (немецкое<br />
побережье Балт<strong>и</strong>йского моря)<br />
потребност<strong>и</strong> этой страны, с<strong>в</strong>язанные с необход<strong>и</strong>мостью<br />
ос<strong>в</strong>оен<strong>и</strong>я но<strong>в</strong>ых месторожден<strong>и</strong>й угле<strong>в</strong>одородо<strong>в</strong>,<br />
пер<strong>в</strong>ый сценар<strong>и</strong>й (у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>е поста<strong>в</strong>ок) предста<strong>в</strong>ляется<br />
мало<strong>в</strong>ероятным. Поста<strong>в</strong>к<strong>и</strong> Росс<strong>и</strong>ей на Е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>й<br />
рынок дополн<strong>и</strong>тельного объёма газо<strong>в</strong>ого топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а<br />
пр<strong>и</strong><strong>в</strong>ел<strong>и</strong> бы к знач<strong>и</strong>тельному <strong>и</strong>збыточному предложен<strong>и</strong>ю<br />
на рынке пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong>, <strong>в</strong> результате чего цена<br />
голубого топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а упала бы, <strong>и</strong> так<strong>и</strong>м образом доходы<br />
росс<strong>и</strong>йск<strong>и</strong>х концерно<strong>в</strong> не у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>л<strong>и</strong>сь бы, как ож<strong>и</strong>далось,<br />
а <strong>в</strong> крайнем случае, могл<strong>и</strong> бы <strong>и</strong> сократ<strong>и</strong>ться.<br />
Есл<strong>и</strong> у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>е поста<strong>в</strong>ок сырья <strong>в</strong> бл<strong>и</strong>жайш<strong>и</strong>е<br />
годы предста<strong>в</strong>ляется мало<strong>в</strong>ероятным, то запуск но<strong>в</strong>ых<br />
транспортных мощностей означает неполное <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е<br />
пропускной способност<strong>и</strong> но<strong>в</strong>ого трубопро<strong>в</strong>ода<br />
л<strong>и</strong>бо огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>е нагрузк<strong>и</strong> на трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онные маршруты<br />
поста<strong>в</strong>ок <strong>газа</strong> <strong>в</strong> Западную Е<strong>в</strong>ропу. В этом случае,<br />
пр<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мая <strong>в</strong>о <strong>в</strong>н<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>е необход<strong>и</strong>мость погашен<strong>и</strong>я<br />
кред<strong>и</strong>то<strong>в</strong>, <strong>в</strong>зятых компан<strong>и</strong>ей «Се<strong>в</strong>ерный поток» для<br />
ф<strong>и</strong>нанс<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>й <strong>в</strong> размере 5 млрд. Е<strong>в</strong>ро<br />
(средст<strong>в</strong>а должны поступать от транспортного тар<strong>и</strong>фа),<br />
недогрузка но<strong>в</strong>ого газопро<strong>в</strong>ода <strong>в</strong>ряд л<strong>и</strong> <strong>в</strong>озможна. Поэтому<br />
можно ож<strong>и</strong>дать, что, по крайней мере, <strong>в</strong> краткосрочной<br />
<strong>и</strong> среднесрочной перспект<strong>и</strong><strong>в</strong>е, т.е. до момента<br />
сущест<strong>в</strong>енного у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>я спроса на росс<strong>и</strong>йск<strong>и</strong>й газ<br />
<strong>в</strong> Е<strong>в</strong>ропе, следст<strong>в</strong><strong>и</strong>ем стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>а но<strong>в</strong>ого транз<strong>и</strong>тного<br />
кор<strong>и</strong>дора станет сокращен<strong>и</strong>е транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>к<strong>и</strong><br />
<strong>газа</strong> по сущест<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>м газопро<strong>в</strong>одам, т. е., Ямальскому<br />
газопро<strong>в</strong>оду через Беларусь <strong>и</strong> Польшу <strong>и</strong>/<strong>и</strong>л<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стему<br />
газопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong>, проходящ<strong>и</strong>х через Укра<strong>и</strong>ну, Сло<strong>в</strong>ак<strong>и</strong>ю <strong>и</strong><br />
Чех<strong>и</strong>ю. Пропускная способность Ямальского газопро<strong>в</strong>ода<br />
соста<strong>в</strong>ляет около 33 млрд. м 3 <strong>в</strong> год. Это означает,<br />
что после его <strong>в</strong><strong>в</strong>ода <strong>в</strong> эксплуатац<strong>и</strong>ю пр<strong>и</strong>родный газ,<br />
транспорт<strong>и</strong>руемый через Польшу <strong>в</strong> Западную Е<strong>в</strong>ропу,<br />
мог бы полностью перейт<strong>и</strong> к газопро<strong>в</strong>оду «Се<strong>в</strong>ерный<br />
поток».<br />
Несколько по-<strong>и</strong>ному <strong>в</strong>ыгляд<strong>и</strong>т с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>я <strong>в</strong> отношен<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
транз<strong>и</strong>тного пут<strong>и</strong> через Укра<strong>и</strong>ну. Пропускная<br />
способность транз<strong>и</strong>тных газопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong> соста<strong>в</strong>ляет<br />
пр<strong>и</strong>мерно 120 млрд. м 3 , <strong>и</strong> <strong>и</strong>х теперешняя нагрузка соста<strong>в</strong>ляет<br />
около 75%. Огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>е транз<strong>и</strong>та росс<strong>и</strong>йс-<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
•<br />
•<br />
•<br />
Эконом<strong>и</strong>ка <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong><br />
Пропускная способность<br />
55 млрд. м 3 <strong>в</strong> год (д<strong>в</strong>е н<strong>и</strong>т<strong>и</strong> по 27,5 млрд. м 3<br />
<strong>в</strong> год каждая)<br />
План<strong>и</strong>руемая сто<strong>и</strong>мость <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
7,4 млрд. Е<strong>в</strong>ро – 30% собст<strong>в</strong>енный кап<strong>и</strong>тал,<br />
70% долго<strong>в</strong>ое ф<strong>и</strong>нанс<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е<br />
За<strong>в</strong>ершен<strong>и</strong>е <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>й<br />
пер<strong>в</strong>ая н<strong>и</strong>ть газопро<strong>в</strong>ода – IV к<strong>в</strong>артал 2011<br />
года;<br />
<strong>в</strong>торая н<strong>и</strong>ть – IV к<strong>в</strong>артал 2012 года.<br />
кого <strong>газа</strong> через Укра<strong>и</strong>ну на объём транз<strong>и</strong>та через «Се<strong>в</strong>ерный<br />
поток» не <strong>и</strong>сключ<strong>и</strong>т Укра<strong>и</strong>ну полностью как<br />
страну транз<strong>и</strong>та, однако, <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е <strong>и</strong>нфраструктуры<br />
<strong>в</strong> этой стране будет знач<strong>и</strong>тельно огран<strong>и</strong>чено.<br />
В бл<strong>и</strong>жайш<strong>и</strong>е годы <strong>в</strong>ыясн<strong>и</strong>тся, какой <strong>и</strong>з д<strong>в</strong>ух предста<strong>в</strong>ленных<br />
крайн<strong>и</strong>х сценар<strong>и</strong>е<strong>в</strong> раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>я с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
будет реал<strong>и</strong>зо<strong>в</strong>ан. И наконец, несмотря на зая<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я<br />
Росс<strong>и</strong><strong>и</strong>, что но<strong>в</strong>ые газопро<strong>в</strong>оды не напра<strong>в</strong>лены прот<strong>и</strong><strong>в</strong><br />
какой-л<strong>и</strong>бо страны, дополн<strong>и</strong>тельная пропускная способность<br />
поз<strong>в</strong>ол<strong>и</strong>т про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>ольно регул<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать транз<strong>и</strong>т<br />
<strong>газа</strong> между Росс<strong>и</strong>ей <strong>и</strong> Западной Е<strong>в</strong>ропой, <strong>в</strong>ключая <strong>в</strong>озможность<br />
пр<strong>и</strong>остано<strong>в</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> сущест<strong>в</strong>енного сокращен<strong>и</strong>я<br />
транз<strong>и</strong>та <strong>в</strong> отдельных странах без необход<strong>и</strong>мост<strong>и</strong><br />
пр<strong>и</strong>остано<strong>в</strong>к<strong>и</strong> поста<strong>в</strong>ок на целе<strong>в</strong>ые рынк<strong>и</strong>. Так<strong>и</strong>м образом,<br />
Се<strong>в</strong>ерный трубопро<strong>в</strong>од может стать дополн<strong>и</strong>тельным<br />
<strong>и</strong>нструментом эконом<strong>и</strong>ческого <strong>и</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ческого<br />
да<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я на страны транз<strong>и</strong>та.<br />
Угрожает л<strong>и</strong> <strong>Польше</strong> огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>е<br />
поста<strong>в</strong>ок пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong>?<br />
Анал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>руя положен<strong>и</strong>я контракто<strong>в</strong> на поста<strong>в</strong>ку <strong>газа</strong><br />
<strong>в</strong> Польшу, нет н<strong>и</strong>как<strong>и</strong>х осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>й для подт<strong>в</strong>ержден<strong>и</strong>я<br />
<strong>в</strong>ероятност<strong>и</strong> сокращен<strong>и</strong>я экспорта. В соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> с<br />
дополнен<strong>и</strong>ем к Ямальскому контракту, подп<strong>и</strong>санному<br />
между АО Польское нефтегазо<strong>в</strong>ое предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>е <strong>и</strong><br />
Газпромом <strong>в</strong> 2010 году, росс<strong>и</strong>яне обеспечат поста<strong>в</strong>к<strong>и</strong><br />
газо<strong>в</strong>ого топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>в</strong> нашу страну до 2022 года <strong>и</strong> гарант<strong>и</strong>руют<br />
<strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е Ямальского газопро<strong>в</strong>ода для<br />
транз<strong>и</strong>та пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> <strong>в</strong> Герман<strong>и</strong>ю до 2019 года. Поэтому<br />
опасен<strong>и</strong>я <strong>в</strong> отношен<strong>и</strong><strong>и</strong> безопасност<strong>и</strong> поста<strong>в</strong>ок<br />
пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> <strong>в</strong> Польшу, по крайней мере, <strong>в</strong> течен<strong>и</strong>е<br />
срока дейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я но<strong>в</strong>ого пр<strong>и</strong>ложен<strong>и</strong>я, не <strong>и</strong>меют рац<strong>и</strong>онального<br />
обосно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я. Предста<strong>в</strong>ляется, что доходы<br />
польской стороны от транз<strong>и</strong>та газо<strong>в</strong>ого топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а также<br />
<strong>в</strong> безопасност<strong>и</strong>; даже <strong>в</strong> случае сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>я нагрузк<strong>и</strong> на<br />
Ямальск<strong>и</strong>й газопро<strong>в</strong>од для транз<strong>и</strong>та <strong>газа</strong> <strong>в</strong> Герман<strong>и</strong>ю.
20<br />
В пр<strong>и</strong>ложен<strong>и</strong><strong>и</strong> к дого<strong>в</strong>ору стороны согласо<strong>в</strong>ал<strong>и</strong>, что<br />
среднегодо<strong>в</strong>ая пр<strong>и</strong>быль <strong>в</strong>ладельца польского участка<br />
Ямальского газопро<strong>в</strong>ода, то есть компан<strong>и</strong><strong>и</strong> EuRoPol<br />
GAZ, соста<strong>в</strong><strong>и</strong>т 21 м<strong>и</strong>лл<strong>и</strong>он злотых (<strong>в</strong> ценах 2010 г.), неза<strong>в</strong><strong>и</strong>с<strong>и</strong>мо<br />
от степен<strong>и</strong> <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>и</strong>нфраструктуры.<br />
Такой метод расчета тар<strong>и</strong>фо<strong>в</strong> даёт дополн<strong>и</strong>тельное<br />
пре<strong>и</strong>мущест<strong>в</strong>о польскому газопро<strong>в</strong>оду по сра<strong>в</strong>нен<strong>и</strong>ю<br />
с с<strong>и</strong>стемой укра<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>х газопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong>, поскольку он<br />
деше<strong>в</strong>ле <strong>и</strong>, по мере <strong>и</strong>нтенс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
<strong>и</strong>нфраструктуры сокращается сто<strong>и</strong>мость транз<strong>и</strong>та на<br />
ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>цу объёма.<br />
Тем не менее, уч<strong>и</strong>ты<strong>в</strong>ая огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>е поста<strong>в</strong>ок <strong>нефт<strong>и</strong></strong><br />
на НПЗ Можейк<strong>и</strong> после его пр<strong>и</strong>обретен<strong>и</strong>я PKN<br />
Orlen, как <strong>и</strong> сокращен<strong>и</strong>е поста<strong>в</strong>ок газо<strong>в</strong>ого топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а на<br />
рынк<strong>и</strong> Е<strong>в</strong>ропы <strong>в</strong>следст<strong>в</strong><strong>и</strong>е конфл<strong>и</strong>кта между Росс<strong>и</strong>ей<br />
<strong>и</strong> странам<strong>и</strong> транз<strong>и</strong>та (Беларусь <strong>и</strong> Укра<strong>и</strong>на), положен<strong>и</strong>я<br />
дого<strong>в</strong>ора не дают полной гарант<strong>и</strong><strong>и</strong> бесперебойных<br />
поста<strong>в</strong>ок пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong>. Кроме того, после <strong>в</strong><strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я<br />
газопро<strong>в</strong>ода «Се<strong>в</strong>ерный поток» так<strong>и</strong>е огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>я<br />
не по<strong>в</strong>лекут за собой пр<strong>и</strong>остано<strong>в</strong>ку поста<strong>в</strong>ок <strong>в</strong> страны<br />
Западной Е<strong>в</strong>ропы, <strong>и</strong> поэтому могут более с<strong>в</strong>ободно <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>аться<br />
Росс<strong>и</strong>ей как <strong>и</strong>нструмент да<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я. Этот<br />
механ<strong>и</strong>зм был бы ус<strong>и</strong>лен <strong>в</strong> случае реал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
«Южный поток», <strong>в</strong> обход рынко<strong>в</strong> Центральной <strong>и</strong><br />
Восточной Е<strong>в</strong>ропы с южной стороны конт<strong>и</strong>нента, <strong>в</strong> результате<br />
чего Ямальск<strong>и</strong>й газопро<strong>в</strong>од <strong>и</strong> с<strong>и</strong>стема Укра<strong>и</strong>ны<br />
могл<strong>и</strong> бы быть полностью <strong>и</strong>сключены <strong>и</strong>з поста<strong>в</strong>ок<br />
росс<strong>и</strong>йского <strong>газа</strong> <strong>в</strong> Западную Е<strong>в</strong>ропу.<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
Эконом<strong>и</strong>ка <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong><br />
«Се<strong>в</strong>ерный поток» <strong>и</strong> цены<br />
голубого топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>в</strong> <strong>Польше</strong><br />
В то же <strong>в</strong>ремя безосно<strong>в</strong>ательным<strong>и</strong> предста<strong>в</strong>ляются<br />
опасен<strong>и</strong>я по по<strong>в</strong>оду негат<strong>и</strong><strong>в</strong>ного <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я Се<strong>в</strong>ерного<br />
газопро<strong>в</strong>ода на уро<strong>в</strong>ень цен газо<strong>в</strong>ого топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>в</strong><br />
<strong>Польше</strong>. Дейст<strong>в</strong>ующая на осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong> Ямальского контракта<br />
цено<strong>в</strong>ая формула на пр<strong>и</strong>родный газ оп<strong>и</strong>рается<br />
на <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>я кот<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ок нефтепродукто<strong>в</strong>. В настоящ<strong>и</strong>й<br />
момент <strong>в</strong> с<strong>в</strong>яз<strong>и</strong> с <strong>в</strong>ысок<strong>и</strong>м<strong>и</strong> кот<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>кам<strong>и</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong><br />
нефтепродукто<strong>в</strong>, цена газо<strong>в</strong>ого топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а, <strong>и</strong>мпорт<strong>и</strong>руемого<br />
<strong>и</strong>з Росс<strong>и</strong><strong>и</strong>, форм<strong>и</strong>руется на <strong>в</strong>ысоком уро<strong>в</strong>не. Уро<strong>в</strong>ень<br />
контрактных цен на росс<strong>и</strong>йск<strong>и</strong>й газ не наход<strong>и</strong>т<br />
отражен<strong>и</strong>я <strong>в</strong> кот<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ках сырья на л<strong>и</strong>к<strong>в</strong><strong>и</strong>дных рынках<br />
Се<strong>в</strong>ерной Амер<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> Западной Е<strong>в</strong>ропы, на которых<br />
цена газо<strong>в</strong>ого топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>в</strong> результате резкого расш<strong>и</strong>рен<strong>и</strong>я<br />
добыч<strong>и</strong> <strong>газа</strong> <strong>и</strong>з нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных месторожден<strong>и</strong>й,<br />
сущест<strong>в</strong>енно сн<strong>и</strong>з<strong>и</strong>лась. Такая цено<strong>в</strong>ая формула, однако,<br />
характерна для больш<strong>и</strong>нст<strong>в</strong>а контракто<strong>в</strong> на поста<strong>в</strong>к<strong>и</strong><br />
пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> <strong>и</strong>з Росс<strong>и</strong><strong>и</strong> на Е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>й рынок.<br />
Поста<strong>в</strong>к<strong>и</strong> росс<strong>и</strong>йского <strong>газа</strong> на немецк<strong>и</strong>й рынок до неда<strong>в</strong>него<br />
<strong>в</strong>ремен<strong>и</strong> также осущест<strong>в</strong>лял<strong>и</strong>сь на аналог<strong>и</strong>чных<br />
пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>пах, <strong>и</strong> только <strong>в</strong> прошлом году, <strong>в</strong> результате<br />
поя<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я знач<strong>и</strong>тельной разн<strong>и</strong>цы <strong>в</strong> ценах между контрактной<br />
формулой <strong>и</strong> ценам<strong>и</strong> <strong>газа</strong> на спото<strong>в</strong>ых рынках,<br />
немецк<strong>и</strong>е концерны доб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>сь част<strong>и</strong>чной пр<strong>и</strong><strong>в</strong>язк<strong>и</strong> цено<strong>в</strong>ой<br />
формулы к рыночным кот<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>кам пр<strong>и</strong>родного<br />
Газопро<strong>в</strong>од «Южный поток», партнерам<strong>и</strong> которого я<strong>в</strong>ляются «Газпром» <strong>и</strong> ENI, предусматр<strong>и</strong><strong>в</strong>ает мощность<br />
63 м<strong>и</strong>лл<strong>и</strong>арда кубометро<strong>в</strong> пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> <strong>в</strong> год <strong>и</strong> должен пройт<strong>и</strong> с юга <strong>в</strong> обход нынешн<strong>и</strong>х стран<br />
транз<strong>и</strong>та. Ин<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онный проект я<strong>в</strong>ляется конкурентом по отношен<strong>и</strong>ю к проекту «Набукко», который должен<br />
был бы обеспеч<strong>и</strong>ть поста<strong>в</strong>к<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> <strong>в</strong> Е<strong>в</strong>ропу с месторожден<strong>и</strong>й Касп<strong>и</strong>йского рег<strong>и</strong>она, Бл<strong>и</strong>жнего<br />
Востока <strong>и</strong> Ег<strong>и</strong>пта, <strong>и</strong> тем самым сделать Е<strong>в</strong>ропу част<strong>и</strong>чно неза<strong>в</strong><strong>и</strong>с<strong>и</strong>мой от росс<strong>и</strong>йского <strong>газа</strong>. План<strong>и</strong>руемая<br />
мощность газопро<strong>в</strong>ода “Набукко” соста<strong>в</strong>ляет 31 млрд. м3 <strong>газа</strong> <strong>в</strong> год, а партнерам<strong>и</strong>, за<strong>и</strong>нтересо<strong>в</strong>анным<strong>и</strong> <strong>в</strong><br />
осущест<strong>в</strong>лен<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онного проекта, я<strong>в</strong>ляются BOTAS, BEH, MOL, OMV, RWE, Transgaz, каждому <strong>и</strong>з которых<br />
пр<strong>и</strong>надлеж<strong>и</strong>т 16,67% акц<strong>и</strong>й компан<strong>и</strong><strong>и</strong>, созданной для подгото<strong>в</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong> стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>а газопро<strong>в</strong>ода.<br />
Р<strong>и</strong>с. 2. План<strong>и</strong>руемый маршрут газопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong><br />
«Се<strong>в</strong>ерный поток», «Южный поток» <strong>и</strong> «Набукко».<br />
Источн<strong>и</strong>к: EuropeS Energy Portal<br />
Nord Stream<br />
South Stream<br />
Nabucco
Эконом<strong>и</strong>ка <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong><br />
<strong>газа</strong>. В<strong>в</strong><strong>и</strong>ду спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>к<strong>и</strong> польского рынка, который (<strong>в</strong> отл<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>е,<br />
напр<strong>и</strong>мер, от немецкого рынка) я<strong>в</strong>ляется рынком,<br />
<strong>и</strong>зол<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анным от друг<strong>и</strong>х рынко<strong>в</strong> Е<strong>в</strong>ропейского<br />
Союза, не <strong>и</strong>меющ<strong>и</strong>м реальной <strong>в</strong>озможност<strong>и</strong> получать<br />
деше<strong>в</strong>ое газо<strong>в</strong>ое топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о с друг<strong>и</strong>х рынко<strong>в</strong>, пересмотр<br />
цен <strong>и</strong>, по крайней мере, част<strong>и</strong>чная пр<strong>и</strong><strong>в</strong>язка к рыночной<br />
цене, я<strong>в</strong>ляется мало<strong>в</strong>ероятной. В то же <strong>в</strong>ремя <strong>в</strong> газо<strong>в</strong>ом<br />
контракте отсутст<strong>в</strong>ует механ<strong>и</strong>зм, который <strong>в</strong>ыз<strong>в</strong>ал<br />
бы ухудшен<strong>и</strong>е нынешн<strong>и</strong>х цено<strong>в</strong>ых усло<strong>в</strong><strong>и</strong>й на газо<strong>в</strong>ое<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о, экспорт<strong>и</strong>руемое <strong>и</strong>з Росс<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> Польшу, <strong>и</strong> который<br />
был бы непосредст<strong>в</strong>енно с<strong>в</strong>язан с поя<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>ем но<strong>в</strong>ого<br />
транспортного кор<strong>и</strong>дора «Се<strong>в</strong>ерный поток».<br />
Газопро<strong>в</strong>од «Южный поток», партнерам<strong>и</strong> которого<br />
я<strong>в</strong>ляются «Газпром» <strong>и</strong> ENI, предусматр<strong>и</strong><strong>в</strong>ает мощность<br />
63 м<strong>и</strong>лл<strong>и</strong>арда кубометро<strong>в</strong> пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> <strong>в</strong> год <strong>и</strong> должен<br />
пройт<strong>и</strong> с юга <strong>в</strong> обход нынешн<strong>и</strong>х стран транз<strong>и</strong>та.<br />
Ин<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онный проект я<strong>в</strong>ляется конкурентом по отношен<strong>и</strong>ю<br />
к проекту «Набукко», который должен был бы<br />
обеспеч<strong>и</strong>ть поста<strong>в</strong>к<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> <strong>в</strong> Е<strong>в</strong>ропу с месторожден<strong>и</strong>й<br />
Касп<strong>и</strong>йского рег<strong>и</strong>она, Бл<strong>и</strong>жнего Востока<br />
<strong>и</strong> Ег<strong>и</strong>пта, <strong>и</strong> тем самым сделать Е<strong>в</strong>ропу част<strong>и</strong>чно неза<strong>в</strong><strong>и</strong>с<strong>и</strong>мой<br />
от росс<strong>и</strong>йского <strong>газа</strong>. План<strong>и</strong>руемая мощность газопро<strong>в</strong>ода<br />
“Набукко” соста<strong>в</strong>ляет 31 млрд. м 3 <strong>газа</strong> <strong>в</strong> год,<br />
а партнерам<strong>и</strong>, за<strong>и</strong>нтересо<strong>в</strong>анным<strong>и</strong> <strong>в</strong> осущест<strong>в</strong>лен<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онного проекта, я<strong>в</strong>ляются BOTAS, BEH, MOL,<br />
OMV, RWE, Transgaz, каждому <strong>и</strong>з которых пр<strong>и</strong>надлеж<strong>и</strong>т<br />
16,67% акц<strong>и</strong>й компан<strong>и</strong><strong>и</strong>, созданной для подгото<strong>в</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>а газопро<strong>в</strong>ода.<br />
Сценар<strong>и</strong>й для Польш<strong>и</strong><br />
Польша, не <strong>и</strong>мея <strong>в</strong>озможност<strong>и</strong> непосредст<strong>в</strong>енно<br />
<strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ать <strong>и</strong> <strong>в</strong>л<strong>и</strong>ять на <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онные проекты,<br />
реал<strong>и</strong>зуемые <strong>в</strong> её окружен<strong>и</strong><strong>и</strong>, должна предпр<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мать<br />
меры для защ<strong>и</strong>ты нац<strong>и</strong>ональных <strong>и</strong>нтересо<strong>в</strong> <strong>в</strong> област<strong>и</strong><br />
поста<strong>в</strong>ок <strong>газа</strong>. В случае газо<strong>в</strong>ого рынка безопасность<br />
поста<strong>в</strong>ок сырья <strong>в</strong> страну может гарант<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать только<br />
нал<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>е обш<strong>и</strong>рной транспортной <strong>и</strong>нфраструктуры,<br />
обеспеч<strong>и</strong><strong>в</strong>ающей реальную д<strong>и</strong><strong>в</strong>ерс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ю поста<strong>в</strong>ок<br />
сырья <strong>в</strong> страну, а также складская <strong>и</strong>нфраструктура,<br />
гарант<strong>и</strong>рующая удо<strong>в</strong>лет<strong>в</strong>орен<strong>и</strong>е потребностей рынка<br />
на <strong>в</strong>ремя орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> альтернат<strong>и</strong><strong>в</strong>ных поста<strong>в</strong>ок <strong>в</strong> случае<br />
пр<strong>и</strong>остано<strong>в</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>я поста<strong>в</strong>ок <strong>в</strong> рамках<br />
сущест<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>х контракто<strong>в</strong>.<br />
В област<strong>и</strong> транспортной <strong>и</strong>нфраструктуры следует<br />
полож<strong>и</strong>тельно оцен<strong>и</strong>ть меры, предпр<strong>и</strong>нятые оператором<br />
польской транспортной с<strong>и</strong>стемы пр<strong>и</strong>родного<br />
<strong>газа</strong>, компан<strong>и</strong>ей GAZ-SYSTEM, которая осущест<strong>в</strong>ляет<br />
<strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онные проекты, напра<strong>в</strong>ленные на раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>е<br />
<strong>и</strong>нфраструктуры <strong>и</strong> стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>о соед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тельных <strong>в</strong>еток<br />
с соседн<strong>и</strong>м<strong>и</strong> странам<strong>и</strong>. В 2011 году компан<strong>и</strong>я план<strong>и</strong>рует<br />
предоста<strong>в</strong><strong>и</strong>ть но<strong>в</strong>ые транспортные мощност<strong>и</strong><br />
на соед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тельных <strong>в</strong>етках с чешской с<strong>и</strong>стемой <strong>в</strong> Те-<br />
ш<strong>и</strong>не, а также с немецкой с<strong>и</strong>стемой <strong>в</strong> Лясо<strong>в</strong>е (около<br />
0,5 млрд. м 3 <strong>в</strong> год каждая). Эт<strong>и</strong> соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>я, пра<strong>в</strong>да, не<br />
меняют сущест<strong>в</strong>енным образом карт<strong>и</strong>ну польского<br />
рынка, однако это пер<strong>в</strong>ые <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онные проекты,<br />
поз<strong>в</strong>оляющ<strong>и</strong>е орган<strong>и</strong>зо<strong>в</strong>ать поста<strong>в</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong>з альтернат<strong>и</strong><strong>в</strong>ных<br />
<strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong> по отношен<strong>и</strong>ю к Росс<strong>и</strong>йскому; полное<br />
устранен<strong>и</strong>е <strong>и</strong>стор<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong> обусло<strong>в</strong>ленных огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>й<br />
требует больше <strong>в</strong>ремен<strong>и</strong> <strong>и</strong> знач<strong>и</strong>тельных <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>й.<br />
GAZ-SYSTEM, кроме того, <strong>в</strong>едёт стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>о терм<strong>и</strong>нала<br />
ре-газ<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> С<strong>в</strong><strong>и</strong>ноустье, осущест<strong>в</strong>ляемое<br />
дочерней компан<strong>и</strong>ей, Polskie LNG. В<strong>в</strong>од терм<strong>и</strong>нала <strong>в</strong><br />
2014 году будет означать открыт<strong>и</strong>е но<strong>в</strong>ой точк<strong>и</strong> <strong>в</strong>хода<br />
<strong>в</strong> нац<strong>и</strong>ональную транспортную с<strong>и</strong>стему <strong>и</strong> даст <strong>в</strong>озможность<br />
реальной д<strong>и</strong><strong>в</strong>ерс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> поста<strong>в</strong>ок <strong>газа</strong>. Компан<strong>и</strong>я<br />
гото<strong>в</strong><strong>и</strong>тся также предоста<strong>в</strong><strong>и</strong>ть доступ к резер<strong>в</strong>ным<br />
мощностям Ямальского газопро<strong>в</strong>ода. Следующ<strong>и</strong>е<br />
<strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> <strong>в</strong>етк<strong>и</strong>, соед<strong>и</strong>няющ<strong>и</strong>е нац<strong>и</strong>ональные с<strong>и</strong>стемы,<br />
на западе <strong>и</strong> юге Польш<strong>и</strong> план<strong>и</strong>руется после 2015<br />
года. За стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>о хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>щ пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> от<strong>в</strong>ечает<br />
компан<strong>и</strong>я Польское нефтегазо<strong>в</strong>ое предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>е,<br />
которая <strong>в</strong> соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> со с<strong>в</strong>оей стратег<strong>и</strong>ей к 2020<br />
году план<strong>и</strong>рует уд<strong>в</strong>о<strong>и</strong>ть <strong>и</strong>меющ<strong>и</strong>еся мощност<strong>и</strong>.<br />
В то же <strong>в</strong>ремя раз<strong>в</strong><strong>и</strong>тая газо<strong>в</strong>ая <strong>и</strong>нфраструктура <strong>и</strong><br />
нормат<strong>и</strong><strong>в</strong>ная среда, обеспеч<strong>и</strong><strong>в</strong>ающая конкуренц<strong>и</strong>ю на<br />
рынке пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong>, создают осно<strong>в</strong>ы для рынкон<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
цен газо<strong>в</strong>ого топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а. Большое кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о операторо<strong>в</strong><br />
на рынке пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> поз<strong>в</strong>оляет создать<br />
<strong>и</strong>нструменты коммерческого оборота газом, так<strong>и</strong>е как<br />
коммерческ<strong>и</strong>е платформы, б<strong>и</strong>ржа <strong>и</strong>л<strong>и</strong> газо<strong>в</strong>ый хаб, которые<br />
дают <strong>в</strong>озможность <strong>в</strong> полной мере форм<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать<br />
рыночные цены голубого топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а. Полная рынкон<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>я<br />
сегмента пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> остаётся, однако, делом<br />
ещё как м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мум нескольк<strong>и</strong>х лет. До этого <strong>в</strong>ремен<strong>и</strong><br />
на цены пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> <strong>в</strong> стране будет <strong>в</strong>л<strong>и</strong>ять макроэконом<strong>и</strong>ческая<br />
с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>я <strong>и</strong> кот<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>к<strong>и</strong> нефтепродукто<strong>в</strong>,<br />
на осно<strong>в</strong>е которых про<strong>и</strong>сход<strong>и</strong>т <strong>и</strong>ндексац<strong>и</strong>я цен газо<strong>в</strong>ого<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а, пр<strong>и</strong>нятый путь л<strong>и</strong>берал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> рынка<br />
пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong>, а также (а <strong>в</strong>озможно - прежде <strong>в</strong>сего)<br />
подт<strong>в</strong>ержден<strong>и</strong>е <strong>в</strong>озможност<strong>и</strong> коммерческой эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
<strong>в</strong> <strong>Польше</strong> месторожден<strong>и</strong>й нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онного<br />
<strong>газа</strong>. Именно к цене <strong>газа</strong> <strong>и</strong>з нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных месторожден<strong>и</strong>й,<br />
<strong>в</strong> случае его добыч<strong>и</strong>, будет <strong>в</strong> долгосрочной<br />
перспект<strong>и</strong><strong>в</strong>е пр<strong>и</strong><strong>в</strong>язана рыночная цена <strong>газа</strong> <strong>в</strong> стране<br />
<strong>и</strong> <strong>в</strong> рег<strong>и</strong>оне.<br />
Так<strong>и</strong>м образом, Се<strong>в</strong>ерный трубопро<strong>в</strong>од может стать<br />
дополн<strong>и</strong>тельным <strong>и</strong>нструментом оказан<strong>и</strong>я эконом<strong>и</strong>ческого<br />
<strong>и</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ческого да<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я на страны транз<strong>и</strong>та.<br />
Рецензент: профессор, д-р тех. наук Анджей<br />
Костецк<strong>и</strong>й<br />
Яцек Т<strong>и</strong>борск<strong>и</strong>й я<strong>в</strong>ляется старш<strong>и</strong>м<br />
менеджером отдела дело<strong>в</strong>ого<br />
консульт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я, PwC Polska<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
21
Нефть:<br />
по<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, добыча,<br />
рынок
24<br />
Собст<strong>в</strong>енно можно спрос<strong>и</strong>ть, почему размеры<br />
предмета я<strong>в</strong>ляются так<strong>и</strong>м <strong>в</strong>ажным <strong>в</strong>опросом,<br />
что образо<strong>в</strong>алось практ<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong> но<strong>в</strong>ое область знан<strong>и</strong>я,<br />
но<strong>в</strong>ые пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>я которого <strong>в</strong>сё еще откры<strong>в</strong>аются?<br />
Чтобы от<strong>в</strong>ет<strong>и</strong>ть на этот <strong>в</strong>опрос, нужно предста<strong>в</strong><strong>и</strong>ть,<br />
что дл<strong>и</strong>на одного нанометра <strong>в</strong>сего л<strong>и</strong>шь<br />
десят<strong>и</strong>кратно больше от д<strong>и</strong>аметра од<strong>и</strong>ночного атома<br />
больш<strong>и</strong>нст<strong>в</strong>а элементо<strong>в</strong>, следо<strong>в</strong>ательно я<strong>в</strong>ные<br />
<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>я <strong>в</strong>олно<strong>в</strong>ых с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong> электроно<strong>в</strong>, а также<br />
друг<strong>и</strong>х к<strong>в</strong>анто<strong>в</strong>ых эффекто<strong>в</strong> на осно<strong>в</strong>ные с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>а<br />
матер<strong>и</strong><strong>и</strong>, которые <strong>в</strong> этом масштабе могут подда<strong>в</strong>аться<br />
колебан<strong>и</strong>ям, без <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>я её х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческого<br />
соста<strong>в</strong>а. Возн<strong>и</strong>кно<strong>в</strong>ен<strong>и</strong>е <strong>в</strong><strong>и</strong>ртуальных част<strong>и</strong>ц <strong>в</strong> <strong>в</strong>акууме<br />
от<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>енно напр<strong>и</strong>мер за эффект Каз<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ра<br />
(<strong>в</strong>озн<strong>и</strong>кно<strong>в</strong>ен<strong>и</strong>е с<strong>и</strong>лы пр<strong>и</strong>тяжен<strong>и</strong>я д<strong>в</strong>ух плоскостей<br />
лежащ<strong>и</strong>х на бл<strong>и</strong>зком расстоян<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> масштабе нано,<br />
<strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>аемое разным<strong>и</strong> кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>ам<strong>и</strong> <strong>в</strong><strong>и</strong>ртуальных<br />
част<strong>и</strong>ц <strong>в</strong>озн<strong>и</strong>кающ<strong>и</strong>х снаруж<strong>и</strong> <strong>и</strong> между парой эт<strong>и</strong>х<br />
по<strong>в</strong>ерхностей), а <strong>и</strong>х к<strong>в</strong>анто<strong>в</strong>ое размыт<strong>и</strong>е я<strong>в</strong>ляется<br />
пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ной туннельных эффекто<strong>в</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>х „прохожден<strong>и</strong>я”<br />
через энергет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е барьеры, сущест<strong>в</strong>енную роль<br />
<strong>в</strong> по<strong>в</strong>еден<strong>и</strong><strong>и</strong> объекто<strong>в</strong> нач<strong>и</strong>нают <strong>и</strong>грать с<strong>и</strong>лы бл<strong>и</strong>зкого<br />
рад<strong>и</strong>уса дейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я, которые практ<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong> не наблюдаются<br />
<strong>в</strong> макром<strong>и</strong>ре. Вдоба<strong>в</strong>ок сборка наночаст<strong>и</strong>ц<br />
<strong>и</strong>меет чрез<strong>в</strong>ычайно раз<strong>в</strong>ернутую по<strong>в</strong>ерхность,<br />
которая может быть <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ана как поле х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
реакц<strong>и</strong>й, так <strong>и</strong> пространст<strong>в</strong>о ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
<strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>й с друг<strong>и</strong>м<strong>и</strong> <strong>в</strong>ещест<strong>в</strong>ам<strong>и</strong>, <strong>в</strong> результате<br />
пр<strong>и</strong><strong>в</strong>одя к образо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ю композ<strong>и</strong>тных, лёгк<strong>и</strong>х, чрез<strong>в</strong>ычайно<br />
стойк<strong>и</strong>х <strong>и</strong>л<strong>и</strong> эласт<strong>и</strong>чных матер<strong>и</strong>ало<strong>в</strong>. Впрочем,<br />
как замет<strong>и</strong>л Р<strong>и</strong>чард Фейнман, <strong>в</strong> этом д<strong>и</strong>апазоне<br />
„там, <strong>в</strong>н<strong>и</strong>зу, много с<strong>в</strong>ободных мест [3]”, что поз<strong>в</strong>оляет<br />
на сугубо эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ную м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>атюр<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ю конструкторск<strong>и</strong>х<br />
элементо<strong>в</strong> напр. <strong>в</strong> электрон<strong>и</strong>ке.<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
НЕФТЬ: по<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, добыча, рынок<br />
Нанотехнолог<strong>и</strong>я <strong>в</strong> нефтепромышленност<strong>и</strong><br />
Как карл<strong>и</strong>к стал <strong>в</strong>ел<strong>и</strong>каном...<br />
ПРОФ. Д-Р МИХАЛ КРАСОДОМСКИ<br />
Nάνος, это по-греческ<strong>и</strong> „карл<strong>и</strong>к”. От этого сло<strong>в</strong>а про<strong>и</strong>сход<strong>и</strong>т пр<strong>и</strong>ста<strong>в</strong>ка указы<strong>в</strong>ающая на м<strong>и</strong>лл<strong>и</strong>ардную<br />
часть ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>цы десят<strong>и</strong>чной с<strong>и</strong>стемы, напр. 10 -9 метра – это 1 нанометр. Чтобы понять,<br />
с как<strong>и</strong>м<strong>и</strong> <strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>нам<strong>и</strong> <strong>и</strong>меем дело, нужно предста<strong>в</strong><strong>и</strong>ть себе луну, д<strong>и</strong>аметр которой около<br />
3500 км <strong>и</strong> горош<strong>и</strong>ну (д<strong>и</strong>аметр около 7 мм) <strong>и</strong>л<strong>и</strong> лучше почт<strong>и</strong> наполо<strong>в</strong><strong>и</strong>ну меньшее сорго (д<strong>и</strong>аметр<br />
~4 мм). Д<strong>и</strong>аметр семечка сорго около м<strong>и</strong>лл<strong>и</strong>арда раз меньше д<strong>и</strong>аметра луны. Как же<br />
предста<strong>в</strong><strong>и</strong>ть себе размер нанометра? Ну что ж, зёрнышко мака д<strong>и</strong>аметром около 1 мм „только”<br />
<strong>в</strong> м<strong>и</strong>лл<strong>и</strong>он раз больше от этой ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>цы, но уже тык<strong>в</strong>а д<strong>и</strong>аметром ~1 м может <strong>и</strong>сполнять<br />
роль луны для сечен<strong>и</strong>я углеродной нанотрубк<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> д<strong>и</strong>аметра част<strong>и</strong>цы фуллерена C80 (~1 nm).<br />
Серебро <strong>в</strong> тракто<strong>в</strong>ке „нано”<br />
Наноструктурные продукты не я<strong>в</strong>ляется дост<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>ем<br />
последн<strong>и</strong>х нескольк<strong>и</strong>х десятко<strong>в</strong> лет. Покраска<br />
<strong>в</strong><strong>и</strong>тражей наночаст<strong>и</strong>цам<strong>и</strong> золота <strong>в</strong> пурпурный<br />
ц<strong>в</strong>ет прост<strong>и</strong>рается <strong>в</strong> дре<strong>в</strong>ность. Бактер<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>дные<br />
с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>а наночаст<strong>и</strong>ц серебра также <strong>и</strong>з<strong>в</strong>естны очень<br />
да<strong>в</strong>но. В средне<strong>в</strong>еко<strong>в</strong>ье на<strong>и</strong>более здоро<strong>в</strong>ой сч<strong>и</strong>талась<br />
серебряные столо<strong>в</strong>ы пр<strong>и</strong>боры, а серебряные<br />
монеты употреблял<strong>и</strong>сь для обеззараж<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>в</strong>оды<br />
ещё <strong>в</strong>о <strong>в</strong>ремена Р<strong>и</strong>мской Импер<strong>и</strong><strong>и</strong>. Наночаст<strong>и</strong>цы<br />
серебра разной <strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ны соста<strong>в</strong>лял<strong>и</strong>сь базу класс<strong>и</strong>ческой<br />
фотограф<strong>и</strong><strong>и</strong>. Однако трудно эт<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>меры<br />
<strong>и</strong>нтерпрет<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать как сознательное <strong>и</strong>згото<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е<br />
продукто<strong>в</strong> нанотехнолог<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
Нанотехнолог<strong>и</strong>я – это отрасль знан<strong>и</strong>я с<strong>в</strong>язанного<br />
с <strong>и</strong>згото<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>ем <strong>и</strong> пользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем элементам<strong>и</strong> с<br />
<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>нам<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>женным<strong>и</strong> к размерам част<strong>и</strong>цы<br />
х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческого соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>я <strong>и</strong> сознательном <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>х необыкно<strong>в</strong>енных с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>, <strong>в</strong>ытекающ<strong>и</strong>х<br />
<strong>и</strong>з законо<strong>в</strong> х<strong>и</strong>м<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> к<strong>в</strong>анто<strong>в</strong>ой ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>к<strong>и</strong>. В настоящее<br />
<strong>в</strong>ремя сч<strong>и</strong>тается, что предметом за<strong>и</strong>нтересо<strong>в</strong>анност<strong>и</strong><br />
нанотехнолог<strong>и</strong><strong>и</strong> я<strong>в</strong>ляются объекты, хотя бы од<strong>и</strong>н<br />
<strong>и</strong>з размеро<strong>в</strong> которых леж<strong>и</strong>т <strong>в</strong> д<strong>и</strong>апазоне от 1 до 100<br />
нанометро<strong>в</strong> [4], следо<strong>в</strong>ательно она ох<strong>в</strong>аты<strong>в</strong>ает проблемы<br />
с<strong>в</strong>язанные как с наукой о с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>ах так<strong>и</strong>х<br />
объекто<strong>в</strong> [5], так <strong>и</strong> с <strong>и</strong>х образо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем <strong>и</strong>л<strong>и</strong> способам<strong>и</strong><br />
пользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>и</strong>м<strong>и</strong>.<br />
Что пра<strong>в</strong>да, само понят<strong>и</strong>е нанотехнолог<strong>и</strong>я поя<strong>в</strong><strong>и</strong>лось<br />
л<strong>и</strong>шь <strong>в</strong> работах Тан<strong>и</strong>гут<strong>и</strong> [6], однако проблема<br />
опер<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>в</strong>ещест<strong>в</strong>ам<strong>и</strong> <strong>в</strong> малом масштабе, а даже<br />
отдельным<strong>и</strong> атомам<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>х <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем <strong>в</strong> практ<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
целях получ<strong>и</strong>ла огромную <strong>и</strong>з<strong>в</strong>естность после<br />
<strong>и</strong>з<strong>в</strong>естного <strong>в</strong>ыступлен<strong>и</strong>я Р<strong>и</strong>чарда Феймана <strong>в</strong> 1959 г.
НЕФТЬ: по<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, добыча, рынок<br />
Луна – д<strong>и</strong>аметр 3472,0 км = 3,472×10 9 мм<br />
на съезде Амер<strong>и</strong>канского общест<strong>в</strong>а ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ко<strong>в</strong>. Значен<strong>и</strong>е<br />
<strong>в</strong>опроса <strong>в</strong>озрастало прежде <strong>в</strong>сего <strong>в</strong>месте с раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>ем<br />
компьютерной техн<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong> необход<strong>и</strong>мостью<br />
размещен<strong>и</strong>я <strong>в</strong>сё большего кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>а электронных<br />
элементо<strong>в</strong> на <strong>в</strong>сё меньшей по<strong>в</strong>ерхност<strong>и</strong> процессора.<br />
Упомянутый доклад Феймана касался <strong>в</strong>озможност<strong>и</strong><br />
решен<strong>и</strong>я проблем <strong>в</strong>о мног<strong>и</strong>х областях наук<strong>и</strong>, с<strong>в</strong>язы<strong>в</strong>ая<br />
с собой <strong>в</strong>опросы <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>я масштаба <strong>в</strong>л<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>й<br />
поз<strong>в</strong>оляющ<strong>и</strong>х получ<strong>и</strong>ть, рег<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать <strong>и</strong> <strong>в</strong>оспро<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>ть<br />
<strong>и</strong>нформац<strong>и</strong>ю. Однако прежде <strong>в</strong>сего указы<strong>в</strong>ал<br />
осно<strong>в</strong>ные напра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я контроля <strong>и</strong> опер<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
элементам<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> атомном масштабе ут<strong>в</strong>ерждая,<br />
что осно<strong>в</strong>ные законы ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>к<strong>и</strong> не <strong>и</strong>сключают <strong>в</strong>озможность<br />
создан<strong>и</strong>я предмета с <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем од<strong>и</strong>ночных<br />
атомо<strong>в</strong> <strong>в</strong> качест<strong>в</strong>е стро<strong>и</strong>тельного элемента.<br />
Сорго – д<strong>и</strong>аметр ~4 мм<br />
Тык<strong>в</strong>а ~1 м = 1×10 9 nm Углеродные нанотрубк<strong>и</strong> – д<strong>и</strong>аметр 1÷2 nm<br />
Р<strong>и</strong>с. 1. Масштаб предмета. Фотограф<strong>и</strong><strong>и</strong> – Луна [1], углеродные нанотрубк<strong>и</strong> (SWCNT) <strong>и</strong>зображен<strong>и</strong>е<br />
с электронного м<strong>и</strong>кроскопа [2]<br />
В с<strong>в</strong>оём осно<strong>в</strong>ном значен<strong>и</strong><strong>и</strong> нанотехнолог<strong>и</strong>я<br />
– это констру<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е функц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рующ<strong>и</strong>х с<strong>и</strong>стем<br />
<strong>в</strong> молекулярном масштабе, но такое огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>е<br />
уменьшает огромную область <strong>в</strong>опросо<strong>в</strong>, понять <strong>и</strong><br />
реш<strong>и</strong>ть которые помогут полезные техн<strong>и</strong>к<strong>и</strong> с<strong>в</strong>язанные<br />
с нанотехнолог<strong>и</strong>ей. Что пра<strong>в</strong>да, со <strong>в</strong>ремен <strong>в</strong>озн<strong>и</strong>кно<strong>в</strong>ен<strong>и</strong>я<br />
<strong>в</strong> науке это сло<strong>в</strong>о за<strong>в</strong>ое<strong>в</strong>ало огромную<br />
<strong>и</strong>з<strong>в</strong>естность, <strong>в</strong>о-пер<strong>в</strong>ых поэтому, что <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
<strong>в</strong> масштабе „нано” поз<strong>в</strong>ол<strong>и</strong>л<strong>и</strong> более глубоко пон<strong>и</strong>мать<br />
мног<strong>и</strong>е я<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я, а также дал<strong>и</strong> надежду на решен<strong>и</strong>е<br />
ряда до с<strong>и</strong>х пор неразреш<strong>и</strong>мых проблем, но<br />
также по маркет<strong>и</strong>нго<strong>в</strong>ым пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>нам, потому что понят<strong>и</strong>е<br />
„нано” обещало чего-то но<strong>в</strong>ое, неож<strong>и</strong>данное, а<br />
прежде <strong>в</strong>сего <strong>и</strong>деальное по полезным <strong>в</strong>зглядам, что<br />
часто, но не <strong>в</strong>сегда соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ало пра<strong>в</strong>де.<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
2
26<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
НЕФТЬ: по<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, добыча, рынок<br />
Сейчас гла<strong>в</strong>ные пользо<strong>в</strong>ател<strong>и</strong> <strong>и</strong>де<strong>и</strong> Феймана, это<br />
<strong>и</strong>нформат<strong>и</strong>ка, <strong>в</strong> частност<strong>и</strong> работы над м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>атюр<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ей<br />
<strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анных с<strong>и</strong>стем <strong>и</strong> создан<strong>и</strong>ем к<strong>в</strong>анто<strong>в</strong>ого<br />
компьютера, а также б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>я – особенно <strong>в</strong><br />
объёме <strong>в</strong>ыяснен<strong>и</strong>я тайн ж<strong>и</strong>зн<strong>и</strong> <strong>и</strong> перспект<strong>и</strong><strong>в</strong>ы создан<strong>и</strong>я<br />
<strong>и</strong>нструменто<strong>в</strong> поз<strong>в</strong>оляющ<strong>и</strong>х бороться с грозным<strong>и</strong>,<br />
до с<strong>и</strong>х пор не<strong>и</strong>злеч<strong>и</strong>мым<strong>и</strong> болезням<strong>и</strong>. Следует<br />
также упомянуть о работах про<strong>в</strong>од<strong>и</strong>мых над фото<strong>в</strong>ольтан<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м<strong>и</strong><br />
элементам<strong>и</strong> которые помогут<br />
распростран<strong>и</strong>ть пользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е солнечной энерг<strong>и</strong>ей<br />
<strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ным<strong>и</strong> элементам<strong>и</strong>, <strong>в</strong>ажной целью которых<br />
я<strong>в</strong>ляется охрана естест<strong>в</strong>енной окружающей среды с<br />
помощью сокращен<strong>и</strong>я эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong>ыхлопных газо<strong>в</strong>.<br />
Уже сегодня [7] обыкно<strong>в</strong>енный чело<strong>в</strong>ек сталк<strong>и</strong><strong>в</strong>ается<br />
со мног<strong>и</strong>м<strong>и</strong> продуктам<strong>и</strong> нанотехнолог<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
облегчающ<strong>и</strong>м<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> украшающ<strong>и</strong>м<strong>и</strong> ему ж<strong>и</strong>знь. Композ<strong>и</strong>тные<br />
матер<strong>и</strong>алы для каркаса тенн<strong>и</strong>сных ракет<br />
содержащ<strong>и</strong>е углеродные нано<strong>в</strong>олокна, проя<strong>в</strong>ляет<br />
огромную эласт<strong>и</strong>чность <strong>и</strong> стократно <strong>в</strong>ысшую прочность<br />
чем стальные <strong>в</strong>олокна, а пр<strong>и</strong> этом <strong>в</strong> шесть раз<br />
легче. Похож<strong>и</strong>е с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>а проя<strong>в</strong>ляют клюшк<strong>и</strong> <strong>и</strong> лыжные<br />
палк<strong>и</strong>, а также сам<strong>и</strong> лыж<strong>и</strong>. Но<strong>в</strong>ые а<strong>в</strong>томоб<strong>и</strong>льные<br />
краск<strong>и</strong> благодаря наноструктурам более устойч<strong>и</strong><strong>в</strong>ые<br />
на царап<strong>и</strong>ны чем пр<strong>и</strong>меняемые до с<strong>и</strong>х пор,<br />
а нынешн<strong>и</strong>е <strong>в</strong>оск<strong>и</strong>, употребляемые для пр<strong>и</strong>дан<strong>и</strong>я<br />
блеска, содерж<strong>и</strong>т наночаст<strong>и</strong>чные пол<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>очные<br />
пасты. Носк<strong>и</strong> <strong>и</strong> бельё, непромокаемые благодаря<br />
наночаст<strong>и</strong>цам<strong>и</strong> серебра, проя<strong>в</strong>ляет бактер<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>дные<br />
с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>а, так же как <strong>и</strong> некоторые моющ<strong>и</strong>е средст<strong>в</strong>а,<br />
наноэмульс<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>спользуются к борьбы с рядом болезнет<strong>в</strong>орных<br />
бактер<strong>и</strong>й (напр. туберкулёза). Также<br />
текст<strong>и</strong>льная промышленность <strong>в</strong> настоящее <strong>в</strong>ремя<br />
<strong>и</strong>спользует дост<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>я нанотехнолог<strong>и</strong><strong>и</strong>. Созданы<br />
лёгк<strong>и</strong>е для ч<strong>и</strong>стк<strong>и</strong> ткан<strong>и</strong> устойч<strong>и</strong><strong>в</strong>ые на зал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>е нап<strong>и</strong>ткам<strong>и</strong>,<br />
а также ткан<strong>и</strong> по<strong>в</strong>ышенного комфорта, содержащ<strong>и</strong>е<br />
опт<strong>и</strong>мальные усло<strong>в</strong><strong>и</strong>я функц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
чело<strong>в</strong>еческого тела. множест<strong>в</strong>о космет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
<strong>и</strong>здел<strong>и</strong>й <strong>и</strong>меет с<strong>в</strong>о<strong>и</strong> ун<strong>и</strong>кальные с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>а благодаря<br />
нанотехнолог<strong>и</strong><strong>и</strong>. Можно также упомянуть о кремах,<br />
содержащ<strong>и</strong>х средст<strong>в</strong>а защ<strong>и</strong>ты от ультраф<strong>и</strong>олето<strong>в</strong>ой<br />
рад<strong>и</strong>ац<strong>и</strong><strong>и</strong>, дезодораторах <strong>и</strong> ант<strong>и</strong>персп<strong>и</strong>рантах. В област<strong>и</strong><br />
полезной электрон<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong>нтересно пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>е<br />
нанослое<strong>в</strong> пол<strong>и</strong>меро<strong>в</strong> эм<strong>и</strong>т<strong>и</strong>рующ<strong>и</strong>х с<strong>в</strong>ет под<br />
<strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>ем электр<strong>и</strong>ческого поля д<strong>и</strong>сплея OLED,<br />
<strong>и</strong>з<strong>в</strong>естные уже <strong>в</strong> сото<strong>в</strong>ых телефонах.<br />
Скан<strong>и</strong>рующ<strong>и</strong>й туннельный<br />
м<strong>и</strong>кроскоп<br />
Нефтяная <strong>и</strong> нефтех<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческая промышленность<br />
наход<strong>и</strong>тся сейчас несколько сбоку осно<strong>в</strong>ного напра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я<br />
раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>я наноструктурных <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>а-
НЕФТЬ: по<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, добыча, рынок<br />
н<strong>и</strong>й. Тем не менее <strong>и</strong> <strong>в</strong> этом секторе <strong>в</strong>озрастает за<strong>и</strong>нтересо<strong>в</strong>анность<br />
нанотехнолог<strong>и</strong>ей [8], наблюдается<br />
раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>е <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>й <strong>и</strong> поя<strong>в</strong>ляются <strong>и</strong>нтересные<br />
решен<strong>и</strong>я – он<strong>и</strong> будут предста<strong>в</strong>лены <strong>в</strong> дальнейшей<br />
част<strong>и</strong> стать<strong>и</strong>.<br />
От поя<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я <strong>и</strong>де<strong>и</strong> пользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я объектам<strong>и</strong> молекулярных<br />
размеро<strong>в</strong> (1959 г.), только спустя почт<strong>и</strong><br />
чет<strong>в</strong>ерть <strong>в</strong>ека (<strong>в</strong> 1982 г.) был создан <strong>и</strong>нструмент<br />
предоста<strong>в</strong>ляющ<strong>и</strong>й <strong>в</strong>озможность <strong>в</strong><strong>и</strong>зуал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> по<strong>в</strong>ерхност<strong>и</strong><br />
<strong>в</strong> атомном масштабе – скан<strong>и</strong>рующ<strong>и</strong>й туннельный<br />
м<strong>и</strong>кроскоп (STM) [9], сконстру<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анный<br />
учёным<strong>и</strong> IBM Гердом Б<strong>и</strong>нн<strong>и</strong>нгом <strong>и</strong> Гейнр<strong>и</strong>хом Рорером,<br />
лауреатам<strong>и</strong> Нобеле<strong>в</strong>ской прем<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> област<strong>и</strong><br />
ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>в</strong> 1986 г. (схема работы пр<strong>и</strong>бора показана на<br />
р<strong>и</strong>с. 2).<br />
Сутью этого пр<strong>и</strong>бора я<strong>в</strong>лялось <strong>и</strong>змерен<strong>и</strong>е туннельного<br />
течен<strong>и</strong>я плы<strong>в</strong>ущего между <strong>и</strong>глой <strong>и</strong> образцом.<br />
Упра<strong>в</strong>лял положен<strong>и</strong>ем <strong>и</strong>глы относ<strong>и</strong>тельно образца,<br />
предоста<strong>в</strong>ляя <strong>в</strong>озможность одно<strong>в</strong>ременно<br />
отображать рельеф <strong>и</strong>сследуемой по<strong>в</strong>ерхност<strong>и</strong>. К<br />
сожален<strong>и</strong>ю, этот <strong>и</strong>нструмент мог работать только <strong>в</strong><br />
случае <strong>в</strong>ещест<strong>в</strong> про<strong>в</strong>одящ<strong>и</strong>х ток. Прогресс <strong>в</strong> научных<br />
<strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ях с<strong>в</strong>язанный с конструкц<strong>и</strong>ей STM<br />
поощр<strong>и</strong>л к дальнейш<strong>и</strong>м по<strong>и</strong>скам решен<strong>и</strong>й поз<strong>в</strong>оляющ<strong>и</strong>х<br />
созда<strong>в</strong>ать <strong>и</strong>зображен<strong>и</strong>я по<strong>в</strong>ерхност<strong>и</strong> <strong>в</strong> атомном<br />
масштабе. Сутью <strong>и</strong>де<strong>и</strong> было <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е с<strong>и</strong>л<br />
Ван-дер-Ваальса; <strong>в</strong> 1986 г. коллект<strong>и</strong><strong>в</strong> состоящ<strong>и</strong>й <strong>и</strong>з<br />
упомянутого уже Герда Б<strong>и</strong>нн<strong>и</strong>нга, также Calvin F.<br />
Quate <strong>и</strong> Кр<strong>и</strong>стоф Гербер сконстру<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ал пер<strong>в</strong>ый<br />
м<strong>и</strong>кроскоп атомных с<strong>и</strong>л, работа которого показана<br />
на р<strong>и</strong>с. 3.<br />
Луч с лазера попадает на зеркало закрепленное<br />
на пруж<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стом кант<strong>и</strong>ле<strong>в</strong>ере (cantilever) с <strong>и</strong>глой, а<br />
после отражен<strong>и</strong>я – на фотод<strong>и</strong>од. Игла <strong>и</strong>згото<strong>в</strong>ленная<br />
<strong>и</strong>з н<strong>и</strong>тр<strong>и</strong>да кремн<strong>и</strong>я <strong>и</strong>л<strong>и</strong> кремн<strong>и</strong>я перемещается<br />
по по<strong>в</strong>ерхност<strong>и</strong> образца (контактный метод – CR,<br />
Р<strong>и</strong>с. 2. Пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п работы скан<strong>и</strong>рующего туннельного<br />
м<strong>и</strong>кроскопа<br />
расстоян<strong>и</strong>е < 0,5 nm, преобладают отталк<strong>и</strong><strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>е<br />
с<strong>и</strong>лы Ван-дер-Ваальса), <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>в</strong> небольшом от неё расстоян<strong>и</strong>я<br />
(1 к > 10 nm, бесконтактный метод – NCR,<br />
преобладают с<strong>и</strong>лы пр<strong>и</strong>тяжен<strong>и</strong>я Ван-дер-Ваальса).<br />
В случае контактного метода, есл<strong>и</strong> постоянная<br />
упругость <strong>и</strong>глы меньшая чем по<strong>в</strong>ерхност<strong>и</strong>, пруж<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стый<br />
рычаг кант<strong>и</strong>ле<strong>в</strong>ера <strong>и</strong>зг<strong>и</strong>бается. На <strong>и</strong>глу<br />
дейст<strong>в</strong>ует отталк<strong>и</strong><strong>в</strong>ающая с<strong>и</strong>ла <strong>и</strong> чтобы сохран<strong>и</strong>ть<br />
постоянный <strong>и</strong>зг<strong>и</strong>б кант<strong>и</strong>ле<strong>в</strong>ера, с<strong>и</strong>ла между <strong>и</strong>глой <strong>и</strong><br />
образцом <strong>и</strong>зменяется так, чтобы сохран<strong>и</strong>ть ей постоянное<br />
значен<strong>и</strong>е (обратная с<strong>в</strong>язь). Получённый<br />
с<strong>и</strong>гнал <strong>и</strong>спользуется для создан<strong>и</strong>я <strong>и</strong>зображен<strong>и</strong>я<br />
по<strong>в</strong>ерхност<strong>и</strong>.<br />
В бесконтактном реж<strong>и</strong>ме <strong>и</strong>гла пр<strong>и</strong><strong>в</strong>од<strong>и</strong>тся <strong>в</strong> колебан<strong>и</strong>я<br />
с ампл<strong>и</strong>тудой нескольк<strong>и</strong>х нанометро<strong>в</strong> <strong>и</strong> частотой<br />
бл<strong>и</strong>зкой к резонансной. Здесь дейст<strong>в</strong>уют с<strong>и</strong>лы<br />
пр<strong>и</strong>тяжен<strong>и</strong>я, град<strong>и</strong>ентом которых я<strong>в</strong>ляется функц<strong>и</strong>я<br />
расстоян<strong>и</strong>я <strong>и</strong>глы от образца <strong>и</strong> <strong>в</strong>месте с н<strong>и</strong>м <strong>и</strong>зменяется<br />
частота колебан<strong>и</strong>й <strong>и</strong>глы. Во <strong>в</strong>ремя д<strong>в</strong><strong>и</strong>жен<strong>и</strong>я<br />
<strong>и</strong>глы над по<strong>в</strong>ерхностью, с<strong>и</strong>стема <strong>и</strong>змеряет <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>я<br />
частоты <strong>и</strong> ампл<strong>и</strong>туды колебан<strong>и</strong>й. Измеренное<br />
расстоян<strong>и</strong>е <strong>и</strong>зменяется <strong>в</strong> д<strong>и</strong>апазоне от нескольк<strong>и</strong>х<br />
до нескольк<strong>и</strong>х десятко<strong>в</strong> нанометро<strong>в</strong> <strong>и</strong> я<strong>в</strong>ляется функц<strong>и</strong>ей<br />
пр<strong>и</strong>тяг<strong>и</strong><strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>й, с<strong>в</strong>язанных с с<strong>и</strong>лам<strong>и</strong><br />
Ван-дер-Ваальса.<br />
В результате раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong><strong>и</strong> техн<strong>и</strong>к<strong>и</strong> м<strong>и</strong>кроскоп<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
AFM пр<strong>и</strong>знан<strong>и</strong>е получ<strong>и</strong>л „преры<strong>в</strong><strong>и</strong>стый” реж<strong>и</strong>м<br />
(tapping mode). Эта техн<strong>и</strong>ка поз<strong>в</strong>оляет получ<strong>и</strong>ть, <strong>в</strong><br />
<strong>в</strong>ысоком разрешен<strong>и</strong><strong>и</strong>, <strong>и</strong>зображен<strong>и</strong>е по<strong>в</strong>ерхностей,<br />
которые легко по<strong>в</strong>ред<strong>и</strong>ть, напр. слабо с<strong>в</strong>язанных<br />
с собой элементо<strong>в</strong>. Этот реж<strong>и</strong>м обход<strong>и</strong>т проблемы<br />
с<strong>в</strong>язанные с трен<strong>и</strong>ем, адгез<strong>и</strong>ей, электростат<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м<strong>и</strong><br />
с<strong>и</strong>лам<strong>и</strong> <strong>и</strong> с друг<strong>и</strong>м<strong>и</strong> помехам<strong>и</strong>, с<strong>в</strong>язанным<strong>и</strong> с упомянутым<strong>и</strong><br />
<strong>в</strong>ыше реж<strong>и</strong>мам<strong>и</strong> работы с помощью <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
попеременного размещен<strong>и</strong>я <strong>и</strong>глы для<br />
контакта с фактурой образца, что гарант<strong>и</strong>рует <strong>в</strong>ысо-<br />
Р<strong>и</strong>с. 3. Пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п работы м<strong>и</strong>кроскопа атомных с<strong>и</strong>л [10]<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
27
28<br />
Р<strong>и</strong>с. 4. Схема <strong>в</strong>за<strong>и</strong>модейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я межмолекулярных с<strong>и</strong>л <strong>в</strong><br />
разных реж<strong>и</strong>мах м<strong>и</strong>кроскоп<strong>и</strong><strong>и</strong> атомных с<strong>и</strong>л<br />
кое разрешен<strong>и</strong>е <strong>и</strong> ее пр<strong>и</strong>подн<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>е для отры<strong>в</strong>а от<br />
по<strong>в</strong>ерхност<strong>и</strong> для <strong>и</strong>збежан<strong>и</strong>я протяг<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я конч<strong>и</strong>ка<br />
<strong>и</strong>глы по фактуре. Этот реж<strong>и</strong>м получают <strong>в</strong><strong>в</strong>еден<strong>и</strong>ем<br />
<strong>и</strong>глы <strong>в</strong> осц<strong>и</strong>лляц<strong>и</strong><strong>и</strong> бл<strong>и</strong>зк<strong>и</strong>е к резонансной частоте<br />
кант<strong>и</strong>ле<strong>в</strong>ера, для чего <strong>и</strong>спользуется пьезоэлектр<strong>и</strong>ческое<br />
я<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е. С<strong>и</strong>стема допускает колебан<strong>и</strong>я кант<strong>и</strong>ле<strong>в</strong>ера<br />
с ампл<strong>и</strong>тудой ~20 nm. Когда конч<strong>и</strong>к <strong>и</strong>глы<br />
не <strong>в</strong> контакте с фактурой, остр<strong>и</strong>ё перенос<strong>и</strong>тся <strong>в</strong>доль<br />
по<strong>в</strong>ерхност<strong>и</strong> до момента, когда ее конч<strong>и</strong>к <strong>в</strong>но<strong>в</strong>ь осторожно<br />
не коснется её. Во <strong>в</strong>ремя скан<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
<strong>в</strong>ерт<strong>и</strong>кально осц<strong>и</strong>лл<strong>и</strong>рующ<strong>и</strong>й конч<strong>и</strong>к <strong>и</strong>глы то пр<strong>и</strong>касается<br />
к фактуре то подн<strong>и</strong>мается. Частота осц<strong>и</strong>лляц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
наход<strong>и</strong>тся <strong>в</strong> гран<strong>и</strong>цах от 50 до 100 kHz. Так как<br />
осц<strong>и</strong>лл<strong>и</strong>рующ<strong>и</strong>й кант<strong>и</strong>ле<strong>в</strong>ер пер<strong>и</strong>од<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>касается<br />
к фактуре, теряя пр<strong>и</strong> этом энерг<strong>и</strong>ю, сокращен<strong>и</strong>е<br />
ампл<strong>и</strong>туды осц<strong>и</strong>лляц<strong>и</strong><strong>и</strong> служ<strong>и</strong>т для <strong>и</strong>змерен<strong>и</strong>я<br />
с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong> фактуры.<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
НЕФТЬ: по<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, добыча, рынок<br />
Способ <strong>в</strong>за<strong>и</strong>модейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я <strong>и</strong>глы зонда с по<strong>в</strong>ерхностью<br />
<strong>и</strong> наблюдаемые межмолекулярные с<strong>и</strong>лы<br />
схемат<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong> предста<strong>в</strong>лены на р<strong>и</strong>с. 4. Здесь показана<br />
результатная кр<strong>и</strong><strong>в</strong>ая образо<strong>в</strong>а<strong>в</strong>шаяся от наложен<strong>и</strong>я<br />
с<strong>и</strong>л отталк<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я част<strong>и</strong>ц находящ<strong>и</strong>хся на<br />
небольшом расстоян<strong>и</strong><strong>и</strong> (эт<strong>и</strong> с<strong>и</strong>лы пр<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>з<strong>и</strong>тельно<br />
обратно пропорц<strong>и</strong>ональны д<strong>в</strong>енадцатой степен<strong>и</strong><br />
расстоян<strong>и</strong>я), а также с<strong>и</strong>л пр<strong>и</strong>тяжен<strong>и</strong>я (пр<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>з<strong>и</strong>тельно<br />
обратно пропорц<strong>и</strong>ональных шестой степен<strong>и</strong><br />
расстоян<strong>и</strong>я).<br />
Следует доба<strong>в</strong><strong>и</strong>ть, что <strong>и</strong>нтерпретац<strong>и</strong>я получаемых<br />
анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х с<strong>и</strong>гнало<strong>в</strong> <strong>в</strong>о <strong>в</strong>сех техн<strong>и</strong>ках AFM<br />
сра<strong>в</strong>н<strong>и</strong>тельно трудная. На <strong>и</strong>глу перед<strong>в</strong><strong>и</strong>гаемую по<br />
<strong>и</strong>сследуемой фактуре могут, кроме с<strong>и</strong>л Ван-дер-Ваальса,<br />
<strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ать друг<strong>и</strong>е разл<strong>и</strong>чные с<strong>и</strong>лы, напр.<br />
трен<strong>и</strong>я, магн<strong>и</strong>тные, <strong>и</strong>л<strong>и</strong> электростат<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е. Дополн<strong>и</strong>тельно<br />
на получаемую <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong>ю может <strong>в</strong>л<strong>и</strong>ять<br />
форма <strong>и</strong>глы, а особенно её деформац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Остр<strong>и</strong>ё<br />
перемещающееся по фактуре может легко по<strong>в</strong>ред<strong>и</strong>ться,<br />
а фактура – деформ<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>аться. Необход<strong>и</strong>мо<br />
также помн<strong>и</strong>ть об <strong>и</strong>зол<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>змер<strong>и</strong>тельной<br />
с<strong>и</strong>стемы от <strong>в</strong>нешн<strong>и</strong>х <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong> помех (любые толчк<strong>и</strong>),<br />
которые могут полностью затемн<strong>и</strong>ть получаемое<br />
<strong>и</strong>зображен<strong>и</strong>е фактуры.<br />
Вопрек<strong>и</strong> отмеченным трудностям, <strong>и</strong>дея создан<strong>и</strong>я<br />
наноструктур получ<strong>и</strong>ла осно<strong>в</strong>ные <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ательск<strong>и</strong>е<br />
<strong>и</strong>нструменты, поз<strong>в</strong>оляющ<strong>и</strong>е на экспер<strong>и</strong>ментальную<br />
про<strong>в</strong>ерку <strong>и</strong> <strong>в</strong><strong>и</strong>зуал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ю результато<strong>в</strong><br />
про<strong>в</strong>од<strong>и</strong>мых <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>й.<br />
Ман<strong>и</strong>пул<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е атомам<strong>и</strong><br />
Дополн<strong>и</strong>тельно м<strong>и</strong>кроскоп<strong>и</strong>я STM получ<strong>и</strong>ла также<br />
пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>е <strong>и</strong>ное чем р<strong>и</strong>со<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е фактуры. М<strong>и</strong>кроскоп<br />
может быть пр<strong>и</strong>бором для ман<strong>и</strong>пул<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
Р<strong>и</strong>с. 5. Атомы ксенона на фактуре н<strong>и</strong>келя <strong>в</strong> надп<strong>и</strong>с<strong>и</strong> знака ф<strong>и</strong>рмы „IBM”, а также сло<strong>в</strong>о „атом” бук<strong>в</strong>ально „пер<strong>в</strong>ородный”<br />
на кандз<strong>и</strong>, построенный <strong>и</strong>з атомо<strong>в</strong> железа на мед<strong>и</strong>, <strong>и</strong>зображен<strong>и</strong>я получены <strong>в</strong> IBM [11]
НЕФТЬ: по<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, добыча, рынок<br />
отдельным<strong>и</strong> атомам<strong>и</strong> на определённой по<strong>в</strong>ерхност<strong>и</strong>.<br />
Впер<strong>в</strong>ые так<strong>и</strong>е операц<strong>и</strong>й осущест<strong>в</strong><strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>в</strong> лаборатор<strong>и</strong>ях<br />
<strong>и</strong>з<strong>в</strong>естной компьютерной ф<strong>и</strong>рмы IBM, получая<br />
<strong>и</strong>з<strong>в</strong>естное <strong>в</strong>о <strong>в</strong>сём м<strong>и</strong>ре <strong>и</strong>зображен<strong>и</strong>е её ф<strong>и</strong>рменного<br />
знака, предста<strong>в</strong>ленный на р<strong>и</strong>с. 5, на котором также<br />
показана нанонадп<strong>и</strong>сь сло<strong>в</strong>а „атом”, пр<strong>и</strong>надлежащая<br />
IBM. Нотабене <strong>и</strong>менно <strong>в</strong> этой ф<strong>и</strong>рме работал<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>зобретател<strong>и</strong> обо<strong>и</strong>х т<strong>и</strong>по<strong>в</strong> м<strong>и</strong>кроскопо<strong>в</strong>, предоста<strong>в</strong>ляющ<strong>и</strong>х<br />
<strong>в</strong>озможность наблюдать <strong>и</strong> работать <strong>в</strong> наномасштабе,<br />
опер<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать отдельным<strong>и</strong> атомам<strong>и</strong>.<br />
По локал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> атома, который будет перемещен,<br />
способ про<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я нанопроцедуры может<br />
проход<strong>и</strong>ть <strong>в</strong> д<strong>в</strong>ух напра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>ях:<br />
• <strong>и</strong>гла опускается до сопр<strong>и</strong>косно<strong>в</strong>ен<strong>и</strong>я с эт<strong>и</strong>м<br />
атомом, затем атом „пр<strong>и</strong>л<strong>и</strong>пает” к <strong>и</strong>гле, которая<br />
Графен Фуллерен С60<br />
перенос<strong>и</strong>тся <strong>в</strong>месте с н<strong>и</strong>м на целе<strong>в</strong>ую поз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ю<br />
<strong>и</strong> <strong>и</strong>глу пр<strong>и</strong>подн<strong>и</strong>мается, после чего ей сн<strong>и</strong>-<br />
Углеродная нанотрубка<br />
жен<strong>и</strong>е <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>косно<strong>в</strong>ен<strong>и</strong>е к фактуре перенесет<br />
атом <strong>в</strong> но<strong>в</strong>ое положен<strong>и</strong>е (д<strong>и</strong>ффуз<strong>и</strong>я ст<strong>и</strong>мул<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анная<br />
полем), <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
Р<strong>и</strong>с. 6. Осно<strong>в</strong>ные углеродные наноструктуры<br />
• на остр<strong>и</strong>е подается коротк<strong>и</strong>й <strong>и</strong>мпульс напря-<br />
Объем знан<strong>и</strong>й об углеродных наноструктурах<br />
жен<strong>и</strong>я, который перенос<strong>и</strong>т атом с по<strong>в</strong>ерхност<strong>и</strong> растет <strong>и</strong> одно<strong>в</strong>ременно поя<strong>в</strong>ляется <strong>в</strong>се больше с<strong>в</strong>е-<br />
на остр<strong>и</strong>е, остр<strong>и</strong>е <strong>в</strong>ыста<strong>в</strong>ляется <strong>в</strong> нужную поз<strong>и</strong>ден<strong>и</strong>й о матер<strong>и</strong>алах наноструктур, состоящ<strong>и</strong>х <strong>и</strong>з<br />
ц<strong>и</strong>ю, пр<strong>и</strong> этом атом размещается на по<strong>в</strong>ерхнос- разл<strong>и</strong>чных элементо<strong>в</strong>. Следо<strong>в</strong>ательно, можно задут<strong>и</strong><br />
после подач<strong>и</strong> соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующего электр<strong>и</strong>маться о том, как<strong>и</strong>е ун<strong>и</strong>кальные с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>а наномаческого<br />
<strong>и</strong>мпульса (электром<strong>и</strong>грац<strong>и</strong>я).<br />
тер<strong>и</strong>ало<strong>в</strong> могут найт<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>е <strong>в</strong> нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающей<br />
<strong>и</strong> петрох<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческой промышленност<strong>и</strong>?<br />
Как <strong>и</strong> можно л<strong>и</strong> <strong>и</strong>зменять с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>а осно<strong>в</strong>ных нефтепродукто<strong>в</strong>,<br />
<strong>и</strong>спользуя дост<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>я нанотехнолог<strong>и</strong>й?<br />
Пр<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>з<strong>и</strong>тельно <strong>в</strong> то же <strong>в</strong>ремя, когда созда<strong>в</strong>ал<strong>и</strong>сь<br />
оп<strong>и</strong>санные м<strong>и</strong>кроскопы, была открыта пер<strong>в</strong>ая<br />
наноструктура углерода – фуллерен (1985 г.), а <strong>в</strong> 1991<br />
году – углеродные нанотрубк<strong>и</strong> (р<strong>и</strong>с. 6). Открыт<strong>и</strong>я<br />
простейшей углеродной структуры – графена следо<strong>в</strong>ало<br />
еще ож<strong>и</strong>дать до 2004 года, а открыт он был<br />
необычайно пр<strong>и</strong>м<strong>и</strong>т<strong>и</strong><strong>в</strong>ным методом, пр<strong>и</strong> <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
простого отры<strong>в</strong>а упорядоченных тонк<strong>и</strong>х<br />
слое<strong>в</strong>, состоящ<strong>и</strong>х <strong>и</strong>з атомо<strong>в</strong> углерода с по<strong>в</strong>ерхност<strong>и</strong><br />
граф<strong>и</strong>та [12]. Более подгото<strong>в</strong>ленный техн<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong><br />
метод получен<strong>и</strong>я графена, <strong>и</strong>меющ<strong>и</strong>й шанс на промышленное<br />
<strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е, предлож<strong>и</strong>л<strong>и</strong> польск<strong>и</strong>е<br />
научные сотрудн<strong>и</strong>к<strong>и</strong> под руко<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>ом доктора <strong>и</strong>нженерных<br />
наук Влодз<strong>и</strong>межа Струп<strong>и</strong>ньскего <strong>и</strong>з Инст<strong>и</strong>тута<br />
технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> электронных матер<strong>и</strong>ало<strong>в</strong> [13].<br />
В настоящее <strong>в</strong>ремя <strong>и</strong>з<strong>в</strong>естно много разл<strong>и</strong>чных<br />
наноструктур углерода. Кроме фуллерено<strong>в</strong> с разл<strong>и</strong>чным<br />
кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>ом атомо<strong>в</strong> углерода, образующ<strong>и</strong>х<br />
структуры не <strong>в</strong>сегда шарообразной формы [напр<strong>и</strong>мер,<br />
[14], <strong>и</strong>з<strong>в</strong>естные одно- <strong>и</strong> многостенные углеродные<br />
нанотрубк<strong>и</strong> [15], а также углеродные кольце<strong>в</strong>ые<br />
структуры с больш<strong>и</strong>м д<strong>и</strong>аметром от около 100 нм<br />
[16], <strong>и</strong>л<strong>и</strong> нанорожк<strong>и</strong>, <strong>и</strong>спользуемые <strong>в</strong> построен<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
датч<strong>и</strong>ко<strong>в</strong> газо<strong>в</strong> [17]. Интересным матер<strong>и</strong>алом могут<br />
быть также похож<strong>и</strong>е на ожерелья <strong>и</strong>з жемчуга цепочк<strong>и</strong><br />
наносфер [18], проя<strong>в</strong>ляющ<strong>и</strong>е <strong>в</strong>ысокую г<strong>и</strong>бкость,<br />
н<strong>и</strong>зкую плотность <strong>и</strong> пре<strong>в</strong>осходную электропро<strong>в</strong>одность,<br />
я<strong>в</strong>ляющ<strong>и</strong>еся пр<strong>и</strong> этом г<strong>и</strong>дрофобным<strong>и</strong>.<br />
Нанофлю<strong>и</strong>ды – ж<strong>и</strong>дкостные<br />
среды, содержащ<strong>и</strong>е<br />
д<strong>и</strong>сперг<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анные наночаст<strong>и</strong>цы<br />
Исследо<strong>в</strong>ател<strong>и</strong> компан<strong>и</strong><strong>и</strong> Argonne [19] <strong>в</strong> 2002<br />
году <strong>в</strong> ходе работ над <strong>в</strong>ысокопро<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>тельным<strong>и</strong><br />
охлаждающ<strong>и</strong>м<strong>и</strong> ж<strong>и</strong>дкостям<strong>и</strong> замет<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, что доба<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е<br />
небольшого кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>а т<strong>в</strong>ердых част<strong>и</strong>ц <strong>в</strong> охлаждающую<br />
ж<strong>и</strong>дкость резко по<strong>в</strong>ышает теплопро<strong>в</strong>одность.<br />
Сущностью я<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я был размер част<strong>и</strong>ц,<br />
который не должен пре<strong>в</strong>ышать нескольк<strong>и</strong>х десятко<strong>в</strong><br />
нанометро<strong>в</strong>. Обнаружено, что теплопро<strong>в</strong>одность<br />
эт<strong>и</strong>лено<strong>в</strong>ого гл<strong>и</strong>коля <strong>в</strong>озрастает на 20% пр<strong>и</strong> <strong>в</strong><strong>в</strong>еден<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
~4% наночаст<strong>и</strong>ц ок<strong>и</strong>с<strong>и</strong> мед<strong>и</strong> среднего размера<br />
~35 нм. Подобный эффект наблюдался после д<strong>и</strong>сперг<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
наночаст<strong>и</strong>ц ок<strong>и</strong>с<strong>и</strong> алюм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>я <strong>в</strong> <strong>в</strong>оде,<br />
а пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>е д<strong>и</strong>сперс<strong>и</strong><strong>и</strong> наночаст<strong>и</strong>ц мед<strong>и</strong> <strong>в</strong> эт<strong>и</strong>лено<strong>в</strong>ой<br />
гл<strong>и</strong>коле дало лучш<strong>и</strong>й результат, чем пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>е<br />
ее ок<strong>и</strong>с<strong>и</strong>.<br />
В последн<strong>и</strong>е года <strong>в</strong>се большую за<strong>и</strong>нтересо<strong>в</strong>анность<br />
<strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ает группа нанофлю<strong>и</strong>до<strong>в</strong>, <strong>и</strong>менуемая<br />
«<strong>и</strong>нтеллектуальным<strong>и</strong>» ж<strong>и</strong>дкостям<strong>и</strong> (Smart fluids). Это<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
29
30<br />
те ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong>, с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>а которых могут под<strong>в</strong>ергаться<br />
обрат<strong>и</strong>мым <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>ям под <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>ем магн<strong>и</strong>тного<br />
поля (MR) <strong>и</strong>л<strong>и</strong> электр<strong>и</strong>ческого поля (ER), а также<br />
друг<strong>и</strong>х <strong>в</strong>нешн<strong>и</strong>х факторо<strong>в</strong> [20]. Пр<strong>и</strong>мером ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong><br />
MR могут быть ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong> для аморт<strong>и</strong>заторо<strong>в</strong>,<br />
<strong>и</strong>спользуемых <strong>в</strong> легко<strong>в</strong>ых а<strong>в</strong>томоб<strong>и</strong>лях <strong>в</strong>ысокого<br />
класса [21], будуч<strong>и</strong> <strong>в</strong>з<strong>в</strong>есям<strong>и</strong> наночаст<strong>и</strong>ц железа <strong>в</strong><br />
неполярном м<strong>и</strong>неральном масле. Вязкость так<strong>и</strong>х<br />
д<strong>и</strong>сперс<strong>и</strong>й за<strong>в</strong><strong>и</strong>с<strong>и</strong>т от пр<strong>и</strong>клады<strong>в</strong>аемого магн<strong>и</strong>тного<br />
поля, что поз<strong>в</strong>оляет упра<strong>в</strong>лять процессом глушен<strong>и</strong>я<br />
механ<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х колебан<strong>и</strong>й способом, соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>м<br />
по<strong>в</strong>ерхност<strong>и</strong> дорог<strong>и</strong>. В с<strong>в</strong>ою очередь, ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong><br />
ER [22, 23] – это, чаще <strong>в</strong>сего, нанод<strong>и</strong>сперс<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
ок<strong>и</strong>с<strong>и</strong> т<strong>и</strong>тана. Пр<strong>и</strong>клады<strong>в</strong>аемое электр<strong>и</strong>ческое поле<br />
<strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ает у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>е сопрот<strong>и</strong><strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я потоку, <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>аемые,<br />
гла<strong>в</strong>ным образом, <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>ям<strong>и</strong> упругост<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong> гран<strong>и</strong>цы текучест<strong>и</strong> д<strong>и</strong>сперс<strong>и</strong><strong>и</strong>. Он<strong>и</strong> более легк<strong>и</strong><br />
для <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>в</strong> практ<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>ях,<br />
чем ж<strong>и</strong>дкость MR (од<strong>и</strong>н <strong>и</strong>з электродо<strong>в</strong> может быть<br />
металл<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м корпусом оборудо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я), но более<br />
чу<strong>в</strong>ст<strong>в</strong><strong>и</strong>тельны к загрязнен<strong>и</strong>ям. Пр<strong>и</strong> этом следует<br />
помн<strong>и</strong>ть, что сущест<strong>в</strong>енным с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>ом так<strong>и</strong>х с<strong>и</strong>стем<br />
я<strong>в</strong>ляется полная обрат<strong>и</strong>мость про<strong>и</strong>сходящ<strong>и</strong>х я<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>й,<br />
что поз<strong>в</strong>оляет упра<strong>в</strong>лять <strong>и</strong>х дейст<strong>в</strong><strong>и</strong>ям<strong>и</strong>.<br />
Друг<strong>и</strong>м <strong>и</strong>нтеллектуальным с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>ом ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong><br />
я<strong>в</strong>ляется <strong>в</strong>озможность <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>я <strong>и</strong>х по<strong>в</strong>ерхностного<br />
напряжен<strong>и</strong>я под <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>ем <strong>в</strong>нешн<strong>и</strong>х<br />
факторо<strong>в</strong>, результатом чего я<strong>в</strong>ляется растущая <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
уменьшающаяся кр<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong>зна по<strong>в</strong>ерхност<strong>и</strong> межфазного<br />
контакта ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong>, что <strong>в</strong> результате поз<strong>в</strong>ол<strong>и</strong>ло<br />
сконстру<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать м<strong>и</strong>крол<strong>и</strong>нзы с фокусной переменной<br />
[24].<br />
„Нано” <strong>в</strong> петрох<strong>и</strong>м<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
Возможност<strong>и</strong> <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я «<strong>и</strong>нтеллектуальных»<br />
ж<strong>и</strong>дкостей пр<strong>и</strong> добыче <strong>нефт<strong>и</strong></strong> предста<strong>в</strong>лены <strong>в</strong><br />
обзорной статье [25]. Во <strong>в</strong>ремя добы<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х работ<br />
<strong>и</strong>спользуются бур<strong>и</strong>льные с<strong>и</strong>стемы, <strong>в</strong> которые <strong>в</strong><strong>в</strong>од<strong>и</strong>тся<br />
шлам с целью переноса мощност<strong>и</strong> <strong>в</strong> г<strong>и</strong>дра<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
ста<strong>в</strong>ах пр<strong>и</strong> транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ке раздробленной<br />
горной породы на по<strong>в</strong>ерхность, отборе тепла,<br />
<strong>в</strong>озн<strong>и</strong>кающего <strong>в</strong>о <strong>в</strong>ремя бурен<strong>и</strong>я <strong>и</strong> для стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
<strong>в</strong>озн<strong>и</strong>кающей буро<strong>в</strong>ой ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны. В<strong>в</strong>од<strong>и</strong>мый<br />
шлам может прон<strong>и</strong>кать <strong>в</strong> стены ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны, по<strong>в</strong>реждая<br />
ее путем образо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>в</strong>одных блокад, <strong>и</strong>л<strong>и</strong> также<br />
<strong>и</strong>зменяя <strong>в</strong>лажность горной породы недалеко от<br />
ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны, что <strong>в</strong> с<strong>в</strong>ою очередь <strong>в</strong>л<strong>и</strong>яет на параметры<br />
ее продукт<strong>и</strong><strong>в</strong>ност<strong>и</strong>, усложняя про<strong>в</strong>од<strong>и</strong>мые работы, а<br />
<strong>в</strong>последст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> – усложняя эксплуатац<strong>и</strong>ю ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны.<br />
Решен<strong>и</strong>ем эт<strong>и</strong>х проблем могут быть, напр<strong>и</strong>мер,<br />
ремед<strong>и</strong>ац<strong>и</strong>онные ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong> т<strong>и</strong>па SDA (self-diverting<br />
acid), <strong>в</strong> которых есть пол<strong>и</strong>мер, содержащ<strong>и</strong>й к<strong>и</strong>слот-<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
НЕФТЬ: по<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, добыча, рынок<br />
ные структуры, он подобран так<strong>и</strong>м образом, чтобы<br />
пр<strong>и</strong> н<strong>и</strong>зком рН его <strong>в</strong>язкость оста<strong>в</strong>алась также н<strong>и</strong>зкой,<br />
но пр<strong>и</strong> по<strong>в</strong>ышен<strong>и</strong><strong>и</strong> рН, с<strong>в</strong>язанном с <strong>и</strong>стощен<strong>и</strong>ем<br />
к<strong>и</strong>слотных структур – многократно <strong>в</strong>озрастала,<br />
пр<strong>и</strong><strong>в</strong>одя к сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>ю прон<strong>и</strong>цаемость стен ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны.<br />
В друг<strong>и</strong>х т<strong>и</strong>пах ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong> <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>аны н<strong>и</strong>зко<br />
эласт<strong>и</strong>чные по<strong>в</strong>ерхностно-акт<strong>и</strong><strong>в</strong>ные <strong>в</strong>ещест<strong>в</strong>а (VES)<br />
[напр<strong>и</strong>мер, [26]. Пр<strong>и</strong> нал<strong>и</strong>ч<strong>и</strong><strong>и</strong> соста<strong>в</strong>ной <strong>в</strong>оды (соляной<br />
раст<strong>в</strong>ор) л<strong>и</strong>бо пр<strong>и</strong> контакте с нефтью <strong>и</strong> газом,<br />
VES образуют удл<strong>и</strong>ненные м<strong>и</strong>целлы, практ<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong> не<br />
<strong>и</strong>зменяющ<strong>и</strong>е скорост<strong>и</strong> потоко<strong>в</strong> <strong>в</strong> месторожден<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
Однако, пр<strong>и</strong> определенной кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ческой концентрац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
подлежат структур<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ю, <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ая резкое<br />
у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>е <strong>в</strong>язкост<strong>и</strong>, <strong>и</strong> блок<strong>и</strong>руют поток<strong>и</strong> ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong><br />
<strong>в</strong> месторожден<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
Обзор проблем, пр<strong>и</strong> решен<strong>и</strong><strong>и</strong> которых может<br />
<strong>и</strong>меть место <strong>в</strong>спомогательное пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>е наночаст<strong>и</strong>ц<br />
предста<strong>в</strong><strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>в</strong> с<strong>в</strong>оей работе Абдо <strong>и</strong> Хан<strong>и</strong>ф<br />
[27], показы<strong>в</strong>ая, что больш<strong>и</strong>нст<strong>в</strong>о <strong>в</strong>стречающ<strong>и</strong>хся<br />
проблем с<strong>в</strong>язано с реолог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м<strong>и</strong> с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>ам<strong>и</strong> бур<strong>и</strong>льных<br />
шламо<strong>в</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>х неож<strong>и</strong>данным<strong>и</strong> <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>ям<strong>и</strong>,<br />
<strong>в</strong>ыз<strong>в</strong>анные усло<strong>в</strong><strong>и</strong>ям<strong>и</strong> эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
Наноматер<strong>и</strong>алы находят также <strong>и</strong> другое пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>е<br />
<strong>в</strong> бур<strong>и</strong>льных работах. В<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>е наночаст<strong>и</strong>ц<br />
аморфного углерода <strong>в</strong> бур<strong>и</strong>льный шлам уменьшает<br />
<strong>в</strong>озможность закл<strong>и</strong>н<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я бур<strong>и</strong>льных труб [28]. Использо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е<br />
наночаст<strong>и</strong>ц ок<strong>и</strong>с<strong>и</strong> ц<strong>и</strong>нка <strong>в</strong> бур<strong>и</strong>льных<br />
шламах улучшает степень устранен<strong>и</strong>я <strong>и</strong>з н<strong>и</strong>х серо<strong>в</strong>одорода<br />
[29]. Использо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е упомянутых уже ж<strong>и</strong>дкостей<br />
MR, содержащ<strong>и</strong>х наночаст<strong>и</strong>цы ок<strong>и</strong>с<strong>и</strong> железа<br />
<strong>в</strong> композ<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ях с бетон<strong>и</strong>то<strong>в</strong>ым<strong>и</strong> шламам<strong>и</strong> <strong>и</strong>зменяет<br />
<strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>е между част<strong>и</strong>цам<strong>и</strong> <strong>и</strong> по<strong>в</strong>ышает <strong>в</strong>язкость<br />
бур<strong>и</strong>льной ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong> [30], одно<strong>в</strong>ременно поз<strong>в</strong>оляя<br />
упра<strong>в</strong>лять ее с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>ам<strong>и</strong> через <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>е магн<strong>и</strong>тного<br />
поля.<br />
Больш<strong>и</strong>е надежды с<strong>в</strong>язаны с <strong>в</strong>озможностью пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>я<br />
наночаст<strong>и</strong>ц <strong>в</strong> бур<strong>и</strong>льных шламах, работающ<strong>и</strong>х<br />
<strong>в</strong> необычайно трудных усло<strong>в</strong><strong>и</strong>ях, <strong>в</strong>о <strong>в</strong>ремя <strong>в</strong>ыполнен<strong>и</strong>я<br />
очень глубок<strong>и</strong>х ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>н, а также <strong>в</strong>о <strong>в</strong>ремя<br />
гор<strong>и</strong>зонтального бурен<strong>и</strong>я (<strong>в</strong>ыполняемого, напр<strong>и</strong>мер,<br />
<strong>в</strong>о <strong>в</strong>ремя эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong> месторожден<strong>и</strong>й сланце<strong>в</strong>ого<br />
<strong>газа</strong>). В последнее <strong>в</strong>ремя [31] такая темат<strong>и</strong>ка<br />
была поднята <strong>в</strong> работах Фоуса Трана <strong>и</strong> Дэ<strong>в</strong><strong>и</strong>да Льонса,<br />
<strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ателей <strong>и</strong>з Нац<strong>и</strong>ональной лаборатор<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
«National Energy Technology Laboratory» <strong>в</strong> П<strong>и</strong>ттсбурге.<br />
Проект<strong>и</strong>руемый бур<strong>и</strong>льный шлам должен соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ать<br />
так<strong>и</strong>м усло<strong>в</strong><strong>и</strong>ям, как <strong>в</strong>ысок<strong>и</strong>е температуры<br />
<strong>и</strong> да<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я <strong>в</strong> глубок<strong>и</strong>х ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>нах пр<strong>и</strong> соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>х<br />
смазочных с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>ах <strong>и</strong> способност<strong>и</strong> к от<strong>в</strong>оду<br />
большого кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>а тепла. Одно<strong>в</strong>ременно эта<br />
ж<strong>и</strong>дкость, одн<strong>и</strong>м <strong>и</strong>з компоненто<strong>в</strong> которой я<strong>в</strong>ляется<br />
бентон<strong>и</strong>т, не должна оказы<strong>в</strong>ать неблагопр<strong>и</strong>ятного<br />
<strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я на окружающую среду. Использо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е<br />
д<strong>и</strong>сперс<strong>и</strong><strong>и</strong> наночаст<strong>и</strong>ц, по мнен<strong>и</strong>ю <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ателей,<br />
должно дать ряд поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong><strong>в</strong>ных результато<strong>в</strong>, сред<strong>и</strong> ко-
НЕФТЬ: по<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, добыча, рынок<br />
торых, <strong>в</strong>озможное по<strong>в</strong>ышен<strong>и</strong>е стойкост<strong>и</strong> на осадкообразо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е,<br />
когда по<strong>в</strong>ерхностные с<strong>и</strong>лы буду ра<strong>в</strong>ны<br />
гра<strong>в</strong><strong>и</strong>тац<strong>и</strong>онному <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>ю, а <strong>в</strong> больш<strong>и</strong>нст<strong>в</strong>о<br />
случае<strong>в</strong> реолог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е, терм<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е, механ<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е<br />
<strong>и</strong> электромагн<strong>и</strong>тные с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>а наночаст<strong>и</strong>ц пре<strong>в</strong>ышают<br />
с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>а <strong>и</strong>сходного матер<strong>и</strong>ала.<br />
Маслян<strong>и</strong>стые пр<strong>и</strong>садк<strong>и</strong><br />
Пр<strong>и</strong>садк<strong>и</strong>, улучшающ<strong>и</strong>е эксплуатац<strong>и</strong>онные<br />
с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>а нефтепродукто<strong>в</strong>, это, прежде <strong>в</strong>сего, маслян<strong>и</strong>стые<br />
пр<strong>и</strong>садк<strong>и</strong>. Ухудшен<strong>и</strong>е маслян<strong>и</strong>стост<strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а<br />
<strong>и</strong> моторных масел, с<strong>в</strong>язанное со сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>ем <strong>в</strong> н<strong>и</strong>х<br />
содержан<strong>и</strong>я серы, стало результатом устранен<strong>и</strong>я <strong>в</strong>ыброса<br />
<strong>в</strong>редных <strong>в</strong>ещест<strong>в</strong> <strong>в</strong> атмосферу. Это проэколог<strong>и</strong>ческое<br />
напра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е дейст<strong>в</strong><strong>и</strong>й пр<strong>и</strong><strong>в</strong>ело, с одной<br />
стороны, к благопр<strong>и</strong>ятных <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>ям для окружающей<br />
среды, а с другой, <strong>в</strong>ыз<strong>в</strong>ало у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>е <strong>и</strong>зноса<br />
трущ<strong>и</strong>хся элементо<strong>в</strong> д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателя, что должны предот<strong>в</strong>ращать<br />
соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>е улучшающ<strong>и</strong>е доба<strong>в</strong>к<strong>и</strong>,<br />
содержащ<strong>и</strong>е серу <strong>и</strong> фосфор. Поэтому необход<strong>и</strong>мым<br />
был по<strong>и</strong>ск но<strong>в</strong>ой генерац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong>ещест<strong>в</strong>, улучшающ<strong>и</strong>х<br />
смазочные с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>а топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>и</strong> моторных масел. В<br />
от<strong>в</strong>ет на эту проблему было запатенто<strong>в</strong>ано [32, 33]<br />
<strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е безопасных для окружающей среды<br />
пр<strong>и</strong>садок с содержан<strong>и</strong>ем бора (наночаст<strong>и</strong>цы борной<br />
к<strong>и</strong>слоты). Углеродные нанотрубк<strong>и</strong> (CNT), как <strong>в</strong>ещест<strong>в</strong>а,<br />
улучшающ<strong>и</strong>е с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>а топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>и</strong> смазочных<br />
средст<strong>в</strong>, я<strong>в</strong>ляются также предметом ряда патенто<strong>в</strong><br />
(напр<strong>и</strong>мер, [34, 35]). В случае топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а он<strong>и</strong> напра<strong>в</strong>лены<br />
на улучшен<strong>и</strong>е скорост<strong>и</strong> <strong>и</strong>х сгоран<strong>и</strong>я, ант<strong>и</strong>детонац<strong>и</strong>онных<br />
с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong> бенз<strong>и</strong>на, улучшен<strong>и</strong>я электропро<strong>в</strong>одност<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong> по<strong>в</strong>ышен<strong>и</strong>я <strong>в</strong>язкост<strong>и</strong>. В упомянутых<br />
патентах кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о доба<strong>в</strong>ляемых CNT относ<strong>и</strong>тельно<br />
<strong>в</strong>ысоко, соста<strong>в</strong>ляет от 0,01% (м/м) до 15% (м/м), а<br />
<strong>и</strong>х д<strong>и</strong>аметр меньше 0,1 мкм, <strong>в</strong> отношен<strong>и</strong><strong>и</strong> д<strong>и</strong>аметра<br />
к дл<strong>и</strong>не как м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мум 5.<br />
Упомянутые предостережен<strong>и</strong>я не соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>уют<br />
со<strong>в</strong>ременным знан<strong>и</strong>ям о CNT, д<strong>и</strong>аметр которых<br />
обычно наход<strong>и</strong>тся <strong>в</strong> пределах от 1 до 5 нм, что я<strong>в</strong>ляется<br />
<strong>в</strong> больш<strong>и</strong>нст<strong>в</strong>е случае<strong>в</strong> <strong>в</strong> несколько десятко<strong>в</strong><br />
раз меньше. Также уро<strong>в</strong>ень доз<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>к<strong>и</strong>, пр<strong>и</strong> <strong>в</strong>ысок<strong>и</strong>х<br />
ценах эт<strong>и</strong>х наноструктур <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ает сомнен<strong>и</strong>я <strong>в</strong> оценке<br />
<strong>в</strong>озможност<strong>и</strong> <strong>и</strong>х пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>я. Однако, следует<br />
подчеркнуть, что наночаст<strong>и</strong>цы углерода, уч<strong>и</strong>ты<strong>в</strong>ая<br />
способность к зах<strong>в</strong>ату с<strong>в</strong>ободных рад<strong>и</strong>кало<strong>в</strong>, могут<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
31
32<br />
<strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>аться как ант<strong>и</strong>детонац<strong>и</strong>онные пр<strong>и</strong>садк<strong>и</strong><br />
<strong>в</strong> бенз<strong>и</strong>не, так <strong>и</strong> <strong>в</strong> <strong>в</strong><strong>и</strong>де пр<strong>и</strong>садок, по<strong>в</strong>ышающ<strong>и</strong>х<br />
октано<strong>в</strong>ое ч<strong>и</strong>сло <strong>в</strong> газойле. Он<strong>и</strong> показы<strong>в</strong>ают также<br />
способность ускорен<strong>и</strong>я процесса сгоран<strong>и</strong>я <strong>и</strong> путем<br />
реш<strong>и</strong>тельного сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>я задымлен<strong>и</strong>я <strong>в</strong>ыхлопных газо<strong>в</strong><br />
<strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ают тот факт, что образующ<strong>и</strong>еся <strong>в</strong>ыхлопные<br />
газы стано<strong>в</strong>ятся безопасным<strong>и</strong> для окружающей<br />
среды. Доба<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующего кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>а<br />
наночаст<strong>и</strong>ц углерода также улучшает электропро<strong>в</strong>одность<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а, что я<strong>в</strong>ляется сущест<strong>в</strong>енным, уч<strong>и</strong>ты<strong>в</strong>ая<br />
опасность накоплен<strong>и</strong>я электростат<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
разрядо<strong>в</strong> на по<strong>в</strong>ерхностях резер<strong>в</strong>уаро<strong>в</strong> – это может<br />
быть пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ной <strong>в</strong>озн<strong>и</strong>кно<strong>в</strong>ен<strong>и</strong>я пожаро<strong>в</strong>. Итак, углеродные<br />
наночаст<strong>и</strong>цы прот<strong>и</strong><strong>в</strong>одейст<strong>в</strong>уют негат<strong>и</strong><strong>в</strong>-<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
НЕФТЬ: по<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, добыча, рынок<br />
ным аспектам пр<strong>и</strong>сутст<strong>в</strong><strong>и</strong>я <strong>в</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>е металло<strong>в</strong>, катал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рующ<strong>и</strong>х<br />
процессы ок<strong>и</strong>слен<strong>и</strong>я, <strong>в</strong>озн<strong>и</strong>кающ<strong>и</strong>е<br />
<strong>в</strong>о <strong>в</strong>ремя хранен<strong>и</strong>я топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а.<br />
Другая углеродная наноструктура, фуллерены,<br />
была предметом патенто<strong>в</strong> уже с момента ее открыт<strong>и</strong>я<br />
<strong>в</strong> 1985 году. Соста<strong>в</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а для турбореакт<strong>и</strong><strong>в</strong>ный<br />
д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателей устана<strong>в</strong>л<strong>и</strong><strong>в</strong>ается с макс<strong>и</strong>мальной<br />
тщательностью, как по соображен<strong>и</strong>ям техн<strong>и</strong>к<strong>и</strong> безопасност<strong>и</strong>,<br />
так <strong>и</strong> с целью обеспечен<strong>и</strong>я макс<strong>и</strong>мальной<br />
энерг<strong>и</strong><strong>и</strong>, получаемой от <strong>и</strong>х сгоран<strong>и</strong>я. Одн<strong>и</strong>м <strong>и</strong>з<br />
способом опт<strong>и</strong>м<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> качест<strong>в</strong>а топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а [36] я<strong>в</strong>ляется<br />
получен<strong>и</strong>е <strong>в</strong>озможной макс<strong>и</strong>мальной его плотност<strong>и</strong>,<br />
<strong>и</strong> тем самым более <strong>в</strong>ысокой теплот<strong>в</strong>орност<strong>и</strong>.<br />
Так как углерод обладает <strong>в</strong>ысокой теплот<strong>в</strong>орностью,<br />
а также относ<strong>и</strong>тельно <strong>в</strong>ысок<strong>и</strong>м удельным <strong>в</strong>есом,<br />
был<strong>и</strong> предпр<strong>и</strong>няты пробы <strong>в</strong><strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я част<strong>и</strong>ц углерода<br />
<strong>в</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о <strong>в</strong> разл<strong>и</strong>чном <strong>в</strong><strong>и</strong>де – однако, без большего<br />
успеха, уч<strong>и</strong>ты<strong>в</strong>ая проблемы с получен<strong>и</strong>е полного<br />
сгоран<strong>и</strong>я <strong>в</strong><strong>в</strong>еденных част<strong>и</strong>ц В соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> с<br />
<strong>и</strong>деей, предста<strong>в</strong>ленной <strong>в</strong> патентном оп<strong>и</strong>сан<strong>и</strong><strong>и</strong>, получен<strong>и</strong>е<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а большей теплопро<strong>в</strong>одност<strong>и</strong> состо<strong>и</strong>т<br />
<strong>в</strong> доба<strong>в</strong>лен<strong>и</strong><strong>и</strong> к реакт<strong>и</strong><strong>в</strong>ному т<strong>и</strong>л<strong>и</strong> ракетному<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>у определенного кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>а фуллерено<strong>в</strong>,<br />
л<strong>и</strong>бо <strong>и</strong>х про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одных с <strong>в</strong>ыкос<strong>и</strong>м удельным <strong>в</strong>есом <strong>в</strong><br />
объеме от 25 до 50% (м/м). Здесь следует обрат<strong>и</strong>ть<br />
<strong>в</strong>н<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>е на факт, что предусмотренные концентрац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
фуллерено<strong>в</strong> <strong>в</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>е указы<strong>в</strong>ают, скорее,<br />
на <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е так<strong>и</strong>х смесей <strong>в</strong> качест<strong>в</strong>е компоненто<strong>в</strong><br />
т<strong>в</strong>ердого, ракетного, а не турбореакт<strong>и</strong><strong>в</strong>ного<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а. Использо<strong>в</strong>анные фуллерены <strong>и</strong> <strong>и</strong>х смес<strong>и</strong><br />
показал<strong>и</strong> клеточную структуру, содержащую 60<br />
<strong>и</strong> 70 атомо<strong>в</strong> углерода. Пре<strong>и</strong>мущест<strong>в</strong>ом предлагаемых<br />
смесей я<strong>в</strong>ляется <strong>в</strong><strong>в</strong>еден<strong>и</strong>е углерода с <strong>в</strong>ысок<strong>и</strong>м<br />
удельным <strong>в</strong>есом, который <strong>и</strong>спаряет <strong>и</strong>л<strong>и</strong> субл<strong>и</strong>м<strong>и</strong>рует<br />
знач<strong>и</strong>тельно быстрее, чем обычные част<strong>и</strong>цы углерода,<br />
так как фуллерены <strong>и</strong> <strong>и</strong>х про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одные сра<strong>в</strong>н<strong>и</strong>тельно<br />
летуч<strong>и</strong>. Кроме того, фуллерены можно<br />
под<strong>в</strong>ергать мод<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ям, а больш<strong>и</strong>нст<strong>в</strong>о <strong>и</strong>х част<strong>и</strong>ц<br />
под<strong>в</strong><strong>и</strong>рать так<strong>и</strong>м образом, чтобы улучш<strong>и</strong>ть <strong>и</strong>х<br />
раст<strong>в</strong>оряемость <strong>и</strong>л<strong>и</strong> д<strong>и</strong>сперг<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е <strong>в</strong> угле<strong>в</strong>одородных<br />
средах, а также опт<strong>и</strong>м<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать скорость<br />
сгоран<strong>и</strong>я <strong>и</strong>л<strong>и</strong> ок<strong>и</strong>сляемость. Использо<strong>в</strong>анные про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одные<br />
фуллерено<strong>в</strong> содержал<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>ложенные<br />
функц<strong>и</strong>ональные группы, облегчающ<strong>и</strong>е процесс<br />
сгоран<strong>и</strong>я (ок<strong>и</strong>слен<strong>и</strong>я), так<strong>и</strong>е, как: перек<strong>и</strong>сные, перхлоратные,<br />
алкено<strong>в</strong>ые, ацет<strong>и</strong>лено<strong>в</strong>ые, н<strong>и</strong>тратные <strong>и</strong><br />
н<strong>и</strong>тр<strong>и</strong>тные. В моторных бенз<strong>и</strong>нах [37] предложена<br />
доз<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ка фуллерено<strong>в</strong> на уро<strong>в</strong>не от 0,1 до 3,5 г/л, а<br />
что, самое <strong>и</strong>нтересное – упомянуто также о соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>ях<br />
с аналог<strong>и</strong>ческой структурой, однако содержащ<strong>и</strong>х<br />
<strong>в</strong> ней атомы бора <strong>и</strong>л<strong>и</strong> азота. В соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> с<br />
патентным оп<strong>и</strong>сан<strong>и</strong>ем доба<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е фуллерено<strong>в</strong> С60<br />
<strong>и</strong> С70 <strong>в</strong> моторный бенз<strong>и</strong>н <strong>в</strong> отношен<strong>и</strong><strong>и</strong> 9÷1 поз<strong>в</strong>оляет<br />
получ<strong>и</strong>ть требуемое октано<strong>в</strong>ое ч<strong>и</strong>сло бенз<strong>и</strong>на<br />
<strong>и</strong> улучш<strong>и</strong>ть его маслян<strong>и</strong>стость, делая его особенно
НЕФТЬ: по<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, добыча, рынок<br />
пр<strong>и</strong>годным для д<strong>в</strong>ухходо<strong>в</strong>ых д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателей. Полученное<br />
так<strong>и</strong>м образом топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о показы<strong>в</strong>ает особенно<br />
хорош<strong>и</strong>е <strong>и</strong>зносостойк<strong>и</strong>е с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>а пр<strong>и</strong> определенном<br />
<strong>и</strong>зменен<strong>и</strong><strong>и</strong> окраск<strong>и</strong> (раст<strong>в</strong>оры фуллерена <strong>в</strong> угле<strong>в</strong>одородах<br />
окрашены <strong>в</strong> ф<strong>и</strong>олето<strong>в</strong>ый ц<strong>в</strong>ет). Одно<strong>в</strong>ременно<br />
наблюдалось я<strong>в</strong>ное улучшен<strong>и</strong>е процесса<br />
сгоран<strong>и</strong>я топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>и</strong> сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>е <strong>в</strong>редных <strong>в</strong>ыбросо<strong>в</strong><br />
компоненто<strong>в</strong> <strong>в</strong>ыхлопных газо<strong>в</strong>.<br />
Следующ<strong>и</strong>й патент [38] показы<strong>в</strong>ает <strong>в</strong>озможность<br />
<strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я фуллерено<strong>в</strong> для улучшен<strong>и</strong>я н<strong>и</strong>зкотемпературных<br />
с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong> натурального <strong>и</strong> с<strong>и</strong>нтет<strong>и</strong>ческого<br />
угле<strong>в</strong>одородного топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а, смазочных масел,<br />
<strong>нефт<strong>и</strong></strong>, тяжелого остаточного топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а, гарного масла,<br />
перегонного топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а. Фуллерены <strong>и</strong>спользуются<br />
также <strong>в</strong> процессе депараф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> базо<strong>в</strong>ых масел,<br />
<strong>и</strong>спользуемых для про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а моторных масел.<br />
Функц<strong>и</strong>я <strong>и</strong>з<strong>в</strong>естных н<strong>и</strong>зкотемпературных пр<strong>и</strong>садок<br />
состо<strong>и</strong>т <strong>в</strong> <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> на структуру образующ<strong>и</strong>хся<br />
кр<strong>и</strong>сталло<strong>в</strong> параф<strong>и</strong>на, с целью блок<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong>х роста<br />
пр<strong>и</strong> так<strong>и</strong>х небольш<strong>и</strong>х размерах, которые не пр<strong>и</strong><strong>в</strong>едут<br />
к закупорке топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ных ф<strong>и</strong>льтро<strong>в</strong> л<strong>и</strong>бо топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ный<br />
про<strong>в</strong>одо<strong>в</strong>. В случае фуллерено<strong>в</strong> особенно эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ным<strong>и</strong><br />
<strong>в</strong> соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> с патентным оп<strong>и</strong>сан<strong>и</strong>ем<br />
я<strong>в</strong>ляются ам<strong>и</strong>но<strong>в</strong>ые про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одные фуллерено<strong>в</strong>, содержащ<strong>и</strong>е,<br />
как м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мум, од<strong>и</strong>н алк<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анный замест<strong>и</strong>тель<br />
со сра<strong>в</strong>н<strong>и</strong>тельно дл<strong>и</strong>нной цепочкой атомо<strong>в</strong><br />
углерода. Это, <strong>в</strong> частност<strong>и</strong>, алк<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анные<br />
про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одные соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>й фуллерено<strong>в</strong> с ан<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ном,<br />
аддукты фен<strong>и</strong>л-фуллерено<strong>в</strong> <strong>и</strong> продукты реакц<strong>и</strong><strong>и</strong> алк<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анных<br />
эф<strong>и</strong>ро<strong>в</strong> д<strong>и</strong>азоэф<strong>и</strong>рных фуллерено<strong>в</strong>.<br />
Сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>е <strong>в</strong>ыброса токс<strong>и</strong>чных <strong>в</strong>ещест<strong>в</strong> <strong>и</strong>з д<strong>и</strong>зельных<br />
д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателей может быть дост<strong>и</strong>гнуто пр<strong>и</strong> <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
доба<strong>в</strong>ляемых к топл<strong>и</strong><strong>в</strong>у <strong>в</strong>ещест<strong>в</strong>, катал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рующ<strong>и</strong>х<br />
процесс сгоран<strong>и</strong>я (FBC – fuel born<br />
catalyst). Такой пр<strong>и</strong>садкой я<strong>в</strong>ляется продукт компан<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
Oxonica Energy [39] с наз<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем ENVIROX,<br />
акт<strong>и</strong><strong>в</strong>ным компонентом которого я<strong>в</strong>ляется ок<strong>и</strong>сь<br />
цер<strong>и</strong>я, <strong>и</strong> соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>енно, наночаст<strong>и</strong>цы этой ок<strong>и</strong>с<strong>и</strong><br />
с д<strong>и</strong>аметрам<strong>и</strong> от 5 до 25 нм. Разработанная пр<strong>и</strong>садка,<br />
однако, <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ает некоторые сомнен<strong>и</strong>я ЕРА<br />
[40, 41, 42], мнен<strong>и</strong>е которой состо<strong>и</strong>т <strong>в</strong> том, что наночаст<strong>и</strong>цы<br />
ок<strong>и</strong>с<strong>и</strong> цер<strong>и</strong>я, попа<strong>в</strong>ш<strong>и</strong>е <strong>в</strong>месте с <strong>в</strong>ыхлопным<strong>и</strong><br />
<strong>газа</strong>м<strong>и</strong> <strong>в</strong> окружающую среду, могут предста<strong>в</strong>лять<br />
опасность для здоро<strong>в</strong>ья. Несмотря на то, что<br />
токс<strong>и</strong>чность ок<strong>и</strong>с<strong>и</strong> цер<strong>и</strong>я сра<strong>в</strong>н<strong>и</strong>тельна с токс<strong>и</strong>чностью<br />
по<strong>в</strong>аренной сол<strong>и</strong>, форма <strong>в</strong>ыбрасы<strong>в</strong>аемых <strong>и</strong>з<br />
д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателя наночаст<strong>и</strong>ц (<strong>и</strong>глы) может созда<strong>в</strong>ать серьезную<br />
опасность, а <strong>и</strong>менно, пр<strong>и</strong> <strong>и</strong>х <strong>в</strong>дыхан<strong>и</strong><strong>и</strong>. Исследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
показы<strong>в</strong>ают, что тогда, когда более крупные<br />
част<strong>и</strong>цы задерж<strong>и</strong><strong>в</strong>аются <strong>в</strong> легк<strong>и</strong>х, некоторые т<strong>и</strong>пы<br />
наночаст<strong>и</strong>ц с д<strong>и</strong>аметром меньше 100 нм могут м<strong>и</strong>гр<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать<br />
<strong>в</strong> ткан<strong>и</strong> легк<strong>и</strong>х <strong>и</strong> перемещаться <strong>в</strong>месте с<br />
потоком кро<strong>в</strong><strong>и</strong>. В некоторых случаях он<strong>и</strong> могут попасть<br />
<strong>в</strong> ядро клетк<strong>и</strong>, где находятся хромосомы. ЕРА<br />
сч<strong>и</strong>тает, что сж<strong>и</strong>гаемые любым образом топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а с<br />
доба<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>ем ENVIROX <strong>в</strong>ыбрасы<strong>в</strong>ают меньше саж<strong>и</strong>,<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
33
34<br />
но, однако, могут созда<strong>в</strong>ать но<strong>в</strong>ый т<strong>и</strong>п опасных для<br />
чело<strong>в</strong>ека част<strong>и</strong>ц.<br />
Пр<strong>и</strong>садка т<strong>и</strong>па FBC – аналог<strong>и</strong>чна по способу<br />
дейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я, однако созданная на осно<strong>в</strong>е наночаст<strong>и</strong>ц<br />
ок<strong>и</strong>с<strong>и</strong> железа – была <strong>в</strong> течен<strong>и</strong>е многолетн<strong>и</strong>х <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>й<br />
разработана <strong>в</strong> Инст<strong>и</strong>туте <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong> [43],<br />
пр<strong>и</strong>чем с учетом с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong> <strong>и</strong> формы, создающ<strong>и</strong>хся<br />
<strong>в</strong> результате сгоран<strong>и</strong>я агрегато<strong>в</strong> ок<strong>и</strong>с<strong>и</strong> железа не<br />
должна предста<strong>в</strong>лять опасност<strong>и</strong> для окружающей<br />
среды <strong>и</strong> орган<strong>и</strong>зма чело<strong>в</strong>ека.<br />
Катал<strong>и</strong>заторы<br />
Очередной группой <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я наночаст<strong>и</strong>ц<br />
я<strong>в</strong>ляются катал<strong>и</strong>заторы. Эт<strong>и</strong> матер<strong>и</strong>алы <strong>и</strong>спользуют<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
НЕФТЬ: по<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, добыча, рынок<br />
огромную по<strong>в</strong>ерхность, которая может быть нос<strong>и</strong>телем<br />
разл<strong>и</strong>чного рода катал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х центро<strong>в</strong>, л<strong>и</strong>бо<br />
большого кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>а отдельных наноструктур. Пр<strong>и</strong>мерам<strong>и</strong><br />
такого <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я я<strong>в</strong>ляются катал<strong>и</strong>заторы,<br />
сн<strong>и</strong>жающ<strong>и</strong>е уро<strong>в</strong>ень <strong>в</strong>ыбросо<strong>в</strong> <strong>и</strong>з д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателей<br />
<strong>в</strong>нутреннего сгоран<strong>и</strong>я. Компан<strong>и</strong>я Nanostellar, Inc., работающая<br />
<strong>в</strong> област<strong>и</strong> нанокатал<strong>и</strong>заторо<strong>в</strong>, предлож<strong>и</strong>ла<br />
пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>е наночаст<strong>и</strong>ц золота <strong>в</strong> форсажном катал<strong>и</strong>заторе,<br />
сн<strong>и</strong>жающем <strong>в</strong>ыброс угле<strong>в</strong>одородо<strong>в</strong> <strong>и</strong>з<br />
д<strong>и</strong>зельных д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателей [44]. В соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> с <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
от компан<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е катал<strong>и</strong>затора<br />
ок<strong>и</strong>слен<strong>и</strong>я Nanostellar NS GoldTM с наночаст<strong>и</strong>цам<strong>и</strong><br />
золота <strong>в</strong> транспортных средст<strong>в</strong>ах с д<strong>и</strong>зельным<strong>и</strong> д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателям<strong>и</strong><br />
н<strong>и</strong>зкой <strong>и</strong> <strong>в</strong>ысокой нагрузк<strong>и</strong> сн<strong>и</strong>жает <strong>в</strong>ыброс<br />
NOx более, чем на 40% <strong>в</strong> соотношен<strong>и</strong><strong>и</strong> с <strong>и</strong>меющ<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ся<br />
плат<strong>и</strong>но<strong>в</strong>ым<strong>и</strong> катал<strong>и</strong>заторам<strong>и</strong>, пр<strong>и</strong> так<strong>и</strong>х же расходах.<br />
Неза<strong>в</strong><strong>и</strong>с<strong>и</strong>мые тесты этого катал<strong>и</strong>затора показал<strong>и</strong>, что
НЕФТЬ: по<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, добыча, рынок<br />
также <strong>в</strong>озрастает его способность к ок<strong>и</strong>слен<strong>и</strong>ю угле<strong>в</strong>одородо<strong>в</strong><br />
на 15-20% пр<strong>и</strong> таком же расходе благородного<br />
металла.<br />
Также <strong>в</strong> промышленных процессах нач<strong>и</strong>нают поя<strong>в</strong>ляться<br />
катал<strong>и</strong>заторы. Содержащ<strong>и</strong>е наноструктуры.<br />
Топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о, про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>еденное <strong>и</strong>з <strong>в</strong>осстана<strong>в</strong>л<strong>и</strong><strong>в</strong>аемого сырья,<br />
б<strong>и</strong>отопл<strong>и</strong><strong>в</strong>о я<strong>в</strong>ляются предметом за<strong>и</strong>нтересо<strong>в</strong>анност<strong>и</strong><br />
мног<strong>и</strong>х научно-<strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ательск<strong>и</strong>х центо<strong>в</strong>.<br />
В случае газойля это с<strong>в</strong>язано с мет<strong>и</strong>ло<strong>в</strong>ым<strong>и</strong> эф<strong>и</strong>рам<strong>и</strong><br />
ж<strong>и</strong>рных к<strong>и</strong>слот – FAME. В настоящее <strong>в</strong>ремя <strong>и</strong>х про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>о<br />
требует про<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я реакц<strong>и</strong><strong>и</strong> трансэтер<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
метанолом раст<strong>и</strong>тельных масел. В этом<br />
процессе <strong>и</strong>спользуются соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>енно к<strong>и</strong>слотные<br />
<strong>и</strong> осно<strong>в</strong>ные катал<strong>и</strong>заторы, которые <strong>в</strong> дальнейшем<br />
должны быть устранены <strong>и</strong>з полученного топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а.<br />
Исследо<strong>в</strong>ател<strong>и</strong> компан<strong>и</strong><strong>и</strong> Oak Ridge National<br />
Laboratory’s Nanoscience Center, Шенг Да<strong>и</strong> <strong>и</strong> Ченгду<br />
Л<strong>и</strong>анг создал<strong>и</strong> [45] на базе т<strong>в</strong>ердой к<strong>и</strong>слоты нанокатал<strong>и</strong>затор,<br />
который, заменяя друг<strong>и</strong>е катал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е<br />
матер<strong>и</strong>алы, может быть размещен <strong>в</strong>нутр<strong>и</strong> ф<strong>и</strong>льтрац<strong>и</strong>онной<br />
колонны, через которую протекает сырье,<br />
преобразуемое <strong>в</strong> б<strong>и</strong>отопл<strong>и</strong><strong>в</strong>о.<br />
В настоящее <strong>в</strong>ремя для про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>и</strong><br />
продукто<strong>в</strong> п<strong>и</strong>тан<strong>и</strong>я <strong>и</strong>спользуется од<strong>и</strong>нако<strong>в</strong>ое сырье<br />
(зерно, картофель, <strong>и</strong>л<strong>и</strong> маслян<strong>и</strong>стые растен<strong>и</strong>я). Топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о<br />
но<strong>в</strong>ого поколен<strong>и</strong>я будут про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>ться скорее<br />
путем распада прессо<strong>в</strong>анной целлюлозы (дре<strong>в</strong>есные<br />
отходы, солома <strong>и</strong> т.п.). Подробная <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong>я<br />
по этой теме предста<strong>в</strong>лена <strong>в</strong> разработке Ун<strong>и</strong><strong>в</strong>ерс<strong>и</strong>тет<br />
<strong>в</strong> Массачусетсе [46], <strong>в</strong> которой, сред<strong>и</strong> прочего, ут<strong>в</strong>ерждается,<br />
что ж<strong>и</strong>дк<strong>и</strong>е алканы можно про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>ть<br />
непосредст<strong>в</strong>енно <strong>и</strong>з гл<strong>и</strong>церола <strong>в</strong> <strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анном<br />
процессе, объед<strong>и</strong>няющем катал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ческую кон<strong>в</strong>ерс<strong>и</strong>ю<br />
<strong>и</strong> с<strong>и</strong>нтез Ф<strong>и</strong>шера-Тропша. Концентр<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анный<br />
раст<strong>в</strong>ор гл<strong>и</strong>церола (напр<strong>и</strong>мер, 80%) <strong>и</strong>значально проход<strong>и</strong>т<br />
через катал<strong>и</strong>затор, содержащ<strong>и</strong>й наночаст<strong>и</strong>цы<br />
PtRh, нанесенные на углерод (температура 548 К,<br />
да<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е 1÷17 бар). Продукт этой реакц<strong>и</strong><strong>и</strong> пр<strong>и</strong> <strong>и</strong>дент<strong>и</strong>чном<br />
да<strong>в</strong>лен<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> температуре контакт<strong>и</strong>рует с катал<strong>и</strong>затором,<br />
содержащ<strong>и</strong>м наночаст<strong>и</strong>цы Ru на ок<strong>и</strong>с<strong>и</strong><br />
т<strong>и</strong>тана, пр<strong>и</strong><strong>в</strong>одя к <strong>в</strong>озн<strong>и</strong>кно<strong>в</strong>ен<strong>и</strong>ю ж<strong>и</strong>дк<strong>и</strong>х алкано<strong>в</strong>.<br />
Очень <strong>и</strong>нтересной я<strong>в</strong>ляется <strong>в</strong>озможность <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
как сырья для про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а б<strong>и</strong>отопл<strong>и</strong><strong>в</strong>а, б<strong>и</strong>омассы<br />
с содержан<strong>и</strong>ем целлюлозы, гем<strong>и</strong>целлюлозы <strong>и</strong><br />
л<strong>и</strong>гн<strong>и</strong>на пр<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong><strong>и</strong> но<strong>в</strong>ых нанокатал<strong>и</strong>заторо<strong>в</strong><br />
<strong>и</strong> <strong>и</strong>онных ж<strong>и</strong>дкостей, создающ<strong>и</strong>х <strong>в</strong>озможност<strong>и</strong> про<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я<br />
процессо<strong>в</strong> <strong>в</strong> среде полностью д<strong>и</strong>ссоц<strong>и</strong><strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анного<br />
раст<strong>в</strong>ор<strong>и</strong>теля [47].<br />
Полупрон<strong>и</strong>цаемые мембраны я<strong>в</strong>ляются <strong>и</strong>нтересным<br />
пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>ем нанотехнолог<strong>и</strong>й, пр<strong>и</strong><strong>в</strong>одящ<strong>и</strong>м к<br />
получен<strong>и</strong>ю пор<strong>и</strong>стых матер<strong>и</strong>ало<strong>в</strong> с порам<strong>и</strong> определенной<br />
<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ны. Важным технолог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м дост<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>ем,<br />
<strong>и</strong>спользуемым <strong>в</strong> про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>е б<strong>и</strong>отопл<strong>и</strong><strong>в</strong>а,<br />
я<strong>в</strong>ляется получен<strong>и</strong>е <strong>в</strong> Ун<strong>и</strong><strong>в</strong>ерс<strong>и</strong>тете Т<strong>в</strong>ента молекулярного<br />
с<strong>и</strong>та, устойч<strong>и</strong><strong>в</strong>ого на дейст<strong>в</strong><strong>и</strong>е <strong>в</strong>ысок<strong>и</strong>х тем-<br />
ператур [48]. Это но<strong>в</strong>ый т<strong>и</strong>п мембраны, которая может<br />
функц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать <strong>в</strong> течен<strong>и</strong>е продолж<strong>и</strong>тельного<br />
<strong>в</strong>ремен<strong>и</strong> пр<strong>и</strong> температуре 150°C (непреры<strong>в</strong>ный тест<br />
дл<strong>и</strong>лся 18 месяце<strong>в</strong>), <strong>и</strong> <strong>и</strong>спользуется для устранен<strong>и</strong>я<br />
<strong>в</strong>оды <strong>и</strong>з раст<strong>в</strong>ор<strong>и</strong>телей <strong>и</strong> б<strong>и</strong>отопл<strong>и</strong><strong>в</strong>а. Полученный<br />
продукт относ<strong>и</strong>тся к г<strong>и</strong>бр<strong>и</strong>дным наноматер<strong>и</strong>алам, я<strong>в</strong>ляющ<strong>и</strong>мся<br />
комб<strong>и</strong>нац<strong>и</strong>ей пол<strong>и</strong>мера <strong>и</strong> керам<strong>и</strong>к<strong>и</strong> (схема<br />
структуры на р<strong>и</strong>с. 7). Част<strong>и</strong>цы <strong>в</strong>оды прон<strong>и</strong>кают<br />
через мембрану, что <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ает осушен<strong>и</strong>е продукта.<br />
Предлагаемый метод устранен<strong>и</strong>я <strong>в</strong>оды знач<strong>и</strong>тельно<br />
деше<strong>в</strong>ле, чем <strong>и</strong>спользуемая для этого д<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>лляц<strong>и</strong>я.<br />
Подобные наномембраны могут <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>аться<br />
пр<strong>и</strong> устранен<strong>и</strong><strong>и</strong> т<strong>в</strong>ердых загрязнен<strong>и</strong>й <strong>и</strong>з газо<strong>в</strong>, а также<br />
<strong>в</strong>ыделен<strong>и</strong><strong>и</strong> металло<strong>в</strong> <strong>и</strong>з тяжелой <strong>нефт<strong>и</strong></strong> [49].<br />
Наноструктурные пол<strong>и</strong>меры<br />
Наноструктурные пол<strong>и</strong>меры со сло<strong>и</strong>стой конструкц<strong>и</strong>ей<br />
могут пр<strong>и</strong>меняться для хранен<strong>и</strong>я <strong>в</strong>одорода.<br />
Водород я<strong>в</strong>ляется самым ч<strong>и</strong>стым с эколог<strong>и</strong>ческой<br />
точк<strong>и</strong> зрен<strong>и</strong>я топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ом, так как <strong>в</strong> ходе процессо<strong>в</strong><br />
получен<strong>и</strong>я энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> (сгоран<strong>и</strong>е, электрох<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е<br />
реакц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ных цепях) получается <strong>в</strong>ода, которая<br />
я<strong>в</strong>ляется осно<strong>в</strong>ным компонентом <strong>в</strong>сех ж<strong>и</strong><strong>в</strong>ых<br />
сущест<strong>в</strong>. Осно<strong>в</strong>ной сложностью <strong>в</strong> его <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
я<strong>в</strong>ляется проблема безопасного <strong>и</strong> эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ного<br />
хранен<strong>и</strong>я этого <strong>газа</strong>. Сущест<strong>в</strong>уют усло<strong>в</strong><strong>и</strong>я, показы<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>е,<br />
что нанотехнолог<strong>и</strong>я поз<strong>в</strong>оляет легко хран<strong>и</strong>ть<br />
<strong>в</strong>одород. В упомянутой уже компан<strong>и</strong><strong>и</strong> Argonne разработан<br />
но<strong>в</strong>ый наноструктурный пол<strong>и</strong>мерный матер<strong>и</strong>ал<br />
[50], предназначенный для хранен<strong>и</strong>я <strong>в</strong>одорода.<br />
На р<strong>и</strong>с. 8 схемат<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong> показана структура этого<br />
пол<strong>и</strong>мера.<br />
Решен<strong>и</strong>ем другой проблемы я<strong>в</strong>ляется <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е<br />
сорбц<strong>и</strong>онных с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong> наночаст<strong>и</strong>ц со спец<strong>и</strong>альной<br />
конструкц<strong>и</strong>ей для оч<strong>и</strong>стк<strong>и</strong> <strong>в</strong>оды от утечек <strong>нефт<strong>и</strong></strong>.<br />
Очень <strong>и</strong>нтересным<strong>и</strong> <strong>в</strong> этой област<strong>и</strong> я<strong>в</strong>ляются результаты<br />
<strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>й, про<strong>в</strong>еденных <strong>в</strong> Ун<strong>и</strong><strong>в</strong>ерс<strong>и</strong>тете<br />
<strong>в</strong> Р<strong>и</strong>ке (Хьюстон), оп<strong>и</strong>санные <strong>в</strong> работе Environment<br />
News Service [51]. Многосегментные наночаст<strong>и</strong>цы<br />
<strong>в</strong> форме палочек, образо<strong>в</strong>анные путем соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>я<br />
д<strong>в</strong>ух нанометар<strong>и</strong>ло<strong>в</strong>: углеродной нанотрубк<strong>и</strong> <strong>и</strong> металла,<br />
показы<strong>в</strong>ают сорбц<strong>и</strong>онные с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>а, <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>е<br />
сбор капелек масла, пла<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х <strong>в</strong> <strong>в</strong>оде, <strong>и</strong> накоплен<strong>и</strong>е<br />
<strong>и</strong>х <strong>в</strong> более крупные агломераты. Более<br />
того, ультраф<strong>и</strong>олето<strong>в</strong>ое <strong>и</strong>злучен<strong>и</strong>е <strong>и</strong> магн<strong>и</strong>тное поле<br />
могут <strong>и</strong>зменять характер так<strong>и</strong>х наноструктур <strong>и</strong> ос<strong>в</strong>обождать<br />
<strong>и</strong>х содерж<strong>и</strong>мое. В этом случае <strong>и</strong>сходным<br />
матер<strong>и</strong>алом для с<strong>и</strong>нтеза структур я<strong>в</strong>ляются углеродные<br />
нанотрубк<strong>и</strong>. На <strong>и</strong>х <strong>в</strong>ерш<strong>и</strong>ну <strong>в</strong><strong>в</strong>од<strong>и</strong>тся коротк<strong>и</strong>й<br />
сегмент (нанопро<strong>в</strong>олока) <strong>и</strong>з золота) так<strong>и</strong>м же образом<br />
можно достра<strong>и</strong><strong>в</strong>ать к нанотрубкам сегменты <strong>и</strong>з<br />
друг<strong>и</strong>х матер<strong>и</strong>ало<strong>в</strong>). Золотой конец нанопалочк<strong>и</strong><br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
3
36<br />
Р<strong>и</strong>с. 7. Конструкц<strong>и</strong>я <strong>в</strong>ысокотемпературного мембранного<br />
ф<strong>и</strong>льтра<br />
Р<strong>и</strong>с. 8. Част<strong>и</strong>цы <strong>в</strong>одорода (с<strong>и</strong>н<strong>и</strong>е шары), абсорб<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анные<br />
<strong>в</strong>нутрь сло<strong>и</strong>стого пол<strong>и</strong>мера<br />
Р<strong>и</strong>с. 9. Модель одного <strong>и</strong>з пепт<strong>и</strong>до<strong>в</strong> со «з<strong>в</strong>учным» наз<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем<br />
AcMKQLADSLHQLARQVSRLEHA-CONH2 [54]<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
НЕФТЬ: по<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, добыча, рынок<br />
показы<strong>в</strong>ает г<strong>и</strong>дроф<strong>и</strong>льные с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>а, а углеродный<br />
– г<strong>и</strong>дрофобные. После <strong>в</strong><strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я так<strong>и</strong>х наноструктур<br />
<strong>в</strong>о <strong>в</strong>з<strong>в</strong>есь масла <strong>в</strong> <strong>в</strong>оде (OW), ж<strong>и</strong>дкость пр<strong>и</strong>обретает<br />
золотой ц<strong>в</strong>ет (г<strong>и</strong>дрофобная углеродная часть нанопалочк<strong>и</strong><br />
напра<strong>в</strong>лена <strong>в</strong>нутр<strong>и</strong> капл<strong>и</strong>). Во <strong>в</strong>з<strong>в</strong>ес<strong>и</strong> <strong>в</strong>оды<br />
<strong>в</strong> масле (WO) наоборот, золотые концы нанопалочек<br />
напра<strong>в</strong>лены <strong>в</strong>нутрь капл<strong>и</strong> <strong>в</strong>оды <strong>и</strong> раст<strong>в</strong>ор пр<strong>и</strong>обретает<br />
темный ц<strong>в</strong>ет. Следует замет<strong>и</strong>ть, что пр<strong>и</strong> <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
т<strong>и</strong>па эмульс<strong>и</strong><strong>и</strong> с OW на WO наступает ос<strong>в</strong>обожден<strong>и</strong>е<br />
<strong>в</strong>ещест<strong>в</strong>а, содержащегося <strong>в</strong>нутр<strong>и</strong> м<strong>и</strong>целлы,<br />
что можно <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ать для <strong>в</strong>оз<strong>в</strong>рата собранного угле<strong>в</strong>одородного<br />
матер<strong>и</strong>ала, как <strong>и</strong> пр<strong>и</strong> констру<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
нанокапсул для пр<strong>и</strong>ема лекарст<strong>в</strong>.<br />
Пепфактант<br />
Очень <strong>и</strong>нтересным<strong>и</strong>, подающ<strong>и</strong>м<strong>и</strong> надежны я<strong>в</strong>ляются<br />
«переключаемые» по<strong>в</strong>ерхностно-акт<strong>и</strong><strong>в</strong>ные<br />
соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>я с пепт<strong>и</strong>дной структурой, для который<br />
предложено наз<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е «пепфактанты». Эт<strong>и</strong> <strong>в</strong>ещест<strong>в</strong>а<br />
был<strong>и</strong> неда<strong>в</strong>но получены (2006 года) а<strong>в</strong>страл<strong>и</strong>йск<strong>и</strong>м<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ателям<strong>и</strong> [52, 53]; он<strong>и</strong> <strong>в</strong> состоян<strong>и</strong><strong>и</strong> обрат<strong>и</strong>мым<br />
<strong>и</strong> контрол<strong>и</strong>руемым способом созда<strong>в</strong>ать <strong>и</strong> разрушать<br />
эмульс<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> пены. С х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческой точк<strong>и</strong> зрен<strong>и</strong>я это соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>я<br />
пепт<strong>и</strong>дной структуры (р<strong>и</strong>с. 9), созданные<br />
по образцу структуры <strong>в</strong>ещест<strong>в</strong>, <strong>и</strong>меющ<strong>и</strong>хся <strong>в</strong> ж<strong>и</strong><strong>в</strong>ых<br />
орган<strong>и</strong>змах, состоящ<strong>и</strong>е <strong>и</strong>з ряда соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>х<br />
ам<strong>и</strong>нок<strong>и</strong>слот, соед<strong>и</strong>ненных ам<strong>и</strong>до<strong>в</strong>ым<strong>и</strong> с<strong>в</strong>язям<strong>и</strong>.<br />
Пепфактанты, поз<strong>в</strong>оляя осущест<strong>в</strong>лять обрат<strong>и</strong>мое<br />
<strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>е по<strong>в</strong>ерхностных с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong> эмульс<strong>и</strong>й<br />
м<strong>и</strong>нерального масла <strong>и</strong> <strong>в</strong>оды, <strong>и</strong> одно<strong>в</strong>ременно <strong>в</strong>л<strong>и</strong>яя<br />
на сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>е <strong>в</strong>язкост<strong>и</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong>, могут <strong>в</strong> знач<strong>и</strong>тельной<br />
степен<strong>и</strong> по<strong>в</strong>ыс<strong>и</strong>ть кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о добы<strong>в</strong>аемой <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong>з<br />
месторожден<strong>и</strong>я (<strong>в</strong> настоящее <strong>в</strong>ремя сч<strong>и</strong>тается, что <strong>в</strong><br />
среднем на од<strong>и</strong>н баррель добытой <strong>нефт<strong>и</strong></strong> д<strong>в</strong>а остаются<br />
<strong>в</strong> месторожден<strong>и</strong><strong>и</strong>), а также обеспеч<strong>и</strong>ть <strong>в</strong>озможность<br />
эконом<strong>и</strong>ческой эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong> месторожден<strong>и</strong>й,<br />
пр<strong>и</strong>знанных уже <strong>и</strong>счерпанным<strong>и</strong>. Дополн<strong>и</strong>тельным<br />
пре<strong>и</strong>мущест<strong>в</strong>ом такого т<strong>и</strong>па детергенто<strong>в</strong> я<strong>в</strong>ляется<br />
способность к б<strong>и</strong>ораспаду, что поз<strong>в</strong>оляет пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>сл<strong>и</strong>ть<br />
<strong>и</strong>х к <strong>в</strong>ещест<strong>в</strong>ам, не предста<strong>в</strong>ляющ<strong>и</strong>м опасност<strong>и</strong><br />
для окружающей среды.<br />
Аэрогель<br />
Не<strong>и</strong>змер<strong>и</strong>мо <strong>и</strong>нтересной группой наноструктур<br />
я<strong>в</strong>ляются аэрогел<strong>и</strong>, открытые, пра<strong>в</strong>да, намного раньше,<br />
чем начал<strong>и</strong> го<strong>в</strong>ор<strong>и</strong>ть о нанотехнолг<strong>и</strong>ях (<strong>в</strong> 1931<br />
году [55]), но <strong>и</strong>х структура оста<strong>в</strong>алась долгое <strong>в</strong>ремя<br />
загадкой. Аэрогел<strong>и</strong> можно про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>ть <strong>и</strong>з д<strong>в</strong>уок<strong>и</strong>с<strong>и</strong><br />
кремн<strong>и</strong>я, ок<strong>и</strong>сей алюм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>я, <strong>в</strong>ольфрама, хрома
НЕФТЬ: по<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, добыча, рынок<br />
<strong>и</strong>л<strong>и</strong> оло<strong>в</strong>а, <strong>и</strong>х осно<strong>в</strong>ой могут быть также углеродные<br />
наноструктуры. Д<strong>в</strong>уок<strong>и</strong>сь кремн<strong>и</strong>я я<strong>в</strong>ляется на<strong>и</strong>более<br />
ш<strong>и</strong>роко <strong>и</strong>спользуемым аэрогелем. Ее получают<br />
путем полного устранен<strong>и</strong>я ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong> <strong>и</strong>з геля д<strong>в</strong>уок<strong>и</strong>с<strong>и</strong><br />
кремн<strong>и</strong>я, полученного с участ<strong>и</strong>ем сп<strong>и</strong>рта, обычно<br />
этанола (напр<strong>и</strong>мер [56]). Полученный матер<strong>и</strong>ал показы<strong>в</strong>ает<br />
не<strong>и</strong>змер<strong>и</strong>мо н<strong>и</strong>зкую плотность, даже около<br />
1 мг/мл, а его теплопро<strong>в</strong>одность наполо<strong>в</strong><strong>и</strong>ну н<strong>и</strong>же,<br />
чем <strong>в</strong>оздуха. Это <strong>в</strong>ыз<strong>в</strong>ано тем, что средн<strong>и</strong>й с<strong>в</strong>ободный<br />
путь част<strong>и</strong>цы <strong>в</strong>оздуха (~80 нм) больше, чем д<strong>и</strong>аметр<br />
пор аэрогеля (~30 нм), что усложняет перенос<br />
тепла <strong>в</strong> <strong>в</strong><strong>и</strong>де транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>к<strong>и</strong> энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> част<strong>и</strong>ц. Эт<strong>и</strong><br />
матер<strong>и</strong>алы характер<strong>и</strong>зуются не<strong>и</strong>змер<strong>и</strong>мо н<strong>и</strong>зкой теплопро<strong>в</strong>одностью,<br />
<strong>и</strong> поэтому я<strong>в</strong>ляются <strong>и</strong>деальным<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>золяторам<strong>и</strong>, о чем может с<strong>в</strong><strong>и</strong>детельст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ать фотограф<strong>и</strong>я<br />
на р<strong>и</strong>с. 10.<br />
Интересным <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем пре<strong>и</strong>мущест<strong>в</strong> аэрогеля<br />
я<strong>в</strong>ляется создан<strong>и</strong>е спец<strong>и</strong>альных оболочек, поз<strong>в</strong>оляющ<strong>и</strong>х<br />
защ<strong>и</strong>щать от корроз<strong>и</strong><strong>и</strong> трубопро<strong>в</strong>оды для<br />
транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>к<strong>и</strong> газо<strong>в</strong> <strong>и</strong> ж<strong>и</strong>дкостей. Серьезной проблемой<br />
<strong>в</strong> н<strong>и</strong>х я<strong>в</strong>ляется поя<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е корроз<strong>и</strong><strong>и</strong> на по<strong>в</strong>ерхностях<br />
металло<strong>в</strong> под трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онным защ<strong>и</strong>тным<br />
слоем, что я<strong>в</strong>ляется <strong>и</strong>сключ<strong>и</strong>тельно сложным для<br />
<strong>в</strong>ыя<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я. Решен<strong>и</strong>ем этой задач<strong>и</strong> может быть термо<strong>и</strong>золяц<strong>и</strong>онное<br />
покрыт<strong>и</strong>е Nanosulate [58] (содержащее<br />
около 70% <strong>в</strong>ещест<strong>в</strong>а с наз<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем Hydro-NM-<br />
Oxide), оп<strong>и</strong>сы<strong>в</strong>аемое как продукт нанотехнолог<strong>и</strong>й с<br />
30% акр<strong>и</strong>ло<strong>в</strong>ой смолы <strong>в</strong>месте с соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>м<strong>и</strong><br />
пр<strong>и</strong>садкам<strong>и</strong>. В соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> с патентным оп<strong>и</strong>сан<strong>и</strong>ем<br />
[59], это композ<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>я <strong>в</strong>ысокопор<strong>и</strong>стого матер<strong>и</strong>ала с<br />
характером аэрогеля, соед<strong>и</strong>ненного <strong>в</strong> соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующей<br />
акр<strong>и</strong>ло<strong>в</strong>ой смоле со стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рующ<strong>и</strong>м<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>садкам<strong>и</strong>,<br />
тесно пр<strong>и</strong>легающ<strong>и</strong>м<strong>и</strong> к по<strong>в</strong>ерхност<strong>и</strong> <strong>и</strong> показы<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>е<br />
одно<strong>в</strong>ременно ант<strong>и</strong>корроз<strong>и</strong>онные с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>а.<br />
По<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>е <strong>и</strong>того<strong>в</strong><br />
Предста<strong>в</strong>ленные <strong>в</strong>ыше с<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я я<strong>в</strong>ляются только<br />
<strong>в</strong>ыбранным<strong>и</strong> <strong>в</strong>ып<strong>и</strong>скам<strong>и</strong> <strong>и</strong>з д<strong>и</strong>нам<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong> раз<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>в</strong>ающейся<br />
но<strong>в</strong>ой отрасл<strong>и</strong> знан<strong>и</strong>й, несмотря на то, что, как<br />
уже упом<strong>и</strong>налось, нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающая отрасль<br />
наход<strong>и</strong>тся <strong>в</strong> стороне от напра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я работ над наноструктурам<strong>и</strong>.<br />
Однако, можно с полной у<strong>в</strong>еренностью<br />
сказать, что сущест<strong>в</strong>уют област<strong>и</strong> <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>й, <strong>в</strong> которых<br />
не<strong>и</strong>змер<strong>и</strong>мо полезным<strong>и</strong> могут быть дост<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>я<br />
нанотехнолог<strong>и</strong>й. Использо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е техн<strong>и</strong>к <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
по<strong>в</strong>ерхностей матер<strong>и</strong>ало<strong>в</strong> с раздельностью,<br />
дост<strong>и</strong>гающей 1 нм, может дать ряд ценной позна<strong>в</strong>ательной<br />
<strong>и</strong> эксплуатац<strong>и</strong>онной <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> так<strong>и</strong>х<br />
областях, как <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>в</strong> област<strong>и</strong> многочаст<strong>и</strong>чных<br />
структур <strong>и</strong> д<strong>и</strong>сперс<strong>и</strong>й. Интересным<strong>и</strong> могут быть<br />
результаты <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>й структур асфальто<strong>в</strong>, мод<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анных<br />
наночаст<strong>и</strong>цам<strong>и</strong> пол<strong>и</strong>меро<strong>в</strong> <strong>и</strong> с<strong>в</strong>я-<br />
Р<strong>и</strong>с. 10. Ц<strong>в</strong>еток, <strong>и</strong>зол<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анный от пламен<strong>и</strong> <strong>и</strong>з горелк<strong>и</strong><br />
Бунзена с помощью слоя аэрогеля [57]<br />
зы<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>и</strong>х с прочностью дорожной по<strong>в</strong>ерхност<strong>и</strong>, <strong>в</strong><br />
частност<strong>и</strong>, пр<strong>и</strong> <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong>ещест<strong>в</strong> с четко контрол<strong>и</strong>руемым<strong>и</strong><br />
размерам<strong>и</strong> д<strong>и</strong>сперг<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анных част<strong>и</strong>ц,<br />
обладающ<strong>и</strong>х разл<strong>и</strong>чным<strong>и</strong> х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м<strong>и</strong> характерам<strong>и</strong>.<br />
Здесь сущест<strong>в</strong>енной я<strong>в</strong>ляется <strong>в</strong>озможность контроля<br />
д<strong>и</strong>сперс<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> асфальто<strong>в</strong>ой осно<strong>в</strong>е <strong>и</strong> с<strong>в</strong>язы<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е ее<br />
структуры со с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>ам<strong>и</strong> полученных эксплуатац<strong>и</strong>онных<br />
асфальто<strong>в</strong>.<br />
Не менее <strong>и</strong>нтересным<strong>и</strong> я<strong>в</strong>ляются проблемы, с<strong>в</strong>язанные<br />
с <strong>в</strong>л<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>ем структуры смазок на <strong>и</strong>х эксплуатац<strong>и</strong>онные<br />
с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>а, <strong>в</strong> том ч<strong>и</strong>сле, прочность <strong>и</strong> морфолог<strong>и</strong>ю<br />
созда<strong>в</strong>аемой многофазной с<strong>и</strong>стемы <strong>и</strong> ее<br />
смазочных с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>. Очередная проблема – это <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е<br />
наноструктурных катал<strong>и</strong>заторо<strong>в</strong>, а<br />
<strong>и</strong>менно, <strong>и</strong>спользуемых для про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а альтернат<strong>и</strong><strong>в</strong>ного<br />
моторного топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>в</strong>торого поколен<strong>и</strong>я с <strong>и</strong>с-<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
37
38<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
Источн<strong>и</strong>к<strong>и</strong>:<br />
1)<br />
2)<br />
3)<br />
НЕФТЬ: по<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, добыча, рынок<br />
пользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем доступного отходного сырья. Знан<strong>и</strong>е<br />
наноструктуры по<strong>в</strong>ерхност<strong>и</strong> катал<strong>и</strong>затора пр<strong>и</strong> <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
опыта Инст<strong>и</strong>тута <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong> <strong>в</strong> област<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я катал<strong>и</strong>заторо<strong>в</strong> может облегч<strong>и</strong>ть разработку<br />
собст<strong>в</strong>енных, конкурентоспособных технолог<strong>и</strong>й<br />
получен<strong>и</strong>я моторного топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>и</strong>з <strong>в</strong>осстана<strong>в</strong>л<strong>и</strong><strong>в</strong>аемого<br />
сырья.<br />
В Инст<strong>и</strong>туте <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong> уже много лет про<strong>в</strong>одятся<br />
<strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я улучшающ<strong>и</strong>х пр<strong>и</strong>садок. Много соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>й<br />
такого т<strong>и</strong>па – это продукты, содержащ<strong>и</strong>е<br />
структуры, размеры которых размещены <strong>в</strong> област<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>нтересо<strong>в</strong> нанотехнолог<strong>и</strong>й. Здесь можно го<strong>в</strong>ор<strong>и</strong>ть о<br />
<strong>в</strong>ещест<strong>в</strong>ах с нестехометр<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м содержан<strong>и</strong>ем металло<strong>в</strong><br />
(осно<strong>в</strong>ные детергенты – кальц<strong>и</strong>е<strong>в</strong>ые <strong>и</strong> магн<strong>и</strong>е<strong>в</strong>ые,<br />
с разл<strong>и</strong>чным<strong>и</strong> нос<strong>и</strong>телям<strong>и</strong> неорган<strong>и</strong>ческого<br />
фрагмента – сульф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анные, карбокс<strong>и</strong>льные к<strong>и</strong>слоты,<br />
фенолы <strong>и</strong> сульфатные фенолы, <strong>и</strong>л<strong>и</strong> некласс<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е<br />
сол<strong>и</strong> друг<strong>и</strong>х металло<strong>в</strong>). Ш<strong>и</strong>роко <strong>и</strong>спользуются<br />
также пол<strong>и</strong>мерные пр<strong>и</strong>садк<strong>и</strong> т<strong>и</strong>па мод<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>каторо<strong>в</strong><br />
<strong>в</strong>язкост<strong>и</strong>, <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>в</strong>ещест<strong>в</strong>, <strong>и</strong>зменяющ<strong>и</strong>х по<strong>в</strong>ерхностные<br />
с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>а на гран<strong>и</strong>це фаз, напр<strong>и</strong>мер, ант<strong>и</strong>пенные<br />
пр<strong>и</strong>садк<strong>и</strong> (масло/<strong>в</strong>оздух), облегчающ<strong>и</strong>е разделен<strong>и</strong>е<br />
<strong>и</strong> <strong>в</strong>ыделен<strong>и</strong>е <strong>в</strong>оды (масло/<strong>в</strong>ода), <strong>и</strong>л<strong>и</strong> также предот<strong>в</strong>ращающ<strong>и</strong>е<br />
оседан<strong>и</strong>е угле<strong>в</strong>одородо<strong>в</strong> (д<strong>в</strong>е фазы<br />
угле<strong>в</strong>одородо<strong>в</strong>).<br />
Ого<strong>в</strong>оренные дост<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>я нанотехнолог<strong>и</strong>й поз<strong>в</strong>оляют<br />
надеяться, что растущ<strong>и</strong>е знан<strong>и</strong>й о структурах<br />
матер<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> наномасштабе, <strong>в</strong> особенност<strong>и</strong>, <strong>в</strong> област<strong>и</strong><br />
катал<strong>и</strong>за <strong>и</strong> <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я на по<strong>в</strong>ерхност<strong>и</strong> фаз, а также<br />
<strong>в</strong> угле<strong>в</strong>одородной среде, поз<strong>в</strong>ол<strong>и</strong>т эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>но решать<br />
проблемы, с<strong>в</strong>язанные с распределен<strong>и</strong>ем энергет<strong>и</strong>ческого<br />
б<strong>и</strong>о<strong>в</strong>осстана<strong>в</strong>л<strong>и</strong><strong>в</strong>аемого сырья, а также<br />
созда<strong>в</strong>ать более благопр<strong>и</strong>ятные для окружающей<br />
среды технолог<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
Конечно, следует <strong>в</strong>сегда помн<strong>и</strong>ть о <strong>в</strong>озможных угрозах<br />
[60], которые несут с собой но<strong>в</strong>ые технолог<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
но я сч<strong>и</strong>таю, что достаточно <strong>в</strong>о <strong>в</strong>ремя работ помн<strong>и</strong>ть<br />
о пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong><strong>и</strong> на практ<strong>и</strong>ке старого р<strong>и</strong>мского афор<strong>и</strong>зма:<br />
Quidquid agis, prudenter agas et respice finem<br />
– Что бы ты н<strong>и</strong> делал, делай разумно <strong>и</strong> не упускай <strong>и</strong>з<br />
<strong>в</strong><strong>и</strong>ду цел<strong>и</strong>. Это поз<strong>в</strong>ол<strong>и</strong>т <strong>и</strong>збежать <strong>в</strong>озможных угроз<br />
<strong>и</strong> <strong>в</strong> макс<strong>и</strong>мальной степен<strong>и</strong> <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ать <strong>в</strong>се пре<strong>и</strong>мущест<strong>в</strong>а<br />
но<strong>в</strong>ых матер<strong>и</strong>ало<strong>в</strong>.<br />
А<strong>в</strong>тор я<strong>в</strong>ляется научным сотрудн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong><br />
Инст<strong>и</strong>тута <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong><br />
Wikipedia plik NASA; http://www.nasa.gov/multimedia/imagegallery/<br />
index.html.<br />
Katalog firmy Cheap Tubes, Inc.; http://www.cheaptubes.com/swnts.htm.<br />
Feynman R.F.;.There’s Plenty of Room at the Bottom, Caltech Engneering<br />
and Science, v. 23:5, Feb. 1960, str. 22÷36; http://calteches.library.caltech.<br />
edu/47/2/1960Bottom.pdf.
4)<br />
5)<br />
6)<br />
7)<br />
8)<br />
НЕФТЬ: по<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, добыча, рынок<br />
National Nanotechnology Initiative; http://www.nano.gov/nanotech-101.<br />
Klusek Z.; Nanotechnology. Science or fiction?, Materials Science-Poland,<br />
Vol. 25, No. 2, 2007, s. 283 – 294.<br />
Taniguschi N.; On the basic concepts of nanotechnology, Proc. Int. Conf.<br />
Prod. Eng., Tokyo,JSPE (1974), wg Klusek Z.; Nanotechnology. Science or<br />
fiction?, Materials Science-Poland, Vol. 25, No. 2, 2007.<br />
Mongillo J.F.; Science 101, Nanotechnology 101.Greenwood Press;<br />
Westport, London 2007<br />
Krasodomski M., Krasodomski W., Ziemiański L.; Możliwości<br />
wykorzystania nanotechnologii w przemyśle naftowym i<br />
petrochemicznym. Prace INiG nr 156, (2008).<br />
Skaningowy mikroskop tunelowy, http://pl.wikipedia.org/wiki/<br />
9)<br />
Skaningowy_mikroskop_tunelowy<br />
10) Mikroskop sił atomowych; http://upload.wikimedia.org/wikipedia/<br />
commons/1/1a/Atomic_force_microscope_block_diagram.png<br />
11) IBM – STM Image Gallery; http://www.almaden.ibm.com/vis/stm/atomo.<br />
html<br />
12) http://en.wikipedia.org/wiki/Graphene#Drawing_method.<br />
13) http://www.polskieradio.pl/23/266/Artykul/267472,Grafen-z-Polski.<br />
14) Langa F., Nierengarten J-F., (Eds.); Fullerenes: Principles and Applications.<br />
(RSC Nanoscience and Nanotechnology Series), Royal Society of<br />
Chemistry, (2007). ISBN-13: 978-0854045518.<br />
15) Harris P.J.F.; Carbon Nanotubes and Related Structures. New Materials for<br />
the Twenty-first Century. Cambridge University Press (2003).<br />
16) Nano China; Researchers at Chinese Academy of Science (CAS) Study the<br />
Interesting Transport Properties of SWNT Nanorings – 24-04-06, http://<br />
www.nanochina.cn/english/ index.php?option=content&task=view&id<br />
=609&Itemid=182.<br />
17) Junya Suehiro, Noriaki Sano, Guangbin Zhou, Hiroshi Imakiire, Kiminobu<br />
Imasaka, Masanori Hara; Application of dielectrophoresis to fabrication<br />
of carbon nanohorn gas sensor, Journal of Electrostatics 64 (2006)<br />
408–415.<br />
18) Shanov V.N., Gyeongrak Choi, Gunjan Maheshwari, Gautam Seth,<br />
Sachit Chopra, Ge Li, TeoHeung Yun, Jandro Abot, Schltz M.J.; An Initial<br />
Investigation of Structural Nanoskin Based on Carbon Nanosphere<br />
Chains, 2007 r., http://www.cleantechnano.com/pdf/StructuralNanoskin.<br />
pdf.<br />
19) Argonne National Laboratory; Nanofluids Could Help Open Door<br />
to Advanced Truck Designs; Trans Forum 2002 (vol.3), nr 4, s.5; www.<br />
transportation.anl.gov.<br />
20) Hongrui Jiang; Smart microfluids with responsive hydrogels, Asia-Pacific<br />
Conference of Transducers and Micro-Nano Technology—APCOT 2006.<br />
http://mnsa.ece.wisc.edu/Publications/C11/C11.pdf.<br />
21) Rosenfeld N., Wereley N.M.; Behavior of Magnetorheological Fluids<br />
utilizing nanopowder iron, Int, J. Of Modern Physics B., Vol. 16, nr 17-18<br />
(2002), s. 2393-2398.<br />
22) Jianbo Yin i Xiaopeng Zhao; Titanate nano-whisker electrorheological fluid<br />
with high suspended stability and ER activity. Nanotechnology, Vol. 1, nr 1.<br />
23) Kęsy Z.; Badania charakterystyk reologicznych cieczy ER i MR przy użyciu<br />
reometru Physicia MCR 301. Przegląd Mechaniczny, Rok wyd. LXVIII zesz.<br />
2/2009, s. 20-24.<br />
24) Patent US 7 554 743 B2 (2009); Variable-focus lens assembly.<br />
25) Al-Dhafeeri A.M., Jin J. Xiao i Al-Habib N.S.; Smart Fluids – Their Role in<br />
Exploration and Production (E&P), Saudi Aramco Journal of Technology,<br />
Spring 2008, s. 72-78.<br />
26) Patent US 7299870 B2 (2007); Self diverting matrix acid.<br />
27) Abdo J., Haneef M.D.; Nanoparticles: Promising Solution to Overcome<br />
Stern Drilling Problems. Clean Technology 2010, www.ct-si.org. ISBN 978-<br />
1-4398-3419-0 http://materiales.azc.uam.mx/area/Ingenieria_Materiales/<br />
investigaci%C3%B3n/2261204/cuan%20calif/Cuan%20TechConWo2010/<br />
CD/Cleantech2010/pdf/1782.pdf.<br />
28) Paiaman A.M., Al.-Anazi B.D.; Using Nanoparticles to Decrease Differential<br />
Pipe Sticking and its Feasibility In Iranian Oil Fields, Oil and Gas Business,<br />
2008. http://www.ogbus.ru/eng/authors/Paiaman/Paiaman_2.pdf.<br />
29) Sayyadnejad M.A., Ghaffarian H.R. i Saeidi M.; Removal of hydrogen<br />
sulfide by zinc oxide nanoparticles in drilling fluid, Int. J. Environ. Sci. Tech.,<br />
5 (4), 565-569, Autumn 2008.<br />
30) Jung-Kun Lee,, Sefzik, T., You-Hwan Son, Phuoc,T.X., Yee Soong, Martello<br />
D. i Chyu M.K.; Use of magnetic nanoparticles for smart drilling<br />
fluids, 2009 National Technical Conference & Exhibition, New Orleans,<br />
Louisiana. http://www.aade.org/TechPapers/2009Papers/2009NTCE-18-<br />
04%20Tech%20Paper.pdf<br />
31) US DOE Office of Fossil Energy, NETL; Nanofluids for Use as Ultra-Deep<br />
Drilling Fluids, http://www.netl.doe.gov/<br />
32) U.S. Patent No. 6,783,561: Method to Improve Lubricity of Low Sulfur<br />
Diesel and Gasoline Fuels.<br />
33) U.S. Patent No. US2005/0009712: Methods to Improve Lubricity of Fuels<br />
and Lubricants.<br />
34) US Patent 6 419 717:2002; Carbon Nanotubes in Fuels.<br />
35) US Patent 6 828 282: 2004; Lubricants Containing Carbon Nanotubes.<br />
36) US Patent 5 611 824:1997; Fullerene Jet Fuels.<br />
37) US Patent 5 258 048:1993; Fuel Compositions Comprising Fullerenes.<br />
38) US Patent 5 454 961:1995; Substitued Fullerenes as Flow Improvers.<br />
39) Oxonica Energy; http://www.oxonica.com/energy/energy_home.php.<br />
40) Fairley P.; Cleaning Up Combustion? Technology Review, August 28, 2006,<br />
http://www.technologyreview.com/Nanotech/17367/page2/<br />
41) National Institute of Environmental Health Sciences; Chemical<br />
Information Profile for Ceric Oxide. http://ntp.niehs.nih.gov/files/Ceric_<br />
oxide2.pdf<br />
42) U.S. EPA Nanotechnology White Paper; EPA 100/B-07/001, February 2007,<br />
http://es.epa.gov/ncer/nano/publications/whitepaper12022005.pdf<br />
43) Markowski J.; Dyspersja tlenków żelaza – aktualny stan wiedzy, Nafta-<br />
Gaz, kwiecień 2011, s. 282-287.<br />
44) Nanostellar, Inc., Nanostellar Introduces Gold in Oxidation Catalyst That<br />
Can Reduce Diesel Hydrocarbon Emissions by as much as 40 Percent<br />
More Than Commercial Catalysts; http://www.nanostellar.com/Reports/<br />
NS_Gold_Press_Release.doc<br />
45) Oak Ridge National Laboratory; Nanofiltered diesel, 22 March 2007,<br />
http://www.nanoforum.org/nf06~modul~showmore~folder~99999~sc<br />
c~news~scid~3058~.html?action=longview&<br />
46) University of Massachusetts; A Research Roadmap for making<br />
Lignocellulosic biofuels, 2007; http://www.ecs.umass.edu/biofuels/<br />
Images/Roadmap2-08.pdf<br />
47) Wasserscheid P. i Welton T.; Ionic Liquids in Synthesis, WILEY-VCH Verlag<br />
GmbH & Co. KGaA, 2008.<br />
48) University of Twente; Nanosieve saves energy in biofuel production, 14<br />
February 2008, http://www.utwente.nl/nieuwsoud/pers/en/cont_08-<br />
007_en.doc<br />
49) Ramanan Krishnamoorti; Extracting the Benefits of Nanotechnology for<br />
the Oil Industry, JPT Online, Vol. 58 nr 11, http://www.spe.org/spe-app/<br />
spe/jpt/2006/11/tech_tomorrow.htm<br />
50) Argonne National Laboratory; Argonne Receives $1.88 Million from DOE<br />
to Study Practical Onboard Hydrogen Storage; Trans Forum 2007 (vol. 7),<br />
nr 2, s. 2.<br />
51) Environment News Service (ENS); Designer `nanobatons` could help<br />
clean polluted groundwater and oil spills, published Jun. 3, 2008; http://<br />
www.environmental-expert.com/resultEachPressRelease.aspx?cid=4797&<br />
codi=32596&idproducttype=8&level=0<br />
52) The University of Queensland; World first technology to revolutionise oil<br />
production, http://aibn.uq.edu.au/index.html?page=47858&pid=29811<br />
53) Science Quick Picks; Pepfactants in Oil Production, http://pontotriplo.<br />
org/quickpicks/2006/06/pepfactants_in_.html<br />
54) Amit Kumar; World first Technology to Revolutionize of Oil Production,<br />
IIChE-SC Newsletter, Episteme, vol.3, (2009); http://www.iitg.ernet.<br />
in/chemeng/photos/newsletter/newsletter_3.pdf<br />
55) Kistler S.; Coherent expanded aerogels and jellies. Nature, 127(3211),<br />
May 1931. Według http://www.sps.aero/Key_ComSpace_Articles/TSA-<br />
009_White_Paper_Silica_Aerogels.pdf<br />
56) Griffin J.S.; Modeling of Ethanol-Silica Alcogel Drying Using Supercritical<br />
Carbon Dioxide, School of Engineering, Tufts University, Medford,<br />
Massachusetts 2010 r. http://repository01.lib.tufts.edu:8080/fedora/get/<br />
tufts:UA005.028.021.00001/bdef:TuftsPDF/getPDF<br />
57) http://en.wikipedia.org/wiki/File:Aerogelflower_filtered.jpg<br />
58) Industrial Nanotech, Inc.; Nanosulate, http://www.nansulate.com/<br />
nansulate_industrial_coatings.htm<br />
59) US Patent 7 144 522:2006; Composition for Thermal Insulating Layer.<br />
60)<br />
Ed. Hunt G., Mehta M.; Nanotechnology – Risk, Ethics and Law (Science in<br />
Society Series), University of Oxford, Earthscan, 2006 r.<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
39
40<br />
Когда <strong>в</strong>олнен<strong>и</strong>я дост<strong>и</strong>гл<strong>и</strong> Ег<strong>и</strong>пта, <strong>в</strong>ыз<strong>в</strong>ал<strong>и</strong><br />
беспокойст<strong>в</strong>о за безопасность <strong>в</strong> районе<br />
Суэцкого канала, через который проход<strong>и</strong>т около<br />
2% глобальной транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>к<strong>и</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong>, а также<br />
опасен<strong>и</strong>я за беспреры<strong>в</strong>ность поста<strong>в</strong>ок по Суэцко-Сред<strong>и</strong>земноморскому<br />
нефтепро<strong>в</strong>оду, по которому<br />
ежедне<strong>в</strong>но транспорт<strong>и</strong>руется около 2 млн<br />
бареллей сырья. Однако еще больш<strong>и</strong>е опасен<strong>и</strong>я<br />
поя<strong>в</strong><strong>и</strong>л<strong>и</strong>сь, когда конфл<strong>и</strong>кт докат<strong>и</strong>лся до Л<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> –<br />
обладающей самым<strong>и</strong> больш<strong>и</strong>м<strong>и</strong> подт<strong>в</strong>ержённым<strong>и</strong><br />
запасам<strong>и</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong> на афр<strong>и</strong>канском конт<strong>и</strong>ненте: <strong>в</strong> соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong><br />
с данным<strong>и</strong> Международного энергет<strong>и</strong>ческого<br />
агентст<strong>в</strong>а (International Energy Agency)<br />
он<strong>и</strong> состо<strong>в</strong>ляюь около 41,5 млрд бареллей <strong>нефт<strong>и</strong></strong>.<br />
В результате <strong>в</strong>олнен<strong>и</strong>й, эта страна – трет<strong>и</strong>й<br />
по <strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>не экспортёр <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>в</strong> Афр<strong>и</strong>ке – <strong>в</strong> течен<strong>и</strong>е<br />
<strong>в</strong>сего л<strong>и</strong>шь нескольк<strong>и</strong>х месяце<strong>в</strong> сократ<strong>и</strong>ла<br />
ежедне<strong>в</strong>ное про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>о с 1,57 млн до 0,24 млн<br />
бареллей.<br />
Вместе с обострен<strong>и</strong>ем с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> Се<strong>в</strong>ерной<br />
Афр<strong>и</strong>ке посл<strong>и</strong> цены на нефть, дост<strong>и</strong>гая на<strong>и</strong><strong>в</strong>ысшего<br />
уро<strong>в</strong>ня со <strong>в</strong>ремен ф<strong>и</strong>нансо<strong>в</strong>ого кр<strong>и</strong>з<strong>и</strong>са 2008 г.<br />
Несмотря нато, что цены на сырье по<strong>в</strong>ышал<strong>и</strong>сь уже<br />
с начала 2009 года – что пре<strong>и</strong>мущест<strong>в</strong>енно <strong>в</strong>ыз<strong>в</strong>ано<br />
было растущ<strong>и</strong>м спросом со стороны <strong>в</strong>осходящ<strong>и</strong>х<br />
эконом<strong>и</strong>к – рост, который мы наблюдаем с начала<br />
фе<strong>в</strong>раля 2011 г. отл<strong>и</strong>чается несколько <strong>в</strong>ысшей<br />
д<strong>и</strong>нам<strong>и</strong>кой.<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
НЕФТЬ: по<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, добыча, рынок<br />
Огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>я про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>в</strong> афр<strong>и</strong>канск<strong>и</strong>х странах – последст<strong>в</strong><strong>и</strong>я для е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>х <strong>и</strong> польск<strong>и</strong>х потреб<strong>и</strong>телей<br />
Соц<strong>и</strong>альные ре<strong>в</strong>олюц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong><br />
Афр<strong>и</strong>ке: м<strong>и</strong>р ждёт очередной<br />
нефтекр<strong>и</strong>з<strong>и</strong>с?<br />
МАРИЯ ВОЗЬНЫ<br />
Вместе с началом 2011 года, <strong>в</strong>ыражая <strong>в</strong>озрастающее недо<strong>в</strong>ольст<strong>в</strong>о ухудшающейся<br />
эконом<strong>и</strong>ческой с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>ей <strong>и</strong> реж<strong>и</strong>мом пра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я, ж<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> стран Се<strong>в</strong>ерной<br />
Афр<strong>и</strong>к<strong>и</strong> начал<strong>и</strong> массо<strong>в</strong>ые демонстрац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Предпр<strong>и</strong>н<strong>и</strong>маемые местным<br />
пра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>ем попытк<strong>и</strong> пода<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я бунта пр<strong>и</strong><strong>в</strong>од<strong>и</strong>л<strong>и</strong> к дальнейшкмк обострен<strong>и</strong>ю<br />
с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Волна протесто<strong>в</strong> прокат<strong>и</strong>лась сначала через Тун<strong>и</strong>с, затем через<br />
Ег<strong>и</strong>пет, чтобы наконец добраться до Л<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong>. М<strong>и</strong>р <strong>в</strong>н<strong>и</strong>мательно след<strong>и</strong>л за<br />
<strong>в</strong>сем<strong>и</strong> событ<strong>и</strong>ям<strong>и</strong> – не только <strong>и</strong>з-за <strong>и</strong>х пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ческого <strong>и</strong> соц<strong>и</strong>ального з<strong>в</strong>учан<strong>и</strong>я,<br />
но также <strong>и</strong>з-за последст<strong>в</strong><strong>и</strong>й, которые он<strong>и</strong> несл<strong>и</strong> для глобальной эконом<strong>и</strong>к<strong>и</strong>.<br />
Ре<strong>в</strong>олюц<strong>и</strong>я <strong>и</strong>л<strong>и</strong> спекуляц<strong>и</strong>я?<br />
Л<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong>я – трет<strong>и</strong>й по <strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>не про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>тель<br />
<strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>в</strong> Афр<strong>и</strong>ке, <strong>и</strong>меющ<strong>и</strong>й крупнейш<strong>и</strong>е на конт<strong>и</strong>ненте<br />
месторожден<strong>и</strong>я, но её доля <strong>в</strong> м<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ом<br />
про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>е сырья небольшая (<strong>в</strong> соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong><br />
с данным<strong>и</strong> МЭА соста<strong>в</strong>ляет около 2%). Следо<strong>в</strong>ательно<br />
напраш<strong>и</strong><strong>в</strong>ается <strong>в</strong>опрос: насколько такой<br />
знач<strong>и</strong>тельный рост цен на сырье <strong>и</strong>меет фундаментальное<br />
осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е <strong>и</strong> следует <strong>и</strong>з сокращен<strong>и</strong>я<br />
про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>в</strong> рег<strong>и</strong>оне, а насколько я<strong>в</strong>ляется<br />
результатом спекуляц<strong>и</strong><strong>и</strong>? От<strong>в</strong>еты следует<br />
<strong>и</strong>скать <strong>в</strong> опасен<strong>и</strong>ях, что мятежное настроен<strong>и</strong>е перельется<br />
на так<strong>и</strong>е страны как Саудо<strong>в</strong>ская Ара<strong>в</strong><strong>и</strong>я<br />
<strong>и</strong> Иран, <strong>в</strong> которых уже <strong>в</strong> фе<strong>в</strong>рале текущего года<br />
был<strong>и</strong> замечены пер<strong>в</strong>ые пр<strong>и</strong>знак<strong>и</strong> общест<strong>в</strong>енного<br />
недо<strong>в</strong>ольст<strong>в</strong>а. В 2010 г. эт<strong>и</strong> страны про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
пр<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>з<strong>и</strong>тельно 20% <strong>и</strong> 9% м<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ой <strong>нефт<strong>и</strong></strong>. Возможные<br />
беспорядк<strong>и</strong> несут с собой р<strong>и</strong>ск перебоя<br />
<strong>и</strong>л<strong>и</strong> огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>я поста<strong>в</strong>ок – что знач<strong>и</strong>тельно<br />
сократ<strong>и</strong>ло бы м<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ое предложен<strong>и</strong>е на сырье <strong>и</strong><br />
<strong>в</strong>з<strong>в</strong><strong>и</strong>нт<strong>и</strong>ло бы цены на него до небы<strong>в</strong>алого уро<strong>в</strong>ня.<br />
Следо<strong>в</strong>ательно, можно предполож<strong>и</strong>ть что<br />
больш<strong>и</strong>е по<strong>в</strong>ышен<strong>и</strong>я кот<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ок на нефть я<strong>в</strong>ляются<br />
результатлм факта, что <strong>и</strong>н<strong>в</strong>есторы уже сегодня<br />
д<strong>и</strong>сконт<strong>и</strong>руют часть р<strong>и</strong>ска, <strong>в</strong>ытекающего <strong>и</strong>з опасен<strong>и</strong>й<br />
за безопасность добыч<strong>и</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong> крупнейш<strong>и</strong>м<strong>и</strong><br />
про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>телям<strong>и</strong>.
НЕФТЬ: по<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, добыча, рынок<br />
Табл<strong>и</strong>ца 1. Про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>о <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>в</strong> странах OPEC [тыс. б/д]<br />
2009 2010<br />
3 к<strong>в</strong>.<br />
2010<br />
4 к<strong>в</strong>.<br />
2010<br />
1 к<strong>в</strong>.<br />
2011<br />
фе<strong>в</strong>раль<br />
2011<br />
март<br />
2011<br />
апрель<br />
2011<br />
апрель/<br />
март<br />
2011<br />
Алж<strong>и</strong>р 1 270 1 261 1 255 1 258 1 265 1 265 1 266 1 260 (6)<br />
Ангола 1 786 1 792 1 749 1 661 1 671 1 655 1 710 1 598 (112)<br />
Эк<strong>в</strong>адор 477 475 475 480 484 485 482 483 0<br />
Иран 3 725 3 707 3 682 3 673 3 666 3 663 3 660 3 666 6<br />
Ирак 2 422 2 399 2 355 2 423 2 647 2 643 2 632 2 655 24<br />
Ку<strong>в</strong>ейт 2 263 2 301 2 313 2 310 2 377 2 358 2 431 2 454 23<br />
Л<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong>я 1 557 1 560 1 567 1 569 1 097 1 360 375 240 (135)<br />
Н<strong>и</strong>гер<strong>и</strong>я 1 812 1 063 2 115 2 175 2 088 2 084 1 991 2 095 104<br />
Катар 781 803 805 805 808 807 811 816 6<br />
Саудо<strong>в</strong>ская Ара<strong>в</strong><strong>и</strong>я 8 051 8 273 8 370 8 376 8 779 8 920 8 755 8 885 131<br />
Объед<strong>и</strong>нённые Арабск<strong>и</strong>е Эм<strong>и</strong>раты 2 256 2 306 2 318 2 315 2 439 2 422 2 494 2 521 26<br />
Венесуэла 2 309 2 286 2 285 2 275 2 318 2 289 2 310 2 312 2<br />
OPEC <strong>в</strong>сего 28 708 28 226 29 289 29 320 29 639 29 950 28 916 28 985 69<br />
Источн<strong>и</strong>к: OPEC, Monthly oil market report, May 2011<br />
$140<br />
$120<br />
$100<br />
$80<br />
$60<br />
$40<br />
$20<br />
$0<br />
май 1987<br />
ян<strong>в</strong> 1988<br />
Д<strong>и</strong>аграмма 1. Сра<strong>в</strong>нен<strong>и</strong>е ном<strong>и</strong>нальных <strong>и</strong> реальных цен на нефть<br />
<strong>в</strong> апреле 2011 г. [USD]<br />
Источн<strong>и</strong>к: Energy Information Administration and Bureau of Labor Statistics<br />
ян<strong>в</strong> 1989<br />
ян<strong>в</strong> 1990<br />
ян<strong>в</strong> 1991<br />
ян<strong>в</strong> 1992<br />
ян<strong>в</strong> 1993<br />
ян<strong>в</strong> 1994<br />
ян<strong>в</strong> 1995<br />
ян<strong>в</strong> 1996<br />
ян<strong>в</strong> 1997<br />
ян<strong>в</strong> 1998<br />
ян<strong>в</strong> 1999<br />
ян<strong>в</strong> 2000<br />
ян<strong>в</strong> 2001<br />
ян<strong>в</strong> 2002<br />
ян<strong>в</strong> 2003<br />
ян<strong>в</strong> 2004<br />
Ном<strong>и</strong>нальные Цены<br />
Реальные Цены (апрель 2011 г.; цены <strong>в</strong> USD)<br />
ян<strong>в</strong> 2005<br />
ян<strong>в</strong> 2006<br />
ян<strong>в</strong> 2007<br />
ян<strong>в</strong> 2008<br />
ян<strong>в</strong> 2009<br />
ян<strong>в</strong> 2010<br />
ян<strong>в</strong> 2011<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
41
42<br />
Дейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я местных <strong>в</strong>ластей показы<strong>в</strong>ают, что к р<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />
<strong>в</strong>олнен<strong>и</strong>й <strong>в</strong> рег<strong>и</strong>оне следует относ<strong>и</strong>ться <strong>в</strong>серьёз.<br />
Пра<strong>в</strong>ящ<strong>и</strong>й Саудо<strong>в</strong>ской Ара<strong>в</strong><strong>и</strong>ей король Абдалла, для<br />
смягчен<strong>и</strong>я общест<strong>в</strong>енного недо<strong>в</strong>ольст<strong>в</strong>а про<strong>в</strong>озглас<strong>и</strong>л<br />
у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>е публ<strong>и</strong>чных расходо<strong>в</strong> на знач<strong>и</strong>тельную<br />
сумму – 129 млрд USD, которая соста<strong>в</strong>ляет эк<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>в</strong>алент<br />
поло<strong>в</strong><strong>и</strong>ны пр<strong>и</strong>ходо<strong>в</strong> от экспорта саудо<strong>в</strong>ской <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>в</strong><br />
2010 г. Соседст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>й с Ара<strong>в</strong><strong>и</strong>ей Ку<strong>в</strong>ейт старается успоко<strong>и</strong>ть<br />
напряжённую с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>ю обещан<strong>и</strong>ям<strong>и</strong> <strong>в</strong> <strong>в</strong><strong>и</strong>де<br />
разо<strong>в</strong>ых <strong>в</strong>ыплат порядка 4 тыс. USD, а также годо<strong>в</strong>ого<br />
ф<strong>и</strong>нанс<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я покупок осно<strong>в</strong>ных продо<strong>в</strong>ольст<strong>в</strong>енных<br />
продукто<strong>в</strong> для <strong>в</strong>сех граждан.<br />
За<strong>в</strong><strong>и</strong>с<strong>и</strong>мые от Л<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong><br />
Несмотря на то, что л<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong>йскпя нефть не <strong>и</strong>грает<br />
сущест<strong>в</strong>енную роль на глобальном нефтяном рынке,<br />
однако я<strong>в</strong>ляется <strong>в</strong>ажным <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ком снабжен<strong>и</strong>я<br />
для е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>х стран, <strong>в</strong> честност<strong>и</strong> стран бассейна<br />
Сред<strong>и</strong>земного Моря. Как подаёт МЭА, <strong>в</strong> 2010 г. ах<br />
85% л<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong>йской <strong>нефт<strong>и</strong></strong> попало на е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>й рынок,<br />
пре<strong>и</strong>мущест<strong>в</strong>енно <strong>в</strong> Итал<strong>и</strong>ю, Франц<strong>и</strong>ю, Герман<strong>и</strong>ю <strong>и</strong><br />
Испан<strong>и</strong>ю.<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
НЕФТЬ: по<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, добыча, рынок<br />
В соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> с <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong>ей МЭА, страны с на<strong>и</strong>большей<br />
степенью за<strong>в</strong><strong>и</strong>с<strong>и</strong>мост<strong>и</strong> от л<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong>йской <strong>нефт<strong>и</strong></strong><br />
– Ирланд<strong>и</strong>я, Итал<strong>и</strong>я, А<strong>в</strong>стр<strong>и</strong>я <strong>и</strong> Франц<strong>и</strong>я. В Ирланд<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
<strong>в</strong> прошлом году, почт<strong>и</strong> 1/4 спроса на сырьё покры<strong>в</strong>алось<br />
поста<strong>в</strong>кам<strong>и</strong> <strong>и</strong>з Л<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong>, а Итал<strong>и</strong>я <strong>и</strong>мпорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ала<br />
его на<strong>и</strong>большее кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о (более 30% л<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong>йского<br />
экспорта сырья <strong>в</strong> 2010 г.) <strong>и</strong> это он<strong>и</strong> на<strong>и</strong>более пострадал<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>з-за перебое<strong>в</strong> <strong>в</strong> поста<strong>в</strong>ках.<br />
Итальянск<strong>и</strong>й топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ный концерн ENI более 40 лет<br />
<strong>в</strong>едет добычу <strong>нефт<strong>и</strong></strong> на л<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong>йск<strong>и</strong>х месторожден<strong>и</strong>ях,<br />
которая – как сообщает компан<strong>и</strong>я – <strong>в</strong> 2010 г. соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ал<strong>и</strong><br />
14% её полного про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а. Друг<strong>и</strong>м<strong>и</strong> концернам<strong>и</strong><br />
– находящ<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ся на <strong>в</strong>ысок<strong>и</strong>х поз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ях добыч<strong>и</strong><br />
л<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong>йской <strong>нефт<strong>и</strong></strong> – я<strong>в</strong>ляются а<strong>в</strong>стр<strong>и</strong>йск<strong>и</strong>й OMV <strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>спанск<strong>и</strong>й Repsol, которые с находящ<strong>и</strong>хся на терр<strong>и</strong>тор<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
Л<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> нефтяных полей получал<strong>и</strong> соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>енно12%<br />
<strong>и</strong> 3,6% полного снабжен<strong>и</strong>я сырьём. Несмотря<br />
на то, что BP, Shell, Total <strong>и</strong> Statoil также пр<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мал<strong>и</strong><br />
участ<strong>и</strong>е <strong>в</strong> добыче л<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong>йского <strong>нефт<strong>и</strong></strong>, шкала <strong>и</strong>х дол<strong>и</strong><br />
была намного н<strong>и</strong>же.<br />
Волна конфл<strong>и</strong>кто<strong>в</strong> <strong>в</strong> Се<strong>в</strong>ерной Афр<strong>и</strong>ке отб<strong>и</strong>лась<br />
также на деятельност<strong>и</strong> АО „Польская нефтяная <strong>и</strong> газо<strong>в</strong>ая<br />
промышленность”, которая <strong>и</strong>меет концесс<strong>и</strong><strong>и</strong> на<br />
по<strong>и</strong>ск угле<strong>в</strong>одородо<strong>в</strong> <strong>в</strong> Ег<strong>и</strong>пте <strong>и</strong> Л<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong>. Вместе с началом<br />
конфл<strong>и</strong>кта, польск<strong>и</strong>й концерн был <strong>в</strong>ынуждён э<strong>в</strong>а-<br />
Табл<strong>и</strong>ца 2. Импорт <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong>з Л<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> [тыс. б/д]<br />
2007 2008 2009 2010<br />
% <strong>в</strong>сего <strong>и</strong>мпорта<br />
<strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>в</strong> 2010 г.<br />
А<strong>в</strong>страл<strong>и</strong>я - - 1 11 2,3%<br />
А<strong>в</strong>стр<strong>и</strong>я 35 17 23 31 21,2%<br />
Франц<strong>и</strong>я 105 141 131 205 15,7%<br />
Герман<strong>и</strong>я 220 210 167 144 7,7%<br />
Грец<strong>и</strong>я 49 63 47 63 14,6%<br />
Ирланд<strong>и</strong>я 3 9 10 14 23,3%<br />
Итал<strong>и</strong>я 538 504 423 376 22,0%<br />
Голланд<strong>и</strong>я 43 40 27 31 2,3%<br />
Португал<strong>и</strong>я 36 29 19 27 11,1%<br />
Испан<strong>и</strong>я 99 120 102 136 12,1%<br />
Ш<strong>в</strong>ейцар<strong>и</strong>я 52 72 28 17 18,7%<br />
Вел<strong>и</strong>кобр<strong>и</strong>тан<strong>и</strong>я 51 81 71 95 8,5%<br />
США 122 105 78 51 0,5%<br />
OECD <strong>в</strong>месте 1 376 1 396 1 137 1 205 5,1%<br />
Источн<strong>и</strong>к: Международное Энергет<strong>и</strong>ческое Агенст<strong>в</strong>о
НЕФТЬ: по<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, добыча, рынок<br />
ку<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать сотрудн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong> <strong>и</strong>з с<strong>в</strong>о<strong>и</strong>х се<strong>в</strong>ероафр<strong>и</strong>канск<strong>и</strong>х<br />
ф<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ало<strong>в</strong>. Трудно также оцен<strong>и</strong>ть, когда с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>я стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>руется<br />
настолько, чтобы АО „PGNiG” мог <strong>в</strong>озобно<strong>в</strong><strong>и</strong>ть<br />
работы, однако концерн сообщает, что операц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
<strong>в</strong> районе ег<strong>и</strong>петской концесс<strong>и</strong><strong>и</strong> могут начаться<br />
уже под конец текущего года. В<strong>в</strong><strong>и</strong>ду того, что с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>я<br />
<strong>в</strong> Л<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ает серьезные опасен<strong>и</strong>я, кажется, что<br />
начало раз<strong>в</strong>еды<strong>в</strong>ательных работ может отлож<strong>и</strong>тся.<br />
Несмотря на то, что страны OPEC обязал<strong>и</strong>сь покрыть<br />
деф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>т предложен<strong>и</strong>я <strong>нефт<strong>и</strong></strong>, образо<strong>в</strong>а<strong>в</strong>ш<strong>и</strong>йся<br />
<strong>и</strong>з-за перебое<strong>в</strong> <strong>в</strong> поста<strong>в</strong>ках л<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong>йскогй <strong>нефт<strong>и</strong></strong>, это<br />
полностью не раз<strong>в</strong>яжет проблемы тех е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>х<br />
нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х за<strong>в</strong>одо<strong>в</strong>, технолог<strong>и</strong>ческая<br />
конф<strong>и</strong>гурац<strong>и</strong>я которых пр<strong>и</strong>способлена для перработк<strong>и</strong><br />
л<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong>йского сырья, содержащего небольшре<br />
кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о серы. Сауд<strong>и</strong>йское сырьё – это тяжёлая<br />
нефть, переработка которой на нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х<br />
за<strong>в</strong>одах трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онно перерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х<br />
л<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong>йскую нефть огран<strong>и</strong>ч<strong>и</strong><strong>в</strong>ает получен<strong>и</strong>е <strong>в</strong>ысокомарж<strong>и</strong>нальных<br />
продукто<strong>в</strong> – сокращая тем самым<br />
рентабельность нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х за<strong>в</strong>одо<strong>в</strong>. В<br />
такой с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong><strong>и</strong> эт<strong>и</strong> нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>е за<strong>в</strong>оды<br />
<strong>в</strong>ынуждены покупать лёгкую нефть на спото<strong>в</strong>ых<br />
рынках, где сладк<strong>и</strong>е сорта сырья – как н<strong>и</strong>гер<strong>и</strong>йск<strong>и</strong>й<br />
Bonny Light, алж<strong>и</strong>рск<strong>и</strong>й Saharan Blend <strong>и</strong>л<strong>и</strong> азербай-<br />
джанска<strong>и</strong>й BTC Blend – ф<strong>и</strong>кс<strong>и</strong>руют рекордные сто<strong>и</strong>мость<br />
относ<strong>и</strong>тельно <strong>нефт<strong>и</strong></strong> Brent. Одно<strong>в</strong>ременно<br />
нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>е за<strong>в</strong>оды не <strong>в</strong> состоян<strong>и</strong><strong>и</strong> перек<strong>и</strong>нуть<br />
сто<strong>и</strong>мость дорогого сырья на потреб<strong>и</strong>телей,<br />
что пр<strong>и</strong><strong>в</strong>ёло к сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>ю марж<strong>и</strong> пр<strong>и</strong> про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>е<br />
бенз<strong>и</strong>на, которая, по агентст<strong>в</strong>у Reuters, сн<strong>и</strong>з<strong>и</strong>лась<br />
с уро<strong>в</strong>ня 17 USD на баррель <strong>в</strong> апреле 2011 г. до уро<strong>в</strong>ня<br />
3 USD <strong>в</strong> конуе мая текущего года. В эффекте е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>е<br />
нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>е за<strong>в</strong>оды, с момента<br />
<strong>в</strong>спышк<strong>и</strong> беспорядко<strong>в</strong> <strong>в</strong> Се<strong>в</strong>ерной Афр<strong>и</strong>ке, сохраняют<br />
<strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>енных мощностей на<br />
н<strong>и</strong>зком уро<strong>в</strong>не.<br />
В пер<strong>в</strong>ое <strong>в</strong>ремя больш<strong>и</strong>нст<strong>в</strong>о концерно<strong>в</strong> пробо<strong>в</strong>ал<strong>и</strong><br />
переждать пер<strong>и</strong>од худшей конъюнктуры, <strong>и</strong>спользуя<br />
это <strong>в</strong>ремя для <strong>в</strong>ыполнен<strong>и</strong>я сезонных ремонтных работ.<br />
Однако когда стало оче<strong>в</strong><strong>и</strong>дно, что неблагопр<strong>и</strong>ятные<br />
усло<strong>в</strong><strong>и</strong>я продержатся дольше, нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>е<br />
за<strong>в</strong>оды заранее сообщ<strong>и</strong>л<strong>и</strong> о сохранен<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>енных мощностей на уро<strong>в</strong>не<br />
пр<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>з<strong>и</strong>тельно 80%. Итал<strong>и</strong>я <strong>и</strong>спытала самое с<strong>и</strong>льное<br />
паден<strong>и</strong>е про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а: <strong>в</strong> марте объем про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а<br />
бенз<strong>и</strong>на уменьш<strong>и</strong>лся на 9,1%, а д<strong>и</strong>зельного<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а на 3,8% <strong>в</strong> годо<strong>в</strong>ом объеме (<strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>к: Reuters).<br />
Л<strong>и</strong>ца, упра<strong>в</strong>ляющ<strong>и</strong>е концерном ENI, оказа<strong>в</strong>ш<strong>и</strong>сь <strong>в</strong> кр<strong>и</strong>з<strong>и</strong>сной<br />
с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong><strong>и</strong>, <strong>и</strong>скал<strong>и</strong> любые решен<strong>и</strong>я <strong>в</strong>озможные<br />
Д<strong>и</strong>аграмма 2. Степень <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х за<strong>в</strong>ода<br />
<strong>в</strong> 2010-2011 годах<br />
% %<br />
95<br />
95<br />
90<br />
85<br />
80<br />
75<br />
Источн<strong>и</strong>к: Международное Энергет<strong>и</strong>ческое Агентст<strong>в</strong>о<br />
70<br />
70<br />
Ноя 10 Дек 10 Ян<strong>в</strong> 11 Фе<strong>в</strong> 11 Мар 11 Aпр 11<br />
US EU-16 Japan Singapur<br />
90<br />
85<br />
80<br />
75<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
43
44<br />
для обеспечен<strong>и</strong>я беспреры<strong>в</strong>ност<strong>и</strong> поста<strong>в</strong>ок сырья<br />
по пр<strong>и</strong><strong>в</strong>лекательным ценам. 4 апреля 2011 г. концерн<br />
объя<strong>в</strong><strong>и</strong>л, что устано<strong>в</strong><strong>и</strong>л контакт с л<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong>йск<strong>и</strong>м<strong>и</strong> оппоз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онным<strong>и</strong><br />
с<strong>и</strong>лам<strong>и</strong> для <strong>в</strong>озобно<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я <strong>и</strong>мпорта <strong>нефт<strong>и</strong></strong><br />
с месторожден<strong>и</strong>я Sarir – крупнейшего нефтяного месторожден<strong>и</strong>я<br />
<strong>в</strong> Л<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong>. В от<strong>в</strong>ет на этот ход, л<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong>йск<strong>и</strong>й<br />
л<strong>и</strong>дер Муаммар Каддаф<strong>и</strong> реш<strong>и</strong>л <strong>в</strong>недр<strong>и</strong>ть стратег<strong>и</strong>ю<br />
„Zero Hedge”, целью которой было разрушен<strong>и</strong>е нефтяной<br />
<strong>и</strong>нфраструктуры так, чтобы она не могла служ<strong>и</strong>ть<br />
оппоз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онным с<strong>и</strong>лам. В эффекте этого решен<strong>и</strong>я 4 <strong>и</strong><br />
7 апреля был<strong>и</strong> разрушены нефтяные месторожден<strong>и</strong>я<br />
<strong>в</strong> Месле, а затем – Сар<strong>и</strong>ре. Пр<strong>и</strong>менян<strong>и</strong>е Каддаф<strong>и</strong> стратег<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
„Zero Hedge” сделает не<strong>в</strong>озможным быстрое <strong>в</strong>озобно<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е<br />
добыч<strong>и</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>в</strong> Л<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> после окончан<strong>и</strong>я<br />
бое<strong>в</strong> – что указы<strong>в</strong>ает на то, что неблагопр<strong>и</strong>ятная с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>я<br />
для е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>х нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х за<strong>в</strong>одо<strong>в</strong><br />
может продл<strong>и</strong>ться долго.<br />
Польша не <strong>и</strong>мпорт<strong>и</strong>рует нефть <strong>и</strong>з Л<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong>, следо<strong>в</strong>ательно<br />
беспорядк<strong>и</strong> <strong>в</strong> Се<strong>в</strong>ерной Афр<strong>и</strong>ке не угрожают<br />
беспреры<strong>в</strong>ност<strong>и</strong> поста<strong>в</strong>ок сырья для польск<strong>и</strong>х нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х<br />
за<strong>в</strong>одо<strong>в</strong>. Однако одно<strong>в</strong>ременно<br />
с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>я <strong>в</strong> Афр<strong>и</strong>ке <strong>и</strong> раст кот<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>к<strong>и</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong> ао<strong>в</strong>ышают<br />
цену на сырье также для польск<strong>и</strong>х предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>й, а кос<strong>в</strong>енно<br />
эффект <strong>в</strong>олнен<strong>и</strong>й на афр<strong>и</strong>канском конт<strong>и</strong>ненте<br />
ощущается также польск<strong>и</strong>м<strong>и</strong> <strong>в</strong>од<strong>и</strong>телям<strong>и</strong>. Высш<strong>и</strong>е цены<br />
на сырье на глобальном<br />
рынке переклады<strong>в</strong>аются<br />
на рост кот<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ок<br />
на м<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ых топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ных<br />
б<strong>и</strong>ржах, а те <strong>в</strong> с<strong>в</strong>ою очередь<br />
содейст<strong>в</strong>уют по<strong>в</strong>ышен<strong>и</strong>ю<br />
цен на продукты<br />
польск<strong>и</strong>х нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х<br />
за<strong>в</strong>одо<strong>в</strong>. В<br />
эффекте, на розн<strong>и</strong>чном<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ном рынке уже<br />
несколько недель цены<br />
сохраняются <strong>в</strong>ыше пс<strong>и</strong>холог<strong>и</strong>ческого<br />
барьера<br />
5 зл/л<strong>и</strong>тр.<br />
Всё еще тяжело<br />
предполож<strong>и</strong>ть, когда<br />
цены <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>в</strong>ернутся<br />
на уро<strong>в</strong>ень, который<br />
был перед л<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong>йск<strong>и</strong>м<br />
конфл<strong>и</strong>ктом. Много будет<br />
за<strong>в</strong><strong>и</strong>сеть от дейст<strong>в</strong><strong>и</strong>й<br />
предпр<strong>и</strong>н<strong>и</strong>маемых<br />
<strong>в</strong>ластям<strong>и</strong> Л<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> после<br />
окончан<strong>и</strong>я бое<strong>в</strong> – <strong>в</strong> частност<strong>и</strong><br />
от темпа работ<br />
по <strong>в</strong>осстано<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>ю раз-<br />
рушенной нефтяной <strong>и</strong>нфраструктуры,<br />
а также<br />
от <strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ат<strong>и</strong><strong>в</strong> предпр<strong>и</strong>-<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
НЕФТЬ: по<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, добыча, рынок<br />
н<strong>и</strong>маемых для по<strong>в</strong>ышен<strong>и</strong>я до<strong>в</strong>ер<strong>и</strong>я загран<strong>и</strong>чных <strong>и</strong>н<strong>в</strong>есторо<strong>в</strong><br />
<strong>и</strong> <strong>в</strong>озобно<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я <strong>и</strong>м<strong>и</strong> добычы на л<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong>йск<strong>и</strong>х<br />
нефтяных месторожден<strong>и</strong>ях. Следует также помн<strong>и</strong>ть,<br />
что <strong>в</strong>ысок<strong>и</strong>е цены на сырье лежат <strong>в</strong> <strong>и</strong>нтересе стран<br />
OPEC, которые – <strong>в</strong> соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> с прогнозам<strong>и</strong> Международного<br />
Энергет<strong>и</strong>ческого Агенст<strong>в</strong>а – на экспорте<br />
<strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>в</strong> 2011 г. должны <strong>в</strong>месте заработать рекордную<br />
сумму – б<strong>и</strong>лл<strong>и</strong>он долларо<strong>в</strong>. Вдоба<strong>в</strong>ок, есл<strong>и</strong> общест<strong>в</strong>енные<br />
<strong>в</strong>олнен<strong>и</strong>я не ут<strong>и</strong>хнут, эт<strong>и</strong> страны также будут<br />
<strong>в</strong>ынуждены предназначать знач<strong>и</strong>тельные суммы<br />
на ф<strong>и</strong>нансо<strong>в</strong>ые бонусы для населен<strong>и</strong>я, а это потребует<br />
сохранен<strong>и</strong>я поступлен<strong>и</strong>й от экспорта сырья на <strong>в</strong>ысоком<br />
уро<strong>в</strong>не. Объя<strong>в</strong>ленное <strong>в</strong> <strong>и</strong>юне 2011 г. отсутст<strong>в</strong><strong>и</strong>е<br />
решен<strong>и</strong>я OPEC по <strong>в</strong>опросу у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>я объема нефтедобыч<strong>и</strong><br />
только подт<strong>в</strong>ерждает это.<br />
Сохранен<strong>и</strong>е <strong>в</strong> течен<strong>и</strong>е дл<strong>и</strong>тельного <strong>в</strong>ремен<strong>и</strong> цен<br />
на нефть на таком <strong>в</strong>ысоком уро<strong>в</strong>не может ослаб<strong>и</strong>ть<br />
<strong>в</strong>ало<strong>в</strong>ый эконом<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й рост, а этот эффект может<br />
усугуб<strong>и</strong>ть факт, что, <strong>в</strong>след за ростом кот<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ок <strong>нефт<strong>и</strong></strong>,<br />
<strong>в</strong>озрастут также цены на пр<strong>и</strong>родный газ, поста<strong>в</strong>к<strong>и</strong> которого<br />
<strong>в</strong>о мног<strong>и</strong>е е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>е страны <strong>и</strong>ндекс<strong>и</strong>руются<br />
ценам<strong>и</strong> на нефть.<br />
А<strong>в</strong>тор я<strong>в</strong>ляется сотрудн<strong>и</strong>ком Отдела б<strong>и</strong>знесконсалт<strong>и</strong>нга<br />
ООО „PwC Polska”<br />
Р<strong>и</strong>с. 1. Гла<strong>в</strong>ные нефтяные <strong>и</strong> газоносные терр<strong>и</strong>тор<strong>и</strong><strong>и</strong>, а также нефте- <strong>и</strong> газопро<strong>в</strong>оды <strong>в</strong><br />
Се<strong>в</strong>ерной Афр<strong>и</strong>ке; Источн<strong>и</strong>к: Petroleum Economist
46<br />
Бурен<strong>и</strong>е<br />
Компан<strong>и</strong>я «Вrenntag Polska» состо<strong>и</strong>т <strong>и</strong>з десят<strong>и</strong> отрасле<strong>в</strong>ых<br />
ф<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ало<strong>в</strong>, а одн<strong>и</strong>м <strong>и</strong>з н<strong>и</strong>х я<strong>в</strong>ляется отдел<br />
«Нефть <strong>и</strong> Газ». Коммерческое предложен<strong>и</strong>е нашей<br />
компан<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong>ключает <strong>в</strong> себя <strong>в</strong>се <strong>в</strong>озможные х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е<br />
продукты <strong>и</strong> спец<strong>и</strong>ал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анные услуг<strong>и</strong>. Для получен<strong>и</strong>я<br />
<strong>в</strong>озможность <strong>и</strong>х <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я достаточно обрат<strong>и</strong>ться<br />
к нам.<br />
В рамках предоста<strong>в</strong>ляемых нам<strong>и</strong> услуг мы предоста<strong>в</strong>ляем<br />
<strong>в</strong> Ваше распоряжен<strong>и</strong>е 15 складо<strong>в</strong>, расположенных<br />
на терр<strong>и</strong>тор<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong>сей Польш<strong>и</strong> <strong>и</strong> наш коллект<strong>и</strong><strong>в</strong>,<br />
который про<strong>в</strong>од<strong>и</strong>т тщательную техн<strong>и</strong>ческую эксперт<strong>и</strong>зу<br />
<strong>в</strong> каждой <strong>и</strong>з указанных отраслей. Компан<strong>и</strong>я Brenntag <strong>и</strong><br />
ее отдел «Нефть <strong>и</strong> газ» <strong>в</strong> состоян<strong>и</strong><strong>и</strong> обеспеч<strong>и</strong>ть Вас <strong>в</strong>сем<strong>и</strong><br />
техн<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м<strong>и</strong> решен<strong>и</strong>ям<strong>и</strong>, неза<strong>в</strong><strong>и</strong>с<strong>и</strong>мо от того, как<strong>и</strong>е<br />
это продукты – л<strong>и</strong>бо продукты для соста<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я буро<strong>в</strong>ых<br />
ж<strong>и</strong>дкостей, л<strong>и</strong>бо ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong> для нагре<strong>в</strong>ательно-охлад<strong>и</strong>тельных<br />
устано<strong>в</strong>ок, л<strong>и</strong>бо х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>каты, <strong>и</strong>спользуемые<br />
<strong>в</strong> процессе добыч<strong>и</strong>.<br />
Благодаря тому, что мы не обязаны пользо<strong>в</strong>аться<br />
услугам<strong>и</strong> одного поста<strong>в</strong>щ<strong>и</strong>ка, наша компан<strong>и</strong>я может<br />
про<strong>в</strong>од<strong>и</strong>ть постоянных анал<strong>и</strong>з м<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ых рынко<strong>в</strong> с<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
НЕФТЬ: по<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, добыча, рынок<br />
Brenntag – компан<strong>и</strong>я-учред<strong>и</strong>тель группы, к которой пр<strong>и</strong>надлеж<strong>и</strong>т ф<strong>и</strong>рма<br />
“Brenntag Polska sp. z o.o.» – од<strong>и</strong>н <strong>и</strong>з крупнейш<strong>и</strong>х <strong>и</strong>гроко<strong>в</strong> на м<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ом рынке д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>като<strong>в</strong>. Консол<strong>и</strong>д<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анная покупательная мощь <strong>в</strong> област<strong>и</strong> снабжен<strong>и</strong>я<br />
сырьем способст<strong>в</strong>ует тому, что компан<strong>и</strong>я «Brenntag» может предлож<strong>и</strong>ть<br />
с<strong>в</strong>о<strong>и</strong>м кл<strong>и</strong>ентам продукты <strong>и</strong> услуг<strong>и</strong> по <strong>и</strong>сключ<strong>и</strong>тельно пр<strong>и</strong><strong>в</strong>лекательным ценам.<br />
точк<strong>и</strong> зрен<strong>и</strong>я про<strong>в</strong>еренных, <strong>и</strong> одно<strong>в</strong>ременно на<strong>и</strong>более<br />
<strong>и</strong>нно<strong>в</strong>ац<strong>и</strong>онных дост<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>й техн<strong>и</strong>к<strong>и</strong>. В отл<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>е от<br />
наш<strong>и</strong>х конкуренто<strong>в</strong>, которые могут сотрудн<strong>и</strong>чать <strong>и</strong>сключ<strong>и</strong>тельно<br />
с собст<strong>в</strong>енным<strong>и</strong> фабр<strong>и</strong>кам<strong>и</strong> х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
полуфабр<strong>и</strong>като<strong>в</strong>, мы объед<strong>и</strong>няем пре<strong>и</strong>мущест<strong>в</strong>а <strong>в</strong>сех<br />
наш<strong>и</strong>х поста<strong>в</strong>щ<strong>и</strong>ко<strong>в</strong>, созда<strong>в</strong>ая, тем самым, <strong>и</strong>деальные<br />
продукты.<br />
Компан<strong>и</strong>я Brenntag Polska соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ует <strong>в</strong>ысочайш<strong>и</strong>м<br />
нормам качест<strong>в</strong>а, безопасност<strong>и</strong> <strong>и</strong> охраны окружающей<br />
среды, которые я<strong>в</strong>ляются обязательным<strong>и</strong> для <strong>и</strong>сполнен<strong>и</strong>я<br />
<strong>в</strong> нефтегазо<strong>в</strong>ой промышленност<strong>и</strong>.<br />
В рамках предоста<strong>в</strong>ляемых услуг компан<strong>и</strong>я Brenntag<br />
предлагает также техн<strong>и</strong>ческую поддержку. Сотрудн<strong>и</strong>к<strong>и</strong><br />
отдела техн<strong>и</strong>ческой помощ<strong>и</strong> <strong>в</strong> случае необход<strong>и</strong>мост<strong>и</strong><br />
<strong>в</strong>сегда <strong>в</strong> Вашем распоряжен<strong>и</strong><strong>и</strong> для оказан<strong>и</strong>я содейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я<br />
<strong>в</strong> област<strong>и</strong> <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я продукто<strong>в</strong>, решен<strong>и</strong>я проблем,<br />
с<strong>в</strong>язанных с процессом бурен<strong>и</strong>я <strong>и</strong> добыч<strong>и</strong>. Коллект<strong>и</strong><strong>в</strong><br />
по техн<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м <strong>в</strong>опросам постоянно <strong>в</strong> Вашем распоряжен<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
<strong>в</strong> рамках дополн<strong>и</strong>тельной поддержк<strong>и</strong>. Компан<strong>и</strong>я<br />
Brenntag располагает также со<strong>в</strong>ременным научно-<strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ательск<strong>и</strong>м<br />
отделом <strong>и</strong> анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ческой лаборатор<strong>и</strong>ей.<br />
К нашей ш<strong>и</strong>рокой гамме средст<strong>в</strong> для соста<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я<br />
буро<strong>в</strong>ых ж<strong>и</strong>дкостей мы пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>сляем, сред<strong>и</strong> проч<strong>и</strong>х:<br />
Загуст<strong>и</strong>тел<strong>и</strong><br />
Эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ный контроль геолог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х параметро<strong>в</strong> –<br />
это осно<strong>в</strong>ная задача, <strong>в</strong>ыполняемая загуст<strong>и</strong>телем, <strong>и</strong>спользуемым<br />
<strong>в</strong> бурен<strong>и</strong><strong>и</strong>. Гла<strong>в</strong>ной целью <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я загуст<strong>и</strong>телей,<br />
как натуральных, так <strong>и</strong> с<strong>и</strong>нтет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х, я<strong>в</strong>ляется<br />
пр<strong>и</strong>дан<strong>и</strong>е соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующей <strong>в</strong>язкост<strong>и</strong> <strong>и</strong> предела текучест<strong>и</strong><br />
буро<strong>в</strong>ым ж<strong>и</strong>дкостям, благодаря которым раст<strong>в</strong>ор будет<br />
соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ать с<strong>в</strong>оей осно<strong>в</strong>ной функц<strong>и</strong><strong>и</strong>, Которой<br />
я<strong>в</strong>ляется эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ное <strong>и</strong>з<strong>в</strong>лечен<strong>и</strong>е буро<strong>в</strong>ой гряз<strong>и</strong>.<br />
Brenntag Polska предста<strong>в</strong>ляет <strong>в</strong> с<strong>в</strong>оем коммерческом<br />
предложен<strong>и</strong><strong>и</strong> ш<strong>и</strong>рокую гамму загуст<strong>и</strong>телей, <strong>и</strong>спользуе-<br />
мых для буро<strong>в</strong>ых раст<strong>в</strong>оро<strong>в</strong>.<br />
• Bentonit API<br />
• CMC HV<br />
• CMC LV<br />
• PAC LV<br />
• Ксантано<strong>в</strong>ая рез<strong>и</strong>на<br />
•<br />
Ксантано<strong>в</strong>ая рез<strong>и</strong>на TNO (по<strong>в</strong>ышенной<br />
термостойкост<strong>и</strong>)
•<br />
•<br />
НЕФТЬ: по<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, добыча, рынок<br />
Акр<strong>и</strong>ло<strong>в</strong>ые пол<strong>и</strong>меры<br />
Гуаро<strong>в</strong>ая рез<strong>и</strong>на<br />
Регул<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ка ф<strong>и</strong>льтрац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
По<strong>в</strong>ышенное содержан<strong>и</strong>е ф<strong>и</strong>льтрац<strong>и</strong><strong>и</strong> буро<strong>в</strong>ой ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong><br />
неблагопр<strong>и</strong>ятно <strong>в</strong>л<strong>и</strong>яет на процесс бурен<strong>и</strong>я, так<br />
как может по<strong>в</strong>ред<strong>и</strong>ть про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>енную зону <strong>и</strong> <strong>в</strong>ыз<strong>в</strong>ать<br />
дестаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ю стенк<strong>и</strong> буро<strong>в</strong>ой ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны. Дополн<strong>и</strong>тельно<br />
сл<strong>и</strong>шком толстый ф<strong>и</strong>льтрац<strong>и</strong>онный раскат, осаждающ<strong>и</strong>йся<br />
на стенках, <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ает разнообразные проблемы<br />
<strong>в</strong> бурен<strong>и</strong><strong>и</strong>. Компан<strong>и</strong>я Brenntag Polska предста<strong>в</strong>ляет <strong>в</strong><br />
с<strong>в</strong>оем коммерческом предложен<strong>и</strong><strong>и</strong> макс<strong>и</strong>мально эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ные<br />
защ<strong>и</strong>тные колло<strong>и</strong>ды, средст<strong>в</strong>а на базе крахмала<br />
(устойч<strong>и</strong><strong>в</strong>ые на <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>е температур даже до 150°C)<br />
<strong>и</strong> с<strong>и</strong>нтет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е пол<strong>и</strong>меры (устойч<strong>и</strong><strong>в</strong>ые на <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>е<br />
температур до 210°C):<br />
• CMC LV<br />
• PAC LV<br />
• С<strong>и</strong>нтет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е пол<strong>и</strong>меры HTHP<br />
Нагрузочные матер<strong>и</strong>алы<br />
Удельный <strong>в</strong>ес буро<strong>в</strong>ой ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong> я<strong>в</strong>ляется осно<strong>в</strong>ным<br />
параметром, поз<strong>в</strong>оляющ<strong>и</strong>м про<strong>в</strong>од<strong>и</strong>ть эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ный<br />
контроль г<strong>и</strong>дростат<strong>и</strong>ческого да<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я <strong>в</strong> буро<strong>в</strong>ой<br />
ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>не. Соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>енная сбаланс<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анность да<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я,<br />
ус<strong>и</strong>л<strong>и</strong><strong>в</strong>аемого <strong>в</strong>есом столба раст<strong>в</strong>ора, поз<strong>в</strong>оляет<br />
безопасность про<strong>в</strong>од<strong>и</strong>ть буро<strong>в</strong>ые работы. Компан<strong>и</strong>я<br />
Branntag Polska предлагает <strong>в</strong> коммерческом предложен<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
нефлот<strong>и</strong>руемый буро<strong>в</strong>ой бар<strong>и</strong>т, соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>х<br />
норме API.<br />
Блок<strong>и</strong>раторы<br />
Утечк<strong>и</strong> буро<strong>в</strong>ого раст<strong>в</strong>ора – это одна <strong>и</strong>з <strong>в</strong>ажнейш<strong>и</strong>х<br />
буро<strong>в</strong>ых проблем, которые <strong>в</strong>озн<strong>и</strong>кают <strong>в</strong> ходе буро<strong>в</strong>ых<br />
работ. Оно создает опасность для ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны, <strong>и</strong><br />
знач<strong>и</strong>тельно по<strong>в</strong>ышает расходы, с<strong>в</strong>язанные с буро<strong>в</strong>ой<br />
ж<strong>и</strong>дкостью. Компан<strong>и</strong>я Branntag Polska предлагает ряд<br />
эконом<strong>и</strong>чных продукто<strong>в</strong> м<strong>и</strong>нерального <strong>и</strong> орган<strong>и</strong>ческого<br />
про<strong>и</strong>схожден<strong>и</strong>я для эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ной блок<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>к<strong>и</strong><br />
пустот.<br />
Инг<strong>и</strong>б<strong>и</strong>торы корроз<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
На нефтяных полях <strong>и</strong>меется более, че од<strong>и</strong>н <strong>в</strong><strong>и</strong>д корроз<strong>и</strong><strong>и</strong>:<br />
электрох<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческая корроз<strong>и</strong>я (буро<strong>в</strong>ые раст<strong>в</strong>оры<br />
тяжелее <strong>в</strong>одных раст<strong>в</strong>оро<strong>в</strong> сол<strong>и</strong>, <strong>в</strong> так<strong>и</strong>х с<strong>и</strong>стемах<br />
легко поя<strong>в</strong>ляется электрох<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческая корроз<strong>и</strong>я), корроз<strong>и</strong>я,<br />
<strong>в</strong>ыз<strong>в</strong>анная к<strong>и</strong>слородом, раст<strong>в</strong>оренным серо<strong>в</strong>одородом,<br />
раст<strong>в</strong>оренной д<strong>в</strong>уок<strong>и</strong>сью углерода. Последст<strong>в</strong><strong>и</strong>я<br />
корроз<strong>и</strong>онных процессо<strong>в</strong>, особенно яз<strong>в</strong>енной<br />
корроз<strong>и</strong><strong>и</strong>, могут стать пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ной а<strong>в</strong>ар<strong>и</strong><strong>и</strong>, <strong>в</strong>озн<strong>и</strong>кающей<br />
<strong>в</strong> результате по<strong>в</strong>режден<strong>и</strong>я трубы <strong>в</strong> месте глубокой<br />
яз<strong>в</strong>ы. Опасной я<strong>в</strong>ляется также межкр<strong>и</strong>сталл<strong>и</strong>ческая<br />
корроз<strong>и</strong>я, пр<strong>и</strong><strong>в</strong>одящая к с<strong>и</strong>льному паден<strong>и</strong>ю стойкост<strong>и</strong><br />
металл<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х элементо<strong>в</strong>, что также гроз<strong>и</strong>т а<strong>в</strong>ар<strong>и</strong>ям<strong>и</strong>.<br />
Высококачест<strong>в</strong>енные <strong>и</strong>нг<strong>и</strong>б<strong>и</strong>торы корроз<strong>и</strong><strong>и</strong> поз<strong>в</strong>оляют<br />
знач<strong>и</strong>тельно продл<strong>и</strong>ть срок службы буро<strong>в</strong>ого оснащен<strong>и</strong>я,<br />
<strong>и</strong>, прежде <strong>в</strong>сего, предот<strong>в</strong>рат<strong>и</strong>ть а<strong>в</strong>ар<strong>и</strong><strong>и</strong>. Спец<strong>и</strong>ально<br />
подобранные <strong>и</strong>нг<strong>и</strong>б<strong>и</strong>торы будут образо<strong>в</strong>ы<strong>в</strong>ать<br />
на по<strong>в</strong>ерхност<strong>и</strong> труб прочный защ<strong>и</strong>тный слой, не допуская<br />
<strong>в</strong>озн<strong>и</strong>кно<strong>в</strong>ен<strong>и</strong>я яз<strong>в</strong> <strong>и</strong> <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ая пасс<strong>и</strong><strong>в</strong>ац<strong>и</strong>ю уже<br />
<strong>и</strong>меющ<strong>и</strong>хся. Компан<strong>и</strong>я Brenntag Polska предлагает ряд<br />
<strong>и</strong>нг<strong>и</strong>б<strong>и</strong>торо<strong>в</strong> корроз<strong>и</strong><strong>и</strong>, <strong>в</strong> том ч<strong>и</strong>сле <strong>и</strong> <strong>и</strong>спользуемые <strong>в</strong><br />
буро<strong>в</strong>ом деле.<br />
Средст<strong>в</strong>а для сж<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>я<br />
По<strong>в</strong>ышенное содержан<strong>и</strong>е т<strong>в</strong>ердой фазы <strong>в</strong> буро<strong>в</strong>ой<br />
ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong>, а также <strong>и</strong> ее <strong>в</strong>озможное по<strong>в</strong>режден<strong>и</strong>е может<br />
<strong>в</strong>ыз<strong>в</strong>ать знач<strong>и</strong>тельное по<strong>в</strong>ышен<strong>и</strong>е <strong>в</strong>язкост<strong>и</strong>, что оказы<strong>в</strong>ает<br />
неблагопр<strong>и</strong>ятное <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>е на параметры раст<strong>в</strong>ора,<br />
а <strong>в</strong> крайн<strong>и</strong>х случаях <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ает полную остано<strong>в</strong>ку<br />
протекан<strong>и</strong>я раст<strong>в</strong>ора. Средст<strong>в</strong>а для д<strong>и</strong>сперг<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
<strong>и</strong>спользуются для текучест<strong>и</strong> (сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>я <strong>в</strong>язкост<strong>и</strong>) раст<strong>в</strong>ора.<br />
Компан<strong>и</strong>я Brenntag Polska предста<strong>в</strong>ляет <strong>в</strong> с<strong>в</strong>оем<br />
предложен<strong>и</strong><strong>и</strong> средст<strong>в</strong>а для сж<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>я на базе л<strong>и</strong>гносульфонато<strong>в</strong><br />
<strong>и</strong> чрез<strong>в</strong>ычайно эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ные с<strong>и</strong>нтет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е<br />
акр<strong>и</strong>ло<strong>в</strong>ые пол<strong>и</strong>меры.<br />
Инг<strong>и</strong>б<strong>и</strong>торы набухан<strong>и</strong>я гл<strong>и</strong>ны<br />
Г<strong>и</strong>дратац<strong>и</strong>я, набухан<strong>и</strong>е <strong>и</strong> д<strong>и</strong>сперс<strong>и</strong>я породы сланце<strong>в</strong>атых<br />
гл<strong>и</strong>н, что <strong>в</strong>последст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong>едет к потере стат<strong>и</strong>чност<strong>и</strong><br />
стены буро<strong>в</strong>ой ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны – <strong>в</strong>ыраженной <strong>в</strong><br />
осыпан<strong>и</strong><strong>и</strong> породы, образо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong> дыр л<strong>и</strong>бо заж<strong>и</strong>мом<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
47
48<br />
от<strong>в</strong>ерст<strong>и</strong>я. Такое техн<strong>и</strong>ческое состоян<strong>и</strong>е ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны<br />
я<strong>в</strong>ляется пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ной мног<strong>и</strong>х буро<strong>в</strong>ых работ <strong>и</strong> требует<br />
<strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я раст<strong>в</strong>оро<strong>в</strong> со спец<strong>и</strong>альным<strong>и</strong> <strong>и</strong>нг<strong>и</strong>б<strong>и</strong>рующ<strong>и</strong>м<strong>и</strong><br />
с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>ам<strong>и</strong>. Компан<strong>и</strong>я Brenntag Polska <strong>и</strong>меет<br />
<strong>в</strong> с<strong>в</strong>оем предложен<strong>и</strong><strong>и</strong> продукты, <strong>и</strong>спользуемые, как<br />
<strong>и</strong>нг<strong>и</strong>б<strong>и</strong>торы набухан<strong>и</strong>я, так<strong>и</strong>е, как ан<strong>и</strong>онные <strong>и</strong> кат<strong>и</strong>онные<br />
пол<strong>и</strong>меры РНРА. Дополн<strong>и</strong>тельно мы располагаем<br />
необычайно эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ным<strong>и</strong> <strong>и</strong>нг<strong>и</strong>б<strong>и</strong>торам<strong>и</strong> набухан<strong>и</strong>я<br />
гл<strong>и</strong>ны на базе пол<strong>и</strong>гл<strong>и</strong>коля (Cloud point glycols) <strong>и</strong><br />
пол<strong>и</strong>ам<strong>и</strong>на.<br />
Б<strong>и</strong>оц<strong>и</strong>ды<br />
Б<strong>и</strong>оц<strong>и</strong>дный продукт предназначен для ун<strong>и</strong>чтожен<strong>и</strong>я,<br />
отпуг<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я, обеззараж<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я, предот<strong>в</strong>ращен<strong>и</strong>я дейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я<br />
<strong>и</strong>л<strong>и</strong> контроля любым способом орган<strong>и</strong>змо<strong>в</strong>, оказы<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х<br />
<strong>в</strong>редное х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческое <strong>и</strong> б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ческое <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>е.<br />
Огромное разнообраз<strong>и</strong>е <strong>в</strong>ещест<strong>в</strong> орган<strong>и</strong>ческого<br />
про<strong>и</strong>схожден<strong>и</strong>я, доба<strong>в</strong>ляемых <strong>в</strong> буро<strong>в</strong>ой раст<strong>в</strong>ор, способст<strong>в</strong>ует<br />
умножен<strong>и</strong>ю м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змо<strong>в</strong>, <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х<br />
ферментац<strong>и</strong>ю раст<strong>в</strong>ора. Компан<strong>и</strong>я Brenntag Polska предлагает<br />
ш<strong>и</strong>рокую гамму б<strong>и</strong>оц<strong>и</strong>до<strong>в</strong> с ш<strong>и</strong>рок<strong>и</strong>м спектром<br />
дейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я, сред<strong>и</strong> проч<strong>и</strong>х:<br />
•<br />
•<br />
•<br />
Grotan BK<br />
Grotan OK<br />
Grotan WS<br />
Пеноотдел<strong>и</strong>тел<strong>и</strong><br />
Нал<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>е по<strong>в</strong>ерхностно-акт<strong>и</strong><strong>в</strong>ных соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>й <strong>в</strong> раст<strong>в</strong>орах,<br />
как <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>х <strong>в</strong>ещест<strong>в</strong>, которые могут <strong>в</strong>ыз<strong>в</strong>ать образо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е<br />
пены, негат<strong>и</strong><strong>в</strong>но <strong>в</strong>л<strong>и</strong>яет на параметры (напр<strong>и</strong>мер,<br />
сн<strong>и</strong>жая удельный <strong>в</strong>ес) раст<strong>в</strong>ора <strong>и</strong> <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ает ряд<br />
буро<strong>в</strong>ых проблем. Компан<strong>и</strong>я Brenntag Polska предлагает<br />
<strong>в</strong> с<strong>в</strong>оем предложен<strong>и</strong><strong>и</strong> пеноотдел<strong>и</strong>тель на осно<strong>в</strong>е сп<strong>и</strong>рта<br />
<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>коно<strong>в</strong>ых прот<strong>и</strong><strong>в</strong>опенных средст<strong>в</strong>, которые дейст<strong>в</strong>ует<br />
как <strong>и</strong>нг<strong>и</strong>б<strong>и</strong>торы образо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я пены <strong>и</strong> как средст<strong>в</strong>а,<br />
ун<strong>и</strong>чтожающ<strong>и</strong>е уже образо<strong>в</strong>анную пену.<br />
По<strong>в</strong>ерхностно-акт<strong>и</strong><strong>в</strong>ные<br />
соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>я:<br />
Компан<strong>и</strong>я Brenntag Polska я<strong>в</strong>ляется предста<strong>в</strong><strong>и</strong>телем<br />
ш<strong>и</strong>рокой гаммы по<strong>в</strong>ерхностно-акт<strong>и</strong><strong>в</strong>ных соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>й,<br />
предлагаемых крупнейш<strong>и</strong>м<strong>и</strong> про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>телям<strong>и</strong><br />
на е<strong>в</strong>ропейском рынке. Мы предлагаем <strong>в</strong>се т<strong>и</strong>пы<br />
по<strong>в</strong>ерхностно-акт<strong>и</strong><strong>в</strong>ных соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>й, <strong>в</strong> том ч<strong>и</strong>сле,<br />
ряд детергенто<strong>в</strong>, <strong>и</strong>спользуемых <strong>в</strong> разл<strong>и</strong>чных буро<strong>в</strong>ых<br />
работах.<br />
Г<strong>и</strong>дра<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ческое раскалы<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е<br />
Со<strong>в</strong>ременное г<strong>и</strong>дра<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ческое раскалы<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е – это<br />
полностью контрол<strong>и</strong>руемый процесс, который мо-<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
НЕФТЬ: по<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, добыча, рынок<br />
жет сто<strong>и</strong>ть даже 25% от <strong>в</strong>сех расходо<strong>в</strong> на <strong>в</strong>ыполнен<strong>и</strong>е<br />
буро<strong>в</strong>ой ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны. Эта техн<strong>и</strong>ка состо<strong>и</strong>т <strong>в</strong> нагнетан<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
ж<strong>и</strong>дкостей регул<strong>и</strong>руемой <strong>в</strong>язкост<strong>и</strong>, содержащ<strong>и</strong>х акт<strong>и</strong><strong>в</strong>аторы,<br />
орган<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е раст<strong>в</strong>ор<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>, ант<strong>и</strong>окс<strong>и</strong>данты,<br />
энз<strong>и</strong>мы <strong>и</strong> пол<strong>и</strong>меры. В качест<strong>в</strong>е подсыпк<strong>и</strong> (раскл<strong>и</strong>н<strong>и</strong><strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>е<br />
агенты) <strong>и</strong>спользуются керам<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е л<strong>и</strong>бо металл<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е<br />
матер<strong>и</strong>алы. Благодаря г<strong>и</strong>дра<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ческому<br />
раскалы<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ю <strong>в</strong> б<strong>и</strong>тумном сланце получаются точные,<br />
концентр<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е зоны трещ<strong>и</strong>н с рад<strong>и</strong>усом даже 900 м<br />
(<strong>в</strong> песчан<strong>и</strong>ке – до 220 м). Компан<strong>и</strong>я Brenntag Polska <strong>и</strong>меет<br />
<strong>в</strong> с<strong>в</strong>оем предложен<strong>и</strong><strong>и</strong> ряд матер<strong>и</strong>ало<strong>в</strong>, <strong>и</strong>спользуемых<br />
пр<strong>и</strong> г<strong>и</strong>дра<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ческом раскалы<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong>, то есть, загуст<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>,<br />
акт<strong>и</strong><strong>в</strong>аторы, орган<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е раст<strong>в</strong>ор<strong>и</strong>теля, б<strong>и</strong>оц<strong>и</strong>ды<br />
<strong>и</strong> <strong>в</strong>ысококачест<strong>в</strong>енные раскл<strong>и</strong>н<strong>и</strong><strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>е агенты (керам<strong>и</strong>ческая<br />
подсыпка) про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а <strong>и</strong>з<strong>в</strong>естной компан<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
Saint-Globain.<br />
Нейтрал<strong>и</strong>заторы (scavenger)<br />
серо<strong>в</strong>одорода <strong>и</strong> к<strong>и</strong>слорода<br />
Нал<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>е серо<strong>в</strong>одорода <strong>в</strong> раст<strong>в</strong>оре, гла<strong>в</strong>ным образом,<br />
<strong>в</strong>ыз<strong>в</strong>ано его нал<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ем <strong>в</strong> залеж<strong>и</strong> <strong>в</strong>месте с газом<br />
<strong>и</strong>л<strong>и</strong> нефтью. Кроме опасност<strong>и</strong>, созда<strong>в</strong>аемой путем<br />
токс<strong>и</strong>ческого <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я на людей, серо<strong>в</strong>одород<br />
способст<strong>в</strong>ует корроз<strong>и</strong><strong>и</strong> буро<strong>в</strong>ого про<strong>в</strong>ода <strong>и</strong> обл<strong>и</strong>цо<strong>в</strong>очных<br />
труб. Раст<strong>в</strong>оренный к<strong>и</strong>слород, <strong>и</strong>меющ<strong>и</strong>хся<br />
<strong>в</strong> раст<strong>в</strong>оре, способст<strong>в</strong>ует <strong>в</strong>озн<strong>и</strong>кно<strong>в</strong>ен<strong>и</strong>ю очаго<strong>в</strong><br />
корроз<strong>и</strong><strong>и</strong>. В коммерческом предложен<strong>и</strong><strong>и</strong> компан<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
Brenntag Polska предста<strong>в</strong>лены раск<strong>и</strong>сл<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> серо<strong>в</strong>о-<br />
дорода <strong>и</strong> к<strong>и</strong>слорода:<br />
• Ок<strong>и</strong>сь ц<strong>и</strong>нка<br />
• Карбонат ц<strong>и</strong>нка<br />
• T-4402E (раск<strong>и</strong>сл<strong>и</strong>тель к<strong>и</strong>слорода)<br />
Функц<strong>и</strong>ональные доба<strong>в</strong>к<strong>и</strong><br />
Компан<strong>и</strong>я Brenntag Polsk, как <strong>в</strong>едущ<strong>и</strong>й предста<strong>в</strong><strong>и</strong>тель<br />
х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х средст<strong>в</strong> <strong>в</strong> м<strong>и</strong>ре <strong>и</strong>меет <strong>в</strong> с<strong>в</strong>оем коммерческом<br />
предложен<strong>и</strong><strong>и</strong> обш<strong>и</strong>рную гамму х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
<strong>в</strong>ещест<strong>в</strong>, <strong>и</strong>спользуемых по<strong>в</strong>семестно <strong>в</strong> буро<strong>в</strong>ом деле.<br />
Сред<strong>и</strong> ш<strong>и</strong>рокой гаммы мы предлагаем, сред<strong>и</strong> проч<strong>и</strong>х:<br />
• Л<strong>и</strong>монная к<strong>и</strong>слота<br />
• Карбонат натр<strong>и</strong>я<br />
• Карбонат кал<strong>и</strong>я<br />
• Угле<strong>в</strong>одород натр<strong>и</strong>я<br />
• Кауст<strong>и</strong>ческая сода<br />
• Г<strong>и</strong>дроок<strong>и</strong>сь кал<strong>и</strong>я<br />
• Хлор<strong>и</strong>д кал<strong>и</strong>я<br />
• Хлор<strong>и</strong>д натр<strong>и</strong>я<br />
• Хлор<strong>и</strong>д кальц<strong>и</strong>я<br />
• Моноэт<strong>и</strong>лено<strong>в</strong>ый гл<strong>и</strong>коль<br />
• Октан кал<strong>и</strong>я<br />
• Гранул<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анный бентон<strong>и</strong>т (для г<strong>и</strong>дро<strong>и</strong>золяц<strong>и</strong><strong>и</strong>)<br />
•<br />
П<strong>и</strong>рофосфат натр<strong>и</strong>я (SAPP)
НЕФТЬ: по<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, добыча, рынок<br />
125.0<br />
63.5<br />
22.8<br />
36.8<br />
Осно<strong>в</strong>ные напра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я<br />
торго<strong>в</strong>л<strong>и</strong> нефтью <strong>в</strong> 2010 г.<br />
[млн. тонн]<br />
109.3<br />
33.9<br />
36.9<br />
83.8<br />
28.9<br />
86.0<br />
45.7<br />
83.0<br />
43.7<br />
116.7<br />
21.3<br />
USA<br />
Canada<br />
Mexico<br />
South and Central America<br />
Europe and Eurasia<br />
Middle East<br />
Africa<br />
Asia and Pacic<br />
24.1<br />
295.2<br />
179.9<br />
118.4<br />
45.4<br />
129.6<br />
28.6<br />
227.1<br />
Данные: BP Statistical Review of World Energy 2011<br />
37.6<br />
33.3<br />
39.5<br />
20.0<br />
28.8<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
49
0<br />
800<br />
700<br />
600<br />
500<br />
400<br />
300<br />
200<br />
100<br />
0<br />
45,2<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
НЕФТЬ: по<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, добыча, рынок<br />
Подт<strong>в</strong>ержённые ресурсы <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>в</strong> м<strong>и</strong>ре<br />
[<strong>в</strong> млрд. барелей] конец 2010 года<br />
74,3<br />
132,1<br />
139,7<br />
Аз<strong>и</strong>я <strong>и</strong> Т<strong>и</strong>х<strong>и</strong>й океан ............................................. 45,2<br />
Се<strong>в</strong>ерная Амер<strong>и</strong>ка ............................................. 74,3<br />
Афр<strong>и</strong>ка.......................................................................132,1<br />
Е<strong>в</strong>ропа <strong>и</strong> Е<strong>в</strong>раз<strong>и</strong>я ..............................................139,7<br />
Южная <strong>и</strong> Центральная Амер<strong>и</strong>ка ............ 239,4<br />
Центральный Восток .......................................752,5<br />
Данные: BP Statistical Review of World Energy 2011<br />
239,4<br />
752,5
НЕФТЬ: по<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, добыча, рынок<br />
Д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong>я подт<strong>в</strong>ержённых ресурсо<strong>в</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>в</strong> 1990 году<br />
– <strong>в</strong>сего 1003,2 млрд. барелей<br />
Д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong>я подт<strong>в</strong>ержённых ресурсо<strong>в</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>в</strong> 2000 году<br />
– <strong>в</strong>сего 1104,9 млрд. барелей<br />
Д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong>я подт<strong>в</strong>ержённых ресурсо<strong>в</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>в</strong> 2010 году<br />
– <strong>в</strong>сего 1333,1 млрд. барелей<br />
Данные: BP Statistical Review of World Energy 2011<br />
Аз<strong>и</strong>я <strong>и</strong> Т<strong>и</strong>х<strong>и</strong>й океан ........................................3,6%<br />
Се<strong>в</strong>ерная Амер<strong>и</strong>ка .........................................9,6%<br />
Южная <strong>и</strong> Центральная Амер<strong>и</strong>ка ............7,1%<br />
Афр<strong>и</strong>ка ...................................................................5,9%<br />
Е<strong>в</strong>ропа <strong>и</strong> Е<strong>в</strong>раз<strong>и</strong>я ............................................8,1%<br />
Центральный Восток .................................65,7%<br />
Аз<strong>и</strong>я <strong>и</strong> Т<strong>и</strong>х<strong>и</strong>й океан ........................................3,6%<br />
Се<strong>в</strong>ерная Амер<strong>и</strong>ка .........................................6,2%<br />
Южная <strong>и</strong> Центральная Амер<strong>и</strong>ка ............8,9%<br />
Афр<strong>и</strong>ка ...................................................................8,5%<br />
Е<strong>в</strong>ропа <strong>и</strong> Е<strong>в</strong>раз<strong>и</strong>я ............................................9,8%<br />
Центральный Восток .................................63,1%<br />
Аз<strong>и</strong>я <strong>и</strong> Т<strong>и</strong>х<strong>и</strong>й океан ........................................3,3%<br />
Се<strong>в</strong>ерная Амер<strong>и</strong>ка .........................................5,4%<br />
Южная <strong>и</strong> Центральная Амер<strong>и</strong>ка .........17,3%<br />
Афр<strong>и</strong>ка ...................................................................9,5%<br />
Е<strong>в</strong>ропа <strong>и</strong> Е<strong>в</strong>раз<strong>и</strong>я .........................................10,1%<br />
Центральный Восток .................................54,4%<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
1
Газ:<br />
добыча,<br />
распределен<strong>и</strong>е,<br />
рынок
4<br />
Grupa LOTOS <strong>и</strong> PERN построят ка<strong>в</strong>ерны<br />
Шанс на у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>е<br />
энергет<strong>и</strong>ческой безопасност<strong>и</strong><br />
Польш<strong>и</strong><br />
Grupa LOTOS <strong>и</strong> Предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>е по эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong> нефтепро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong><br />
«Дружба» объед<strong>и</strong>няют с<strong>и</strong>лы. Цель – сооружен<strong>и</strong>е подземных хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>щ<br />
(ка<strong>в</strong>ерн), предназначенных для склад<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а. В<br />
качест<strong>в</strong>е места для хранен<strong>и</strong>я сырья будут <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>аны горные породы,<br />
после пред<strong>в</strong>ар<strong>и</strong>тельного <strong>в</strong>ымы<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>и</strong>з н<strong>и</strong>х соляных отложен<strong>и</strong>й.<br />
серед<strong>и</strong>не <strong>и</strong>юня обе компан<strong>и</strong><strong>и</strong> подп<strong>и</strong>сал<strong>и</strong> прото-<br />
В кол о намерен<strong>и</strong>ях, предполагающ<strong>и</strong>й стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>о<br />
ка<strong>в</strong>ерн на Поморье. Проект будет осущест<strong>в</strong>ляться<br />
<strong>в</strong> д<strong>в</strong>а этапа, до 2020 г. Сначала будут сооружены<br />
хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ща на 7 млн. м3 . В дальнейшем, есл<strong>и</strong> поя<strong>в</strong><strong>и</strong>тся<br />
спрос на рынке, <strong>и</strong>х объём может у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ться до<br />
15-20 млн. м3 .<br />
Гла<strong>в</strong>ное – безопасность<br />
Сп<strong>и</strong>сок пре<strong>и</strong>мущест<strong>в</strong> подземных хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>щ <strong>в</strong>печатляет.<br />
Опыт стран, пер<strong>в</strong>ым<strong>и</strong> реш<strong>и</strong><strong>в</strong>ш<strong>и</strong>хся на такой способ<br />
хранен<strong>и</strong>я угле<strong>в</strong>одородо<strong>в</strong>, показал, что хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ща<br />
этого т<strong>и</strong>па, по сра<strong>в</strong>нен<strong>и</strong>ю с трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онным<strong>и</strong> методам<strong>и</strong><br />
склад<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я, предоста<strong>в</strong>ляют <strong>в</strong>озможность хранен<strong>и</strong>я<br />
большего объёма сырья на меньшей площад<strong>и</strong> благодаря<br />
наземной <strong>и</strong>нфраструктуре. Так<strong>и</strong>е хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ща также<br />
полностью гермет<strong>и</strong>чны.<br />
Александр За<strong>в</strong><strong>и</strong>ша, неза<strong>в</strong><strong>и</strong>с<strong>и</strong>мый эксперт топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ного<br />
рынка, переч<strong>и</strong>сляет друг<strong>и</strong>е пре<strong>и</strong>мущест<strong>в</strong>а такой<br />
<strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>: ка<strong>в</strong>ерны <strong>в</strong> меньшей степен<strong>и</strong> под<strong>в</strong>ержены<br />
опасност<strong>и</strong> <strong>в</strong>озможных <strong>в</strong>зры<strong>в</strong>о<strong>в</strong>, террор<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х акто<strong>в</strong><br />
<strong>и</strong> ун<strong>и</strong>чтожен<strong>и</strong>я <strong>в</strong>о <strong>в</strong>ремя <strong>в</strong>оенных дейст<strong>в</strong><strong>и</strong>й. Даже <strong>в</strong><br />
результате бомбард<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>к<strong>и</strong> накопленное сырьё наход<strong>и</strong>тся<br />
<strong>в</strong> безопасност<strong>и</strong>.<br />
– Мы рассч<strong>и</strong>ты<strong>в</strong>аем на то, что к проекту подключатся<br />
друг<strong>и</strong>е отечест<strong>в</strong>енные компан<strong>и</strong><strong>и</strong> – для со<strong>в</strong>местного<br />
стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>а энергет<strong>и</strong>ческой безопасност<strong>и</strong> Польш<strong>и</strong><br />
– подчёрк<strong>и</strong><strong>в</strong>ает Па<strong>в</strong>ел Олехно<strong>в</strong><strong>и</strong>ч, председатель предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>я<br />
Grupa LOTOS.<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
Ему <strong>в</strong>тор<strong>и</strong>т руко<strong>в</strong>од<strong>и</strong>тель PERN.<br />
– Мы рассматр<strong>и</strong><strong>в</strong>аем данный проект, гла<strong>в</strong>ным образом,<br />
как способ по<strong>в</strong>ышен<strong>и</strong>я энергет<strong>и</strong>ческой безопасност<strong>и</strong><br />
страны, хотя отмечаем также коммерческ<strong>и</strong>й<br />
аспект, следующ<strong>и</strong>й <strong>и</strong>з <strong>в</strong>озможност<strong>и</strong> создан<strong>и</strong>я<br />
знач<strong>и</strong>тельных складск<strong>и</strong>х объёмо<strong>в</strong> – го<strong>в</strong>ор<strong>и</strong>т Роберт<br />
Сош<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>й.<br />
Необход<strong>и</strong>мость по<strong>в</strong>ышен<strong>и</strong>я энергет<strong>и</strong>ческой безопасност<strong>и</strong><br />
Польш<strong>и</strong> <strong>и</strong>меет ключе<strong>в</strong>ое значен<strong>и</strong>е для Департамента<br />
<strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>в</strong>а эконом<strong>и</strong>к<strong>и</strong>.<br />
– Польза, с<strong>в</strong>язанная с нал<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ем стратег<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х нефтехран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>щ,<br />
оче<strong>в</strong><strong>и</strong>дна. Так<strong>и</strong>е хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ща – это, прежде<br />
<strong>в</strong>сего, гарант<strong>и</strong>я непреры<strong>в</strong>ност<strong>и</strong> поста<strong>в</strong>ок <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong><br />
пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong>, что обеспеч<strong>и</strong><strong>в</strong>ает энергет<strong>и</strong>ческую <strong>и</strong><br />
эконом<strong>и</strong>ческую безопасность, по<strong>в</strong>ышает пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ческую<br />
стаб<strong>и</strong>льность <strong>в</strong> рег<strong>и</strong>ональном <strong>и</strong> м<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ом масштабе.<br />
Возможность накоплен<strong>и</strong>я нескольк<strong>и</strong>х десятко<strong>в</strong><br />
м<strong>и</strong>лл<strong>и</strong>оно<strong>в</strong> тонн <strong>нефт<strong>и</strong></strong> означает дост<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>е факт<strong>и</strong>ческой<br />
д<strong>и</strong><strong>в</strong>ерс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong> поста<strong>в</strong>ок. Возможный<br />
энергет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й шантаж стано<strong>в</strong><strong>и</strong>тся <strong>в</strong> эт<strong>и</strong>х усло<strong>в</strong><strong>и</strong>ях<br />
знач<strong>и</strong>тельно менее опасным – ут<strong>в</strong>ерждает И<strong>в</strong>она<br />
Дж<strong>и</strong>гала, предста<strong>в</strong><strong>и</strong>тель пресс-центра <strong>в</strong>едомст<strong>в</strong>а.<br />
Как подчёрк<strong>и</strong><strong>в</strong>ают спец<strong>и</strong>ал<strong>и</strong>сты <strong>и</strong>з М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>в</strong>а<br />
эконом<strong>и</strong>к<strong>и</strong>, накоплен<strong>и</strong>е такого кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>а <strong>нефт<strong>и</strong></strong> должно<br />
также стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать цену на сырье. Опасностью<br />
для трубопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong> я<strong>в</strong>ляются а<strong>в</strong>ар<strong>и</strong><strong>и</strong>, <strong>в</strong> частност<strong>и</strong> <strong>в</strong>ыз<strong>в</strong>анные<br />
террор<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м<strong>и</strong> актам<strong>и</strong>. – Это <strong>в</strong>лечет за<br />
собой угрозу нарушен<strong>и</strong>я непреры<strong>в</strong>ност<strong>и</strong> поста<strong>в</strong>ок. Такую<br />
непреры<strong>в</strong>ность могут обеспеч<strong>и</strong>ть <strong>и</strong>менно хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ща,<br />
размещенные <strong>в</strong> подземных ка<strong>в</strong>ернах.<br />
– Последст<strong>в</strong><strong>и</strong>я <strong>в</strong>озможных перебое<strong>в</strong> <strong>в</strong> поста<strong>в</strong>ках,<br />
<strong>в</strong>ыз<strong>в</strong>анных <strong>в</strong>раждебным<strong>и</strong> дейст<strong>в</strong><strong>и</strong>ям<strong>и</strong>, будут, так<strong>и</strong>м
Нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>й за<strong>в</strong>од Группы LOTOS <strong>в</strong> Гданьске<br />
образом, м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>м<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>аны – подчёрк<strong>и</strong><strong>в</strong>ает И<strong>в</strong>она<br />
Дж<strong>и</strong>гала.<br />
Эксперты доба<strong>в</strong>ляют, что <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онный проект<br />
компан<strong>и</strong>й Grupa LOTOS <strong>и</strong> PERN может способст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ать<br />
по<strong>в</strong>ышен<strong>и</strong>ю конкурентоспособност<strong>и</strong> на отечест<strong>в</strong>енном<br />
рынке топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а. Подземным<strong>и</strong> хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>щам<strong>и</strong> смогут<br />
пользо<strong>в</strong>аться ф<strong>и</strong>рмы, у которых <strong>в</strong> <strong>Польше</strong> нет собст<strong>в</strong>енной<br />
складской <strong>и</strong>нфраструктуры.<br />
Знают это французы…<br />
Что очень <strong>в</strong>ажно, Grupa LOTOS <strong>и</strong> PERN <strong>и</strong>дут путем,<br />
намеченным нескольк<strong>и</strong>м<strong>и</strong> е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>м<strong>и</strong> государст<strong>в</strong>ам<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong> странам<strong>и</strong> с друг<strong>и</strong>х конт<strong>и</strong>ненто<strong>в</strong> – так<strong>и</strong>е хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ща<br />
функц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>руют (нередко несколько десятко<strong>в</strong> лет) <strong>в</strong><br />
так<strong>и</strong>х государст<strong>в</strong>ах как Франц<strong>и</strong>я, Вел<strong>и</strong>кобр<strong>и</strong>тан<strong>и</strong>я, Герман<strong>и</strong>я<br />
<strong>и</strong>л<strong>и</strong> Соед<strong>и</strong>нённые Штаты. Рассмотр<strong>и</strong>м бл<strong>и</strong>же решен<strong>и</strong>я,<br />
пр<strong>и</strong>меняемые <strong>в</strong> Е<strong>в</strong>ропе. Для начала – Франц<strong>и</strong>я.<br />
По данным эконом<strong>и</strong>ческого <strong>в</strong>едомст<strong>в</strong>а, здесь наход<strong>и</strong>тся<br />
15 баз с подземным<strong>и</strong> хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>щам<strong>и</strong>, <strong>в</strong> том ч<strong>и</strong>сле тр<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>з н<strong>и</strong>х – это базы, <strong>и</strong>меющ<strong>и</strong>е соляные ка<strong>в</strong>ерны (Маноск,<br />
Этре, Терсанн). В н<strong>и</strong>х хранятся пр<strong>и</strong>родный газ, нефть <strong>и</strong><br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о. Пер<strong>в</strong>ое хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ще <strong>в</strong>о Франц<strong>и</strong><strong>и</strong> было соору-<br />
жено <strong>в</strong> Терсанне, пр<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>з<strong>и</strong>тельная глуб<strong>и</strong>на хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ща<br />
от 1400 до 1500 м. Гла<strong>в</strong>ным хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>щем запасо<strong>в</strong> я<strong>в</strong>ляется<br />
хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ще <strong>в</strong> соляных камерах <strong>в</strong> Маноск (южная<br />
Франц<strong>и</strong>я, около 100 км от побережья Сред<strong>и</strong>земного<br />
Моря), общ<strong>и</strong>м объёмом 6 млн. м 3 . Это хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ще наход<strong>и</strong>тся<br />
на терр<strong>и</strong>тор<strong>и</strong><strong>и</strong> нац<strong>и</strong>онального парка, что я<strong>в</strong>но<br />
с<strong>в</strong><strong>и</strong>детельст<strong>в</strong>ует об эколог<strong>и</strong>ческой безопасност<strong>и</strong> этого<br />
<strong>в</strong><strong>и</strong>да склад<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я. Сто<strong>и</strong>т напомн<strong>и</strong>ть, что операторы<br />
ка<strong>в</strong>ерн, сооружаемых на терр<strong>и</strong>тор<strong>и</strong><strong>и</strong> залеган<strong>и</strong>я соляных<br />
отложен<strong>и</strong>й, должны будут найт<strong>и</strong> безопасный для<br />
окружающей среды способ удален<strong>и</strong>я солянк<strong>и</strong>, <strong>в</strong>ымы<strong>в</strong>аемой<br />
<strong>и</strong>з пород, <strong>в</strong> которых будут хран<strong>и</strong>ться нефть <strong>и</strong><br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о.<br />
Хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ще Маноск соед<strong>и</strong>нено пр<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>з<strong>и</strong>тельно<br />
100-к<strong>и</strong>лометро<strong>в</strong>ым<strong>и</strong> трубопро<strong>в</strong>одам<strong>и</strong> с морск<strong>и</strong>м портом<br />
<strong>и</strong> оч<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>тельным<strong>и</strong> за<strong>в</strong>одам<strong>и</strong> <strong>в</strong> Ла<strong>в</strong>ерае (место отпра<strong>в</strong>к<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong> получен<strong>и</strong>я нефтепродукто<strong>в</strong>). Пр<strong>и</strong> этом, есл<strong>и</strong><br />
го<strong>в</strong>ор<strong>и</strong>ть об <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ках поступлен<strong>и</strong>я <strong>в</strong>оды <strong>и</strong> местах от<strong>в</strong>ода<br />
солянк<strong>и</strong>, хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ще Маноск соед<strong>и</strong>нено трубопро<strong>в</strong>одом<br />
с ретенц<strong>и</strong>онным <strong>в</strong>одохран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>щем <strong>в</strong> В<strong>и</strong>льнё<strong>в</strong>е,<br />
откуда берется <strong>в</strong>ода для промы<strong>в</strong>к<strong>и</strong>, а также с<br />
солёным озером Ла<strong>в</strong>альдюк, откуда поступает солянка<br />
для <strong>в</strong>ытеснен<strong>и</strong>я <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>и</strong>з ка<strong>в</strong>ерн <strong>и</strong> куда сбрасы<strong>в</strong>ается<br />
солянка, получаемая после <strong>в</strong>ыщелач<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
ка<strong>в</strong>ерн <strong>и</strong> заполнен<strong>и</strong>я ка<strong>в</strong>ерн нефтепродуктам<strong>и</strong>.<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011
…а также Герман<strong>и</strong>я<br />
Многоч<strong>и</strong>сленные подземные хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ща уже много<br />
лет дейст<strong>в</strong>уют также <strong>в</strong> Герман<strong>и</strong><strong>и</strong>, где стратег<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м<strong>и</strong><br />
запасам<strong>и</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> нефтепродукто<strong>в</strong> зан<strong>и</strong>мается агентст<strong>в</strong>о<br />
EBV. Оно <strong>и</strong>меет четыре больш<strong>и</strong>х подземных хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ща<br />
<strong>в</strong> соляном месторожден<strong>и</strong><strong>и</strong> у Се<strong>в</strong>ерного Моря. Он<strong>и</strong> расположены<br />
<strong>в</strong> Хайде <strong>и</strong> Сотторфе <strong>в</strong>озле Гамбурга, Остр<strong>и</strong>нгене<br />
недалеко от В<strong>и</strong>льгельмсхафена, а также <strong>в</strong> Лесум по<br />
соседст<strong>в</strong>у с Бременом. Больш<strong>и</strong>м немецк<strong>и</strong>м стратег<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м<br />
хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>щем <strong>нефт<strong>и</strong></strong> был Этцель, пр<strong>и</strong>надлежащ<strong>и</strong>й <strong>в</strong><br />
настоящее <strong>в</strong>ремя компан<strong>и</strong><strong>и</strong> IVG. Сейчас часть камер перестроена<br />
для хранен<strong>и</strong>я пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong>, а остальные<br />
предоста<strong>в</strong>ляют услуг<strong>и</strong> по склад<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ю <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а<br />
(объём около 8 млн. тонн) для частных нефтяных<br />
компан<strong>и</strong>й.<br />
Интересным пр<strong>и</strong>мером стратег<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>-операц<strong>и</strong>онного<br />
хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ща <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а я<strong>в</strong>ляется склад Блексен.<br />
Объект размещен на соляном месторожден<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
<strong>в</strong>бл<strong>и</strong>з<strong>и</strong> городка Норденхам у Се<strong>в</strong>ерного моря.<br />
Солянка, получаемая <strong>и</strong>з камер хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ща пр<strong>и</strong> закачке<br />
продукта, сбрасы<strong>в</strong>ается <strong>в</strong> реку Везер <strong>в</strong> нескольк<strong>и</strong>х<br />
к<strong>и</strong>лометрах от её <strong>в</strong>паден<strong>и</strong>я <strong>в</strong> море. Продукты <strong>в</strong>ыталк<strong>и</strong><strong>в</strong>аются<br />
<strong>и</strong>з хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ща пр<strong>и</strong> помощ<strong>и</strong> <strong>в</strong>оды <strong>и</strong>з Везера.<br />
Он<strong>и</strong> могут пода<strong>в</strong>аться <strong>в</strong> хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ще, а также отпускаться<br />
<strong>и</strong>з него с танкера, <strong>и</strong>л<strong>и</strong> загружаться <strong>в</strong> хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ще только<br />
тогда, когда танкер ш<strong>в</strong>артуется <strong>в</strong>озле п<strong>и</strong>рса на Везере.<br />
Так деше<strong>в</strong>ле<br />
Нельзя не упомянуть о сто<strong>и</strong>мост<strong>и</strong> <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>, план<strong>и</strong>руемой<br />
компан<strong>и</strong>ям<strong>и</strong> Grupa LOTOS <strong>и</strong> PERN. По оценкам<br />
предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>я PERN, спец<strong>и</strong>ал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рующегося на стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>е<br />
хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>щ, на пер<strong>в</strong>ом этапе стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>о<br />
подземных хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>щ обойдётся <strong>в</strong> 2 млрд. польск<strong>и</strong>х злотых.<br />
Обе компан<strong>и</strong><strong>и</strong> рассматр<strong>и</strong><strong>в</strong>ают <strong>в</strong>озможность обращен<strong>и</strong>я<br />
за ф<strong>и</strong>нансо<strong>в</strong>ым содейст<strong>в</strong><strong>и</strong>ем <strong>в</strong> международные<br />
учрежден<strong>и</strong>я: ЕБРР <strong>и</strong> ЕИБ.<br />
– По пред<strong>в</strong>ар<strong>и</strong>тельным прогнозам, сто<strong>и</strong>мость стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>а<br />
хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>щ <strong>и</strong> необход<strong>и</strong>мой лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ческой <strong>и</strong>нфраструктуры<br />
будет част<strong>и</strong>чно покрыта <strong>и</strong>з фондо<strong>в</strong> Е<strong>в</strong>росоюза.<br />
Важно, что Grupa LOTOS не будет пр<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мать участ<strong>и</strong>я<br />
<strong>в</strong> ф<strong>и</strong>нанс<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong> этого проекта. – Мы подгота<strong>в</strong>л<strong>и</strong><strong>в</strong>аем<br />
структуру ф<strong>и</strong>нанс<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я так<strong>и</strong>м образом, чтобы <strong>и</strong>менно<br />
<strong>в</strong>нешн<strong>и</strong>е компан<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong>лож<strong>и</strong>л<strong>и</strong> кап<strong>и</strong>тал <strong>в</strong> реал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ю<br />
<strong>в</strong>сего предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>я – доба<strong>в</strong>ляет Па<strong>в</strong>ел Олехно<strong>в</strong><strong>и</strong>ч.<br />
Однако эксперты <strong>и</strong>з Департамента <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>в</strong>а<br />
эконом<strong>и</strong>к<strong>и</strong> подчёрк<strong>и</strong><strong>в</strong>ают, что стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>о<br />
подземных хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>щ обход<strong>и</strong>тся деше<strong>в</strong>ле, чем <strong>в</strong> случае<br />
трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>щ на по<strong>в</strong>ерхност<strong>и</strong>.<br />
– Их подгото<strong>в</strong>ка с<strong>в</strong>язана с меньш<strong>и</strong>м расходом стал<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong> друг<strong>и</strong>х стро<strong>и</strong>тельных матер<strong>и</strong>ало<strong>в</strong>, что сн<strong>и</strong>жает кап<strong>и</strong>тало<strong>в</strong>ложен<strong>и</strong>я<br />
– го<strong>в</strong>ор<strong>и</strong>т И<strong>в</strong>она Дж<strong>и</strong>гала.<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
7
Предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>е Przedsiębiorstwo по Eksploatacji эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
нефтепро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong> Rurociągów Naftowych АО “Przyjaźń”<br />
„Przyjaźń” S.A.<br />
Осно<strong>в</strong>ной задачей компан<strong>и</strong><strong>и</strong> я<strong>в</strong>ляется эксплуатац<strong>и</strong>я<br />
сет<strong>и</strong> трубопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong>, транспорт<strong>и</strong>рующ<strong>и</strong>х росс<strong>и</strong>йскую<br />
нефть для крупнейш<strong>и</strong>х про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>телей топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а<br />
<strong>в</strong> <strong>Польше</strong> <strong>и</strong> Герман<strong>и</strong><strong>и</strong>. Осущест<strong>в</strong>лять эту услугу<br />
помогают д<strong>в</strong>е н<strong>и</strong>тк<strong>и</strong> трубопро<strong>в</strong>ода „Przyjaźń” – пролегающ<strong>и</strong>е<br />
<strong>и</strong>з Адамо<strong>в</strong>а (расположенного пр<strong>и</strong> гран<strong>и</strong>це<br />
Польш<strong>и</strong> с Белорусс<strong>и</strong>ей) <strong>в</strong> Плоцк, а затем <strong>в</strong> Ш<strong>в</strong>едт <strong>в</strong><br />
Герман<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
Большую роль <strong>в</strong> снабжен<strong>и</strong><strong>и</strong> польск<strong>и</strong>х нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х<br />
за<strong>в</strong>одо<strong>в</strong> нефтью <strong>и</strong>грает также трубо<br />
про<strong>в</strong>од “Pomorski”, соед<strong>и</strong>няющ<strong>и</strong>й Плоцк с Гданьском,<br />
который поз<strong>в</strong>оляет транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать сырье <strong>в</strong> обо<strong>и</strong>х<br />
напра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>ях. В этом случае нефть может пода<strong>в</strong>аться<br />
<strong>в</strong> гданьск<strong>и</strong>й “Naftoport”, откуда танкерам<strong>и</strong> отпра<strong>в</strong>ляется<br />
на экспорт.<br />
Этот трубопро<strong>в</strong>од поз<strong>в</strong>оляет также снабжать<br />
польск<strong>и</strong>е <strong>и</strong> немецк<strong>и</strong>е нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>е за<strong>в</strong>оды<br />
сырьём <strong>и</strong>з друг<strong>и</strong>х <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong>, а не только <strong>и</strong>з<br />
трубопро<strong>в</strong>ода „Дружба”. В результате это означает начало,<br />
так назы<strong>в</strong>аемых, поста<strong>в</strong>ок „с моря”, <strong>и</strong>х перегрузку<br />
<strong>в</strong> нефтепорту, а также пересылку сырья <strong>в</strong> напра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
Плоцка.<br />
Кроме сет<strong>и</strong> трубопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong>, пересылающ<strong>и</strong>х нефть,<br />
PERN АО “Przyjaźń” <strong>и</strong>меет также сеть трубопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong>,<br />
<strong>и</strong>спользуемых для транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>к<strong>и</strong> ж<strong>и</strong>дкого топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а,<br />
про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>едённого нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>м<strong>и</strong> за<strong>в</strong>одам<strong>и</strong>.<br />
Эта сеть расход<strong>и</strong>тся лучам<strong>и</strong> <strong>и</strong>з Плоцка, <strong>в</strong> напра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
Варша<strong>в</strong>ы, Познан<strong>и</strong> <strong>и</strong> Ченстохо<strong>в</strong>ой.<br />
Чрез<strong>в</strong>ычайно <strong>в</strong>ажной – для энергет<strong>и</strong>ческой безопасност<strong>и</strong><br />
страны – услугой, предоста<strong>в</strong>ляемой PERN АО<br />
“Przyjaźń” – я<strong>в</strong>ляется склад<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е <strong>нефт<strong>и</strong></strong>. Компан<strong>и</strong>я<br />
<strong>и</strong>меет тр<strong>и</strong> складск<strong>и</strong>е базы: <strong>в</strong> Адамо<strong>в</strong>е, Плоцке, а также<br />
<strong>в</strong> Гданьске, оборудо<strong>в</strong>анные хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>щам<strong>и</strong> объемом от<br />
32 тыс. до 100 тыс. м3 . Общ<strong>и</strong>й объём нефтехран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>щ<br />
PERN АО “Przyjaźń” соста<strong>в</strong>ляет около 3,0 млн м3 Podstawowym zadaniem Spółki jest eksploatacja sieci<br />
rurociągów transportujących rosyjską ropę naftową dla<br />
największych producentów paliw<br />
w Polsce oraz w Niemczech. Realizację tej usługi umożliwiają<br />
dwie nitki rurociągu „Przyjaźń” biegnące z Adamowa<br />
(położonego przy granicy Polski<br />
z Białorusią) do Płocka, a następnie Schwedt w Niemczech.<br />
Dużą rolę w zaopatrzeniu polskich rafinerii w ropę naftową<br />
odgrywa również Rurociąg Pomorski łączący Płock z<br />
Gdańskiem, który umożliwia transport surowca w obu<br />
kierunkach. Ropa naftowa może być w tym wypadku<br />
tłoczona do gdańskiego Naftoportu, skąd tankowcami jest<br />
wysyłana na eksport.<br />
Rurociąg ten daje także możliwość zaopatrywania polskich<br />
i niemieckich rafinerii w surowiec pochodzący z innych<br />
kierunków niż rurociąg „Przyjaźń”. W konsekwencji oznacza<br />
to rozpoczęcie tzw. dostaw „z morza”, ich przeładunek w<br />
Naftoporcie oraz tłoczenie surowca w kierunku Płocka.<br />
Oprócz sieci rurociągów przesyłających ropę naftową, PERN<br />
„Przyjaźń” S.A. posiada także sieć rurociągów produktowych,<br />
wykorzystywanych do transportu paliw płynnych<br />
wyprodukowanych przez rafinerie. Sieć ta rozchodzi się<br />
promieniście z Płocka, w kierunku Warszawy, Poznania oraz<br />
Częstochowy.<br />
Niezwykle ważną - dla bezpieczeństwa energetycznego<br />
kraju - usługą realizowaną przez PERN „Przyjaźń” S.A. jest<br />
magazynowanie ropy naftowej.<br />
Spółka posiada trzy bazy magazynowe: w Adamowie, Płocku<br />
oraz<br />
w Gdańsku, wyposażone w zbiorniki o pojemności od 32 tys.<br />
.<br />
do 100 tys. Часть m3. этого Łączna объёма pojemność обеспеч<strong>и</strong><strong>в</strong>ает zbiorników ropy беспреры<strong>в</strong>- naftowej<br />
PERN ность „Przyjaźń” технолог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х S.A. wynosi blisko операц<strong>и</strong>й, 3,0 mln с<strong>в</strong>язанных m3. с транс-<br />
Część порт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>кой tej pojemności <strong>нефт<strong>и</strong></strong> на zapewnia нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>е ciągłość operacji за-<br />
technologicznych <strong>в</strong>оды. Остальные związanych хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ща z transportem Компан<strong>и</strong>я ropy <strong>и</strong>спользует naftowej <strong>в</strong><br />
do rafinerii. коммерческ<strong>и</strong>х Pozostałe целях, zbiorniki предоста<strong>в</strong>ляя Spółka wykorzystuje услуг<strong>и</strong> do по celów скла-<br />
komercyjnych, д<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ю: świadcząc государст<strong>в</strong>енных usługi magazynowania: <strong>и</strong> обязательных zapasów запа-<br />
państwowych со<strong>в</strong>, а также i obowiązkowych операт<strong>и</strong><strong>в</strong>ные запасы czy też <strong>нефт<strong>и</strong></strong> operacyjnych отдельных<br />
poszczególnych<br />
кл<strong>и</strong>енто<strong>в</strong>.<br />
klientów.<br />
В соста<strong>в</strong> Ф<strong>и</strong>нансо<strong>в</strong>ой группы PERN „Przyjaźń” <strong>в</strong>ходят:<br />
W skład Grupy Kapitałowej PERN „Przyjaźń” wchodzą: OLPP Sp.<br />
ООО “OLPP”, ООО “Naftoport”, ООО “CDRiA”, Междуна-<br />
z o.o., Naftoport Sp. z o.o., CDRiA Sp. z o.o., Międzynarodowe<br />
родное предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>е трубопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong> ООО “Sarmatia”,<br />
Przedsiębiorstwo АО “SIARKOPOL” Rurociągowe Гданьск, а Sarmatia также ООО Sp. z “PETROMOR”.<br />
o.o. SIARKOPOL<br />
Gdańsk S.A. oraz PETROMOR Sp. z o.o.<br />
Предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>е по эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong> нефтепро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong><br />
Przedsiębiorstwo Eksploatacji АО “Przyjaźń” Rurociągów Naftowych<br />
„Przyjaźń” S.A.<br />
ul. Wyszogrodzka 133<br />
ul. Wyszogrodzka 09-410 133, Płock 09-410 Płock<br />
tel: tel: (024) (024) 266 23 266 00 23 00, fax: (024) e-mail: 266 zarzad@pern.com.pl<br />
22 03<br />
e-mail: fax: (024) zarzad@pern.com.pl, 266 22 03<br />
www.pern.com.pl
Л<strong>и</strong>дер топл<strong>и</strong><strong>в</strong>но-<br />
нефтяной лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>
60<br />
Для эт<strong>и</strong>х структур характерна н<strong>и</strong>зкая <strong>и</strong> очень н<strong>и</strong>зкая<br />
прон<strong>и</strong>цаемость, а также нет<strong>и</strong>п<strong>и</strong>чная порода, аккумул<strong>и</strong>рующая<br />
угле<strong>в</strong>одороды. Пер<strong>в</strong>ое определен<strong>и</strong>е нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных<br />
месторожден<strong>и</strong>й поя<strong>в</strong><strong>и</strong>лось <strong>в</strong> 70-х годах<br />
XX <strong>в</strong>ека. Было решено, что эт<strong>и</strong>м наз<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем будут определяться<br />
месторожден<strong>и</strong>я, прон<strong>и</strong>цаемость которых для<br />
<strong>газа</strong> соста<strong>в</strong><strong>и</strong>т не более 0,1 мД. Это пер<strong>в</strong>ое определен<strong>и</strong>е<br />
нос<strong>и</strong>ло “пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й” характер, поскольку означало, что<br />
<strong>в</strong> некоторых странах ф<strong>и</strong>рмы, <strong>в</strong>едущ<strong>и</strong>е эксплуатац<strong>и</strong>ю месторожден<strong>и</strong>й<br />
этого т<strong>и</strong>па, могл<strong>и</strong> пользо<strong>в</strong>аться пра<strong>в</strong><strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>енным<strong>и</strong><br />
дотац<strong>и</strong>ям<strong>и</strong> <strong>в</strong> с<strong>в</strong>яз<strong>и</strong> с получен<strong>и</strong>ем энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>з нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных<br />
<strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong>.<br />
Пр<strong>и</strong>меняемое <strong>в</strong> настоящее <strong>в</strong>ремя определен<strong>и</strong>е<br />
нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных месторожден<strong>и</strong>й<br />
несколько <strong>и</strong>ное, <strong>и</strong> нос<strong>и</strong>т более “<strong>и</strong>нженерный”<br />
характер. Оно я<strong>в</strong>ляется<br />
сочетан<strong>и</strong>ем мног<strong>и</strong>х техн<strong>и</strong>ко-эконо-<br />
м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х параметро<strong>в</strong>. Обще определен<strong>и</strong>е<br />
нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных месторожден<strong>и</strong>й<br />
ут<strong>в</strong>ерждает, что на эт<strong>и</strong>х<br />
месторожден<strong>и</strong>ях не<strong>в</strong>озможна коммерческая<br />
эксплуатац<strong>и</strong>я <strong>газа</strong> без<br />
гор<strong>и</strong>зонтальной ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны л<strong>и</strong>бо<br />
многозабойных ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>н <strong>и</strong> про<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я<br />
<strong>в</strong> н<strong>и</strong>х ряда работ по <strong>и</strong>нтенс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
добыч<strong>и</strong>. Согласно этому определен<strong>и</strong>ю,<br />
запасы угле<strong>в</strong>одородо<strong>в</strong>,<br />
аккумул<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анные <strong>в</strong> месторожден<strong>и</strong>ях<br />
т<strong>и</strong>па tight <strong>и</strong> shale, следует отнест<strong>и</strong><br />
к нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онным запасам,<br />
которые <strong>в</strong> очень общем <strong>в</strong><strong>и</strong>де можно<br />
<strong>и</strong>зобраз<strong>и</strong>ть с помощью треугольн<strong>и</strong>ка<br />
запасо<strong>в</strong> пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> (Р<strong>и</strong>с. 1)<br />
[6]. Для эт<strong>и</strong>х месторожден<strong>и</strong>й харак-<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
Вскрыт<strong>и</strong>е месторожден<strong>и</strong>й пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> <strong>в</strong> сланце<strong>в</strong>ых породах<br />
Нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онный подход к<br />
нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онным месторожден<strong>и</strong>ям<br />
Д-Р ПЕТР КАША<br />
Более тр<strong>и</strong>дцат<strong>и</strong> лет назад была <strong>в</strong>ыделена <strong>и</strong> класс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ана особая группа<br />
месторожден<strong>и</strong>й угле<strong>в</strong>одородо<strong>в</strong>; эт<strong>и</strong> месторожден<strong>и</strong>я был<strong>и</strong> определены как нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онные.<br />
Наз<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е указы<strong>в</strong>ает на то, что к этой группе относятся месторожден<strong>и</strong>я<br />
<strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong>, залегающ<strong>и</strong>е <strong>в</strong> <strong>и</strong>ных геолог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х структурах,<br />
чем больш<strong>и</strong>нст<strong>в</strong>о месторожден<strong>и</strong>й, эксплуат<strong>и</strong>руемых до настоящего <strong>в</strong>ремен<strong>и</strong>.<br />
трудно <strong>в</strong>скры<strong>в</strong>аемые<br />
больш<strong>и</strong>е объемы<br />
терна матр<strong>и</strong>ца очень н<strong>и</strong>зкой прон<strong>и</strong>цаемост<strong>и</strong>. В некоторых<br />
случаях прон<strong>и</strong>цаемость нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных месторожден<strong>и</strong>й<br />
соста<strong>в</strong>ляет нано-дарс<strong>и</strong>. Чтобы работы по<br />
<strong>и</strong>нтенс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> этого т<strong>и</strong>па формац<strong>и</strong>ях был<strong>и</strong> эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ным<strong>и</strong>,<br />
<strong>в</strong> н<strong>и</strong>х должна сущест<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ать сеть пор <strong>и</strong> м<strong>и</strong>кротрещ<strong>и</strong>н,<br />
<strong>в</strong> которой <strong>в</strong>озможен поток нос<strong>и</strong>телей залеж<strong>и</strong><br />
после про<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я работ по <strong>и</strong>нтенс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> добыч<strong>и</strong>.<br />
По данным публ<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>й [4], для сланце<strong>в</strong>ых месторожден<strong>и</strong>й,<br />
где <strong>в</strong>едётся коммерческая эксплуатац<strong>и</strong>я<br />
(Barnett, Rhinestreet), характерен коэфф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ент пор<strong>и</strong>стост<strong>и</strong><br />
<strong>в</strong> пределах 0,7-6%, а коэфф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ент прон<strong>и</strong>цаемост<strong>и</strong><br />
соста<strong>в</strong>ляет нано-дарс<strong>и</strong>. В эт<strong>и</strong>х сланцах осно<strong>в</strong>ным компонентом,<br />
соста<strong>в</strong>ляющ<strong>и</strong>м матр<strong>и</strong>цу породы, я<strong>в</strong>ляются не<br />
легко <strong>в</strong>скры<strong>в</strong>аемые<br />
малые объемы<br />
<strong>в</strong>ысокое<br />
качест<strong>в</strong>о<br />
среднее качест<strong>в</strong>о<br />
газ <strong>и</strong>з плотных структур газ <strong>и</strong>з угля<br />
н<strong>и</strong>зкое качест<strong>в</strong>о<br />
газ <strong>и</strong>з сланце<strong>в</strong><br />
газ <strong>и</strong>з г<strong>и</strong>драто<strong>в</strong><br />
Р<strong>и</strong>с. 1. Треугольн<strong>и</strong>к запасо<strong>в</strong> пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong><br />
рост сто<strong>и</strong>мост<strong>и</strong> <strong>в</strong>скрыт<strong>и</strong>я<br />
рост степен<strong>и</strong> сложност<strong>и</strong> технолог<strong>и</strong><strong>и</strong>
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
гл<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стые м<strong>и</strong>нералы, гла<strong>в</strong>ным образом к<strong>в</strong>арц (60-70%) с<br />
<strong>в</strong>ысок<strong>и</strong>м содержан<strong>и</strong>ем гл<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стых м<strong>и</strong>нерало<strong>в</strong>, <strong>в</strong> осно<strong>в</strong>ном,<br />
<strong>и</strong>лл<strong>и</strong>та (30-40%).<br />
Из граф<strong>и</strong>ческого <strong>и</strong>зображен<strong>и</strong>я м<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ых запасо<strong>в</strong><br />
пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> следует, что запасы <strong>газа</strong> <strong>в</strong> нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных<br />
месторожден<strong>и</strong>ях (<strong>в</strong> т. ч., месторожден<strong>и</strong>ях т<strong>и</strong>па<br />
tight <strong>и</strong> shale) знач<strong>и</strong>тельно больше, чем запасы <strong>в</strong> трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных<br />
месторожден<strong>и</strong>ях. Он<strong>и</strong> предста<strong>в</strong>ляют собой<br />
сложную техн<strong>и</strong>ческую <strong>и</strong> технолог<strong>и</strong>ческую задачу. В целях<br />
<strong>и</strong>х опт<strong>и</strong>мального <strong>в</strong>скрыт<strong>и</strong>я <strong>и</strong> эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong> следует<br />
<strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ать но<strong>в</strong>ейш<strong>и</strong>е решен<strong>и</strong>я.<br />
Эксплуатац<strong>и</strong>я нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных месторожден<strong>и</strong>й угле<strong>в</strong>одородо<strong>в</strong><br />
я<strong>в</strong>ляется трудным <strong>и</strong> от<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>енным задан<strong>и</strong>ем.<br />
Это относ<strong>и</strong>тся как к пр<strong>и</strong>меняемым методам,<br />
технолог<strong>и</strong><strong>и</strong>, знан<strong>и</strong>ям, <strong>и</strong>нженерному оборудо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ю <strong>и</strong><br />
арматуре, так <strong>и</strong> к объёму кап<strong>и</strong>тало<strong>в</strong>ложен<strong>и</strong>й. Ин<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е<br />
<strong>и</strong> осущест<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е такой задач<strong>и</strong> с<strong>в</strong>язано с необход<strong>и</strong>мостью<br />
тщательного план<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>и</strong> <strong>в</strong>ыполнен<strong>и</strong>я<br />
<strong>в</strong>сех работ.<br />
Пер<strong>в</strong>ым этапом пр<strong>и</strong> <strong>в</strong>скрыт<strong>и</strong><strong>и</strong> нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных месторожден<strong>и</strong>й<br />
угле<strong>в</strong>одородо<strong>в</strong> я<strong>в</strong>ляется бурен<strong>и</strong>е ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны.<br />
Уже на этапе проект<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я бурен<strong>и</strong>я <strong>в</strong>се аспекты,<br />
относящ<strong>и</strong>еся к проходке, замерам, эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong>, <strong>и</strong>нтенс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
добыч<strong>и</strong> <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>м, должны быть продуманы<br />
<strong>и</strong> заплан<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>аны соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>м образом. Это необход<strong>и</strong>мо<br />
для полного контроля над так<strong>и</strong>м<strong>и</strong> ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>нам<strong>и</strong>,<br />
<strong>и</strong>х эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ной эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> про<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я разл<strong>и</strong>чных<br />
работ на ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>нах, <strong>в</strong>ключая работы по <strong>и</strong>нтенс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
добыч<strong>и</strong>.<br />
Проект<strong>и</strong>руя гор<strong>и</strong>зонтальную ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ну, следует предусмотреть<br />
<strong>в</strong> ней <strong>в</strong>се <strong>в</strong>озможные операц<strong>и</strong><strong>и</strong>. Это <strong>в</strong> частност<strong>и</strong><br />
касается работ по <strong>и</strong>нтенс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> добыч<strong>и</strong>. Прежде<br />
<strong>в</strong>сего, сама арматура ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны <strong>и</strong> её конструкц<strong>и</strong>я<br />
должны да<strong>в</strong>ать <strong>в</strong>озможность про<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я работ по <strong>и</strong>нтенс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
добыч<strong>и</strong>. Самым <strong>в</strong>ажным я<strong>в</strong>ляется <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е<br />
труб соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующего д<strong>и</strong>аметра, прочност<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
механ<strong>и</strong>ческой устойч<strong>и</strong><strong>в</strong>ост<strong>и</strong> к <strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>ю, а также х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческой<br />
к <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>ю корроз<strong>и</strong>онной среды. Все эт<strong>и</strong><br />
характер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> необход<strong>и</strong>мы для про<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я г<strong>и</strong>дра<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ческого<br />
разры<strong>в</strong>а пласта, <strong>в</strong>о <strong>в</strong>ремя которого под <strong>в</strong>ысок<strong>и</strong>м<br />
да<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>ем закач<strong>и</strong><strong>в</strong>аются больш<strong>и</strong>е объемы ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong><br />
разры<strong>в</strong>а <strong>и</strong> закладочного матер<strong>и</strong>ала. Арматура гор<strong>и</strong>зонтальной<br />
ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны должна поз<strong>в</strong>олять про<strong>в</strong>од<strong>и</strong>ть работы<br />
с пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>ем Coiled Tubing (СТ) <strong>и</strong> разл<strong>и</strong>чного оборудо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я,<br />
монт<strong>и</strong>руемого по его ходу, поскольку мног<strong>и</strong>е<br />
работы по <strong>и</strong>нтенс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> добыч<strong>и</strong> про<strong>в</strong>одятся с его<br />
пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>ем.<br />
С точк<strong>и</strong> зрен<strong>и</strong>я работ по <strong>и</strong>нтенс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> добыч<strong>и</strong>,<br />
особенно разры<strong>в</strong>а пласта, очень <strong>в</strong>ажно расположен<strong>и</strong>е<br />
ос<strong>и</strong> ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны по отношен<strong>и</strong>ю к напра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>ю м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мальных<br />
гор<strong>и</strong>зонтальных напряжен<strong>и</strong>й. Из механ<strong>и</strong>к<strong>и</strong> горной<br />
породы следует, что трещ<strong>и</strong>на, поя<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>в</strong>шаяся <strong>в</strong> результате<br />
г<strong>и</strong>дроразры<strong>в</strong>а, <strong>в</strong>сегда будет распространяться <strong>в</strong> напра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
перпенд<strong>и</strong>кулярном м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мальным осно<strong>в</strong>ным гор<strong>и</strong>зонтальным<br />
напряжен<strong>и</strong>ям. В случае гор<strong>и</strong>зонтальных<br />
ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>н это <strong>в</strong>ажно постольку, поскольку зная напра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е<br />
м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мальных гор<strong>и</strong>зонтальных напряжен<strong>и</strong>й <strong>и</strong> <strong>в</strong>ыб<strong>и</strong>рая<br />
соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующее напра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е ос<strong>и</strong> ст<strong>в</strong>ола, можно<br />
<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ять на то, как будут форм<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>аться трещ<strong>и</strong>ны по отношен<strong>и</strong>ю<br />
к ос<strong>и</strong> ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны. Схемат<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong> это предста<strong>в</strong>лено<br />
на Р<strong>и</strong>с. 2.<br />
Интер<strong>в</strong>ал<br />
перфорац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
Р<strong>и</strong>с. 2. Напра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е форм<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я трещ<strong>и</strong>н <strong>в</strong> гор<strong>и</strong>зонтальной<br />
ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>не<br />
Информац<strong>и</strong>ю на предмет напра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>й напряжен<strong>и</strong>й<br />
<strong>в</strong> месторожден<strong>и</strong><strong>и</strong> можно получ<strong>и</strong>ть, напр<strong>и</strong>мер, <strong>и</strong>з <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>й<br />
м<strong>и</strong>кросейсм<strong>и</strong>ческого район<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я, про<strong>в</strong>едённых<br />
пр<strong>и</strong> г<strong>и</strong>дра<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ческом разры<strong>в</strong>е пласта. В ходе<br />
г<strong>и</strong>дра<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ческого разры<strong>в</strong>а можно получ<strong>и</strong>ть трещ<strong>и</strong>ны,<br />
<strong>и</strong>меющ<strong>и</strong>е напра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е от перпенд<strong>и</strong>кулярного до параллельного<br />
ос<strong>и</strong> ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны.<br />
Очередной особенностью, характерной для гор<strong>и</strong>зонтальных<br />
ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>н, оказы<strong>в</strong>ающей <strong>в</strong>л<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>е на техн<strong>и</strong>ку<br />
<strong>и</strong> технолог<strong>и</strong>ю работ по <strong>и</strong>нтенс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong>, я<strong>в</strong>ляется дл<strong>и</strong>нный<br />
путь доступа к продукт<strong>и</strong><strong>в</strong>ному <strong>и</strong>нтер<strong>в</strong>алу. Гор<strong>и</strong>зонтальную<br />
часть ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны можно оста<strong>в</strong><strong>и</strong>ть необсаженной,<br />
а х<strong>в</strong>осто<strong>в</strong><strong>и</strong>к зацемент<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать <strong>в</strong> последней колонне обсадных<br />
труб <strong>и</strong> <strong>в</strong><strong>в</strong>ест<strong>и</strong> его <strong>в</strong> начальный участок <strong>в</strong>скрыт<strong>и</strong>я<br />
месторожден<strong>и</strong>я. Можно оборудо<strong>в</strong>ать лайнером <strong>в</strong>сю<br />
ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ну, цемент<strong>и</strong>руя его только <strong>в</strong> последней колонне<br />
обсадных труб, а остальное оста<strong>в</strong><strong>и</strong>ть не цемент<strong>и</strong>руя.<br />
Последн<strong>и</strong>м <strong>и</strong>з методо<strong>в</strong> оборудо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я гор<strong>и</strong>зонтального<br />
участка ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны я<strong>в</strong>ляется цемент<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е колонны-х<strong>в</strong>осто<strong>в</strong><strong>и</strong>ка<br />
<strong>в</strong> обсадных трубах <strong>и</strong> месторожден<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
с его последующей перфорац<strong>и</strong>ей. В случае нецемент<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анного<br />
х<strong>в</strong>осто<strong>в</strong><strong>и</strong>ка пр<strong>и</strong>меняются перфор<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анные<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
61
62<br />
колонны-х<strong>в</strong>осто<strong>в</strong><strong>и</strong>к<strong>и</strong>, л<strong>и</strong>бо разрезанные<br />
на по<strong>в</strong>ерхност<strong>и</strong> <strong>и</strong> спускаемые, а<br />
также перфор<strong>и</strong>руемые уже после <strong>и</strong>х<br />
спуска <strong>и</strong> цемент<strong>и</strong>руемые <strong>в</strong> колонне<br />
обсадных труб. На Р<strong>и</strong>с. 3 предста<strong>в</strong>лено<br />
т<strong>и</strong>п<strong>и</strong>чное оборудо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е гор<strong>и</strong>зонтальной<br />
ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны.<br />
Очередным полож<strong>и</strong>тельным аспектом<br />
<strong>в</strong>скрыт<strong>и</strong>я гор<strong>и</strong>зонтальным<strong>и</strong><br />
ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>нам<strong>и</strong> я<strong>в</strong>ляется <strong>в</strong>озможность<br />
знач<strong>и</strong>тельно более точного <strong>в</strong>скрыт<strong>и</strong>я<br />
<strong>и</strong>нтер<strong>в</strong>ало<strong>в</strong> небольшой мощност<strong>и</strong>. В<br />
случае <strong>и</strong>х <strong>в</strong>скрыт<strong>и</strong>я трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онным<br />
способом (<strong>в</strong>ерт<strong>и</strong>кальные ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны),<br />
контакт ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны с месторожден<strong>и</strong>ем<br />
огран<strong>и</strong>чен мощностью месторожден<strong>и</strong>я.<br />
В случае же гор<strong>и</strong>зонтальной<br />
ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны по<strong>в</strong>ерхность контакта ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны<br />
с месторожден<strong>и</strong>ем намного<br />
больше, что оче<strong>в</strong><strong>и</strong>дным образом отражается<br />
на потенц<strong>и</strong>але добыч<strong>и</strong>. Г<strong>и</strong>дра<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й<br />
разры<strong>в</strong> пласта <strong>в</strong>ыполняется<br />
<strong>в</strong>ыше гран<strong>и</strong>цы устойч<strong>и</strong><strong>в</strong>ост<strong>и</strong><br />
матр<strong>и</strong>цы пород на разры<strong>в</strong>. Оче<strong>в</strong><strong>и</strong>дно,<br />
что следует преодолеть сопрот<strong>и</strong><strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е породы, желая<br />
пр<strong>и</strong><strong>в</strong>ест<strong>и</strong> к ее растреск<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ю <strong>и</strong> последующему распространен<strong>и</strong>ю<br />
трещ<strong>и</strong>ны.<br />
Г<strong>и</strong>дра<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й разры<strong>в</strong> пласта месторожден<strong>и</strong>й <strong>и</strong>спользуется<br />
уже десятк<strong>и</strong> лет. Однако до неда<strong>в</strong>него <strong>в</strong>ремен<strong>и</strong><br />
эт<strong>и</strong> работы нос<strong>и</strong>л<strong>и</strong> “трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онный” характер. Однако<br />
открыт<strong>и</strong>е месторожден<strong>и</strong>й “сланце<strong>в</strong>ого” т<strong>и</strong>па <strong>и</strong>змен<strong>и</strong>ло<br />
техн<strong>и</strong>ку <strong>и</strong> технолог<strong>и</strong>ю г<strong>и</strong>дра<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ческого разры<strong>в</strong> пласта.<br />
В результате проб <strong>и</strong> экспер<strong>и</strong>менто<strong>в</strong> на сланце<strong>в</strong>ых<br />
месторожден<strong>и</strong>ях, а также экспер<strong>и</strong>ментальных лабораторных<br />
работ, подкреплённых теорет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м<strong>и</strong> <strong>в</strong>ыкладкам<strong>и</strong>,<br />
был<strong>и</strong> разработаны технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> разры<strong>в</strong>а пласта<br />
ж<strong>и</strong>дкостью очень н<strong>и</strong>зкой <strong>в</strong>язкост<strong>и</strong>, не пре<strong>в</strong>ышающ<strong>и</strong>й<br />
10 cP. Этот метод наз<strong>в</strong>ал<strong>и</strong> Slickwater Fracturing. Технолог<strong>и</strong>ческой<br />
ж<strong>и</strong>дкостью разры<strong>в</strong>а по этой технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> я<strong>в</strong>ляется<br />
<strong>в</strong>ода, к которой доба<strong>в</strong>ляется только небольшое<br />
кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о (не более 1%) натурального <strong>и</strong>л<strong>и</strong> с<strong>и</strong>нтет<strong>и</strong>ческого<br />
пол<strong>и</strong>мера. Цель этой доба<strong>в</strong>к<strong>и</strong> – сн<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ть сопрот<strong>и</strong><strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е<br />
потока <strong>в</strong> трубах, <strong>в</strong> перфорац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>в</strong> трещ<strong>и</strong>нах.<br />
Кроме сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>я концентрац<strong>и</strong><strong>и</strong> пол<strong>и</strong>мера <strong>и</strong> отказа от<br />
технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> структур<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я л<strong>и</strong>нейного пол<strong>и</strong>мера,<br />
<strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е этой технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> с<strong>в</strong>язано с необход<strong>и</strong>мостью<br />
пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>я больш<strong>и</strong>х расходо<strong>в</strong> закачк<strong>и</strong>, дост<strong>и</strong>гающ<strong>и</strong>м<strong>и</strong><br />
16 м 3 /м<strong>и</strong>н. Это <strong>в</strong>ыз<strong>в</strong>ано необход<strong>и</strong>мостью закачк<strong>и</strong><br />
нужного объёма ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong>, получен<strong>и</strong>я да<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я,<br />
пре<strong>в</strong>ышающего да<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е разры<strong>в</strong>а <strong>и</strong> поддержан<strong>и</strong>я распространен<strong>и</strong>я<br />
трещ<strong>и</strong>н пр<strong>и</strong> одно<strong>в</strong>ременном нал<strong>и</strong>ч<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
<strong>в</strong>ысокой ф<strong>и</strong>льтрац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> матр<strong>и</strong>цу <strong>и</strong> с<strong>и</strong>стему естест<strong>в</strong>енных<br />
м<strong>и</strong>кротрещ<strong>и</strong>н. Для разры<strong>в</strong>о<strong>в</strong> этого т<strong>и</strong>па пр<strong>и</strong>меняются<br />
также знач<strong>и</strong>тельно более н<strong>и</strong>зк<strong>и</strong>е концентрац<strong>и</strong><strong>и</strong> закладочного<br />
матер<strong>и</strong>ала. Трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онные разры<strong>в</strong>ы Slickwater<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
Размер бура Размер обсадных труб<br />
Ст<strong>в</strong>ол<br />
Угол наклона 80°<br />
Р<strong>и</strong>с. 3. Оборудо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е гор<strong>и</strong>зонтальной ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны нецемент<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анной<br />
перфор<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анной колонной-х<strong>в</strong>осто<strong>в</strong><strong>и</strong>ком.<br />
Fracturing <strong>в</strong>ыполняются пр<strong>и</strong> концентрац<strong>и</strong><strong>и</strong> закладк<strong>и</strong> от<br />
30 кг/м3 до 120 кг/м3 . Операц<strong>и</strong><strong>и</strong>, сч<strong>и</strong>тающ<strong>и</strong>еся агресс<strong>и</strong><strong>в</strong>ным<strong>и</strong><br />
по этой технолог<strong>и</strong><strong>и</strong>, характер<strong>и</strong>зуются концентрац<strong>и</strong>ям<strong>и</strong><br />
закладк<strong>и</strong>, дост<strong>и</strong>гающ<strong>и</strong>м<strong>и</strong> 360 кг/м3 [5]. Отл<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>тельным<strong>и</strong><br />
чертам<strong>и</strong> этой технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> я<strong>в</strong>ляются:<br />
• м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>м<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>я по<strong>в</strong>режден<strong>и</strong>я трещ<strong>и</strong>н <strong>и</strong> матр<strong>и</strong>цы<br />
благодаря м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мальному содержан<strong>и</strong>ю пол<strong>и</strong>мера;<br />
• больш<strong>и</strong>е объёмы технолог<strong>и</strong>ческой ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong> для<br />
<strong>в</strong>ыполнен<strong>и</strong>я разры<strong>в</strong>а;<br />
• относ<strong>и</strong>тельно н<strong>и</strong>зкая сто<strong>и</strong>мость;<br />
• необход<strong>и</strong>мость пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>я закачк<strong>и</strong> с очень больш<strong>и</strong>м<br />
расходом;<br />
• н<strong>и</strong>зкая загрязнённость трещ<strong>и</strong>ны <strong>в</strong> <strong>и</strong>нтенс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>руемом<br />
гор<strong>и</strong>зонте;<br />
• очень сложная геометр<strong>и</strong>я трещ<strong>и</strong>н;<br />
• <strong>в</strong>озможность многократного <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я технолог<strong>и</strong>ческой<br />
ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong>;<br />
• <strong>в</strong>ысокая ф<strong>и</strong>льтрац<strong>и</strong>я <strong>в</strong> матр<strong>и</strong>цу <strong>и</strong> м<strong>и</strong>кротрещ<strong>и</strong>ны;<br />
• огран<strong>и</strong>ченные характер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> переноса закладк<strong>и</strong>;<br />
• очень малая раскрытость сформ<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анных<br />
трещ<strong>и</strong>н;<br />
• пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>е закладочных матер<strong>и</strong>ало<strong>в</strong> малых<br />
размеро<strong>в</strong>;<br />
• отсутст<strong>в</strong><strong>и</strong>е <strong>в</strong>озможност<strong>и</strong> <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных<br />
моделей распространен<strong>и</strong>я трещ<strong>и</strong>н <strong>и</strong> <strong>и</strong>м<strong>и</strong>таторо<strong>в</strong><br />
для план<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я разры<strong>в</strong>о<strong>в</strong>;<br />
• быстрое смыкан<strong>и</strong>е трещ<strong>и</strong>н после разры<strong>в</strong>а;<br />
• отсутст<strong>в</strong><strong>и</strong>е ф<strong>и</strong>льтро<strong>в</strong>ального осадка, т. н. filter cake.<br />
Из пр<strong>и</strong><strong>в</strong>едённых аргументо<strong>в</strong> следует, что про<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>е<br />
г<strong>и</strong>дра<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ческого разры<strong>в</strong>а пласта на нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>он-
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
1500<br />
1000<br />
500<br />
0<br />
-500<br />
-1000<br />
-1500<br />
-2000<br />
-2500<br />
Ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>на<br />
наблюден<strong>и</strong>я<br />
-3000<br />
-1000 -500 0 500 1000 1500 2000 2500 3000<br />
Р<strong>и</strong>с. 4. М<strong>и</strong>кросейсм<strong>и</strong>ческая <strong>и</strong>нтерпретац<strong>и</strong>я геометр<strong>и</strong><strong>и</strong> трещ<strong>и</strong>ны<br />
ном месторожден<strong>и</strong><strong>и</strong> я<strong>в</strong>ляется трудной задачей. Не<strong>в</strong>озможно<br />
также план<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать эту операц<strong>и</strong>ю трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онным<br />
способом, поскольку больш<strong>и</strong>нст<strong>в</strong>о моделей <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нятых<br />
допущен<strong>и</strong>й не пр<strong>и</strong>мен<strong>и</strong>мы для этой технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных<br />
месторожден<strong>и</strong>й, следо<strong>в</strong>ательно, <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е<br />
<strong>и</strong>м<strong>и</strong>таторо<strong>в</strong> для план<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я работ может<br />
пр<strong>и</strong><strong>в</strong>ест<strong>и</strong> к получен<strong>и</strong>ю ош<strong>и</strong>бочных расчето<strong>в</strong>. Во мног<strong>и</strong>х<br />
случаях план<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е <strong>и</strong> подгото<strong>в</strong>ка разры<strong>в</strong>а по этой<br />
технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> нос<strong>и</strong>т эмп<strong>и</strong>р<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й характер, на осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
накопленного опыта, наблюден<strong>и</strong>й <strong>и</strong> замеро<strong>в</strong>, <strong>в</strong>ыполненных<br />
<strong>в</strong> ходе разры<strong>в</strong>а, а также полученных показателей<br />
продукт<strong>и</strong><strong>в</strong>ност<strong>и</strong>.<br />
В результате разры<strong>в</strong>а пласта месторожден<strong>и</strong>й “сланце<strong>в</strong>ого”<br />
т<strong>и</strong>па образуется сложная с<strong>и</strong>стема трещ<strong>и</strong>н, <strong>в</strong><br />
отл<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>е от т<strong>и</strong>п<strong>и</strong>чного разры<strong>в</strong>а <strong>в</strong> трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онном месторожден<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
где обычно образуются д<strong>в</strong>а крыла трещ<strong>и</strong>ны.<br />
Оп<strong>и</strong>сать такую с<strong>и</strong>стему трещ<strong>и</strong>н с помощью сущест<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>х<br />
<strong>в</strong> настоящее <strong>в</strong>ремя моделей не<strong>в</strong>озможно, <strong>и</strong>х ещё<br />
только предсто<strong>и</strong>т создать, а также разработать необход<strong>и</strong>мое<br />
программное обеспечен<strong>и</strong>е для анал<strong>и</strong>за <strong>и</strong> план<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
этого т<strong>и</strong>па разры<strong>в</strong>о<strong>в</strong>, что я<strong>в</strong>ляется делом<br />
будущего.<br />
В настоящ<strong>и</strong>й момент <strong>в</strong>н<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>е сосредоточено на<br />
про<strong>в</strong>ерке данных с разры<strong>в</strong>о<strong>в</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>х анал<strong>и</strong>зе <strong>в</strong> соотнесен<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
с полученным<strong>и</strong> результатам<strong>и</strong>. Но<strong>в</strong>ым <strong>и</strong>нструментом<br />
этой д<strong>и</strong>агност<strong>и</strong>к<strong>и</strong> я<strong>в</strong>ляется создан<strong>и</strong>е карт м<strong>и</strong>кросейсм<strong>и</strong>ческого<br />
район<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я. Для <strong>и</strong>нтерпретац<strong>и</strong><strong>и</strong> эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ност<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong> масштаба разры<strong>в</strong>а необход<strong>и</strong>м анал<strong>и</strong>з м<strong>и</strong>кросейсм<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
я<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>й, зарег<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анных <strong>в</strong> ходе<br />
разры<strong>в</strong>а пласта. Он поз<strong>в</strong>оляет разработать карту сейсм<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
я<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>й <strong>в</strong>о <strong>в</strong>ремен<strong>и</strong> <strong>и</strong> пространст<strong>в</strong>е, которая<br />
может лежать <strong>в</strong> осно<strong>в</strong>е <strong>и</strong>нтерпретац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
геометр<strong>и</strong><strong>и</strong> сформ<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анной с<strong>и</strong>стемы<br />
трещ<strong>и</strong>н. Как показы<strong>в</strong>ает опыт<br />
такого анал<strong>и</strong>за, сформ<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анная с<strong>и</strong>стема<br />
трещ<strong>и</strong>на я<strong>в</strong>ляется с<strong>и</strong>стемой полностью<br />
трехмерной. В ходе разры<strong>в</strong>а<br />
образуется очень много трещ<strong>и</strong>н с<br />
небольшой раскрытостью <strong>и</strong> большой<br />
протяжённостью, соста<strong>в</strong>ляющ<strong>и</strong>х сеть,<br />
объед<strong>и</strong>няющую <strong>и</strong>скусст<strong>в</strong>енную <strong>и</strong> естест<strong>в</strong>енную<br />
трещ<strong>и</strong>но<strong>в</strong>атость (Р<strong>и</strong>с. 4).<br />
Такое понят<strong>и</strong>е “трещ<strong>и</strong>ны” <strong>в</strong> месторожден<strong>и</strong>ях<br />
“сланце<strong>в</strong>ого” т<strong>и</strong>па пр<strong>и</strong><strong>в</strong>ело<br />
к необход<strong>и</strong>мост<strong>и</strong> <strong>в</strong><strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я но<strong>в</strong>ого<br />
параметра, не <strong>и</strong>спользуемого пр<strong>и</strong><br />
оп<strong>и</strong>сан<strong>и</strong><strong>и</strong> трещ<strong>и</strong>н, полученных трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онным<br />
методом на трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных<br />
месторожден<strong>и</strong>ях. Этот параметр<br />
определяет пространст<strong>в</strong>о месторожден<strong>и</strong>я,<br />
ох<strong>в</strong>аченное процессом <strong>и</strong>нтенс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
<strong>и</strong> обозначается как SRV<br />
(Stimulation Reservoir Volume) [3, 7]. Теорет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е<br />
<strong>и</strong> практ<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е попытк<strong>и</strong><br />
дать определен<strong>и</strong>е <strong>и</strong> оп<strong>и</strong>сать процесс<br />
образо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я трёхмерной с<strong>и</strong>стемы трещ<strong>и</strong>н на месторож-<br />
ден<strong>и</strong>ях “сланце<strong>в</strong>ого” т<strong>и</strong>па поз<strong>в</strong>ол<strong>и</strong>л<strong>и</strong> устано<strong>в</strong><strong>и</strong>ть, что:<br />
• метод Slickwater Fracturing <strong>в</strong> сланцах пр<strong>и</strong><strong>в</strong>од<strong>и</strong>т к<br />
образо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ю с<strong>и</strong>стемы трещ<strong>и</strong>н <strong>в</strong> большом пространст<strong>в</strong>е<br />
под<strong>в</strong>ергаемого разры<strong>в</strong>у <strong>и</strong>нтер<strong>в</strong>ала;<br />
• чтобы попытаться оп<strong>и</strong>сать геометр<strong>и</strong>ю с<strong>и</strong>стемы<br />
трещ<strong>и</strong>н, необход<strong>и</strong>мо <strong>в</strong>ест<strong>и</strong> м<strong>и</strong>кросейсм<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е<br />
<strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>в</strong> ходе разры<strong>в</strong>а пласта;<br />
• площадь сформ<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анной с<strong>и</strong>стемы трещ<strong>и</strong>н <strong>в</strong><br />
10-100 раз больше, чем трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онные трещ<strong>и</strong>ны с<br />
д<strong>в</strong>умя крыльям<strong>и</strong>;<br />
• <strong>и</strong>меющ<strong>и</strong>еся модел<strong>и</strong> непр<strong>и</strong>годны для план<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
г<strong>и</strong>дра<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ческого разры<strong>в</strong>а пласта методом<br />
Slickwater Fracturing <strong>в</strong> месторожден<strong>и</strong>ях сланце<strong>в</strong>ого<br />
т<strong>и</strong>па.<br />
Следующ<strong>и</strong>м, очень <strong>в</strong>ажным, с точк<strong>и</strong> зрен<strong>и</strong>я эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ност<strong>и</strong><br />
разры<strong>в</strong>а, <strong>в</strong>опросом я<strong>в</strong>ляется перенос закладочного<br />
матер<strong>и</strong>ала. В случае пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>я ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong><br />
<strong>в</strong>язкостью не более 10 cP, доб<strong>и</strong>ться пр<strong>и</strong>сутст<strong>в</strong><strong>и</strong>я закладк<strong>и</strong><br />
<strong>в</strong> технолог<strong>и</strong>ческой ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong> <strong>в</strong>о <strong>в</strong>з<strong>в</strong>ешенном состоян<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
не<strong>в</strong>озможно. Ед<strong>и</strong>нст<strong>в</strong>енно <strong>в</strong>озможным решен<strong>и</strong>ем<br />
я<strong>в</strong>ляется пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>е закладк<strong>и</strong> с <strong>в</strong>озможно более н<strong>и</strong>зкой<br />
плотностью. Част<strong>и</strong>чно огран<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ть гра<strong>в</strong><strong>и</strong>тац<strong>и</strong>онное<br />
оседан<strong>и</strong>е можно, уменьшая размер зерен закладк<strong>и</strong>.<br />
Проблема переноса закладк<strong>и</strong> <strong>в</strong> очень узк<strong>и</strong>х трещ<strong>и</strong>нах<br />
с помощью ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong> н<strong>и</strong>зкой <strong>в</strong>язкост<strong>и</strong>, закач<strong>и</strong><strong>в</strong>аемой<br />
с больш<strong>и</strong>м расходом, была многократно <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ана<br />
<strong>в</strong> лаборатор<strong>и</strong>ях. Устано<strong>в</strong>лено, что <strong>в</strong> так<strong>и</strong>х усло<strong>в</strong><strong>и</strong>ях закладка,<br />
закач<strong>и</strong><strong>в</strong>аемая <strong>в</strong> пер<strong>в</strong>ой парт<strong>и</strong><strong>и</strong>, оседает бл<strong>и</strong>зко<br />
от ст<strong>в</strong>ола, а её последующ<strong>и</strong>е порц<strong>и</strong><strong>и</strong> “скользя” по осаж-<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
63
64<br />
Технолог<strong>и</strong>ческая<br />
ж<strong>и</strong>дкость<br />
денной закладке, переносятся ж<strong>и</strong>дкостью <strong>в</strong> более отдалённые<br />
участк<strong>и</strong> трещ<strong>и</strong>ны.<br />
Из этого следует, что перенос закладк<strong>и</strong> про<strong>и</strong>сход<strong>и</strong>т<br />
<strong>в</strong> обратном порядке, чем пр<strong>и</strong> трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онном разры<strong>в</strong>е<br />
пласта, где ранее закач<strong>и</strong><strong>в</strong>аемый закладочный матер<strong>и</strong>ал<br />
оказы<strong>в</strong>ается <strong>в</strong> самом отдалённом участке <strong>в</strong> трещ<strong>и</strong>не.<br />
Это пр<strong>и</strong><strong>в</strong>од<strong>и</strong>т к необход<strong>и</strong>мост<strong>и</strong> <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>я стратег<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
нагнетан<strong>и</strong>я. Из<strong>в</strong>естно, что одной <strong>и</strong>з самых <strong>в</strong>ажных целей<br />
разры<strong>в</strong>а пласта я<strong>в</strong>ляется получен<strong>и</strong>е <strong>в</strong>ысокой про<strong>в</strong>од<strong>и</strong>мост<strong>и</strong><br />
трещ<strong>и</strong>ны на стенке ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны. Поэтому <strong>в</strong> трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онном<br />
разры<strong>в</strong>е пласта на последнем этапе закачк<strong>и</strong><br />
доба<strong>в</strong>ляются макс<strong>и</strong>мальные концентрац<strong>и</strong><strong>и</strong> закладк<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
на<strong>и</strong>больш<strong>и</strong>е размеры зерен, чтобы он<strong>и</strong> оказал<strong>и</strong>сь на<br />
<strong>в</strong>ходе <strong>в</strong> трещ<strong>и</strong>ну. Желая дост<strong>и</strong>чь той же цел<strong>и</strong> пр<strong>и</strong> разры<strong>в</strong>е<br />
пласта нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных месторожден<strong>и</strong>й, самые<br />
больш<strong>и</strong>е размеры зерен <strong>и</strong> макс<strong>и</strong>мальная концентрац<strong>и</strong>я<br />
должны пр<strong>и</strong>меняться на пер<strong>в</strong>ом этапе закачк<strong>и</strong>. Иногда<br />
пр<strong>и</strong>меняется также трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онное модел<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е этапо<strong>в</strong><br />
закачк<strong>и</strong>.<br />
Для с<strong>и</strong>стемы трещ<strong>и</strong>н, образующейся <strong>в</strong> процессе<br />
г<strong>и</strong>дра<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ческого разры<strong>в</strong>а пласта на нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онном<br />
месторожден<strong>и</strong><strong>и</strong>, характерна очень малая раскрытость.<br />
Это <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ает необход<strong>и</strong>мость <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ать закладку<br />
с малым <strong>и</strong>л<strong>и</strong> очень малым д<strong>и</strong>аметром зерен. Пр<strong>и</strong>н<strong>и</strong>-<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
Табл<strong>и</strong>ца 1. Схема <strong>в</strong>ыполнен<strong>и</strong>я разры<strong>в</strong>а пласта <strong>в</strong> сланцах<br />
Концентрац<strong>и</strong>я<br />
закладк<strong>и</strong><br />
[кг/м 3 ]<br />
В<strong>и</strong>д закладк<strong>и</strong><br />
Объем ж<strong>и</strong>дкость<br />
[м 3 ]<br />
Slickwater-подушка 0 - 227<br />
Кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о закладк<strong>и</strong><br />
[кг]<br />
Slickwater 36 Песок 100 меш 22 774<br />
Slickwater 60 Песок 100 меш 22 1290<br />
Slickwater 72 Песок 100 меш 32 2324<br />
Slickwater 84 Песок 100 меш 32 2711<br />
Slickwater 96 Песок 100 меш 53 5073<br />
Slickwater 108 Песок 100 меш 76 8154<br />
Slickwater 120 Песок 100 меш 97 11551<br />
Slickwater 132 Песок 100 меш 140 18437<br />
Slickwater 144 Песок 100 меш 193 27723<br />
Slickwater 156 Песок 100 меш 193 30034<br />
Slickwater 156 Песок 20/40 меш 193 30034<br />
Slickwater-тампон<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е 0 -<br />
Всего 1280 138105<br />
мая, кроме того, <strong>в</strong>о <strong>в</strong>н<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>е, н<strong>и</strong>зк<strong>и</strong>е концентрац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
закладочного матер<strong>и</strong>ала <strong>в</strong> закач<strong>и</strong><strong>в</strong>аемой технолог<strong>и</strong>ческой<br />
ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong>, <strong>в</strong>стает проблема получен<strong>и</strong>я трещ<strong>и</strong>н<br />
необход<strong>и</strong>мой про<strong>в</strong>од<strong>и</strong>мост<strong>и</strong>. Он<strong>и</strong>, несомненно, будут<br />
<strong>в</strong>о много раз мельче, чем трещ<strong>и</strong>ны на трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных<br />
месторожден<strong>и</strong>ях; однако, он<strong>и</strong> не будут по<strong>в</strong>реждены<br />
остаткам<strong>и</strong> пол<strong>и</strong>мера <strong>и</strong> ф<strong>и</strong>льтро<strong>в</strong>альным осадком т. н.<br />
filter cake. В случае трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных месторожден<strong>и</strong>й нарушен<strong>и</strong>е<br />
про<strong>в</strong>од<strong>и</strong>мост<strong>и</strong> может дост<strong>и</strong>гать 95%. Образо<strong>в</strong>а<strong>в</strong>шаяся<br />
на нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онном месторожден<strong>и</strong><strong>и</strong> с<strong>и</strong>стема<br />
трещ<strong>и</strong>н н<strong>и</strong>зкой про<strong>в</strong>од<strong>и</strong>мост<strong>и</strong> может быть столь<br />
же про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>тельной, как трещ<strong>и</strong>на с <strong>в</strong>ысокой про<strong>в</strong>од<strong>и</strong>мостью<br />
<strong>и</strong> больш<strong>и</strong>м<strong>и</strong> по<strong>в</strong>режден<strong>и</strong>ям<strong>и</strong> на трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онном<br />
месторожден<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
Интенс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>я нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных месторожден<strong>и</strong>й<br />
пр<strong>и</strong><strong>в</strong>ела к огромному прогрессу также <strong>в</strong> област<strong>и</strong><br />
закладочных матер<strong>и</strong>ало<strong>в</strong>. Стремясь доб<strong>и</strong>ться как можно<br />
более эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ного заполнен<strong>и</strong>я с<strong>и</strong>стемы трещ<strong>и</strong>н<br />
<strong>и</strong> м<strong>и</strong>кротрещ<strong>и</strong>н, <strong>в</strong> коммерческ<strong>и</strong>й оборот был<strong>и</strong> <strong>в</strong><strong>в</strong>едены<br />
но<strong>в</strong>ые т<strong>и</strong>пы закладочных матер<strong>и</strong>ало<strong>в</strong>. Пер<strong>в</strong>ую такую<br />
группу предста<strong>в</strong>ляют собой закладочные матер<strong>и</strong>алы с<br />
плотностью, бл<strong>и</strong>зкой к плотност<strong>и</strong> <strong>в</strong>оды (1.05 г/см 3 ). Эт<strong>и</strong><br />
матер<strong>и</strong>алы практ<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong> пла<strong>в</strong>ают <strong>в</strong> ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong> разры<strong>в</strong>а,<br />
поз<strong>в</strong>оляя у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ть протяжённость трещ<strong>и</strong>н.
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
Следующую но<strong>в</strong>ую группу предста<strong>в</strong>ляют собой пор<strong>и</strong>стые<br />
закладочные матер<strong>и</strong>алы. Он<strong>и</strong> сн<strong>и</strong>жают плотность<br />
закладк<strong>и</strong> <strong>и</strong> откры<strong>в</strong>ают дополн<strong>и</strong>тельные каналы<br />
для потока <strong>газа</strong>.<br />
Следующей группой но<strong>в</strong>ых закладок я<strong>в</strong>ляются термопласт<strong>и</strong>чные<br />
матер<strong>и</strong>алы, меняющ<strong>и</strong>е с<strong>в</strong>ою форму под<br />
<strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>ем напряжен<strong>и</strong>й <strong>и</strong> температуры, стано<strong>в</strong>ясь<br />
более устойч<strong>и</strong><strong>в</strong>ым<strong>и</strong> к сж<strong>и</strong>мающ<strong>и</strong>м напряжен<strong>и</strong>ям. Выбор<br />
техн<strong>и</strong>к<strong>и</strong> заполнен<strong>и</strong>я закладкой, ее <strong>в</strong><strong>и</strong>да <strong>и</strong> концентрац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
<strong>в</strong>сегда будет делом <strong>и</strong>нженеро<strong>в</strong>, план<strong>и</strong>рующ<strong>и</strong>х разры<strong>в</strong><br />
пласта. Он<strong>и</strong> должны уч<strong>и</strong>ты<strong>в</strong>ать как техн<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е, так <strong>и</strong><br />
эконом<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е аспекты, пока наконец не будет <strong>и</strong>зобретен<br />
<strong>и</strong>деальный закладочный матер<strong>и</strong>ал: лёгк<strong>и</strong>й как <strong>в</strong>ода,<br />
т<strong>в</strong>ердый как алмаз <strong>и</strong> деше<strong>в</strong>ый как песок [3].<br />
Кроме со<strong>в</strong>ременной, <strong>и</strong> со<strong>в</strong>ершенно отл<strong>и</strong>чной от<br />
трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онной, технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> г<strong>и</strong>дра<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ческого разры<strong>в</strong><br />
пласта на нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных месторожден<strong>и</strong>ях, большой<br />
прогресс дост<strong>и</strong>гнут <strong>в</strong> област<strong>и</strong> методо<strong>в</strong> подгото<strong>в</strong>к<strong>и</strong> ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>н<br />
к разры<strong>в</strong>у. Одн<strong>и</strong>м <strong>и</strong>з так<strong>и</strong>х методо<strong>в</strong> я<strong>в</strong>ляется пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>е<br />
со<strong>в</strong>ременной арматуры для ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>н т<strong>и</strong>па<br />
STMSS (Single Trip Multi Stimulation System) [1]. Эта с<strong>и</strong>стема<br />
пр<strong>и</strong>меняется <strong>в</strong> осно<strong>в</strong>ном, на необсаженных гор<strong>и</strong>зонтальных<br />
ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>нах, <strong>в</strong>скры<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онные<br />
месторожден<strong>и</strong>я, требующ<strong>и</strong>е про<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я многократного<br />
г<strong>и</strong>дра<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ческого разры<strong>в</strong>а пласта. Это <strong>в</strong><strong>и</strong>д колонны-х<strong>в</strong>осто<strong>в</strong><strong>и</strong>ка,<br />
под<strong>в</strong>еш<strong>и</strong><strong>в</strong>аемого <strong>в</strong> последней колонне<br />
обсадных труб <strong>в</strong>ерт<strong>и</strong>кальной част<strong>и</strong> ст<strong>в</strong>ола. Пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>е<br />
такой арматуры поз<strong>в</strong>оляет обойт<strong>и</strong>сь без спуска труб <strong>в</strong><br />
гор<strong>и</strong>зонтальный участок, цемент<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я эт<strong>и</strong>х труб,<br />
перфор<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я, а также спуска <strong>и</strong> устано<strong>в</strong>к<strong>и</strong> пакеро<strong>в</strong><br />
для каждой операц<strong>и</strong><strong>и</strong>. Кроме того, после спуска соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>м<br />
образом подгото<strong>в</strong>ленного STMSS (с пакерам<strong>и</strong>,<br />
устано<strong>в</strong>ленным<strong>и</strong> для разры<strong>в</strong>о<strong>в</strong> <strong>в</strong> данной ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>не),<br />
размещен<strong>и</strong>я <strong>и</strong> под<strong>в</strong>еш<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я его <strong>в</strong> трубах, а также<br />
устано<strong>в</strong>к<strong>и</strong> пакеро<strong>в</strong> для разры<strong>в</strong>а, буро<strong>в</strong>ое устройст<strong>в</strong>о<br />
может быть перенесено на другое место. Все последующ<strong>и</strong>е<br />
г<strong>и</strong>дра<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е разры<strong>в</strong>ы <strong>в</strong>ыполняются с помощью<br />
упра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я потокам<strong>и</strong> <strong>в</strong> STMSS.<br />
В настоящей публ<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> предста<strong>в</strong>лены осно<strong>в</strong>ные<br />
проблемы, с<strong>в</strong>язанные с <strong>и</strong>нтенс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ей нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных<br />
месторожден<strong>и</strong>й. Эт<strong>и</strong> месторожден<strong>и</strong>я требуют нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онного<br />
подхода, а также нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онной технолог<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
<strong>и</strong> техн<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong>нтенс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong>. В качест<strong>в</strong>е крайне<br />
нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онного подхода к работам по г<strong>и</strong>дра<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ческому<br />
разры<strong>в</strong>у пласта месторожден<strong>и</strong>й <strong>в</strong> сланце<strong>в</strong>ых<br />
породах можно пр<strong>и</strong><strong>в</strong>ест<strong>и</strong> реальный пр<strong>и</strong>мер: пр<strong>и</strong> <strong>и</strong>нтенс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
формац<strong>и</strong><strong>и</strong> Codell <strong>в</strong> бассейне Колорадо<br />
было устано<strong>в</strong>лено, что лучш<strong>и</strong>й результат г<strong>и</strong>дра<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ческого<br />
разры<strong>в</strong>а пласта получают пр<strong>и</strong> разработке ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны<br />
пр<strong>и</strong>мерно через д<strong>в</strong>а месяца после операц<strong>и</strong><strong>и</strong>! Часто<br />
<strong>в</strong>ыполняется также т. н. г<strong>и</strong>бр<strong>и</strong>дные разры<strong>в</strong>ы. После небольшого<br />
кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>а подушк<strong>и</strong> нач<strong>и</strong>нается закачка закладк<strong>и</strong>,<br />
сер<strong>и</strong>ям<strong>и</strong>, попеременно с сер<strong>и</strong>ям<strong>и</strong> без закладк<strong>и</strong><br />
(sweep stage), которые помогают перенест<strong>и</strong> закачанную<br />
ранее закладку глубже <strong>в</strong> трещ<strong>и</strong>ну. Для пр<strong>и</strong>мера <strong>в</strong> табл<strong>и</strong>-<br />
це 1 пр<strong>и</strong><strong>в</strong>едена схема т<strong>и</strong>п<strong>и</strong>чного г<strong>и</strong>дра<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ческого разры<strong>в</strong>а<br />
пласта <strong>в</strong> сланце.<br />
Обобщая предста<strong>в</strong>ленные проблемы, с<strong>в</strong>язанные с<br />
г<strong>и</strong>дра<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м разры<strong>в</strong>ом пласто<strong>в</strong> нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных<br />
месторожден<strong>и</strong>й, можно сформул<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать следующ<strong>и</strong>е<br />
<strong>в</strong>ы<strong>в</strong>оды:<br />
• г<strong>и</strong>дра<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й разры<strong>в</strong> пласта с помощью мало<strong>в</strong>язкой<br />
рабочей ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong> на <strong>в</strong>одной осно<strong>в</strong>е я<strong>в</strong>ляется<br />
эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ным методом <strong>и</strong>нтенс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> добыч<strong>и</strong><br />
на нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных месторожден<strong>и</strong>ях;<br />
• эт<strong>и</strong> операц<strong>и</strong><strong>и</strong> требуют <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я больш<strong>и</strong>х<br />
объёмо<strong>в</strong> рабочей ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong> <strong>и</strong> закладк<strong>и</strong>, а также<br />
большого расхода закачк<strong>и</strong>;<br />
• осно<strong>в</strong>ным методом оценк<strong>и</strong> геометр<strong>и</strong><strong>и</strong> с<strong>и</strong>стемы<br />
сформ<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анных трещ<strong>и</strong>н я<strong>в</strong>ляется метод создан<strong>и</strong>я<br />
карт м<strong>и</strong>кросейсм<strong>и</strong>ческого район<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я;<br />
• разры<strong>в</strong>ы, <strong>в</strong>ыполняемые с помощью мало<strong>в</strong>язкой<br />
<strong>в</strong>оды на нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных месторожден<strong>и</strong>ях, не<br />
могут план<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>аться с помощью <strong>и</strong>м<strong>и</strong>таторо<strong>в</strong>, пр<strong>и</strong>меняемых<br />
для трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных месторожден<strong>и</strong>й <strong>и</strong><br />
методо<strong>в</strong>;<br />
• метод переноса <strong>и</strong> прода<strong>в</strong>л<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я закладк<strong>и</strong> <strong>в</strong> трещ<strong>и</strong>ны<br />
на нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных месторожден<strong>и</strong>ях со<strong>в</strong>ершенно<br />
отл<strong>и</strong>чен от порядка эт<strong>и</strong>х операц<strong>и</strong>й <strong>в</strong> трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных<br />
случаях;<br />
• со<strong>в</strong>ершенст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>нтенс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
добыч<strong>и</strong> на нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных месторожден<strong>и</strong>ях пр<strong>и</strong><strong>в</strong>ело<br />
к пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>ю но<strong>в</strong>ых <strong>в</strong><strong>и</strong>до<strong>в</strong> нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных<br />
закладочных матер<strong>и</strong>ало<strong>в</strong>;<br />
• со<strong>в</strong>ершенст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е технолог<strong>и</strong>й <strong>в</strong>ыполнен<strong>и</strong>я разры<strong>в</strong>а<br />
на этого т<strong>и</strong>па месторожден<strong>и</strong>ях пр<strong>и</strong><strong>в</strong>ело к поя<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>ю<br />
но<strong>в</strong>ых методо<strong>в</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>нструменто<strong>в</strong> <strong>в</strong>ыполнен<strong>и</strong>я<br />
г<strong>и</strong>дра<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ческого разры<strong>в</strong>а пласта.<br />
Л<strong>и</strong>тература<br />
А<strong>в</strong>тор я<strong>в</strong>ляется научным работн<strong>и</strong>ком<br />
Инст<strong>и</strong>тута <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong> / ф<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ал Кросно<br />
1) Contreras J.D., Dust D.G., Harris T., Watson D.R. “High impact techniques<br />
and technology increase ultimate recovery in tight formation” SPE 115081;<br />
2008.<br />
2) Cramer D.D. “Stimulating unconventional reservoirs: lesson learned,<br />
successful practices, areas for improvement” SPE 114172, 2008<br />
3) McLennan J.D., Green S.J., Bai M., “Proppant placement during tight shale<br />
stimulation literature revive and speculation”, ARMA 08-355, 2008<br />
4) Paktinat J., Pinkhouse J.A., Johanson N., Williams C., Lash G.G., Penny G.S.,<br />
Goff D.A. “Case study: optimizing hydraulic fracturing performance in<br />
northeastern United States fractured shale formation”, SPE 104306, 2006<br />
5) Palish T.T., Vincent M.C., Handren P.J. “Slickwater fracturing – food for<br />
thought”, SPE 115766, 2008<br />
6)<br />
Warpinsky N.R., Mayerhofer M.J., Vincent M.C., Ciopolla C.L., Lolon E.P.<br />
“Stimulating Unconvencional Reservoirs: Matrix network growth while<br />
optimazing fracture conductivity”, SPE 114173, 2008<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
6
66<br />
Отр<strong>и</strong>цательное <strong>в</strong>л<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>е <strong>и</strong>меет также с<strong>и</strong>льный<br />
рост эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>онност<strong>и</strong> эконом<strong>и</strong>к раз<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>хся<br />
стран, а также отсутст<strong>в</strong><strong>и</strong>е абсолютной у<strong>в</strong>еренност<strong>и</strong><br />
о пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>нах <strong>и</strong> будущ<strong>и</strong>х последст<strong>в</strong><strong>и</strong>й <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>й<br />
кл<strong>и</strong>мата. С другой стороны, нельзя отказаться<br />
от пра<strong>в</strong>оты пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>я пра<strong>в</strong><strong>и</strong>ла предосторожност<strong>и</strong>,<br />
так же как <strong>и</strong> не удастся пренебречь я<strong>в</strong>ным ростом<br />
концентрац<strong>и</strong><strong>и</strong> тепл<strong>и</strong>чных газо<strong>в</strong> <strong>в</strong> атмосфере<br />
(р<strong>и</strong>с. 1).<br />
Кл<strong>и</strong>матолого<strong>в</strong> беспоко<strong>и</strong>т ус<strong>и</strong>лен<strong>и</strong>е с<strong>и</strong>льных метеоролог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
я<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>й соб<strong>и</strong>рающ<strong>и</strong>х траг<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й<br />
урожай, а также рост средн<strong>и</strong>х температур на Земле,<br />
которые могут за<strong>в</strong><strong>и</strong>сеть от роста концентрац<strong>и</strong><strong>и</strong> тепл<strong>и</strong>чных<br />
газо<strong>в</strong> <strong>в</strong> атмосфере. В с<strong>в</strong>яз<strong>и</strong> с эт<strong>и</strong>м м<strong>и</strong>р моб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зует<br />
с<strong>и</strong>лы для предупред<strong>и</strong>тельных <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>спосабл<strong>и</strong><strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х<br />
дейст<strong>в</strong><strong>и</strong>й.<br />
Предложённая <strong>в</strong> 1992 году на “Самм<strong>и</strong>те Земл<strong>и</strong>” <strong>в</strong><br />
Р<strong>и</strong>о-де-Жанейро „Рамочная кон<strong>в</strong>енц<strong>и</strong>я Орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
Значен<strong>и</strong>е учёта эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> метана <strong>в</strong> секторе добыч<strong>и</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong>, а также<br />
роль <strong>и</strong>змерен<strong>и</strong>я эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>й <strong>в</strong> точност<strong>и</strong> учёта<br />
Тепл<strong>и</strong>чные газы прот<strong>и</strong><strong>в</strong> Земл<strong>и</strong><br />
CO2 [ppm]<br />
ЕЖИ РАХВАЛЬСКИ<br />
Задержка глобального отеплен<strong>и</strong>я с одной стороны кажется одной <strong>и</strong>з гла<strong>в</strong>ных<br />
<strong>и</strong> <strong>в</strong>месте с тем трудной задачей со<strong>в</strong>ременной ц<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Прот<strong>и</strong><strong>в</strong> ее<br />
осущест<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я дейст<strong>в</strong>уют прежде <strong>в</strong>сего огромные расходы по огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>ю<br />
эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> тепл<strong>и</strong>чных газо<strong>в</strong> <strong>в</strong> раз<strong>в</strong><strong>и</strong>тых странах, <strong>в</strong> которых <strong>и</strong>меется я<strong>в</strong>ная нех<strong>в</strong>атка<br />
общест<strong>в</strong>енной моб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> для <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>я образцо<strong>в</strong> продукц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
потреблен<strong>и</strong>я на благопр<strong>и</strong>ятные ддя пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>к<strong>и</strong> эконом<strong>и</strong><strong>и</strong> ресурсо<strong>в</strong> <strong>и</strong> энерг<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
360<br />
340<br />
320<br />
300<br />
280<br />
260<br />
Р<strong>и</strong>с. 1. Рост концентрац<strong>и</strong><strong>и</strong> тепл<strong>и</strong>чных газо<strong>в</strong> <strong>в</strong> атмосфере <strong>в</strong> пер<strong>и</strong>од промышленной эры<br />
объед<strong>и</strong>нённых Нац<strong>и</strong>й” об <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong><strong>и</strong> кл<strong>и</strong>мата, была<br />
пр<strong>и</strong>нята 21 марта 1994 г. по рат<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> 50 члено<strong>в</strong>,<br />
которые обязал<strong>и</strong>сь до огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>я эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> тепл<strong>и</strong>чных<br />
газо<strong>в</strong> до уро<strong>в</strong>ня не угрожающего небезопасным,<br />
антропоген<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>ям кл<strong>и</strong>мата планеты. С<br />
1995 г. соб<strong>и</strong>раются ежегодные Конференц<strong>и</strong><strong>и</strong> сторон<br />
кон<strong>в</strong>енц<strong>и</strong><strong>и</strong> (COP), цель которых определен<strong>и</strong>е задач<br />
<strong>и</strong> мон<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е прогресса дейст<strong>в</strong><strong>и</strong>й <strong>в</strong> пользу<br />
задержк<strong>и</strong> глобального отеплен<strong>и</strong>я. В 1997 году <strong>в</strong>о<br />
<strong>в</strong>ремя COP-3 был пр<strong>и</strong>нят „К<strong>и</strong>отск<strong>и</strong>й протокол” наклады<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>й<br />
на <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анные страны<br />
конкретные обязательст<strong>в</strong>а по сокращен<strong>и</strong>ю эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
Он<strong>и</strong> обязы<strong>в</strong>ал<strong>и</strong>сь до сокращен<strong>и</strong>я <strong>в</strong> 2008-2012 годах<br />
эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> тепл<strong>и</strong>чных газо<strong>в</strong> не менее чем на 5% относ<strong>и</strong>тельно<br />
уро<strong>в</strong>ня эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> с 1990 года. Протокол<br />
был пр<strong>и</strong>нят <strong>в</strong> 2005 году по рат<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> 55 членам<strong>и</strong><br />
UNFCCC (общая эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>я <strong>в</strong> странах-членах соста<strong>в</strong>ляет<br />
55% глобальной эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> тепл<strong>и</strong>чных газо<strong>в</strong>).<br />
CH4 [ppb]<br />
1750<br />
1500<br />
1250<br />
1000<br />
750
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
Орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ей, которая предоста<strong>в</strong>ляет техн<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е<br />
знан<strong>и</strong>я по <strong>в</strong>опросам <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>й кл<strong>и</strong>мата, а также<br />
контрол<strong>и</strong>рует отечест<strong>в</strong>енный учёт эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong>, я<strong>в</strong>ляется<br />
дейст<strong>в</strong>ующая с 1988 г. Межпра<strong>в</strong><strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>енная<br />
группа эксперто<strong>в</strong> по <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>ю кл<strong>и</strong>мата (IPCC). Ее<br />
рекомендац<strong>и</strong><strong>и</strong> по учёту <strong>и</strong> пер<strong>и</strong>од<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е рапорты<br />
(Assessment Reports AR) я<strong>в</strong>ляются базой для решен<strong>и</strong>я<br />
<strong>в</strong>опросо<strong>в</strong> касающ<strong>и</strong>хся работ <strong>в</strong> пользу остано<strong>в</strong>к<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>й кл<strong>и</strong>мата.<br />
Чет<strong>в</strong>ёртый рапорт (AR 4) опубл<strong>и</strong>ко<strong>в</strong>анный <strong>в</strong> 2007<br />
году:<br />
• с<strong>в</strong><strong>и</strong>детельст<strong>в</strong>ует, что наступающее глобальное<br />
<strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>е кл<strong>и</strong>мата, с <strong>в</strong>ероятностью соста<strong>в</strong>ляющей<br />
более 90%, может быть пр<strong>и</strong>п<strong>и</strong>сана<br />
антропоген<strong>и</strong>ческой эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> тепл<strong>и</strong>чных газо<strong>в</strong><br />
(<strong>в</strong>ероятность, что её <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ают естест<strong>в</strong>енные<br />
факторы оценена пр<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>з<strong>и</strong>тельно на 5%),<br />
•<br />
содерж<strong>и</strong>т прогноз на XXI <strong>в</strong>., касающ<strong>и</strong>йся роста<br />
температуры (с 1,8°C до 4,0°C с <strong>в</strong>озможностью<br />
<strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>я с 1,1°C до 6,4°C), по<strong>в</strong>ышен<strong>и</strong>я уро<strong>в</strong>ня<br />
океанск<strong>и</strong>х <strong>в</strong>од (с 28 см до 42 см), <strong>в</strong>ыступлен<strong>и</strong>я<br />
жары <strong>и</strong> с<strong>и</strong>льных осадко<strong>в</strong> (с <strong>в</strong>ероятностью<br />
касающейся 90%), роста <strong>и</strong>нтенс<strong>и</strong><strong>в</strong>ност<strong>и</strong> троп<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
ц<strong>и</strong>клоно<strong>в</strong> (с <strong>в</strong>ероятностью большей<br />
чем 66%).<br />
Пра<strong>в</strong><strong>и</strong>ла учёта эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
тепл<strong>и</strong>чных газо<strong>в</strong> <strong>и</strong> его значен<strong>и</strong>е<br />
Осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем оценк<strong>и</strong> р<strong>и</strong>ска с<strong>в</strong>язанного с <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>ям<strong>и</strong><br />
кл<strong>и</strong>мата я<strong>в</strong>ляется честный (по ед<strong>и</strong>ным<br />
пра<strong>в</strong><strong>и</strong>лам) учёт эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> тепл<strong>и</strong>чных газо<strong>в</strong>. Дейст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>е<br />
<strong>в</strong> настоящее <strong>в</strong>ремя пра<strong>в</strong><strong>и</strong>ла учёта предста<strong>в</strong>лены<br />
<strong>в</strong> документе „2006 IPCC Guidelines for National<br />
Greenhouse Gas Inventories”, перед которым <strong>в</strong> 2002 г.<br />
было <strong>и</strong>здано <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е „Background Papers. IPCC<br />
Expert Meetings on Good Practice Guidance and<br />
Uncertainty Management in National Greenhouse Gas<br />
Inventories”.<br />
В соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> с эт<strong>и</strong>м<strong>и</strong> документам<strong>и</strong>, учёт эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
для данного сегмента можно <strong>в</strong>ест<strong>и</strong> на трёх<br />
разных уро<strong>в</strong>нях отл<strong>и</strong>чающ<strong>и</strong>хся степенью обстоятельност<strong>и</strong>.<br />
Самый прямой подход заключается <strong>в</strong><br />
пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong><strong>и</strong> агрег<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анного коэфф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ента эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
отнесённого к коэфф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>енту акт<strong>и</strong><strong>в</strong>ност<strong>и</strong> характер<strong>и</strong>зующего<br />
<strong>в</strong>есь сегмент, напр. размеры про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а,<br />
кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о оборудо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>в</strong> данном<br />
сегменте. Более сложный подход состо<strong>и</strong>т <strong>и</strong>з детального<br />
учёта <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong> <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>я коэфф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>енто<strong>в</strong><br />
эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>й характер<strong>и</strong>зующ<strong>и</strong>х отдельные <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>к<strong>и</strong>,<br />
определённые <strong>в</strong> результате <strong>и</strong>змерен<strong>и</strong>я <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
<strong>в</strong>зятых <strong>и</strong>з л<strong>и</strong>тературных данных.<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
67
68<br />
Следо<strong>в</strong>ательно эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>я по данному сегменту<br />
промышленност<strong>и</strong> Е, <strong>и</strong>л<strong>и</strong> по отдельной его част<strong>и</strong>,<br />
рассч<strong>и</strong>ты<strong>в</strong>ается как сумма эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>й по отдельным<br />
<strong>в</strong><strong>и</strong>дам <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong>. А эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>я по данному <strong>в</strong><strong>и</strong>ду <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong><br />
я<strong>в</strong>ляется про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>ем определённого<br />
спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ческого для н<strong>и</strong>х коэфф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ента эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> EFi<br />
<strong>и</strong> коэфф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ента акт<strong>и</strong><strong>в</strong>ност<strong>и</strong> AFi:<br />
Переч<strong>и</strong>сленные <strong>в</strong>ыше документы подают не<br />
только метод<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е пра<strong>в</strong><strong>и</strong>ла, но также коэфф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>енты<br />
эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> как агрег<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анные, так <strong>и</strong> <strong>в</strong> разб<strong>и</strong><strong>в</strong>ке<br />
на отдельные подсекторы <strong>и</strong> <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>к<strong>и</strong>. Нужно однако<br />
подчеркнуть, что рекомендо<strong>в</strong>анные коэфф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>енты<br />
эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong>, особенно агрег<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анные (но не<br />
только), знач<strong>и</strong>тельно отл<strong>и</strong>чаются, что <strong>и</strong>ллюстр<strong>и</strong>руют<br />
табл<strong>и</strong>цы 1 <strong>и</strong> 2. Разн<strong>и</strong>цы могут соста<strong>в</strong>лять даже д<strong>в</strong>а<br />
разряда <strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ны.<br />
Добросо<strong>в</strong>естный (осно<strong>в</strong>анный на ед<strong>и</strong>ных пра<strong>в</strong><strong>и</strong>лах)<br />
учёт отечест<strong>в</strong>енных эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>й тепл<strong>и</strong>чных га-<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
Табл<strong>и</strong>ца 1. Пр<strong>и</strong>мерные значен<strong>и</strong>я агрег<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анных коэфф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>енто<strong>в</strong> эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
Про<strong>и</strong>схожден<strong>и</strong>е данных о коэфф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ентах<br />
эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
Revised 1996 IPCC Guidelines<br />
for National Greenhouse Gas<br />
Inventories<br />
IPCC/OECD/IEA Programme<br />
on National Greenhouse Gas<br />
Inventories<br />
Категор<strong>и</strong>я <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong> эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> Значен<strong>и</strong>е коэфф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ента эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
Сегменты переработк<strong>и</strong>, пересылк<strong>и</strong>,<br />
склад<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>и</strong> распределен<strong>и</strong>я<br />
пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> <strong>в</strong> Западной Е<strong>в</strong>ропе<br />
Сегменты переработк<strong>и</strong>, пересылк<strong>и</strong>,<br />
склад<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>и</strong> распределен<strong>и</strong>я<br />
пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> <strong>в</strong> США <strong>и</strong> <strong>в</strong> Канаде<br />
Сегменты переработк<strong>и</strong>, пересылк<strong>и</strong>,<br />
склад<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>и</strong> распределен<strong>и</strong>я<br />
пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> <strong>в</strong> бы<strong>в</strong>шем СССР <strong>и</strong><br />
<strong>в</strong> странах Центральной <strong>и</strong> Восточной<br />
Е<strong>в</strong>ропы<br />
Сегменты переработк<strong>и</strong>, пересылк<strong>и</strong>,<br />
склад<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>и</strong> распределен<strong>и</strong>я<br />
пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> <strong>в</strong> остальных странах<br />
м<strong>и</strong>ра<br />
72 000 – 133 000 kg/PJ по отношен<strong>и</strong>ю<br />
к кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>у потребляемого <strong>газа</strong><br />
57 000 – 118 000 kg/PJ по отношен<strong>и</strong>ю<br />
к кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>у потребляемого <strong>газа</strong><br />
288 000 – 628 000 kg/PJ по отношен<strong>и</strong>ю<br />
к кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>у добы<strong>в</strong>аемого <strong>газа</strong><br />
118 000 kg/PJ по отношен<strong>и</strong>ю к кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>у<br />
потребляемого <strong>газа</strong> (<strong>в</strong> случае<br />
когда эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>я оцен<strong>и</strong><strong>в</strong>ается как<br />
небольшая)<br />
288 000 kg/PJ по отношен<strong>и</strong>ю к кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>у<br />
добы<strong>в</strong>аемого <strong>газа</strong> (<strong>в</strong> случае<br />
когда эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>я оцен<strong>и</strong><strong>в</strong>ается как<br />
большая)<br />
зо<strong>в</strong> <strong>в</strong> м<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ом масштабе я<strong>в</strong>ляется осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем<br />
оценк<strong>и</strong> рскр<strong>в</strong> с<strong>в</strong>язанных с <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>ям<strong>и</strong> кл<strong>и</strong>мата<br />
<strong>и</strong> эффекто<strong>в</strong> предпр<strong>и</strong>н<strong>и</strong>маемых дейст<strong>в</strong><strong>и</strong>й, а также<br />
функц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я так назы<strong>в</strong>аемых „смягчающ<strong>и</strong>х<br />
механ<strong>и</strong>змо<strong>в</strong>” („механ<strong>и</strong>змо<strong>в</strong> эласт<strong>и</strong>чност<strong>и</strong>”), так<strong>и</strong>х как<br />
торго<strong>в</strong>ля эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>ям<strong>и</strong> (ЕТ), проэколог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
<strong>в</strong> раз<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>хся странах (CDM), общ<strong>и</strong>е меры<br />
(JI), компенсац<strong>и</strong>я эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> результате акт<strong>и</strong><strong>в</strong>ац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
абсорбц<strong>и</strong><strong>и</strong> CO2 б<strong>и</strong>омассой.<br />
Не за<strong>в</strong><strong>и</strong>с<strong>и</strong>мо от рол<strong>и</strong> учёта эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> на международном<br />
уро<strong>в</strong>не, предложен<strong>и</strong>я по отечест<strong>в</strong>енному<br />
учёту также могут быть сущест<strong>в</strong>енным<strong>и</strong> для данной<br />
страны, предста<strong>в</strong>ляя осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е собст<strong>в</strong>енной<br />
<strong>в</strong>нутренней пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>к<strong>и</strong> касающейся эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> тепл<strong>и</strong>чных<br />
газо<strong>в</strong>, которая может быть более рестр<strong>и</strong>кц<strong>и</strong>онная,<br />
чем та <strong>в</strong>ытекающая <strong>и</strong>з международных<br />
обязательст<strong>в</strong>.<br />
Не за<strong>в</strong><strong>и</strong>с<strong>и</strong>мо от отечест<strong>в</strong>енных учёто<strong>в</strong> <strong>и</strong> контрол<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> тепл<strong>и</strong>чных газо<strong>в</strong> на центральном<br />
уро<strong>в</strong>не, пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ку сокращен<strong>и</strong>я эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
раз<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>в</strong>ают предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>я, на которых эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> тепл<strong>и</strong>чных<br />
газо<strong>в</strong> предста<strong>в</strong>ляют <strong>и</strong>л<strong>и</strong> сущест<strong>в</strong>енный эконом<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й<br />
аспект, <strong>и</strong>л<strong>и</strong> с<strong>в</strong><strong>и</strong>детельст<strong>в</strong>уют об <strong>и</strong>м<strong>и</strong>дже<br />
корпорац<strong>и</strong><strong>и</strong>.
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
Табл<strong>и</strong>ца 2. Пр<strong>и</strong>мерные коэфф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>енты эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> для сет<strong>и</strong> распределен<strong>и</strong>я<br />
Источн<strong>и</strong>к<br />
Report of Study Group 8.1 „Methane<br />
Emissions Caused by the Gas Industry World<br />
– Wide” 21st World Gas Conference June 6-9,<br />
2000, Nice, France<br />
Report of Study Group 8.1 „Methane<br />
Emissions Caused by the Gas Industry World<br />
– Wide” 21st World Gas Conference June 6-9,<br />
2000, Nice, France<br />
Kanada<br />
США<br />
Под эконом<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м соображен<strong>и</strong>ем сущест<strong>в</strong>енная<br />
разн<strong>и</strong>ца между расходам<strong>и</strong> по част<strong>и</strong> эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>й которые<br />
удалось <strong>и</strong>збежать (как <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онные, как<br />
<strong>и</strong> операц<strong>и</strong>онные) <strong>и</strong> расходам<strong>и</strong> с<strong>в</strong>язанным<strong>и</strong> с пользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем<br />
окружающей средой (оплаты за эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>ю)<br />
также – трудные порою для оценк<strong>и</strong> – расходам<strong>и</strong> по<br />
расш<strong>и</strong>рен<strong>и</strong>ю деятельност<strong>и</strong> сектора, с<strong>в</strong>язанные с сопрот<strong>и</strong><strong>в</strong>лен<strong>и</strong>ем<br />
общест<strong>в</strong>а не одобряющего неэколог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е<br />
решен<strong>и</strong>я.<br />
Идент<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>я <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong> <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
а также оценка её <strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ны <strong>в</strong> последующ<strong>и</strong>х годах,<br />
а также перечень <strong>и</strong>збегаемых эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>й могут<br />
быть постоянным<strong>и</strong> элементам<strong>и</strong> оценк<strong>и</strong> предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>й<br />
общест<strong>в</strong>ом, благодаря практ<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong> по<strong>в</strong>семестной<br />
теперь публ<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> рапорто<strong>в</strong> о деятельност<strong>и</strong><br />
предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>я (Environmental Reports, Health Safety<br />
Environment (HSE) Reports, Sustainable Development<br />
Reports, Corporate Social Responsibility (CSR) Reports).<br />
Эт<strong>и</strong> рапорты могут быть также б<strong>и</strong>летом/доказательст<strong>в</strong>ом<br />
заботы предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>й о окружающей среде.<br />
Немало<strong>в</strong>ажным аспектом может быть также забота<br />
о сотрудн<strong>и</strong>ках, особенно есл<strong>и</strong> эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>я тепл<strong>и</strong>чного<br />
<strong>газа</strong> может <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ать опасность для <strong>и</strong>х ж<strong>и</strong>зн<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
здоро<strong>в</strong>ья.<br />
Страна <strong>и</strong>л<strong>и</strong> оцен<strong>и</strong><strong>в</strong>аемая <strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>на<br />
эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
Эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> тепл<strong>и</strong>чных газо<strong>в</strong><br />
сектором добыч<strong>и</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong><br />
Коэфф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ент<br />
эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
12 000 м 3 /км д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>бьюторской<br />
сет<strong>и</strong><br />
15 600/км д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>бьюторской<br />
сет<strong>и</strong><br />
эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>я оцен<strong>и</strong><strong>в</strong>аемая как маленькая 100 м 3 /км<br />
эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>я оцен<strong>и</strong><strong>в</strong>аемая как умеренная 1000 м 3 /км<br />
эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>я оцен<strong>и</strong><strong>в</strong>аемая как большая 10 000 м 3 /км<br />
эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>я оцен<strong>и</strong><strong>в</strong>аемая как маленькая 1000 м 3 /станц<strong>и</strong>я<br />
эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>я оцен<strong>и</strong><strong>в</strong>аемая как умеренная 5000 м 3 /станц<strong>и</strong>я<br />
emisję oceniana jako duża 50 000 м 3 /станц<strong>и</strong>я<br />
Сектор добыч<strong>и</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong> эм<strong>и</strong>т<strong>и</strong>рует пре<strong>и</strong>мущест<strong>в</strong>енно<br />
метан, который после окс<strong>и</strong>да углерода<br />
я<strong>в</strong>ляется <strong>в</strong>торым агресс<strong>и</strong><strong>в</strong>ным газом <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>м<br />
опасность для кл<strong>и</strong>мата. Метан, это тепл<strong>и</strong>чный газ с<br />
тепл<strong>и</strong>чным потенц<strong>и</strong>алом (GWP) около 21-го раза <strong>в</strong>ысш<strong>и</strong>м<br />
от тепл<strong>и</strong>чного потенц<strong>и</strong>ала окс<strong>и</strong>да углерода.<br />
Эколог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й <strong>в</strong>ред <strong>в</strong>ыз<strong>в</strong>анный эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>ей 1 тонны<br />
метана оцен<strong>и</strong><strong>в</strong>ается на 100-520 USD по отношен<strong>и</strong>ю<br />
от 3,6 USD до 3,8 USD для CO2.<br />
Остальные тепл<strong>и</strong>чные газы <strong>в</strong> этом секторе <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
<strong>в</strong>ообще не эм<strong>и</strong>т<strong>и</strong>руются, <strong>и</strong>л<strong>и</strong> обычно <strong>в</strong> небольш<strong>и</strong>х<br />
кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>ах (окс<strong>и</strong>д углерода). Эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>я окс<strong>и</strong>да углерода<br />
<strong>в</strong> знач<strong>и</strong>тельных кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>ах может <strong>в</strong>стрет<strong>и</strong>ться<br />
только <strong>в</strong> случае сгоран<strong>и</strong>я <strong>в</strong> массо<strong>в</strong>ом масштабе<br />
пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> сопутст<strong>в</strong>ующего <strong>нефт<strong>и</strong></strong>; что <strong>в</strong>стречается<br />
<strong>в</strong>сё реже.<br />
Топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ным цепочкам пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> IPCC<br />
пр<strong>и</strong>п<strong>и</strong>сы<strong>в</strong>ает от 9% до 15% глобальных антропоген<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>й метана. Это ослабляет эколог<strong>и</strong>ческую<br />
аргументац<strong>и</strong>ю <strong>в</strong> пользу пр<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>тета пр<strong>и</strong>-<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
69
70<br />
менен<strong>и</strong>я пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong>. Следо<strong>в</strong>ательно эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
метана я<strong>в</strong>ляются одн<strong>и</strong>м <strong>и</strong>з сущест<strong>в</strong>енных аспекто<strong>в</strong><br />
почт<strong>и</strong> <strong>в</strong>о <strong>в</strong>сех элементах цепочк<strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ного пр<strong>и</strong>родного<br />
<strong>газа</strong>.<br />
По этому сектор <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong> должен стрем<strong>и</strong>ться<br />
к сокращен<strong>и</strong>ю эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> метана, но чтобы к этому<br />
про<strong>в</strong>ест<strong>и</strong> следует <strong>в</strong> пер<strong>в</strong>ую очередь <strong>и</strong>дент<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать<br />
<strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>к<strong>и</strong> эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong>, а затем оцен<strong>и</strong>ть <strong>и</strong>х <strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ну<br />
<strong>и</strong> про<strong>в</strong>ест<strong>и</strong> эконом<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й расчёт расходо<strong>в</strong> на<br />
огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>е эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
Истор<strong>и</strong>я учёта эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
метана <strong>в</strong> <strong>Польше</strong><br />
Учёт эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> метана <strong>в</strong> польской газо<strong>в</strong>ой промышленност<strong>и</strong><br />
не за<strong>в</strong>ершен до настоящего <strong>в</strong>ремен<strong>и</strong>. Дан-<br />
ные предоста<strong>в</strong>ляемые М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>в</strong>ом окружающей<br />
среды <strong>в</strong> IPCC осно<strong>в</strong>аны на оценках поспешно про<strong>в</strong>еденных<br />
<strong>в</strong> 1994 году группой отрасле<strong>в</strong>ых эксперто<strong>в</strong><br />
<strong>и</strong> Инст<strong>и</strong>тутом <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong>. Это была практ<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong><br />
ед<strong>и</strong>нст<strong>в</strong>енная работа, <strong>в</strong> которой уч<strong>и</strong>ты<strong>в</strong>ая дейст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>е<br />
тогда указан<strong>и</strong>я IPCC <strong>и</strong> актуальные (хотя <strong>и</strong> неполные)<br />
<strong>в</strong> 1994 г. данные об акт<strong>и</strong><strong>в</strong>ност<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стемы, а также<br />
осно<strong>в</strong>ы<strong>в</strong>аясь на коэфф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>енты эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong>, <strong>в</strong> больш<strong>и</strong>нст<strong>в</strong>е<br />
<strong>в</strong>зятые <strong>и</strong>з л<strong>и</strong>тературы, рассч<strong>и</strong>танные для 1992<br />
года размеры эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> коэфф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>енты эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> теп-<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
л<strong>и</strong>чных газо<strong>в</strong>: метана, окс<strong>и</strong>да углерода <strong>и</strong> летуч<strong>и</strong>х неметано<strong>в</strong>ых<br />
орган<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>й (NMVOC) по<br />
польскому сектору добыч<strong>и</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong>,<br />
переработке пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong>, пересылочных сетей<br />
этого <strong>газа</strong> <strong>и</strong> с распредел<strong>и</strong>тельных сетей.<br />
Собранные данные послуж<strong>и</strong>л<strong>и</strong> для расчёта полной<br />
эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> 164 Gg метана (<strong>в</strong> том ч<strong>и</strong>сле 7,4 Gg от<br />
процессо<strong>в</strong> добыч<strong>и</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong>, а также 156,2 Gg от<br />
процессо<strong>в</strong> оч<strong>и</strong>стк<strong>и</strong>, переск<strong>и</strong>, склад<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>и</strong> распределен<strong>и</strong>я<br />
<strong>газа</strong>) <strong>и</strong> расчёта суммарного коэфф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ента<br />
эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> (0,0655 кг CH4/GJ <strong>в</strong> секторе добыч<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong> 0,4515 кг CH4/GJ <strong>в</strong> секторах оч<strong>и</strong>стк<strong>и</strong>, пересылк<strong>и</strong>,<br />
склад<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>и</strong> распределен<strong>и</strong>я <strong>газа</strong>). Рассч<strong>и</strong>танная<br />
полная эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>я соста<strong>в</strong>ляла около 2,4% годо<strong>в</strong>ого<br />
расхода <strong>газа</strong> (345,99 PJ <strong>в</strong> 1992 году). То, даже для того<br />
<strong>в</strong>ремен<strong>и</strong>, <strong>в</strong>ысокое значен<strong>и</strong>е эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> перенос<strong>и</strong>лась<br />
<strong>в</strong> отечест<strong>в</strong>енных рапортах на последующ<strong>и</strong>е года, несмотря<br />
на то, что группа эксперто<strong>в</strong>, оцен<strong>и</strong><strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>й<br />
эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> за 1992 год, ясно го<strong>в</strong>ор<strong>и</strong>ла о большой <strong>и</strong> не-<br />
<strong>в</strong>озможной для оценк<strong>и</strong> погрешност<strong>и</strong> результато<strong>в</strong>, а<br />
также указала на её пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ны. Осно<strong>в</strong>ы<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>йся на<br />
те расчёты результат учёта эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> за 1998 год охарактер<strong>и</strong>зо<strong>в</strong>ан<br />
спустя д<strong>в</strong>а года как:<br />
• “полная оценка уч<strong>и</strong>ты<strong>в</strong>ающая <strong>в</strong>се <strong>в</strong>озможные<br />
<strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>к<strong>и</strong>”,<br />
• “оценка средней досто<strong>в</strong>ерност<strong>и</strong>”,<br />
• “оценка с пр<strong>и</strong>мененным субсекторальным<br />
разделен<strong>и</strong>ем”,<br />
•<br />
“оценка с погрешностью 8,1%”.
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
Однако <strong>в</strong> эт<strong>и</strong>х оценках не учтены сущест<strong>в</strong>енные<br />
<strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>я, которым поддалась газо<strong>в</strong>ая с<strong>и</strong>стема (отказ<br />
от коксо<strong>в</strong>ого <strong>газа</strong>, замена чугунных газопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong>,<br />
<strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>е матер<strong>и</strong>альной структуры <strong>в</strong> сегменте<br />
распределен<strong>и</strong>я, <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>я <strong>в</strong> <strong>в</strong>озрастной структуре<br />
газопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong>, знач<strong>и</strong>тельно большее ч<strong>и</strong>сло редукц<strong>и</strong>онных<br />
станц<strong>и</strong>й I уро<strong>в</strong>ня). Неточность этой оценк<strong>и</strong>,<br />
с учетом <strong>в</strong>сех про<strong>и</strong>зошедш<strong>и</strong>х <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>й, соста<strong>в</strong>ляет<br />
на<strong>в</strong>ерняка самое меньшее несколько десятко<strong>в</strong><br />
проценто<strong>в</strong>.<br />
Последующ<strong>и</strong>е года пр<strong>и</strong>несл<strong>и</strong> полож<strong>и</strong>тельное<br />
<strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>е <strong>в</strong> способе <strong>в</strong>оспр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>я отраслью учёта<br />
эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong>. Субкатегор<strong>и</strong><strong>и</strong> сегмента „нефть <strong>и</strong> газ” начал<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>нтересо<strong>в</strong>аться оценкой <strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ны эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> метана<br />
<strong>в</strong> объёме с<strong>в</strong>о<strong>и</strong>х работ. И так, 2002/2004 <strong>в</strong> годах, <strong>в</strong><br />
Инст<strong>и</strong>туте <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong> <strong>в</strong>пер<strong>в</strong>ые про<strong>в</strong>ел<strong>и</strong> учёт эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
метана на отечест<strong>в</strong>енной пересылочной сет<strong>и</strong><br />
(по поручен<strong>и</strong>ю АО “Польская нефтяная <strong>и</strong> газо<strong>в</strong>ая<br />
промышленность”), а после по поручен<strong>и</strong>ю ф<strong>и</strong>рмы<br />
АО “Gaz System”). Пер<strong>в</strong>ым этапом этой работы была<br />
оценка эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> с<strong>и</strong>стемы пересылк<strong>и</strong> на осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
доступных коэфф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>енто<strong>в</strong> эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong>. Работа была<br />
продолжена для про<strong>в</strong>ерк<strong>и</strong> получённых результато<strong>в</strong>,<br />
на осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong> поле<strong>в</strong>ых <strong>и</strong>змерен<strong>и</strong>й, эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>й для элементо<strong>в</strong><br />
с<strong>и</strong>стемы, особенно газо<strong>в</strong>ых станц<strong>и</strong>й, насосо<strong>в</strong><br />
<strong>и</strong> узло<strong>в</strong> запорно-<strong>в</strong>ыходных, а также <strong>в</strong> небольшой степен<strong>и</strong><br />
газопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong>. Про<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>е <strong>и</strong>змерен<strong>и</strong>й <strong>и</strong> про<strong>в</strong>ерка<br />
учёта пр<strong>и</strong><strong>в</strong>ел<strong>и</strong> к получен<strong>и</strong>ю оценк<strong>и</strong> <strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ны<br />
эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> разряда 3,5 раза н<strong>и</strong>же. Также эта <strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>на<br />
<strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ает некоторые сомнен<strong>и</strong>я, так как не про<strong>в</strong>ерена<br />
точность коэфф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ента эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> газопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong><br />
<strong>в</strong>ысокого да<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я – здесь осно<strong>в</strong>ы<strong>в</strong>аются на л<strong>и</strong>тературных<br />
коэфф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ентах. Получённые результаты<br />
с<strong>в</strong><strong>и</strong>детельст<strong>в</strong>уют, что пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>е собст<strong>в</strong>енных, определённых<br />
<strong>и</strong>змерен<strong>и</strong>ям<strong>и</strong>, коэфф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>енто<strong>в</strong> эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
может пр<strong>и</strong><strong>в</strong>ест<strong>и</strong> к знач<strong>и</strong>тельному сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>ю <strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ны<br />
эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> по сра<strong>в</strong>нен<strong>и</strong>ю с результатам<strong>и</strong> расчёто<strong>в</strong><br />
проделанных на осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong> л<strong>и</strong>тературных данных.<br />
Несомненно необход<strong>и</strong>ма про<strong>в</strong>ерка точност<strong>и</strong> данных<br />
по эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> газопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong>. Это очень трудный <strong>в</strong>опрос,<br />
но осущест<strong>в</strong><strong>и</strong>мый <strong>и</strong> пра<strong>в</strong>доподобно пр<strong>и</strong><strong>в</strong>едёт к<br />
сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>ю эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> пр<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>з<strong>и</strong>тельно на 30%.<br />
В 2003 г. отечест<strong>в</strong>енная нефтегазо<strong>в</strong>ая промышленность<br />
(PNiG S.A.) поруч<strong>и</strong>ла Инст<strong>и</strong>туту <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong><br />
<strong>газа</strong> пред<strong>в</strong>ар<strong>и</strong>тельную оценку эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> метана на<br />
осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong> почерпнутых <strong>и</strong>з л<strong>и</strong>тературы коэфф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>енто<strong>в</strong>,<br />
а <strong>в</strong> 2007 году – про<strong>в</strong>ерку учёта летучей эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
метана, про<strong>в</strong>еденной <strong>в</strong> 2003 году, на осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>змер<strong>и</strong>тельных данных. Также <strong>в</strong> этом случае упор<br />
учёта на собст<strong>в</strong>енные, определённые на осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>змерен<strong>и</strong>й, коэфф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>енты эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> пр<strong>и</strong><strong>в</strong>ёл к знач<strong>и</strong>тельному<br />
сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>ю <strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ны эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> метана по<br />
сектору добыч<strong>и</strong>.<br />
В настоящее <strong>в</strong>ремя INiG осущест<strong>в</strong>ляет работу<br />
напра<strong>в</strong>ленную на определен<strong>и</strong>е эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> метана<br />
д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>бьюторской сет<strong>и</strong> (поручен<strong>и</strong>е PGNiG <strong>и</strong> газопромышленных<br />
компан<strong>и</strong>й). Эта работа, <strong>в</strong>месте с предыдущ<strong>и</strong>м<strong>и</strong>,<br />
поз<strong>в</strong>ол<strong>и</strong>т реально оцен<strong>и</strong>ть <strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ну<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
71
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> метана <strong>в</strong>о <strong>в</strong>сем сегменте пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong><br />
<strong>в</strong> <strong>Польше</strong>.<br />
Методы <strong>и</strong>змерен<strong>и</strong>й эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
<strong>в</strong> с<strong>и</strong>стеме <strong>газа</strong> <strong>и</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong><br />
В настоящее <strong>в</strong>ремя <strong>в</strong> м<strong>и</strong>ре сущест<strong>в</strong>уют прод<strong>в</strong><strong>и</strong>нутые<br />
методы оценк<strong>и</strong> гермет<strong>и</strong>чност<strong>и</strong>/эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>онност<strong>и</strong><br />
элементо<strong>в</strong> с<strong>и</strong>стемы <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong>. К н<strong>и</strong>м<br />
пр<strong>и</strong>надлежат:<br />
• метод непосредст<strong>в</strong>енного <strong>и</strong>змерен<strong>и</strong>я кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>а<br />
эм<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анного пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> (Direct<br />
Flow Measurement);<br />
• <strong>и</strong>нструментальные методы;<br />
• метод фольг<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я (Bagging);<br />
• метод с от<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>ем <strong>в</strong>оздуха (High Flow Sampler);<br />
• метод <strong>и</strong>змерен<strong>и</strong>я сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>я да<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я (Pressure<br />
Decay);<br />
• метод марк<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>очных <strong>и</strong>змерен<strong>и</strong>й;<br />
• метод с пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>ем д<strong>и</strong>ффуз<strong>и</strong>онных камер.<br />
Эт<strong>и</strong> методы (<strong>и</strong>сключая метод марк<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>очных <strong>и</strong>змерен<strong>и</strong>й)<br />
перетест<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>аны <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>меняются <strong>в</strong> Инст<strong>и</strong>туте<br />
<strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong>. Для больш<strong>и</strong>нст<strong>в</strong>а <strong>и</strong>з н<strong>и</strong>х разработаны<br />
процедуры, <strong>в</strong> которых определены погрешност<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>змерен<strong>и</strong>й. Обычно погрешность эт<strong>и</strong>х методо<strong>в</strong> небольшая<br />
по сра<strong>в</strong>нен<strong>и</strong>ю с погрешностью подбора<br />
репрезентат<strong>и</strong><strong>в</strong>ного образца <strong>и</strong>спыты<strong>в</strong>аемых элементо<strong>в</strong><br />
с<strong>и</strong>стемы.<br />
Ош<strong>и</strong>бк<strong>и</strong> <strong>в</strong>о <strong>в</strong>ремя учёта<br />
Со<strong>в</strong>ершаемые <strong>в</strong>о <strong>в</strong>ремя учёта эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> ош<strong>и</strong>бк<strong>и</strong><br />
следуют обычно <strong>и</strong>з пр<strong>и</strong>нятого метода оценк<strong>и</strong>, то<br />
есть <strong>и</strong>з факта, осно<strong>в</strong>ан л<strong>и</strong> этот метод на расчётах с<br />
пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>ем коэфф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>енто<strong>в</strong> доступных <strong>в</strong> л<strong>и</strong>тературе,<br />
<strong>и</strong>л<strong>и</strong> же на расчётах с пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>ем коэфф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>енто<strong>в</strong>,<br />
<strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ком которых я<strong>в</strong>ляются собст<strong>в</strong>енные<br />
<strong>и</strong>змерен<strong>и</strong>я эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong>. В пер<strong>в</strong>ом случае можно со<strong>в</strong>ерш<strong>и</strong>ть<br />
до<strong>в</strong>ольно большую ош<strong>и</strong>бку (это подт<strong>в</strong>ерждают<br />
результаты учёто<strong>в</strong> про<strong>в</strong>едённых <strong>в</strong> Инст<strong>и</strong>туте <strong>нефт<strong>и</strong></strong><br />
<strong>и</strong> <strong>газа</strong>). Во <strong>в</strong>тором же, <strong>в</strong>ажен подбор репрезентат<strong>и</strong><strong>в</strong>ного<br />
образца <strong>и</strong>спыты<strong>в</strong>аемых элементо<strong>в</strong>.<br />
В случае с<strong>и</strong>стемы <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong> с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>я бы<strong>в</strong>ает<br />
сложной, так как кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о элементо<strong>в</strong> не только<br />
большое, но также <strong>и</strong> технолог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong> <strong>и</strong> техн<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong><br />
разнообразное.<br />
Избеган<strong>и</strong>е „р<strong>и</strong>фо<strong>в</strong>” <strong>в</strong> <strong>в</strong><strong>и</strong>де до<strong>в</strong>ольно больш<strong>и</strong>х<br />
ош<strong>и</strong>бок требует опыта, как <strong>в</strong> объёме учёта эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
как <strong>и</strong> <strong>и</strong>нтерпретац<strong>и</strong><strong>и</strong> результато<strong>в</strong> её <strong>и</strong>змерен<strong>и</strong>я.<br />
Несомненно <strong>и</strong>збежан<strong>и</strong>е нагрузк<strong>и</strong> даже <strong>в</strong> несколько<br />
сотенных процента (Biasing) результата учёта<br />
<strong>в</strong>озможно, есл<strong>и</strong> результат осно<strong>в</strong>ан на собст<strong>в</strong>енных<br />
<strong>и</strong>змерен<strong>и</strong>ях для отечест<strong>в</strong>енной с<strong>и</strong>стемы, так как<br />
методы <strong>и</strong>змерен<strong>и</strong>я достаточно точные, а ед<strong>и</strong>нст<strong>в</strong>енная<br />
проблема, это <strong>в</strong>ыбор репрезентат<strong>и</strong><strong>в</strong>ного образца<br />
для <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>й, что требует глубокого знан<strong>и</strong>я<br />
с<strong>и</strong>стемы.<br />
Резюме <strong>и</strong> предложен<strong>и</strong>я<br />
1. Предпосылк<strong>и</strong> указы<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>е на эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>ю тепл<strong>и</strong>чных<br />
газо<strong>в</strong>, как на <strong>в</strong>озможного <strong>в</strong><strong>и</strong>но<strong>в</strong>н<strong>и</strong>ка сущест<strong>в</strong>енных<br />
кл<strong>и</strong>мат<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>й (отеплен<strong>и</strong>е кл<strong>и</strong>мата),<br />
очень реальные.<br />
2. Исходя <strong>и</strong>з осторожност<strong>и</strong> следует <strong>в</strong>ест<strong>и</strong> наблюден<strong>и</strong>е<br />
за <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>ем концентрац<strong>и</strong><strong>и</strong> тепл<strong>и</strong>чных газо<strong>в</strong><br />
<strong>в</strong> атмосфере <strong>и</strong> параллельно <strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ны эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
эт<strong>и</strong>х газо<strong>в</strong> <strong>в</strong> отдельных секторах антропоген<strong>и</strong>ческой<br />
деятельност<strong>и</strong>.<br />
3. Сектор <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong> я<strong>в</strong>ляется пре<strong>и</strong>мущест<strong>в</strong>енно<br />
<strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ком эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> метана, <strong>газа</strong> с тепл<strong>и</strong>чным<br />
потенц<strong>и</strong>алом многократно пре<strong>в</strong>ышающ<strong>и</strong>м потенц<strong>и</strong>ал<br />
окс<strong>и</strong>да углерода. Поэтому эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>ям <strong>и</strong>з этого сектора<br />
следует пр<strong>и</strong>смотреться тщательнее, особенно<br />
<strong>в</strong> област<strong>и</strong> его дол<strong>и</strong> (<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ны эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong>) <strong>в</strong> тепл<strong>и</strong>чном<br />
эффекте, как <strong>и</strong> <strong>в</strong>озможност<strong>и</strong> (на осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong> результато<strong>в</strong><br />
учёта <strong>и</strong> технолог<strong>и</strong>ческо-техн<strong>и</strong>ческого <strong>и</strong> эконом<strong>и</strong>ческого<br />
анал<strong>и</strong>за) сокращен<strong>и</strong>я эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
4. Опыт Инст<strong>и</strong>тута <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong> показы<strong>в</strong>ает, что<br />
рекомендуемый метод учёта осно<strong>в</strong>анный на определённых<br />
для страны коэфф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ентах эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong>, так<br />
как осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е на рекомендуемые <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>в</strong>стречаемые<br />
<strong>в</strong> л<strong>и</strong>тературе может пр<strong>и</strong><strong>в</strong>ест<strong>и</strong> к ош<strong>и</strong>бкам.<br />
5. Доступно много <strong>и</strong>змер<strong>и</strong>тельных методо<strong>в</strong> с относ<strong>и</strong>тельно<br />
небольшой погрешностью результато<strong>в</strong>,<br />
хотя <strong>в</strong>сё же остаётся проблема <strong>в</strong>ыбора репрезентат<strong>и</strong><strong>в</strong>ного<br />
образца элементо<strong>в</strong> для <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>й.<br />
6. Есл<strong>и</strong> <strong>в</strong> <strong>Польше</strong> создастся программа учёта<br />
эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> по д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>бьюторской сет<strong>и</strong>, то следует допуст<strong>и</strong>ть,<br />
что будет осущест<strong>в</strong>лена программа оценк<strong>и</strong><br />
эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> по отечест<strong>в</strong>енной с<strong>и</strong>стеме пр<strong>и</strong>родного<br />
<strong>газа</strong>.<br />
7. Дост<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>е этой цел<strong>и</strong> не означает, что следует<br />
отказаться от продолжен<strong>и</strong>я программы учёто<strong>в</strong><br />
<strong>и</strong> <strong>и</strong>змерен<strong>и</strong>й, так как с<strong>и</strong>стема д<strong>и</strong>нам<strong>и</strong>чная, а <strong>в</strong>недренные<br />
технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> техн<strong>и</strong>к<strong>и</strong> могут знач<strong>и</strong>тельно<br />
поспособст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ать сокращен<strong>и</strong>ю эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>з этого<br />
сектора.<br />
А<strong>в</strong>тор я<strong>в</strong>ляется научным сотрудн<strong>и</strong>ком<br />
Инст<strong>и</strong>тута <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong> <strong>в</strong> Крако<strong>в</strong>е<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
73
74<br />
хабах чаще <strong>в</strong>сего го<strong>в</strong>ор<strong>и</strong>тся <strong>в</strong> контексте а<strong>в</strong>томо-<br />
О б<strong>и</strong>льных, <strong>в</strong>оздушных <strong>и</strong>л<strong>и</strong> железнодорожных пере<strong>в</strong>озок,<br />
<strong>в</strong> то <strong>в</strong>ремя как хабы пр<strong>и</strong>сутст<strong>в</strong>уют также на<br />
рынке <strong>газа</strong>, где <strong>и</strong>меет место опто<strong>в</strong>ая торго<strong>в</strong>ля газом <strong>в</strong><br />
рамках ед<strong>и</strong>ной транспортной с<strong>и</strong>стемы. Разл<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>я между<br />
газо<strong>в</strong>ым<strong>и</strong> <strong>и</strong> транспортным<strong>и</strong> хабам<strong>и</strong> обусло<strong>в</strong>лены<br />
с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>ам<strong>и</strong> предмета сделок, т. е. <strong>газа</strong>, а также <strong>и</strong>нфраструктурной<br />
<strong>и</strong> нормат<strong>и</strong><strong>в</strong>ной базой газо<strong>в</strong>ого сектора.<br />
Omne principium diffi cile est,<br />
означает «Всякое начало трудно»<br />
Газо<strong>в</strong>ые хабы сформ<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ал<strong>и</strong>сь <strong>в</strong> процессе э<strong>в</strong>олюц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
рынко<strong>в</strong> <strong>газа</strong>, которые <strong>и</strong>з монопольных структур,<br />
упра<strong>в</strong>ляемых <strong>в</strong> <strong>и</strong>нтересах одного <strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анного<br />
энергет<strong>и</strong>ческого предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>я, постепенно начал<strong>и</strong><br />
подч<strong>и</strong>няться механ<strong>и</strong>змам с<strong>в</strong>ободного рынка. Кап<strong>и</strong>талоемк<strong>и</strong>й<br />
характер <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных проекто<strong>в</strong>, а также<br />
<strong>в</strong>ыгода, получаемая как эффект масштаба деятельност<strong>и</strong><br />
<strong>в</strong> газо<strong>в</strong>ом секторе, благопр<strong>и</strong>ятст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ал<strong>и</strong> поя<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>ю<br />
крупных предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>й, которые с целью обеспечен<strong>и</strong>я<br />
стаб<strong>и</strong>льност<strong>и</strong> поста<strong>в</strong>ок <strong>и</strong> цен сырья заключал<strong>и</strong> долгосрочные<br />
контракты. Там, где сущест<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ало только<br />
одно предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>е, <strong>в</strong>ыполняющее функц<strong>и</strong><strong>и</strong> про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>теля/<strong>и</strong>мпортера<br />
<strong>и</strong> д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>бьютора <strong>газа</strong>, <strong>и</strong>меющее <strong>в</strong><br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
Газо<strong>в</strong>ая <strong>и</strong>нфраструктура<br />
«Мода» на газо<strong>в</strong>ые хабы –<br />
дойдёт л<strong>и</strong> она <strong>и</strong> до Польш<strong>и</strong>?<br />
ИВЕТА ГДАЛЯ, МАТЕУШ КОНЕЧНЫЙ<br />
Газо<strong>в</strong>ые хабы я<strong>в</strong>ляются частью <strong>и</strong>нфраструктуры транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>к<strong>и</strong> <strong>газа</strong>,<br />
где <strong>в</strong>ыполняют функц<strong>и</strong>ю катал<strong>и</strong>затора процессо<strong>в</strong> покупк<strong>и</strong> <strong>и</strong> продаж<strong>и</strong>, а<br />
также поддерж<strong>и</strong><strong>в</strong>ают функц<strong>и</strong>ю баланс<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я рынка. Их поя<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е <strong>и</strong><br />
распространен<strong>и</strong>е непосредст<strong>в</strong>енно с<strong>в</strong>язано с процессом л<strong>и</strong>берал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
сектора, поэтому <strong>в</strong>оспр<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мается как проя<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е с<strong>в</strong>ободного рынка.<br />
то же <strong>в</strong>ремя многолетн<strong>и</strong>е контракты, не было необход<strong>и</strong>мост<strong>и</strong><br />
заключать краткосрочные коммерческ<strong>и</strong>е<br />
сделк<strong>и</strong>, упрост<strong>и</strong>ть которые могло бы сущест<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е<br />
хаба. Только поя<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е большого ч<strong>и</strong>сла субъекто<strong>в</strong>, за<strong>и</strong>нтересо<strong>в</strong>анных<br />
<strong>в</strong> покупке <strong>и</strong>л<strong>и</strong> продаже сырья могло<br />
пород<strong>и</strong>ть спрос на ун<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анные платформы торго<strong>в</strong>ого<br />
обмена, а также услуг<strong>и</strong>, сопро<strong>в</strong>ождающ<strong>и</strong>е сделк<strong>и</strong>,<br />
так<strong>и</strong>е как предоста<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> о дело<strong>в</strong>ых<br />
партнерах, рег<strong>и</strong>страц<strong>и</strong>я передач<strong>и</strong> пра<strong>в</strong>а собст<strong>в</strong>енност<strong>и</strong><br />
на газ (title transfer) <strong>и</strong> баланс<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е поз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>й.<br />
Чтобы монопол<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анный <strong>и</strong> регул<strong>и</strong>руемый рынок<br />
<strong>газа</strong> начал долг<strong>и</strong>й путь <strong>в</strong> напра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong><strong>и</strong> л<strong>и</strong>берал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
необход<strong>и</strong>мы был<strong>и</strong> поддержка <strong>и</strong> детерм<strong>и</strong>нац<strong>и</strong>я<br />
регулятора, который требо<strong>в</strong>ал от участн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong> рынка<br />
про-рыночного по<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я. Инструментам<strong>и</strong> регул<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я,<br />
<strong>в</strong> ч<strong>и</strong>сле прочего был<strong>и</strong> законы, постепенно отменяющ<strong>и</strong>е<br />
регул<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е цен на газ, законодательные<br />
нормы, гарант<strong>и</strong>рующ<strong>и</strong>е доступ треть<strong>и</strong>х сторон к<br />
передаточной <strong>и</strong> распредел<strong>и</strong>тельной сет<strong>и</strong>, пр<strong>и</strong><strong>в</strong>ат<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>я<br />
государст<strong>в</strong>енных энергет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>й, а<br />
также программы «ос<strong>в</strong>обожден<strong>и</strong>я» поста<strong>в</strong>ок <strong>газа</strong>.<br />
Прежде <strong>в</strong>сего – <strong>и</strong>нфраструктура<br />
Ин<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анная регулятором л<strong>и</strong>берал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>я<br />
газо<strong>в</strong>ого сектора созда<strong>в</strong>ала фундамент для торго<strong>в</strong>о-
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
П р о грамма «ос<strong>в</strong>обож ден<strong>и</strong>я» пос та <strong>в</strong> о к га з а<br />
Целью программы «ос<strong>в</strong>обожден<strong>и</strong>я» поста<strong>в</strong>ок<br />
<strong>газа</strong> (gas release programme) я<strong>в</strong>ляется <strong>в</strong><strong>в</strong>еден<strong>и</strong>е сырья<br />
<strong>в</strong> с<strong>в</strong>ободный опто<strong>в</strong>ый оборот путём <strong>в</strong>озложен<strong>и</strong>я<br />
на дом<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рующ<strong>и</strong>й субъект обязанност<strong>и</strong> перепрода<strong>в</strong>ать<br />
определенный объём <strong>газа</strong> с<strong>в</strong>о<strong>и</strong>м конкурентам.<br />
Перепродажа может про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>ться через аукц<strong>и</strong>он<br />
л<strong>и</strong>бо на осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong> д<strong>в</strong>усторонн<strong>и</strong>х дого<strong>в</strong>оро<strong>в</strong>.<br />
Пр<strong>и</strong>мером страны, которая <strong>в</strong> 2006-2011 годах<br />
<strong>в</strong><strong>в</strong>ела программу «ос<strong>в</strong>обожден<strong>и</strong>я» поста<strong>в</strong>ок <strong>газа</strong>, я<strong>в</strong>ляется<br />
Дан<strong>и</strong>я. Обязанность по <strong>в</strong>недрен<strong>и</strong>ю этой программы<br />
была <strong>в</strong>озложена Е<strong>в</strong>роком<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>ей на датскую<br />
компан<strong>и</strong>ю DONG Energy, образо<strong>в</strong>анную <strong>в</strong> результате<br />
сл<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>я шест<strong>и</strong> ф<strong>и</strong>рм, с целью сохранен<strong>и</strong>я на рынке<br />
конкуренц<strong>и</strong><strong>и</strong> после сл<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>я.<br />
го обмена, однако на практ<strong>и</strong>ке сделк<strong>и</strong> был<strong>и</strong> бы не<strong>в</strong>озможны<br />
без соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующей <strong>и</strong>нфраструктуры.<br />
Именно хорошо раз<strong>в</strong><strong>и</strong>тая <strong>и</strong>нфраструктура, обеспеч<strong>и</strong><strong>в</strong>ающая<br />
доступ к сет<strong>и</strong> но<strong>в</strong>ым субъектам, а также<br />
разнородность <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong> поста<strong>в</strong>ок, г<strong>и</strong>бкость транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>к<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong> доступ к хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>щам обусла<strong>в</strong>л<strong>и</strong><strong>в</strong>ал<strong>и</strong><br />
эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ность <strong>в</strong>недрен<strong>и</strong>я рыночных пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>по<strong>в</strong> <strong>в</strong><br />
газо<strong>в</strong>ом секторе <strong>и</strong> созда<strong>в</strong>ало усло<strong>в</strong><strong>и</strong>я для поя<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я<br />
хабо<strong>в</strong>.<br />
То, как раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>е газо<strong>в</strong>ой <strong>и</strong>нфраструктуры способст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ало<br />
поя<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>ю газо<strong>в</strong>ого хаба, хорошо показы<strong>в</strong>ает<br />
пр<strong>и</strong>мер бельг<strong>и</strong>йского города Зебрюгге.<br />
Зебрюгге – порт на берегу Се<strong>в</strong>ерного Моря, расположенный<br />
на се<strong>в</strong>ере Бельг<strong>и</strong><strong>и</strong>. Этот порт пр<strong>и</strong>обрёл<br />
Вел<strong>и</strong>кобр<strong>и</strong>тан<strong>и</strong>я Wielka<br />
LNG<br />
Zeebrugge<br />
Нор<strong>в</strong>ег<strong>и</strong>я Norwegia<br />
Герман<strong>и</strong>я<br />
Росс<strong>и</strong>я<br />
Объём <strong>газа</strong>, предлагаемого <strong>в</strong> рамках программы,<br />
соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ал пр<strong>и</strong>мерно 10% годо<strong>в</strong>ому объёму датского<br />
рынка (4,9 ТВтч). Местом поста<strong>в</strong>ок был <strong>в</strong><strong>и</strong>ртуальный<br />
хаб Gas Transfer Facility, обслуж<strong>и</strong><strong>в</strong>аемый датск<strong>и</strong>м<br />
оператором передаточной сет<strong>и</strong> Energinet.dk.<br />
Поста<strong>в</strong>к<strong>и</strong> DONG Energy до GTF был<strong>и</strong> реал<strong>и</strong>зо<strong>в</strong>аны по<br />
формуле с<strong>в</strong>опо<strong>в</strong>: газ, предлагаемый коммерческ<strong>и</strong>м<br />
кампан<strong>и</strong>ям на датском рынке, DONG затем получала<br />
на матер<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>х рынках оборота эт<strong>и</strong>х компан<strong>и</strong>й (NBP,<br />
Zeebrugge, TTF, Net Connect Germany, GPL-VP). Так<strong>и</strong>м<br />
образом, программа «ос<strong>в</strong>обожден<strong>и</strong>я» поста<strong>в</strong>ок <strong>газа</strong><br />
<strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ала одно<strong>в</strong>ременно на несколько рынко<strong>в</strong>:<br />
датск<strong>и</strong>й, а также матер<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>е рынк<strong>и</strong> коммерческ<strong>и</strong>х<br />
компан<strong>и</strong>й, пр<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мающ<strong>и</strong>х участ<strong>и</strong>е <strong>в</strong> обороте.<br />
значен<strong>и</strong>е как <strong>в</strong>ажный элемент бельг<strong>и</strong>йской газо<strong>в</strong>ой<br />
<strong>и</strong>нфраструктуры <strong>в</strong> 1987 г., когда там поя<strong>в</strong><strong>и</strong>лся терм<strong>и</strong>нал<br />
ре-газ<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> СПГ; <strong>в</strong> пер<strong>в</strong>ую очередь он должен<br />
был создать усло<strong>в</strong><strong>и</strong>я для поста<strong>в</strong>ок <strong>газа</strong> с алж<strong>и</strong>рского<br />
месторожден<strong>и</strong>я Hassi R’Mel, а также обеспеч<strong>и</strong>ть г<strong>и</strong>бкость<br />
<strong>и</strong> потенц<strong>и</strong>альный доступ к <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>кам <strong>газа</strong> с отдаленных<br />
м<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ых рынко<strong>в</strong>. Через д<strong>в</strong>а года началось<br />
стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>о самого протяженного, <strong>и</strong> <strong>в</strong> то же <strong>в</strong>ремя<br />
самого крупного под<strong>в</strong>одного газопро<strong>в</strong>ода <strong>в</strong> м<strong>и</strong>ре<br />
(814 км, 15 млрд. м 3 ) – Zeepipe, соед<strong>и</strong>няющего порт<br />
Зебрюгге с нор<strong>в</strong>ежск<strong>и</strong>м<strong>и</strong> месторожден<strong>и</strong>ям<strong>и</strong> Seljpner <strong>и</strong><br />
Troll. Газопро<strong>в</strong>од Zeepipe был открыт <strong>в</strong> 1993 г. В том же<br />
году поя<strong>в</strong><strong>и</strong>лась перемычка между транспортной сетью<br />
Бельг<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> Люксембурга.<br />
Вел<strong>и</strong>кобр<strong>и</strong>тан<strong>и</strong>я<br />
Zeebrugge<br />
Франц<strong>и</strong>я Francja<br />
Holandia Голланд<strong>и</strong>я<br />
Герман<strong>и</strong>я<br />
Р<strong>и</strong>с. 1. Напра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я поста<strong>в</strong>ок <strong>и</strong> распределен<strong>и</strong>я <strong>газа</strong> <strong>и</strong>з хаба Зебрюгге. Источн<strong>и</strong>к: Собст<strong>в</strong>енная разработка по матер<strong>и</strong>алам www.huberator.com<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
7
76<br />
Р<strong>и</strong>с. 2. Инфраструктура хаба Зебрюгге. Источн<strong>и</strong>к: Fluxys<br />
В 1995 г. начался самый <strong>в</strong>ажный с перспект<strong>и</strong><strong>в</strong>ы поя<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я<br />
будущего газо<strong>в</strong>ого хаба <strong>и</strong>нфраструктурный<br />
проект – стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>о перемычк<strong>и</strong> с Вел<strong>и</strong>кобр<strong>и</strong>тан<strong>и</strong>ей<br />
(Interconnector) <strong>в</strong> д<strong>в</strong>ух напра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>ях. Гла<strong>в</strong>ной задачей<br />
проекта было соед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ть месторожден<strong>и</strong>я Bacton<br />
<strong>в</strong> Англ<strong>и</strong><strong>и</strong> с комплексом <strong>в</strong> Зебрюгге, что должно было<br />
дать <strong>в</strong>озможность транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать <strong>и</strong>збыток бр<strong>и</strong>танского<br />
<strong>газа</strong> на е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>й конт<strong>и</strong>нент, а также открыло<br />
е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>м про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>телям доступ к рынку Вел<strong>и</strong>кобр<strong>и</strong>тан<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
Частью проекта Interconnector было<br />
NBP – National Balancing Point(GB)<br />
ZEE – Zeebrugge (BE)<br />
TTF – Ti T tle Tr T ansfer Facility (NL)<br />
PEG – Point d’Echange de Gas (FR)<br />
NCG – NetConnect Germany (DE)<br />
GSP – Gaspool (DE)<br />
GTF – Gas Tr T ansfer Facility (DK)<br />
NPTF – Nord Pool Tr T ansfer Facility (DK)<br />
CEGH – Central European Gas Hub (<br />
PSV – Punto di Scambio Virtuale (IT) T) T<br />
CDG – Centro de Gravedad (ES)<br />
Р<strong>и</strong>с. 3. Газо<strong>в</strong>ые хабы <strong>в</strong> Е<strong>в</strong>ропе. Источн<strong>и</strong>к: Собст<strong>в</strong>енная разработка<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
T<br />
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
также стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>о газопро<strong>в</strong>ода <strong>и</strong>з Зебрюгге до Герман<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
что <strong>в</strong> с<strong>в</strong>ою очередь создало доступ не только<br />
к немецкой сет<strong>и</strong>, но <strong>и</strong> к рынкам Центральной <strong>и</strong> Восточный<br />
Е<strong>в</strong>ропы. Обе перемычк<strong>и</strong> (с Вел<strong>и</strong>кобр<strong>и</strong>тан<strong>и</strong>ей <strong>и</strong><br />
Герман<strong>и</strong>ей) был<strong>и</strong> пущены <strong>в</strong> эксплуатац<strong>и</strong>ю <strong>в</strong> 1998 году.<br />
Interconnector непосредст<strong>в</strong>енным образом способст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ал<br />
поя<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>ю газо<strong>в</strong>ого хаба, поскольку поз<strong>в</strong>ол<strong>и</strong>л<br />
со<strong>в</strong>ершать арб<strong>и</strong>тражные сделк<strong>и</strong>, <strong>и</strong>спользуя<br />
разн<strong>и</strong>цу <strong>в</strong> ценах на газ <strong>в</strong> Вел<strong>и</strong>кобр<strong>и</strong>тан<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> конт<strong>и</strong>нентальной<br />
Е<strong>в</strong>ропе. Ус<strong>и</strong>ленный торго<strong>в</strong>ый обмен пород<strong>и</strong>л<br />
спрос на услуг<strong>и</strong> эконом<strong>и</strong>ческого субъекта, который<br />
катал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ал бы <strong>и</strong>нтеракц<strong>и</strong><strong>и</strong> между участн<strong>и</strong>кам<strong>и</strong><br />
рынка. В от<strong>в</strong>ет на эту потребность Distrigaz, бы<strong>в</strong>ш<strong>и</strong>й<br />
<strong>в</strong> то <strong>в</strong>ремя <strong>в</strong>ладельцем <strong>и</strong> оператором бельг<strong>и</strong>йской<br />
транспортной сет<strong>и</strong>, создал компан<strong>и</strong>ю Huberatorm, <strong>в</strong><br />
качест<strong>в</strong>е оператора газо<strong>в</strong>ого хаба <strong>в</strong> Зебрюгге, задачей<br />
которого было пр<strong>и</strong>сматр<strong>и</strong><strong>в</strong>ать за коммерческ<strong>и</strong>м<strong>и</strong><br />
сделкам<strong>и</strong>, про<strong>в</strong>од<strong>и</strong>мым<strong>и</strong> <strong>в</strong> порту.<br />
В<strong>и</strong>ды хабо<strong>в</strong><br />
Хаб Зебрюгге я<strong>в</strong>ляется ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м хабом, то есть<br />
реально сущест<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>м пунктом <strong>в</strong> бельг<strong>и</strong>йской транспортной<br />
сет<strong>и</strong>, расположенным <strong>в</strong> точке пересечен<strong>и</strong>я<br />
нескольк<strong>и</strong>х маршруто<strong>в</strong> транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>к<strong>и</strong> <strong>газа</strong>. Кроме<br />
ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х хабо<strong>в</strong> сущест<strong>в</strong>уют также <strong>в</strong><strong>и</strong>ртуальные<br />
хабы, которые <strong>в</strong>ключают не передаточный пункт, а <strong>в</strong>сю
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
16<br />
14<br />
12<br />
10<br />
8<br />
6<br />
4<br />
2<br />
0<br />
с<strong>и</strong>стему газопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong> <strong>в</strong> пределах одного баланс<strong>и</strong>рующего<br />
рынка. В результате <strong>в</strong><strong>и</strong>ртуальные хабы характер<strong>и</strong>зуются<br />
обычно больш<strong>и</strong>м кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>ом точек <strong>в</strong>хода<br />
<strong>и</strong> <strong>в</strong>ыхода, а также большей л<strong>и</strong>к<strong>в</strong><strong>и</strong>дностью, чем хабы<br />
ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е.<br />
WВ Е<strong>в</strong>ропе больш<strong>и</strong>нст<strong>в</strong>о хабо<strong>в</strong> нос<strong>и</strong>т <strong>в</strong><strong>и</strong>ртуальный<br />
характер. Самым раз<strong>в</strong><strong>и</strong>тым е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>м газо<strong>в</strong>ым<br />
хабом я<strong>в</strong>ляется <strong>в</strong><strong>и</strong>ртуальный National Balancing<br />
Point (NBP) <strong>в</strong> Вел<strong>и</strong>кобр<strong>и</strong>тан<strong>и</strong><strong>и</strong>. В отл<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>е от Зебрюгге<br />
поя<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е NBP (хотя <strong>и</strong> его не удалось бы создать без<br />
раз<strong>в</strong><strong>и</strong>той газо<strong>в</strong>ой <strong>и</strong>нфраструктуры) было непосредст<strong>в</strong>енным<br />
результатом пр<strong>и</strong>нятых законодательных ре-<br />
ZEE<br />
CEGH<br />
TTF<br />
PSV<br />
NCG (EGT)<br />
GSP<br />
PEG<br />
NBP<br />
2007 2008 2009<br />
Р<strong>и</strong>с. 4. Л<strong>и</strong>к<strong>в</strong><strong>и</strong>дность <strong>в</strong> е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>х хабах, <strong>и</strong>змеряемая показателем churn ratio. Источн<strong>и</strong>к: собст<strong>в</strong>енная Разработка на<br />
осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong> “Gas Matters”, IHS-CERA, IEA, M. Kanai, za: Dr A. Konoplyanik, European Gas Markets Summit, Londyn, 15-16.02.2011<br />
Volume [BCM/year]<br />
1200<br />
1000<br />
800<br />
600<br />
400<br />
200<br />
0<br />
Л<strong>и</strong>к<strong>в</strong><strong>и</strong>дность, <strong>и</strong>змеряемаяпоказателем<br />
churn ratio <strong>в</strong><br />
хабе Генр<strong>и</strong> <strong>в</strong> США:<br />
377 (2009)<br />
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009<br />
TTF Zeebrugge NCG PEG CEGH PSV Gaspool NBP<br />
Р<strong>и</strong>с. 5. Объём сделок <strong>в</strong> е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>х хабах – NBP <strong>в</strong> сра<strong>в</strong>нен<strong>и</strong><strong>и</strong> с конт<strong>и</strong>нентальным<strong>и</strong> хабам [млрд. м 3 /год]. Источн<strong>и</strong>к: EIA, National<br />
Grid Gas; The Outlook for Traded Gas Markets in Europe, Gas Trading & Contracting Day (EFET), Gastech 2011, Andy Williamson, Gazprom<br />
шен<strong>и</strong>й. В 1995 г. поя<strong>в</strong><strong>и</strong>лся закон Gas Act, содержащ<strong>и</strong>й<br />
граф<strong>и</strong>к полной л<strong>и</strong>берал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> рынка <strong>газа</strong> <strong>и</strong> <strong>в</strong><strong>в</strong>одящ<strong>и</strong>й<br />
но<strong>в</strong>ую с<strong>и</strong>стему л<strong>и</strong>ценз<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я участн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong> рынка.<br />
На осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong> Gas Act поя<strong>в</strong><strong>и</strong>лся Network Code (Сете<strong>в</strong>ой<br />
кодекс), оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>альный документ, определяющ<strong>и</strong>й<br />
пра<strong>в</strong><strong>и</strong>ла <strong>и</strong> процедуру доступа треть<strong>и</strong>х сторон к сет<strong>и</strong><br />
газопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong> <strong>и</strong> <strong>в</strong><strong>в</strong>одящ<strong>и</strong>й реж<strong>и</strong>м суточного баланс<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я.<br />
Именно баланс<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е транспортной<br />
с<strong>и</strong>стемы, наряду с функц<strong>и</strong>ей регул<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я сделок,<br />
стало осно<strong>в</strong>ной задачей <strong>в</strong><strong>и</strong>ртуального субъекта. Каждый<br />
заказч<strong>и</strong>к транспортных услуг должен был предоста<strong>в</strong>лять<br />
суточную зая<strong>в</strong>ку <strong>в</strong> National Grid Gas, операто-<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
77
78<br />
ра транспортных с<strong>и</strong>стем <strong>и</strong> адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стратора NBP, а <strong>в</strong>се<br />
коммерческ<strong>и</strong>е сделк<strong>и</strong> начал<strong>и</strong> проход<strong>и</strong>ть пр<strong>и</strong> посредн<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>е<br />
хаба. National Grid Gas нёс от<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>енность<br />
за коррект<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ку состоян<strong>и</strong>я несбаланс<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анност<strong>и</strong>,<br />
которое а<strong>в</strong>томат<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong> наступало <strong>в</strong> конце дня после<br />
назначен<strong>и</strong>я гран<strong>и</strong>чных цен покупк<strong>и</strong>/продаж<strong>и</strong> (System<br />
Marginal Price), пр<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>женных к ценам на кассо<strong>в</strong>ом<br />
рынке.<br />
Аналог<strong>и</strong>чно, как <strong>в</strong> случае хаба Зебрюгге, значен<strong>и</strong>е<br />
<strong>и</strong> л<strong>и</strong>к<strong>в</strong><strong>и</strong>дность National Balancing Point по<strong>в</strong>ыс<strong>и</strong>л<strong>и</strong>сь<br />
по мере раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>я <strong>и</strong>нфраструктуры: с поя<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>ем газопро<strong>в</strong>ода<br />
Interconnector с Бельг<strong>и</strong>ей (1998), перемыч-<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
к<strong>и</strong> Balgzand-Bacton Line (BBL) с Голланд<strong>и</strong>ей (2006), а<br />
также сдачей терм<strong>и</strong>нало<strong>в</strong> ре-газ<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> СПГ (2005,<br />
2009) <strong>и</strong> газопро<strong>в</strong>ода Langeled с нор<strong>в</strong>ежск<strong>и</strong>х месторожден<strong>и</strong>й.<br />
Ч<strong>и</strong>сло участн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong> по стороне спроса росло<br />
также <strong>в</strong> результате стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>а газо<strong>в</strong>ых электростанц<strong>и</strong>й<br />
<strong>и</strong> <strong>в</strong>ступлен<strong>и</strong>я <strong>в</strong> торго<strong>в</strong>лю газом ф<strong>и</strong>нансо<strong>в</strong>ых<br />
<strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туто<strong>в</strong>.<br />
Теперь NBP – самый л<strong>и</strong>к<strong>в</strong><strong>и</strong>дный хаб <strong>в</strong> Е<strong>в</strong>ропе. Объёмы<br />
продаж<strong>и</strong> <strong>газа</strong> <strong>в</strong> бр<strong>и</strong>танском хабе <strong>в</strong> несколько раз<br />
пре<strong>в</strong>осходят объёмы <strong>в</strong> конт<strong>и</strong>нентальных хабах, так же<br />
как <strong>и</strong> л<strong>и</strong>к<strong>в</strong><strong>и</strong>дность, <strong>и</strong>змеряемая показателем churn<br />
ratio, то есть отношен<strong>и</strong>ем общего объёма сделок к<br />
объёмам сделок, за<strong>в</strong>ершающ<strong>и</strong>хся ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м<strong>и</strong> поста<strong>в</strong>кам<strong>и</strong>.<br />
Следует отмет<strong>и</strong>ть, что л<strong>и</strong>к<strong>в</strong><strong>и</strong>дность е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>х<br />
хабо<strong>в</strong> (даже NBP) <strong>в</strong>се ещё знач<strong>и</strong>тельно н<strong>и</strong>же, чем<br />
<strong>в</strong> Се<strong>в</strong>ерной Амер<strong>и</strong>ке (напр. хаб Генр<strong>и</strong> <strong>в</strong> США).<br />
Будущее за хабам<strong>и</strong>?<br />
У газо<strong>в</strong>ых хабо<strong>в</strong> достаточно короткая <strong>и</strong>стор<strong>и</strong>я. Самым<br />
старш<strong>и</strong>м хабом <strong>в</strong> Е<strong>в</strong>ропе, работающ<strong>и</strong>м уже 15 лет,<br />
я<strong>в</strong>ляется National Balancing Point. Больш<strong>и</strong>нст<strong>в</strong>о е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>х<br />
хабо<strong>в</strong> поя<strong>в</strong><strong>и</strong>лось после 2000 году, отчаст<strong>и</strong><br />
также благодаря ус<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ям Е<strong>в</strong>ропейского Союза, стремящегося<br />
к <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> л<strong>и</strong>берал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> е<strong>в</strong>ропейского<br />
газо<strong>в</strong>ого сектора, с помощью трех газо<strong>в</strong>ых д<strong>и</strong>рект<strong>и</strong><strong>в</strong>:<br />
1998, 2003 <strong>и</strong> 2009 г.<br />
В последн<strong>и</strong>е годы кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о сделок <strong>в</strong> е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>х<br />
хабах <strong>и</strong>нтенс<strong>и</strong><strong>в</strong>но росло. Как ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й, так <strong>и</strong><br />
<strong>в</strong><strong>и</strong>ртуальный оборот у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong><strong>в</strong>ал<strong>и</strong>сь на несколько десятко<strong>в</strong><br />
проценто<strong>в</strong> <strong>в</strong> год. В 2009 г. коммерческ<strong>и</strong>е сделк<strong>и</strong><br />
<strong>в</strong> е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>х хабах пересекл<strong>и</strong> 56-процентную отметку<br />
роста, дост<strong>и</strong>гну<strong>в</strong> 292 млрд. м 3 , пр<strong>и</strong>чем объём ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
сделок оцен<strong>и</strong><strong>в</strong>ался на более чем 100 млрд. м 3 ,<br />
что предста<strong>в</strong>ляет собой почт<strong>и</strong> 1/4 спроса на газ <strong>в</strong> Е<strong>в</strong>ропе<br />
(<strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>к: International Energy Agency).<br />
Газо<strong>в</strong>ые хабы очень д<strong>и</strong>нам<strong>и</strong>чно раз<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>в</strong>аются <strong>в</strong> Герман<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
где <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>я местных рынко<strong>в</strong> (уменьшен<strong>и</strong>е<br />
кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>а баланс<strong>и</strong>рующ<strong>и</strong>х рынко<strong>в</strong>) <strong>и</strong> ш<strong>и</strong>рок<strong>и</strong>й потенц<strong>и</strong>ал<br />
со стороны спроса благопр<strong>и</strong>ятст<strong>в</strong>уют укреплен<strong>и</strong>ю<br />
поз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>й эт<strong>и</strong>х центро<strong>в</strong>. Тенденц<strong>и</strong>я, которую<br />
можно <strong>в</strong> настоящее <strong>в</strong>ремя наблюдать на немецком<br />
рынке <strong>в</strong> м<strong>и</strong>кро-масштабе, я<strong>в</strong>ляется объектом устремлен<strong>и</strong>й<br />
Е<strong>в</strong>роком<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong>, желающей дост<strong>и</strong>чь того же самого<br />
<strong>в</strong> общее<strong>в</strong>ропейском масштабе. Хотя последн<strong>и</strong>й<br />
энергет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й пакет прямо не даёт определен<strong>и</strong>я модел<strong>и</strong><br />
газо<strong>в</strong>ого рынка, он, однако рекомендует <strong>в</strong><strong>в</strong>ест<strong>и</strong><br />
ряд решен<strong>и</strong>й, которые кос<strong>в</strong>енно его определяют: тар<strong>и</strong>фная<br />
модель, осно<strong>в</strong>анная на с<strong>и</strong>стеме <strong>в</strong>ход/<strong>в</strong>ыход<br />
(тар<strong>и</strong>фная модель Entry/Exit), пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п TPA, тесное сотрудн<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о<br />
между операторам<strong>и</strong> транспортных с<strong>и</strong>стем,<br />
<strong>и</strong> т. д. Е<strong>в</strong>ропейская группа регуляторо<strong>в</strong> электроэнерг<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
<strong>и</strong> <strong>газа</strong> (ERGEG) <strong>в</strong><strong>и</strong>д<strong>и</strong>т газо<strong>в</strong>ый рынок <strong>в</strong> Е<strong>в</strong>ропе
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
как со<strong>в</strong>окупность точек под<strong>в</strong>ода <strong>и</strong> от<strong>в</strong>ода <strong>газа</strong>, с собст<strong>в</strong>енным<strong>и</strong><br />
<strong>в</strong><strong>и</strong>ртуальным<strong>и</strong> хабам<strong>и</strong>, которые соед<strong>и</strong>няют<br />
газопро<strong>в</strong>оды с пропускной мощностью, прода<strong>в</strong>аемой<br />
как общ<strong>и</strong>й продукт д<strong>в</strong>ух с<strong>и</strong>стем, распределённый по<br />
аукц<strong>и</strong>онам. Поскольку е<strong>в</strong>ропейская модель рынка<br />
<strong>газа</strong> <strong>в</strong>се ещё я<strong>в</strong>ляется предметом дебато<strong>в</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ат<strong>и</strong><strong>в</strong><br />
мног<strong>и</strong>х <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туто<strong>в</strong>, знач<strong>и</strong>тельная роль газо<strong>в</strong>ых хабо<strong>в</strong><br />
остаётся бесспорной, поэтому <strong>в</strong>се больше стран ЕС<br />
стрем<strong>и</strong>ться к создан<strong>и</strong>ю <strong>и</strong> укреплен<strong>и</strong>ю рол<strong>и</strong> <strong>в</strong><strong>и</strong>ртуальных<br />
точек продаж<strong>и</strong>.<br />
А как с <strong>Польше</strong>й?<br />
Хаб A<br />
Хаб C<br />
В <strong>Польше</strong>, как <strong>и</strong> <strong>в</strong> друг<strong>и</strong>х странах центральной <strong>и</strong><br />
Восточной Е<strong>в</strong>ропы, газо<strong>в</strong>ые хабы отсутст<strong>в</strong>уют. Исключен<strong>и</strong>е<br />
– ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й хаб <strong>в</strong> Баумгартэн, <strong>в</strong> А<strong>в</strong>стр<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
(CEGH). Такое положен<strong>и</strong>е <strong>в</strong>ещей я<strong>в</strong>ляется результатом<br />
<strong>и</strong>стор<strong>и</strong>ческого прошлого рег<strong>и</strong>она, с<strong>и</strong>льно за<strong>в</strong><strong>и</strong>с<strong>и</strong>мого<br />
от <strong>газа</strong> <strong>и</strong>з Росс<strong>и</strong><strong>и</strong>, с л<strong>и</strong>нейной <strong>и</strong>нфраструктурой, проложенной<br />
<strong>в</strong> одном напра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong><strong>и</strong>, с <strong>в</strong>остока на запад,<br />
без множест<strong>в</strong>енных <strong>в</strong>ерт<strong>и</strong>кальных перемычек (се<strong>в</strong>ерюг).<br />
Прот<strong>и</strong><strong>в</strong>одейст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>м<strong>и</strong> факторам<strong>и</strong> <strong>в</strong> контексте<br />
поя<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я газо<strong>в</strong>ых хабо<strong>в</strong> я<strong>в</strong>ляются медленно <strong>и</strong>дущ<strong>и</strong>е<br />
процессы л<strong>и</strong>берал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong>, огран<strong>и</strong>ченные недостаточно<br />
раз<strong>в</strong><strong>и</strong>той <strong>и</strong>нфраструктурой, дом<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем<br />
зас<strong>и</strong>де<strong>в</strong>шегося предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>я-<strong>в</strong>ладельца, а также отсутст<strong>в</strong><strong>и</strong>ем<br />
доступа к д<strong>и</strong>фференц<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анным <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>кам<br />
<strong>газа</strong> (преобладан<strong>и</strong>е росс<strong>и</strong>йского <strong>газа</strong>). Изменен<strong>и</strong>е<br />
сущест<strong>в</strong>ующего положен<strong>и</strong>я требует кап<strong>и</strong>талоемк<strong>и</strong>х <strong>и</strong><br />
многолетн<strong>и</strong>х <strong>и</strong>нфраструктурных <strong>в</strong>ложен<strong>и</strong>й, которые<br />
поз<strong>в</strong>олят большему кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>у субъекто<strong>в</strong> <strong>в</strong>ключ<strong>и</strong>ться<br />
<strong>в</strong> рыночную <strong>и</strong>гру, что <strong>в</strong> с<strong>в</strong>ою очередь создаст спрос на<br />
услуг<strong>и</strong> оператора хаба.<br />
Хаб B<br />
Перемычк<strong>и</strong> между странам<strong>и</strong><br />
Хаб D<br />
Р<strong>и</strong>с. 6. Пр<strong>и</strong>меры моделей газо<strong>в</strong>ого рынка <strong>в</strong> Е<strong>в</strong>ропе. Источн<strong>и</strong>к: XVII Мадр<strong>и</strong>дск<strong>и</strong>й форум е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>х регуляторо<strong>в</strong><br />
энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> (ян<strong>в</strong>арь 2010), за: к. э. н. А. Коноплян<strong>и</strong>к, European Gas Markets Summit, London, 15-16. 02.2011<br />
Польша, как <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>е страны ЕС, обязана обеспеч<strong>и</strong>ть<br />
постоянную беспрепятст<strong>в</strong>енную передачу “<strong>в</strong> обо<strong>и</strong>х напра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>ях<br />
на <strong>в</strong>сех трансгран<strong>и</strong>чных межс<strong>и</strong>стемных перемычках<br />
между странам<strong>и</strong>-членам<strong>и</strong> <strong>в</strong> <strong>в</strong>озможно более<br />
коротк<strong>и</strong>е срок<strong>и</strong>, не позднее, чем до 3 декабря 2013 г.”<br />
(Постано<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е Е<strong>в</strong>ропарламента <strong>и</strong> Со<strong>в</strong>ета № 994/2010<br />
от 20 октября 2010 г. О мерах по обеспечен<strong>и</strong>ю безопасност<strong>и</strong><br />
поста<strong>в</strong>ок пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong>). Одно<strong>в</strong>ременно<br />
<strong>в</strong> С<strong>в</strong><strong>и</strong>ноустье стро<strong>и</strong>тся терм<strong>и</strong>нал ре-газ<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> СПГ,<br />
благодаря которому Польша получ<strong>и</strong>т доступ к но<strong>в</strong>ым<br />
<strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>кам <strong>газа</strong>. Но<strong>в</strong>ые <strong>в</strong>озможност<strong>и</strong> сделок может<br />
также создать предоста<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е но<strong>в</strong>ым субъектам доступа<br />
к транспортным мощностям ямальского газопро<strong>в</strong>ода<br />
<strong>и</strong> <strong>в</strong>ар<strong>и</strong>ант <strong>в</strong><strong>и</strong>ртуального ре<strong>в</strong>ерса. Стремлен<strong>и</strong>е к<br />
неза<strong>в</strong><strong>и</strong>с<strong>и</strong>мост<strong>и</strong> оператора с<strong>и</strong>стемы хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>щ <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>е<br />
решен<strong>и</strong>я Союза, которые должны быть адапт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>аны <strong>в</strong><br />
польское законодательст<strong>в</strong>о, будут благопр<strong>и</strong>ятст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ать<br />
открытост<strong>и</strong> газо<strong>в</strong>ого сектора <strong>в</strong> <strong>Польше</strong>.<br />
Упомянутые <strong>и</strong>нфраструктурные, рыночные <strong>и</strong> нормат<strong>и</strong><strong>в</strong>ные<br />
<strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>я будут созда<strong>в</strong>ать спрос на услуг<strong>и</strong><br />
газо<strong>в</strong>ого хаба, а <strong>в</strong> с<strong>в</strong>ете нарождающегося спроса <strong>в</strong><strong>в</strong>еден<strong>и</strong>е<br />
<strong>в</strong><strong>и</strong>ртуального пункта оборота газом <strong>в</strong> <strong>Польше</strong><br />
может стать фактором, который поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong><strong>в</strong>но по<strong>в</strong>л<strong>и</strong>яет<br />
на функц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е рынка этого сырья: по<strong>в</strong>ышая<br />
прозрачность, сн<strong>и</strong>жая расходы на про<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>е сделок,<br />
по<strong>в</strong>ышая л<strong>и</strong>к<strong>в</strong><strong>и</strong>дность, м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>м<strong>и</strong>з<strong>и</strong>руя р<strong>и</strong>ск несбаланс<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анност<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong> <strong>в</strong><strong>в</strong>одя конкурентные <strong>и</strong> рыночные цено<strong>в</strong>ые<br />
механ<strong>и</strong>змы.<br />
И<strong>в</strong>ета Гдаля – менеджер отдела<br />
консульт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я, PwC Polska<br />
Матеуш Конечный я<strong>в</strong>ляется старш<strong>и</strong>м<br />
консультантом отдела дело<strong>в</strong>ого<br />
консульт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я PwC Polska<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
79
80<br />
<strong>Польше</strong>, с учетом огромного спроса, боль-<br />
В ш<strong>и</strong>нст<strong>в</strong>о СУГ я<strong>в</strong>ляется <strong>и</strong>мпортным. Цепочка<br />
д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong><strong>и</strong> я<strong>в</strong>ляется, <strong>в</strong> с<strong>в</strong>яз<strong>и</strong> с эт<strong>и</strong>м, <strong>и</strong>сключ<strong>и</strong>тельно<br />
ш<strong>и</strong>рокой. Топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о, попадающее на запра<strong>в</strong>очные<br />
станц<strong>и</strong><strong>и</strong> к конечному потреб<strong>и</strong>телю, то есть запра<strong>в</strong>ляется<br />
<strong>в</strong> транспортное средст<strong>в</strong>о, должно быть топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ом<br />
хорошего качест<strong>в</strong>а, соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>м требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ям<br />
соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующей спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> не<br />
оказы<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>м неблагопр<strong>и</strong>ятного <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я на<br />
с<strong>и</strong>стему <strong>в</strong>прыска топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>и</strong> естест<strong>в</strong>енную окружающую<br />
среду. Может показаться, что уч<strong>и</strong>ты<strong>в</strong>ая тот факт,<br />
что это топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о распространяется <strong>в</strong> напорных ц<strong>и</strong>стернах<br />
<strong>и</strong> запра<strong>в</strong>ляется <strong>в</strong> транспортное средст<strong>в</strong>о под<br />
да<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>ем, оно будет <strong>в</strong> меньшей степен<strong>и</strong>, чем бенз<strong>и</strong>н<br />
<strong>и</strong>л<strong>и</strong> газойль загрязняться <strong>в</strong> ходе цепочк<strong>и</strong> распространен<strong>и</strong>я.<br />
Однако, это не так. Это про<strong>и</strong>сход<strong>и</strong>т<br />
по д<strong>в</strong>ум пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>нам:<br />
• по пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>не отсутст<strong>в</strong><strong>и</strong>я комплексных мер по защ<strong>и</strong>те<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а от пр<strong>и</strong>месей (загрязнен<strong>и</strong>й), поя<strong>в</strong>ляющ<strong>и</strong>хся<br />
<strong>в</strong> цепочке д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong><strong>и</strong>, а также мер<br />
по его оч<strong>и</strong>стке,<br />
• по пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>не узкого д<strong>и</strong>апазона дейст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>х<br />
требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>й по качест<strong>в</strong>у, что дает <strong>в</strong>озможность<br />
поя<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я на рынке парт<strong>и</strong>й топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а, которое<br />
потенц<strong>и</strong>ально может оказать негат<strong>и</strong><strong>в</strong>ное <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>е<br />
на д<strong>в</strong><strong>и</strong>гатель запра<strong>в</strong>ленного транспортного<br />
средст<strong>в</strong>а.<br />
Польша я<strong>в</strong>ляется одн<strong>и</strong>м <strong>и</strong>з трех государст<strong>в</strong> <strong>в</strong><br />
м<strong>и</strong>ре, которые <strong>и</strong>меют макс<strong>и</strong>мальное кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о<br />
транспортных средст<strong>в</strong>, запра<strong>в</strong>ляемых топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ом СУГ<br />
(поочередно: Южная Корея, Турц<strong>и</strong>я, Польша). По<br />
польск<strong>и</strong>м дорогам езд<strong>и</strong>т более 2,3 м<strong>и</strong>лл<strong>и</strong>она а<strong>в</strong>то-<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
Лаб<strong>и</strong>р<strong>и</strong>нт лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ческой цепочк<strong>и</strong> СУГ <strong>и</strong> его <strong>в</strong>л<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>е на качест<strong>в</strong>о топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а<br />
СУГ под спец<strong>и</strong>альным контролем<br />
ДОКТОР-ИНЖИНЕР БЕАТА АЛТКОРН<br />
СУГ (Сж<strong>и</strong>женный угле<strong>в</strong>одородный/нефтяной газ) я<strong>в</strong>ляется понят<strong>и</strong>ем, определяющ<strong>и</strong>м<br />
сж<strong>и</strong>женную фракц<strong>и</strong>ю угле<strong>в</strong>одородо<strong>в</strong> C3-C4, <strong>и</strong>спользуемый <strong>и</strong>сключ<strong>и</strong>тельно <strong>в</strong> качест<strong>в</strong>е<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а для д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателей транспортных средст<strong>в</strong>а (<strong>в</strong> том ч<strong>и</strong>сле, тележек с <strong>в</strong><strong>и</strong>лочной грузоподъемной<br />
платформой <strong>и</strong> для подъемн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong>). Не <strong>в</strong>ключает <strong>в</strong> себя сектор подобного<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а, <strong>и</strong>спользуемого, гла<strong>в</strong>ным образом, для отоплен<strong>и</strong>я <strong>и</strong> коммунальных нужд, хотя<br />
часто, понят<strong>и</strong>е «СУГ» ош<strong>и</strong>бочно с<strong>в</strong>язы<strong>в</strong>ают со <strong>в</strong>сем<strong>и</strong> фракц<strong>и</strong>ям<strong>и</strong> C3-C4, без учета целе<strong>в</strong>ого<br />
<strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я. СУГ я<strong>в</strong>ляется эколог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ом для д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателей, получаемым<br />
<strong>и</strong>з разл<strong>и</strong>чного сырья, <strong>и</strong> <strong>в</strong> результате разл<strong>и</strong>чных технолог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х процессо<strong>в</strong>.<br />
моб<strong>и</strong>лей, запра<strong>в</strong>ляемых СУГ, поэтому это топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о<br />
очень <strong>в</strong>остребо<strong>в</strong>ано. Та как <strong>в</strong> коммерческ<strong>и</strong>х предложен<strong>и</strong>ях<br />
а<strong>в</strong>томоб<strong>и</strong>льных концерно<strong>в</strong> нач<strong>и</strong>нают поя<strong>в</strong>ляться<br />
<strong>и</strong> транспортные средст<strong>в</strong>а с <strong>в</strong>монт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анной<br />
уже на за<strong>в</strong>оде устано<strong>в</strong>кой СУГ 1 , можно предполож<strong>и</strong>ть,<br />
что это топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о будет <strong>и</strong>меть тенденц<strong>и</strong><strong>и</strong> к раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>ю<br />
<strong>и</strong> дальше.<br />
Несмотря на то, что СУГ рассматр<strong>и</strong><strong>в</strong>ается, как результат<br />
переработк<strong>и</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong>, <strong>в</strong> реальност<strong>и</strong> ок. 60%<br />
СУГ на рынке про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одятся на осно<strong>в</strong>е пр<strong>и</strong>родного<br />
<strong>газа</strong>, <strong>и</strong> только 40% <strong>в</strong> результате переработк<strong>и</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong><br />
(табл<strong>и</strong>ца 1).<br />
Без учета про<strong>и</strong>схожден<strong>и</strong>я спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> СУГ<br />
(топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а для д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателей) на нац<strong>и</strong>ональном (<strong>и</strong> е<strong>в</strong>ропейском)<br />
рынке определяет норма PN-EN 589. Эта<br />
норма не определяет х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческого соста<strong>в</strong>а СУГ, но<br />
содерж<strong>и</strong>т требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я касающ<strong>и</strong>еся параметро<strong>в</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а,<br />
<strong>и</strong>сходя <strong>и</strong>з его соста<strong>в</strong>а. В табл<strong>и</strong>це 2 предста<strong>в</strong>лены<br />
эт<strong>и</strong> требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я нормы, которые относятся к загрязнен<strong>и</strong>ю<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а.<br />
Эта спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>я не уч<strong>и</strong>ты<strong>в</strong>ает <strong>в</strong>озможность<br />
поя<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я <strong>в</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>е СУГ друг<strong>и</strong>х х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х пр<strong>и</strong>месей.<br />
Однако, как показы<strong>в</strong>ает опыт, сущест<strong>в</strong>ует много<br />
т<strong>и</strong>по<strong>в</strong> пр<strong>и</strong>месей, которые могут пр<strong>и</strong>сутст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ать<br />
<strong>в</strong> СУГ, ухудшая его качест<strong>в</strong>о. Пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ной <strong>и</strong>х поя<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я<br />
может быть загрязнен<strong>и</strong>е потока газо<strong>в</strong> С3-С4 нежелательным<strong>и</strong><br />
х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м<strong>и</strong> компонентам<strong>и</strong> <strong>и</strong>з сырья<br />
<strong>в</strong> про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>енном потоке, а также <strong>в</strong>ыход <strong>и</strong>з<br />
строя устано<strong>в</strong>к<strong>и</strong> по оч<strong>и</strong>стке (л<strong>и</strong>бо ее отсутст<strong>в</strong><strong>и</strong>е), <strong>и</strong>,<br />
гла<strong>в</strong>ным образом, пр<strong>и</strong>мес<strong>и</strong>, <strong>в</strong>озн<strong>и</strong>кающ<strong>и</strong>е <strong>в</strong> цепоч-<br />
1 По данным Polish LPG Association – Годо<strong>в</strong>ой отчет 2010, Варша<strong>в</strong>а<br />
2011 года.
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
Табл<strong>и</strong>ца 1.<br />
Про<strong>и</strong>схожден<strong>и</strong>е фракц<strong>и</strong><strong>и</strong> C3-C4,<br />
<strong>и</strong>спользуемой для про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а<br />
СУГ<br />
Сырье Про<strong>и</strong>схожден<strong>и</strong>е<br />
Пр<strong>и</strong>родный газ<br />
нефть<br />
Конденсат, получаемый <strong>в</strong> ходе<br />
переработк<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong><br />
Конденсат <strong>и</strong>з транспорт<strong>и</strong>рующ<strong>и</strong>х<br />
газопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong><br />
Фракц<strong>и</strong>я получается <strong>в</strong>о <strong>в</strong>ремя<br />
стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong>, подгота<strong>в</strong>л<strong>и</strong><strong>в</strong>ающей<br />
ее для транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>к<strong>и</strong><br />
танкерам<strong>и</strong> л<strong>и</strong>бо по<br />
трубопро<strong>в</strong>одам<br />
Получаемая <strong>в</strong> ходе переработк<strong>и</strong><br />
пер<strong>в</strong><strong>и</strong>чной <strong>нефт<strong>и</strong></strong>, то есть атмосферной<br />
д<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>лляц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
Получаемая как побочный продукт<br />
<strong>в</strong> нескольк<strong>и</strong>х разл<strong>и</strong>чных<br />
процессах нефтеперегонк<strong>и</strong><br />
к<strong>и</strong> д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong><strong>и</strong> СУГ. Норма PN-EN 589 определяет,<br />
что про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>тель пр<strong>и</strong>лож<strong>и</strong>л <strong>в</strong>се ус<strong>и</strong>л<strong>и</strong>я, чтобы СУГ,<br />
пок<strong>и</strong>дающ<strong>и</strong>й место про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а, не содержал друг<strong>и</strong>х,<br />
не переч<strong>и</strong>сленных <strong>в</strong> норме, осно<strong>в</strong>ных пр<strong>и</strong>месей,<br />
а переч<strong>и</strong>сленные – чтобы соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ал<strong>и</strong> требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ям<br />
спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong>. С учетом эт<strong>и</strong>х факторо<strong>в</strong><br />
она не отл<strong>и</strong>чается от подобных нормат<strong>и</strong><strong>в</strong>ных спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>й<br />
для бенз<strong>и</strong>на <strong>и</strong> газойля. В случае любого<br />
т<strong>и</strong>па топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а, однако, могут про<strong>и</strong>зойт<strong>и</strong> д<strong>в</strong>ояк<strong>и</strong>е<br />
с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong><strong>и</strong>:<br />
• топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о не соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ует требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ям по качест<strong>в</strong>у,<br />
но не содерж<strong>и</strong>т н<strong>и</strong>как<strong>и</strong>х дополн<strong>и</strong>тельных<br />
пр<strong>и</strong>месей – я<strong>в</strong>ляется просто топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ом<br />
плохого качест<strong>в</strong>а. Такой случай легко д<strong>и</strong>агност<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать<br />
<strong>в</strong> любой отрасле<strong>в</strong>ой анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ческой<br />
лаборатор<strong>и</strong><strong>и</strong>;<br />
• топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ует требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ям по качест<strong>в</strong>у,<br />
но содерж<strong>и</strong>т х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е <strong>и</strong> проч<strong>и</strong>е<br />
пр<strong>и</strong>мес<strong>и</strong>, которые способст<strong>в</strong>уют, даже пр<strong>и</strong><br />
соблюден<strong>и</strong><strong>и</strong> требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>й спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong>, разрушен<strong>и</strong>ю<br />
д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателя <strong>и</strong> с<strong>и</strong>стемы подач<strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а.<br />
Такой случай сложно быстро определ<strong>и</strong>ть <strong>в</strong><br />
анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ческой лаборатор<strong>и</strong><strong>и</strong>. Идент<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>я<br />
пр<strong>и</strong>месей, <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х неблагопр<strong>и</strong>ятное <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>е<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а, требует про<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я множест<strong>в</strong>а<br />
дополн<strong>и</strong>тельных анал<strong>и</strong>зо<strong>в</strong>, не <strong>в</strong>клю-<br />
Табл<strong>и</strong>ца 2. Требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я е<strong>в</strong>ропейской<br />
спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> СУГ EN 589:2008<br />
касательно потенц<strong>и</strong>альных<br />
х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х пр<strong>и</strong>месей<br />
Параметр качест<strong>в</strong>а<br />
Полное содержан<strong>и</strong>е д<strong>и</strong>ено<strong>в</strong><br />
(<strong>в</strong>ключая 1,3 бутад<strong>и</strong>ен)<br />
Ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ца<br />
<strong>и</strong>зм.<br />
%<br />
молярная<br />
Д<strong>и</strong>апазон<br />
м<strong>и</strong>н. макс<br />
-- 0,5<br />
Серо<strong>в</strong>одород -- brak<br />
Общее содержан<strong>и</strong>е серы (после<br />
<strong>в</strong><strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я аромат<strong>и</strong>затора)<br />
Остатк<strong>и</strong> после от<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я пара<br />
(<strong>в</strong> эт<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мес<strong>и</strong> <strong>в</strong>ходят масляные<br />
пр<strong>и</strong>мес<strong>и</strong> <strong>и</strong> пласт<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>каторы<br />
для пласт<strong>и</strong>ко<strong>в</strong>)<br />
Содержан<strong>и</strong>е <strong>в</strong>оды --<br />
мг/кг -- 50<br />
мг/кг -- 100<br />
Отсутст<strong>в</strong><strong>и</strong>е<br />
с<strong>в</strong>ободной<br />
<strong>в</strong>оды пр<strong>и</strong><br />
темп. 0°C<br />
ченных <strong>в</strong> спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ю, <strong>и</strong> глубок<strong>и</strong>х знан<strong>и</strong>й<br />
о спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ке этого топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а, технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> его<br />
про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а <strong>и</strong> спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ке лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ческой<br />
цепочк<strong>и</strong>.<br />
В случае «класс<strong>и</strong>ческого» ж<strong>и</strong>дкого топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а, нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающая<br />
промышленность <strong>и</strong> международные<br />
орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> по стандарт<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> дождал<strong>и</strong>сь<br />
разработк<strong>и</strong> комплексных процедур д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
прот<strong>и</strong><strong>в</strong>одейст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>х загрязнен<strong>и</strong>ю топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>в</strong> лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ческой<br />
цепочке. С учетом этого, к топл<strong>и</strong><strong>в</strong>у СУГ<br />
относятся немного «как к пасынку», что, однако, не<br />
означает, что <strong>и</strong>меющ<strong>и</strong>еся проблемы не я<strong>в</strong>ляются похож<strong>и</strong>м<strong>и</strong>.<br />
Тем <strong>в</strong>ременем, <strong>в</strong>о мног<strong>и</strong>х <strong>в</strong>опросах некоторые<br />
операторы на нац<strong>и</strong>ональном рынке СУГ работают<br />
по старому ст<strong>и</strong>лю: есл<strong>и</strong> о проблеме не го<strong>в</strong>ор<strong>и</strong>ть,<br />
знач<strong>и</strong>т, она отсутст<strong>в</strong>ует.<br />
1. В целом, пр<strong>и</strong>мес<strong>и</strong> СУГ, с учетом способа <strong>и</strong>х<br />
<strong>в</strong>озн<strong>и</strong>кно<strong>в</strong>ен<strong>и</strong>я, можно раздел<strong>и</strong>ть на четыре<br />
группы:<br />
2. пр<strong>и</strong>мес<strong>и</strong> нежелательных х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х компоненто<strong>в</strong>,<br />
я<strong>в</strong>ляющ<strong>и</strong>еся результатом про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а<br />
потока <strong>газа</strong> C3-C4, а <strong>и</strong>менно той его част<strong>и</strong>, которая<br />
про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>тся на нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х<br />
за<strong>в</strong>одах (должны быть <strong>и</strong>сключены <strong>и</strong>з технолог<strong>и</strong>ческого<br />
процесса СУГ);<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
81
82<br />
Вода<br />
3.<br />
4.<br />
5.<br />
пр<strong>и</strong>мес<strong>и</strong>, образующ<strong>и</strong>еся <strong>в</strong> результате непра<strong>в</strong><strong>и</strong>льного<br />
<strong>в</strong>ыполнен<strong>и</strong>я процесса оч<strong>и</strong>стк<strong>и</strong> потока<br />
СУГ от пр<strong>и</strong>месей л<strong>и</strong>бо <strong>в</strong> результате отсутст<strong>в</strong><strong>и</strong>я<br />
такого процесса;<br />
пр<strong>и</strong>мес<strong>и</strong>, образующ<strong>и</strong>еся <strong>в</strong> результате а<strong>в</strong>ар<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
(такая парт<strong>и</strong>я СУГ не должна <strong>в</strong>ыход<strong>и</strong>ть на<br />
продажу);<br />
пр<strong>и</strong>мес<strong>и</strong>, образующ<strong>и</strong>еся <strong>в</strong> цепочке д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
СУГ.<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
Табл<strong>и</strong>ца 3. На<strong>и</strong>более часто <strong>в</strong>стречающ<strong>и</strong>еся пр<strong>и</strong>мес<strong>и</strong> СУГ<br />
<strong>и</strong> <strong>в</strong>ыз<strong>в</strong>анные <strong>и</strong>м<strong>и</strong> проблемы*<br />
Пр<strong>и</strong>месь СУГ Проблема<br />
Остатк<strong>и</strong> после от<strong>в</strong>ода пара – состоящ<strong>и</strong>е <strong>и</strong>з пласт<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>каторо<strong>в</strong>,<br />
экстраг<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анных СУГ <strong>и</strong>з пласт<strong>и</strong>ко<strong>в</strong>ых элементо<strong>в</strong><br />
<strong>в</strong> цепочке д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong><strong>и</strong>, м<strong>и</strong>нерального масла <strong>и</strong>х насосо<strong>в</strong><br />
для перекачк<strong>и</strong> СУГ <strong>и</strong> масляных нос<strong>и</strong>телей, <strong>и</strong>спользуемых<br />
<strong>в</strong> СУГ <strong>и</strong>нг<strong>и</strong>б<strong>и</strong>торо<strong>в</strong> корроз<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
Т<strong>в</strong>ердые пр<strong>и</strong>мес<strong>и</strong>:<br />
Воздух <strong>и</strong> азот<br />
Амм<strong>и</strong>ак<br />
Способст<strong>в</strong>ует поя<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>ю корроз<strong>и</strong>онных процессо<strong>в</strong> на<br />
<strong>в</strong>нутренн<strong>и</strong>х по<strong>в</strong>ерхностях стальных складск<strong>и</strong>х резер<strong>в</strong>уаро<strong>в</strong><br />
<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стема трубопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong>, <strong>в</strong>ыполненных <strong>и</strong>з так<br />
назы<strong>в</strong>аемой черной жест<strong>и</strong>. Продукты корроз<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> с<strong>в</strong>ою<br />
очередь <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ают <strong>и</strong>счезно<strong>в</strong>ен<strong>и</strong>е запаха СУГ, <strong>и</strong> затем<br />
рост опасност<strong>и</strong> скрытых негермет<strong>и</strong>чностей <strong>в</strong> с<strong>и</strong>стеме<br />
подач<strong>и</strong> п<strong>и</strong>тан<strong>и</strong>я. Места со ржа<strong>в</strong>ч<strong>и</strong>ной могут блок<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать<br />
небольш<strong>и</strong>е клапаны. Во <strong>в</strong>ремя морозо<strong>в</strong> <strong>и</strong> <strong>в</strong>о <strong>в</strong>ремя операц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
по сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>ю да<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я <strong>в</strong>ода может замерзнуть.<br />
Лед может ослаб<strong>и</strong>ть л<strong>и</strong>бо по<strong>в</strong>ред<strong>и</strong>ть клапаны, насосы,<br />
трубы <strong>и</strong> с<strong>и</strong>стемы регул<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>к<strong>и</strong>.<br />
Создают проблемы пр<strong>и</strong> <strong>в</strong>сех операц<strong>и</strong>ях с СУГ <strong>и</strong> <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ает<br />
по<strong>в</strong>ышен<strong>и</strong>е уро<strong>в</strong>ня <strong>в</strong>ыбросо<strong>в</strong> <strong>и</strong>з д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателей а<strong>в</strong>томоб<strong>и</strong>лей<br />
пользо<strong>в</strong>ателей. Можно <strong>в</strong>л<strong>и</strong>ять на <strong>в</strong>ыбросы ок<strong>и</strong>с<strong>и</strong><br />
углерода. Вызы<strong>в</strong>ает накоплен<strong>и</strong>е <strong>в</strong> редукторе, планке<br />
форсунок <strong>и</strong> сам<strong>и</strong>х форсунках осадко<strong>в</strong> <strong>и</strong> шлама, <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х<br />
<strong>и</strong>х д<strong>и</strong>сфункц<strong>и</strong>ю.<br />
Создают проблемы с СУГ <strong>в</strong> д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателях а<strong>в</strong>томоб<strong>и</strong>лей (закупорка<br />
ф<strong>и</strong>льтро<strong>в</strong>, образо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е черного шлама, осадко<strong>в</strong><br />
<strong>и</strong> т.п.).<br />
Создает операц<strong>и</strong>онные проблемы <strong>в</strong> д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателе транспортного<br />
средст<strong>в</strong>а – несоот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующее соотношен<strong>и</strong>е<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о-<strong>в</strong>оздух, <strong>в</strong>едущее к слабому сгоран<strong>и</strong>ю л<strong>и</strong>бо его<br />
отсутст<strong>в</strong><strong>и</strong>ю.<br />
Оказы<strong>в</strong>ает корроз<strong>и</strong>онное <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>е на медь, что <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ает<br />
разрушен<strong>и</strong>е <strong>и</strong> <strong>и</strong>знос элементо<strong>в</strong> с<strong>и</strong>стемы, <strong>в</strong>ыполненных<br />
<strong>и</strong>з латун<strong>и</strong> <strong>и</strong> мед<strong>и</strong> <strong>в</strong> с<strong>и</strong>стемы подач<strong>и</strong> п<strong>и</strong>тан<strong>и</strong>я д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателя<br />
<strong>и</strong> <strong>в</strong> цепочке д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
Высокое содержан<strong>и</strong>е серы <strong>и</strong>/<strong>и</strong>л<strong>и</strong> серо<strong>в</strong>одорода Корроз<strong>и</strong>я, <strong>в</strong>ыброс <strong>в</strong>редных <strong>в</strong>ещест.<br />
Орган<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е фтор<strong>и</strong>ды Корроз<strong>и</strong>я, <strong>в</strong>ыброс <strong>в</strong>редных <strong>в</strong>ещест.<br />
Хлор Корроз<strong>и</strong>я, <strong>в</strong>ыброс <strong>в</strong>редных <strong>в</strong>ещест.<br />
Содержан<strong>и</strong>е ненасыщенных угле<strong>в</strong>одородо<strong>в</strong>: содержан<strong>и</strong>е<br />
проп<strong>и</strong>лена, д<strong>и</strong>ено<strong>в</strong>, нал<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>е тр<strong>и</strong>ено<strong>в</strong><br />
Вызы<strong>в</strong>ают рост <strong>в</strong>ыбросо<strong>в</strong> <strong>и</strong> не<strong>в</strong>озможность соблюден<strong>и</strong>я<br />
нормат<strong>и</strong><strong>в</strong>о<strong>в</strong> <strong>в</strong> област<strong>и</strong> качест<strong>в</strong>а <strong>в</strong>оздуха, негат<strong>и</strong><strong>в</strong>но <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong>уют<br />
на эластомеры.<br />
* Good practices for the care and custody of propane in the supply chain, A Report from Energy and Environmental Analysis Inc., PERC Docket No<br />
11353, First Edition, June 2005, Propane Education and Research Council (PERC), Washington<br />
К большому разнообраз<strong>и</strong>ю потенц<strong>и</strong>альных пр<strong>и</strong>месей<br />
СУГ доба<strong>в</strong>ляется тот факт, что больш<strong>и</strong>нст<strong>в</strong>о<br />
этого топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а на нац<strong>и</strong>ональном рынке <strong>и</strong>мпорт<strong>и</strong>руется.<br />
Польская Орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>я Ж<strong>и</strong>дкого Газа указы<strong>в</strong>ает,<br />
что 86% фракц<strong>и</strong><strong>и</strong> С3-С4, потребляемой <strong>в</strong><br />
<strong>Польше</strong>, про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>тся за пределам<strong>и</strong> Польш<strong>и</strong> (отсутст<strong>в</strong><strong>и</strong>е<br />
оценк<strong>и</strong> того, какой объем <strong>и</strong>з этого соста<strong>в</strong>ляет<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о для д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателей). Обш<strong>и</strong>рный <strong>и</strong>мпорт<br />
(реал<strong>и</strong>зуемый как по морю, так <strong>и</strong> сушей) СУГ, полу-
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
ченного <strong>и</strong>з разл<strong>и</strong>чного сырья <strong>в</strong> результате разл<strong>и</strong>чных<br />
технолог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й процессо<strong>в</strong>, <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ает наплы<strong>в</strong><br />
<strong>в</strong> Польшу парт<strong>и</strong>й топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а, которое может быть <strong>в</strong><br />
знач<strong>и</strong>тельной степен<strong>и</strong> д<strong>и</strong>фференц<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ано с учетом<br />
х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х пр<strong>и</strong>месей. Эт<strong>и</strong> поста<strong>в</strong>к<strong>и</strong> смеш<strong>и</strong><strong>в</strong>аются<br />
между собой <strong>в</strong> ходе цепочк<strong>и</strong> д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
созда<strong>в</strong>ая потенц<strong>и</strong>альные комб<strong>и</strong>нац<strong>и</strong><strong>и</strong> пр<strong>и</strong>месей,<br />
оказы<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х очень неблагопр<strong>и</strong>ятное <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>е<br />
на качест<strong>в</strong>о топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а. В табл<strong>и</strong>це 3 предста<strong>в</strong>лены на<strong>и</strong>более<br />
часто <strong>в</strong>стречающ<strong>и</strong>еся пр<strong>и</strong>мес<strong>и</strong> СУГ <strong>и</strong> указаны<br />
проблемы, <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>аемые <strong>и</strong>м<strong>и</strong> <strong>в</strong>о <strong>в</strong>ремя эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
<strong>в</strong> д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателе.<br />
Цепочка д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong><strong>и</strong> СУГ требует отдельного<br />
обсужден<strong>и</strong>я, так как <strong>в</strong> каждом <strong>и</strong>з ее з<strong>в</strong>енье<strong>в</strong> потенц<strong>и</strong>ально<br />
может <strong>в</strong>озн<strong>и</strong>кнуть данная пр<strong>и</strong>месь СУГ, которая<br />
у конечного пользо<strong>в</strong>ателя – <strong>в</strong>од<strong>и</strong>теля, запра<strong>в</strong>ляющего<br />
СУГ на запра<strong>в</strong>очной станц<strong>и</strong><strong>и</strong> – может не<br />
соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ать требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ям, л<strong>и</strong>бо соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ать<br />
<strong>и</strong>м, но, несмотря на это, стать пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ной проблем <strong>в</strong><br />
работе д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателя <strong>и</strong> с<strong>и</strong>стеме подач<strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а.<br />
Про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>о СУГ<br />
Вероятность поя<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я пр<strong>и</strong>месей <strong>в</strong> СУГ на этапе<br />
пер<strong>в</strong><strong>и</strong>чного про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а мала для потока, про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>мого<br />
<strong>и</strong>з пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> <strong>и</strong> <strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ка для потока<br />
C3-C4, про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>мого <strong>в</strong> процессе переработк<strong>и</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong>.<br />
Фракц<strong>и</strong><strong>и</strong> C3-C4, <strong>и</strong>згота<strong>в</strong>л<strong>и</strong><strong>в</strong>аемые как пр<strong>и</strong> д<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>лляц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
<strong>нефт<strong>и</strong></strong>, DRW, так <strong>и</strong> пр<strong>и</strong> процессах переработк<strong>и</strong><br />
<strong>нефт<strong>и</strong></strong>, под<strong>в</strong>ергаются процессам оч<strong>и</strong>стк<strong>и</strong>,<br />
которые должны пр<strong>и</strong><strong>в</strong>ест<strong>и</strong> к устранен<strong>и</strong>ю х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
пр<strong>и</strong>месей <strong>в</strong> конечном продукте. Однако, нельзя<br />
<strong>и</strong>сключ<strong>и</strong>ть, что – <strong>в</strong> результате а<strong>в</strong>ар<strong>и</strong><strong>и</strong> л<strong>и</strong>бо плохо<br />
функц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рующей устано<strong>в</strong>к<strong>и</strong> оч<strong>и</strong>стк<strong>и</strong> – определенные<br />
объемы х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х пр<strong>и</strong>месей могут пр<strong>и</strong>сутст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ать<br />
<strong>в</strong> конечном продукте, ухудшая его с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>а<br />
(корроз<strong>и</strong>онное <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>е на медь). Также<br />
нельзя <strong>и</strong>сключ<strong>и</strong>ть, что на рынок попадают парт<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
СУГ, содержащ<strong>и</strong>е знач<strong>и</strong>тельное кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о пр<strong>и</strong>месей.<br />
Одн<strong>и</strong>м <strong>и</strong>з <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong> пр<strong>и</strong>месей я<strong>в</strong>ляется процесс<br />
переработк<strong>и</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong> – кроме разгонк<strong>и</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong><br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
83
84<br />
на фракц<strong>и</strong><strong>и</strong>, сущест<strong>в</strong>ует четырнадцать разл<strong>и</strong>чных<br />
процессо<strong>в</strong>, <strong>в</strong> которые получается побочный поток<br />
газо<strong>в</strong> C3-C4. Сред<strong>и</strong> н<strong>и</strong>х потенц<strong>и</strong>ально <strong>в</strong>редным<strong>и</strong>, <strong>в</strong><br />
случае недостаточной оч<strong>и</strong>стк<strong>и</strong>, я<strong>в</strong>ляются следующ<strong>и</strong>е<br />
поток<strong>и</strong>:<br />
Катал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й<br />
р<strong>и</strong>форм<strong>и</strong>нг<br />
Обессер<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е продукта Ам<strong>и</strong>ны<br />
Алк<strong>и</strong>лац<strong>и</strong>я Фтор<strong>и</strong>ды<br />
С<strong>и</strong>нтез эф<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>:<br />
Раф<strong>и</strong>нац<strong>и</strong>я <strong>в</strong>одородо<strong>в</strong>(г<strong>и</strong>дрообессер<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е,<br />
г<strong>и</strong>дрораск<strong>и</strong>слен<strong>и</strong>е,<br />
г<strong>и</strong>дродеазот<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
Амм<strong>и</strong>ак <strong>и</strong> хлор<strong>и</strong>ды<br />
К<strong>и</strong>слород<strong>и</strong>стые<br />
соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>я<br />
Серо<strong>в</strong>одород, амм<strong>и</strong>ак,<br />
<strong>в</strong>ода<br />
Перегонным потоком, который <strong>в</strong>ообще не должен<br />
напра<strong>в</strong>ляться <strong>в</strong> общ<strong>и</strong>й поток газо<strong>в</strong> C3-C4, предназначенных<br />
для продаж<strong>и</strong>, я<strong>в</strong>ляется тот, который<br />
содерж<strong>и</strong>т <strong>в</strong>ысоко корроз<strong>и</strong>онно-<strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>е<br />
фтор<strong>и</strong>ды. В Е<strong>в</strong>ропе <strong>в</strong>ышеуказанная проблема не<br />
получ<strong>и</strong>ла должного <strong>в</strong>н<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>я, <strong>в</strong> отл<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>е от урегул<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>й<br />
<strong>в</strong> А<strong>в</strong>страл<strong>и</strong><strong>и</strong>. А<strong>в</strong>страл<strong>и</strong>йская спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>я<br />
для СУГ, ед<strong>и</strong>нст<strong>в</strong>енная <strong>в</strong> м<strong>и</strong>ре, определяет<br />
требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я (очень <strong>в</strong>ысок<strong>и</strong>е) по содержан<strong>и</strong>ю фтор<strong>и</strong>до<strong>в</strong><br />
<strong>в</strong> СУГ, несмотря на то, что <strong>в</strong> этой стране<br />
только 20% про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а фракц<strong>и</strong><strong>и</strong> C3-C4<br />
получают от переработк<strong>и</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong>. В <strong>Польше</strong><br />
содержан<strong>и</strong>е фтор<strong>и</strong>до<strong>в</strong> определяется<br />
только тогда, когда это требуется <strong>в</strong><br />
торго<strong>в</strong>ом контракте, поэтому нельзя <strong>и</strong>сключ<strong>и</strong>ть<br />
тот факт, что поста<strong>в</strong>к<strong>и</strong> с содержан<strong>и</strong>ем<br />
фтор<strong>и</strong>до<strong>в</strong> не <strong>и</strong>мпорт<strong>и</strong>руются<br />
<strong>в</strong> Польшу.<br />
Транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ка<br />
СУГ транспорт<strong>и</strong>руется <strong>в</strong> усло<strong>в</strong><strong>и</strong>ях<br />
Польш<strong>и</strong> на крупные складск<strong>и</strong>е<br />
терм<strong>и</strong>налы, <strong>и</strong> част<strong>и</strong>чно также<br />
для крупных покупателей, <strong>в</strong> ж<strong>и</strong>дком<br />
<strong>в</strong><strong>и</strong>де, с <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем транспортных<br />
средст<strong>в</strong>а для пере<strong>в</strong>озк<strong>и</strong> СУГ, <strong>в</strong><br />
так назы<strong>в</strong>аемых газо<strong>в</strong>озах <strong>и</strong> железнодорожных<br />
ц<strong>и</strong>стернах. На этом этапе<br />
лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ческой цепочк<strong>и</strong> очень легко<br />
узнать о загрязнен<strong>и</strong><strong>и</strong> пере<strong>в</strong>оз<strong>и</strong>мого<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а, соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующего требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ям,<br />
на этапе загрузке C3-C4.<br />
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
Конструкц<strong>и</strong>я спец<strong>и</strong>ал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анных транспортных<br />
средст<strong>в</strong> для пере<strong>в</strong>озк<strong>и</strong> СУГ (газо<strong>в</strong>озо<strong>в</strong>) предусматр<strong>и</strong><strong>в</strong>ает,<br />
что <strong>в</strong> эт<strong>и</strong>х же резер<strong>в</strong>уарах газо<strong>в</strong>оз<br />
СУГ может пере<strong>в</strong>оз<strong>и</strong>ть также ж<strong>и</strong>дк<strong>и</strong>й амм<strong>и</strong>ак <strong>и</strong> ж<strong>и</strong>дк<strong>и</strong>й<br />
хлор. Нередко бы<strong>в</strong>ает, что поста<strong>в</strong>ка СУГ может<br />
быть загрязнена остаткам<strong>и</strong> <strong>в</strong> резер<strong>в</strong>уарах со<strong>в</strong>ершенно<br />
другого <strong>в</strong>ещест<strong>в</strong>а. К сожален<strong>и</strong>ю, как хлор,<br />
так <strong>и</strong> амм<strong>и</strong>ак оказы<strong>в</strong>ают корроз<strong>и</strong>онное <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>е<br />
на медь, что порт<strong>и</strong>т качест<strong>в</strong>о пере<strong>в</strong>оз<strong>и</strong>мого<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а. В прошлые годы газо<strong>в</strong>озы для пере<strong>в</strong>озк<strong>и</strong><br />
СУГ <strong>и</strong> СПГ (сж<strong>и</strong>женный пр<strong>и</strong>родных газ) <strong>и</strong>мел<strong>и</strong><br />
разл<strong>и</strong>чную конструкц<strong>и</strong>ю устано<strong>в</strong>к<strong>и</strong> резер<strong>в</strong>уаро<strong>в</strong>,<br />
что не да<strong>в</strong>ало <strong>в</strong>озможность пере<strong>в</strong>озк<strong>и</strong> обо<strong>и</strong>х <strong>в</strong><strong>и</strong>до<strong>в</strong><br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>в</strong> эт<strong>и</strong>х же резер<strong>в</strong>уарах газо<strong>в</strong>оза. В настоящее<br />
<strong>в</strong>ремя модерн<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>я <strong>в</strong> конструкц<strong>и</strong><strong>и</strong> устано<strong>в</strong>ок<br />
резер<strong>в</strong>уаро<strong>в</strong> на газо<strong>в</strong>озах стала пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ной<br />
того, что некоторые <strong>и</strong>з н<strong>и</strong>х могут пере<strong>в</strong>оз<strong>и</strong>ть как<br />
СУГ, так <strong>и</strong> СПГ, напр<strong>и</strong>мер, пер<strong>в</strong>ый польск<strong>и</strong>й газо<strong>в</strong>оз<br />
«Coral Methan», <strong>в</strong>ыпущенный <strong>в</strong> 2008 году, может пере<strong>в</strong>оз<strong>и</strong>ть<br />
СУГ, СПГ <strong>и</strong> эт<strong>и</strong>лен. В неблагопр<strong>и</strong>ятной с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
груз СУГ может быть загрязнен метаном от<br />
СПГ <strong>и</strong>з предыдущего пере<strong>в</strong>оз<strong>и</strong>мого груза, что сн<strong>и</strong>жает<br />
его качест<strong>в</strong>о. Морское карго <strong>в</strong>сегда должно<br />
быть про<strong>в</strong>ерено на содержан<strong>и</strong>е амм<strong>и</strong>ака, так как<br />
ж<strong>и</strong>дк<strong>и</strong>й амм<strong>и</strong>ак можно пере<strong>в</strong>оз<strong>и</strong>ть <strong>в</strong> эт<strong>и</strong>х же резер<strong>в</strong>уарах.<br />
Пр<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мая <strong>в</strong>о <strong>в</strong>н<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>е очень большую<br />
емкость резер<strong>в</strong>уаро<strong>в</strong>, соста<strong>в</strong>ляющую для трансокеан<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
газо<strong>в</strong>озо<strong>в</strong> от 8000 до 600 000 баррелей,<br />
перед загрузкой карго следует также <strong>в</strong>сегда<br />
про<strong>в</strong>ерять, соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ал л<strong>и</strong> пере<strong>в</strong>оз<strong>и</strong>мых<br />
перед эт<strong>и</strong>м груз СУГ требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ям<br />
спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> так, чтобы его остатк<strong>и</strong> не<br />
сн<strong>и</strong>з<strong>и</strong>л<strong>и</strong> качест<strong>в</strong>а но<strong>в</strong>ой поста<strong>в</strong>к<strong>и</strong>. Пере<strong>в</strong>оз<strong>и</strong>мое<br />
карго может быть также загрязнено<br />
средст<strong>в</strong>ам<strong>и</strong> для мытья резер<strong>в</strong>уаро<strong>в</strong>.<br />
Уч<strong>и</strong>ты<strong>в</strong>ая большую емкость<br />
морского карго, хорошей практ<strong>и</strong>кой<br />
я<strong>в</strong>ляется про<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>е стандартных<br />
анал<strong>и</strong>зо<strong>в</strong> на кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>енное<br />
содержан<strong>и</strong>е амм<strong>и</strong>ака, соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>й<br />
серы, <strong>в</strong>оды <strong>и</strong> фтор<strong>и</strong>до<strong>в</strong>. Нормат<strong>и</strong><strong>в</strong>ная<br />
спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>я касается только<br />
определен<strong>и</strong>я содержан<strong>и</strong>я серы <strong>и</strong><br />
качест<strong>в</strong>енных тесто<strong>в</strong> на содержан<strong>и</strong>е<br />
<strong>в</strong>оды <strong>и</strong> серо<strong>в</strong>одорода, а определен<strong>и</strong>е<br />
корроз<strong>и</strong>онного <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я на<br />
медь не дает <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> касательно<br />
пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ны <strong>в</strong>озн<strong>и</strong>кно<strong>в</strong>ен<strong>и</strong>я корроз<strong>и</strong>онного<br />
<strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я, то есть о спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
пр<strong>и</strong>месей, оказы<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х<br />
корроз<strong>и</strong>онное <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>е. Разгрузка<br />
газо<strong>в</strong>оза дл<strong>и</strong>тся ок. 20 часо<strong>в</strong>, после<br />
чего есть <strong>в</strong>ремя для про<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я<br />
расш<strong>и</strong>ренного д<strong>и</strong>апазона анал<strong>и</strong>зо<strong>в</strong>.<br />
В случае карго СУГ <strong>в</strong> ц<strong>и</strong>стернах <strong>и</strong>х
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
конструкц<strong>и</strong>я поз<strong>в</strong>оляет пере<strong>в</strong>оз<strong>и</strong>ть <strong>в</strong> н<strong>и</strong>х также:<br />
амм<strong>и</strong>ак, хлор <strong>и</strong>л<strong>и</strong> эт<strong>и</strong>лен, поэтому следует обрат<strong>и</strong>ть<br />
особое <strong>в</strong>н<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>е на «<strong>и</strong>стор<strong>и</strong>ю» ц<strong>и</strong>стерны – то<br />
есть на то, что <strong>в</strong> ней пере<strong>в</strong>оз<strong>и</strong>лось перед данной<br />
поста<strong>в</strong>кой.<br />
Резер<strong>в</strong>уары на складах <strong>и</strong> на<br />
запра<strong>в</strong>очных станц<strong>и</strong>ях<br />
Склад<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е СУГ может содержать <strong>в</strong>оду, как<br />
разба<strong>в</strong>ленную, так <strong>и</strong> <strong>в</strong> с<strong>в</strong>ободном состоян<strong>и</strong><strong>и</strong>, накапл<strong>и</strong><strong>в</strong>ающуюся<br />
на дне резер<strong>в</strong>уаро<strong>в</strong> <strong>и</strong> ц<strong>и</strong>стерн, а также<br />
<strong>в</strong> трубопро<strong>в</strong>одах. Эта <strong>в</strong>ода я<strong>в</strong>ляется результатом<br />
конденсац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong>одного пара, л<strong>и</strong><strong>в</strong>не<strong>в</strong>ой <strong>в</strong>оды <strong>и</strong> снега,<br />
попадающ<strong>и</strong>х <strong>в</strong> резер<strong>в</strong>уары <strong>в</strong>о <strong>в</strong>ремя <strong>и</strong>х откры<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я,<br />
напр<strong>и</strong>мер, <strong>в</strong>о <strong>в</strong>ремя ремонта <strong>и</strong> оч<strong>и</strong>стк<strong>и</strong>, <strong>и</strong>з открытых<br />
наконечн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong> пр<strong>и</strong>соед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тельных шланго<strong>в</strong> <strong>и</strong> т.п.<br />
Необход<strong>и</strong>мым я<strong>в</strong>ляется от<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>е <strong>в</strong>оды <strong>и</strong>з резер<strong>в</strong>уаро<strong>в</strong>,<br />
осушен<strong>и</strong>е СУГ л<strong>и</strong>бо пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>е <strong>в</strong>прыска метанола<br />
как средст<strong>в</strong>а, прот<strong>и</strong><strong>в</strong>одейст<strong>в</strong>ующего образо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ю<br />
кр<strong>и</strong>сталло<strong>в</strong> льда. Факт <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я метанола<br />
следует зап<strong>и</strong>сы<strong>в</strong>ать <strong>в</strong>о <strong>и</strong>збежан<strong>и</strong>е передоз<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>к<strong>и</strong> <strong>в</strong><br />
результате очередных <strong>в</strong>прыско<strong>в</strong> метанола на следующ<strong>и</strong>х<br />
этапах цепочк<strong>и</strong> д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong><strong>и</strong>, так как его передоз<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ка<br />
сн<strong>и</strong>жает качест<strong>в</strong>о СУГ. Нал<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>е <strong>в</strong>оды,<br />
<strong>в</strong> которой могут раст<strong>в</strong>оряться х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е пр<strong>и</strong>мес<strong>и</strong><br />
СУГ, <strong>в</strong>едет к реакц<strong>и</strong><strong>и</strong> г<strong>и</strong>дрол<strong>и</strong>за, а также к <strong>в</strong>озн<strong>и</strong>кно<strong>в</strong>ен<strong>и</strong>ю<br />
х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х реакц<strong>и</strong>й, а также <strong>в</strong>озн<strong>и</strong>кно<strong>в</strong>ен<strong>и</strong>я<br />
с<strong>и</strong>нергет<strong>и</strong>ческого эффекта между пр<strong>и</strong>месям<strong>и</strong>, что<br />
гроз<strong>и</strong>т образо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем <strong>в</strong>ещест<strong>в</strong>, оказы<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х корроз<strong>и</strong>онное<br />
<strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>е на медь.<br />
На запра<strong>в</strong>очных станц<strong>и</strong>ях СУГ может по<strong>в</strong>торно<br />
загрязн<strong>и</strong>ться <strong>в</strong>одой, пласт<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>каторам<strong>и</strong>, экстраг<strong>и</strong>руемым<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>з эласт<strong>и</strong>чных шланго<strong>в</strong>, ржа<strong>в</strong>ч<strong>и</strong>ной, шламом,<br />
песком <strong>и</strong> част<strong>и</strong>цам<strong>и</strong> металла <strong>и</strong>з оборудо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я.<br />
Цепочка д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong><strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а СУГ усложняется<br />
д<strong>в</strong>умя проблемам<strong>и</strong>, которых нет <strong>в</strong> цепочке д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
бенз<strong>и</strong>на <strong>и</strong> газойля:<br />
1. нестаб<strong>и</strong>льность х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х пр<strong>и</strong>месей СУГ, а<br />
<strong>и</strong>менно, поя<strong>в</strong>ляющаяся <strong>в</strong> с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong><strong>и</strong> загрязнен<strong>и</strong>я<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>в</strong>одой. В случае попадан<strong>и</strong>я <strong>в</strong>оды <strong>в</strong><br />
парт<strong>и</strong>ю «класс<strong>и</strong>ческого» ж<strong>и</strong>дкого топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а, нал<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>е<br />
<strong>в</strong>оды не <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ает н<strong>и</strong>как<strong>и</strong>х х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
процессо<strong>в</strong> <strong>в</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>е, сн<strong>и</strong>жающ<strong>и</strong>х его качест<strong>в</strong>а<br />
– <strong>в</strong>ода л<strong>и</strong>бо за<strong>в</strong><strong>и</strong>сает <strong>в</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>е, л<strong>и</strong>бо <strong>в</strong>ыпадает<br />
<strong>и</strong>з него, созда<strong>в</strong>ая слой на дней резер<strong>в</strong>уара. В<br />
случае СУГ нал<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>е <strong>в</strong>оды <strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>рует реакц<strong>и</strong>ю<br />
г<strong>и</strong>дрол<strong>и</strong>за, <strong>в</strong>едущую к рад<strong>и</strong>кальному по<strong>в</strong>ышен<strong>и</strong>ю<br />
корроз<strong>и</strong>онного <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а на<br />
медь;<br />
» нал<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>е <strong>в</strong>оды <strong>в</strong> цепочке д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong><strong>и</strong> парт<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
СУГ, содержащей серн<strong>и</strong>стый карбон<strong>и</strong>л, простую<br />
серу л<strong>и</strong>бо д<strong>в</strong>усерн<strong>и</strong>стый углерод (которые<br />
сам<strong>и</strong> по себе не оказы<strong>в</strong>ают корроз<strong>и</strong>онного<br />
<strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я на медь), <strong>в</strong>едет к <strong>и</strong>х г<strong>и</strong>дрол<strong>и</strong>зу<br />
<strong>и</strong> образо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ю серо<strong>в</strong>одорода, результатом<br />
чего может быть с<strong>и</strong>льное корроз<strong>и</strong>онное <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>е<br />
СУГ с содержан<strong>и</strong>ем <strong>в</strong>оды. Следует<br />
учесть, что – <strong>в</strong> соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> со спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ей<br />
PN EN 589 – топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о СУГ может содержать<br />
серу <strong>в</strong> кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>е до 50 мг/кг, а подт<strong>в</strong>ержден<strong>и</strong>е<br />
же нал<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>я серо<strong>в</strong>одорода методом с октаном<br />
с<strong>в</strong><strong>и</strong>нца (метод указан <strong>в</strong> спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
СУГ) <strong>в</strong>озможно только пр<strong>и</strong> его концентрац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
<strong>в</strong>ыше 4 мг/кг <strong>в</strong> газо<strong>в</strong>ой фазе. Тем <strong>в</strong>ременем,<br />
серо<strong>в</strong>одород оказы<strong>в</strong>ает корроз<strong>и</strong>онное <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>е<br />
уже пр<strong>и</strong> концентрац<strong>и</strong><strong>и</strong> 2 мг/кг!<br />
2.<br />
большая разнородность <strong>и</strong>мпорт<strong>и</strong>руемых <strong>и</strong><br />
про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>мых <strong>в</strong> <strong>Польше</strong> парт<strong>и</strong>й с учетом <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>анных<br />
<strong>и</strong>нг<strong>и</strong>б<strong>и</strong>торо<strong>в</strong> корроз<strong>и</strong><strong>и</strong>, смеш<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е<br />
<strong>в</strong> цепочке д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong><strong>и</strong> поста<strong>в</strong>ок СУГ<br />
<strong>и</strong>з разл<strong>и</strong>чных <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong> <strong>и</strong> предста<strong>в</strong>ляющ<strong>и</strong>х<br />
собой продукт разл<strong>и</strong>чных процессо<strong>в</strong>. Парт<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
8
86<br />
СУГ отдельно соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>уют требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ям спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
<strong>в</strong> област<strong>и</strong> корроз<strong>и</strong>онных с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>,<br />
однако после смеш<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>в</strong> общем резер<strong>в</strong>уаре<br />
полученный продукт не может соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ать<br />
устано<strong>в</strong>ленным требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ям;<br />
» когда одна парт<strong>и</strong>я содерж<strong>и</strong>т небольшое кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о<br />
серо<strong>в</strong>одорода, а <strong>в</strong>торая – про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а<br />
абсолютно другого <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ка – небольшое<br />
кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о элементарной серы (обе<br />
парт<strong>и</strong><strong>и</strong> соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>уют требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ям спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
<strong>в</strong> област<strong>и</strong> корроз<strong>и</strong>онных с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>),<br />
после <strong>и</strong>х смеш<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я получается СУГ, с<strong>и</strong>льно<br />
<strong>в</strong>л<strong>и</strong>яющ<strong>и</strong>й на корроз<strong>и</strong>ю <strong>в</strong> результате с<strong>и</strong>нергет<strong>и</strong>ческого<br />
эффекта между указанным<strong>и</strong> соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>ям<strong>и</strong><br />
серы;<br />
» проблемы с корроз<strong>и</strong>ей <strong>в</strong>озн<strong>и</strong>кают также <strong>в</strong> результате<br />
смеш<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я поста<strong>в</strong>ок СУГ, <strong>в</strong> которых<br />
соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong><strong>и</strong>е спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> област<strong>и</strong> корро-<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
Табл<strong>и</strong>ца 4. Перечень данных, <strong>в</strong>зятых с <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong>, касающ<strong>и</strong>хся дополн<strong>и</strong>тельных<br />
требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>й к топл<strong>и</strong><strong>в</strong>у СУГ <strong>в</strong> област<strong>и</strong> содержан<strong>и</strong>я х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х пр<strong>и</strong>месей<br />
Сер<strong>и</strong>стый карбон<strong>и</strong>л – COS<br />
Пр<strong>и</strong>месь Допуст<strong>и</strong>мое содержан<strong>и</strong>е<br />
Сера <strong>и</strong> ее соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>я:<br />
Элементарная сера макс<strong>и</strong>мально 0,4 мг/кг<br />
Серо<strong>в</strong>одород H2S отсутст<strong>в</strong>ует<br />
Неугле<strong>в</strong>одородные газы:<br />
амм<strong>и</strong>ака макс<strong>и</strong>мально 1 мг/кг<br />
фтор<strong>и</strong>ды макс<strong>и</strong>мально 1 мг/кг<br />
Д<strong>в</strong>уок<strong>и</strong>сь углерода – CO2<br />
макс<strong>и</strong>мально 1 мг/кг <strong>и</strong>л<strong>и</strong> 2 мг/кг (<strong>в</strong> за<strong>в</strong><strong>и</strong>с<strong>и</strong>мост<strong>и</strong> от <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ка<br />
данных)<br />
макс<strong>и</strong>мально 1000 мг/кг<br />
Азот определ<strong>и</strong>ть, указать результат<br />
К<strong>и</strong>слород<strong>и</strong>стые соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>я, <strong>в</strong> том ч<strong>и</strong>сле: макс<strong>и</strong>мально 50 мг/кг<br />
MTBE <strong>и</strong> проч<strong>и</strong>е эф<strong>и</strong>ры макс<strong>и</strong>мально 2,0 мг/кг<br />
Метанол макс<strong>и</strong>мально 50 мг/кг<br />
Изопроп<strong>и</strong>лено<strong>в</strong>ый сп<strong>и</strong>рт <strong>и</strong> <strong>в</strong>ысш<strong>и</strong>е сп<strong>и</strong>рты макс<strong>и</strong>мально 5,0 мг/кг<br />
Друг<strong>и</strong>е к<strong>и</strong>слород<strong>и</strong>стые соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>я макс<strong>и</strong>мально 2,0 мг/кг<br />
Инг<strong>и</strong>б<strong>и</strong>торы корроз<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> пасс<strong>и</strong><strong>в</strong>аторы металло<strong>в</strong> макс<strong>и</strong>мально 1 мг/кг<br />
Друг<strong>и</strong>е пр<strong>и</strong>мес<strong>и</strong> (хлор<strong>и</strong>ды, гл<strong>и</strong>коль, ам<strong>и</strong>ны) макс<strong>и</strong>мально 1 мг/кг<br />
з<strong>и</strong>онных с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong> получено разл<strong>и</strong>чным<strong>и</strong> способам<strong>и</strong>,<br />
часто не путем <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>х<br />
технолог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х процессо<strong>в</strong>, но<br />
<strong>и</strong>сключ<strong>и</strong>тельно с помощью. Доба<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я полярных<br />
<strong>и</strong>нг<strong>и</strong>б<strong>и</strong>торо<strong>в</strong> корроз<strong>и</strong><strong>и</strong>, оказы<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х<br />
пасс<strong>и</strong><strong>в</strong>ац<strong>и</strong>онное <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>е на по<strong>в</strong>ерхность<br />
мед<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>в</strong> результате этого не допускающ<strong>и</strong>х<br />
поя<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я корроз<strong>и</strong><strong>и</strong> (<strong>и</strong> поэтому только маск<strong>и</strong>рующ<strong>и</strong>х<br />
результат без устранен<strong>и</strong>я пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ны),<br />
л<strong>и</strong>бо так назы<strong>в</strong>аемых – sulfide scavengers<br />
– соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>й, х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong> с<strong>в</strong>язы<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х серо<strong>в</strong>одород<br />
<strong>и</strong> меркаптаны (созда<strong>в</strong>аемые <strong>в</strong><br />
результате х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческой реакц<strong>и</strong><strong>и</strong> х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е<br />
соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>я <strong>и</strong> остальные, нес<strong>в</strong>язанные соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>я<br />
серы также остаются <strong>в</strong> СУГ). Кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о<br />
<strong>и</strong>нг<strong>и</strong>б<strong>и</strong>торо<strong>в</strong> подб<strong>и</strong>рается <strong>и</strong>нд<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong>дуально<br />
к данной парт<strong>и</strong><strong>и</strong> СУГ. С момента, когда она<br />
смеш<strong>и</strong><strong>в</strong>ается <strong>в</strong> складском резер<strong>в</strong>уаре с дру-
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
Табл<strong>и</strong>ца 5. С<strong>в</strong>одка результато<strong>в</strong> с<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ческого контроля качест<strong>в</strong>а<br />
СУГ, <strong>в</strong>ыполняемого <strong>в</strong> <strong>Польше</strong> Торго<strong>в</strong>ой Инспекц<strong>и</strong>ей на запра<strong>в</strong>очных<br />
станц<strong>и</strong>ях <strong>и</strong> опто<strong>в</strong>ых складах <strong>в</strong> 2007-2010 годах<br />
Год про<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я контроля 2010 2009 2008 2007<br />
Кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о проанал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анных проб 465 847 1399 330<br />
Кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о проб, несоот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>х<br />
требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ям<br />
гой парт<strong>и</strong>ей СУГ, не содержащей <strong>и</strong>нг<strong>и</strong>б<strong>и</strong>тора<br />
корроз<strong>и</strong><strong>и</strong> (так как <strong>и</strong>меет хорош<strong>и</strong>е корроз<strong>и</strong>онные<br />
с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>а), концентрац<strong>и</strong>я <strong>и</strong>нг<strong>и</strong>б<strong>и</strong>тора СУГ<br />
падает н<strong>и</strong>же содержан<strong>и</strong>я, обеспеч<strong>и</strong><strong>в</strong>ающего<br />
защ<strong>и</strong>ту от корроз<strong>и</strong><strong>и</strong>, <strong>и</strong> <strong>в</strong>ся емкость резер<strong>в</strong>уара<br />
может не соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ать требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ям <strong>в</strong><br />
област<strong>и</strong> корроз<strong>и</strong>онного <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я на медь.<br />
Из про<strong>в</strong>еденного <strong>в</strong> Инст<strong>и</strong>туте <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong><br />
анал<strong>и</strong>за л<strong>и</strong>тературы, <strong>в</strong> частност<strong>и</strong> амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong>х<br />
<strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong>, можно сделать такой <strong>в</strong>ы<strong>в</strong>од:<br />
СУГ хорошего качест<strong>в</strong>а, не оказы<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>й корроз<strong>и</strong>онного<br />
<strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я на медь – это топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о,<br />
соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующее ряду дополн<strong>и</strong>тельных<br />
19 10 68 29<br />
Кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о <strong>в</strong>ое<strong>в</strong>одст<strong>в</strong> 16 16 16 только 9<br />
Процент проб, несоот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>х требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ям<br />
(<strong>в</strong>сего)<br />
На станц<strong>и</strong>ях, <strong>в</strong>ыбранных с помощью<br />
жреб<strong>и</strong>я<br />
На станц<strong>и</strong>ях, указанных кл<strong>и</strong>ентам<strong>и</strong>, как<br />
подозре<strong>в</strong>аемые <strong>в</strong> продаже топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а плохого<br />
качест<strong>в</strong>а<br />
4,1 1,2 4,9 8,8<br />
15 на 403 = 3,7% 5 на 645 = 0,8% 34 на 585 = 5,8% 25 на 316 = 7,9%<br />
3 на 46 = 6,5% 5 на 196 = 2,4 % 31 на 775 = 4%<br />
На опто<strong>в</strong>ых складах / станц<strong>и</strong>ях разл<strong>и</strong><strong>в</strong>а 1 на 16 = 6,2 % 0 на 6 = 0% 3 на 39 = 7,7% 4 на 14 = 28,6 %<br />
Сомн<strong>и</strong>тельные параметры качест<strong>в</strong>а – кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о проб, несоот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>х требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ям <strong>в</strong> этой област<strong>и</strong>:<br />
• Октано<strong>в</strong>ое моторное ч<strong>и</strong>сло<br />
0 1 4 0<br />
• Температуры, пр<strong>и</strong> которой относ<strong>и</strong>тельное<br />
да<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е пара меньше 150<br />
кПа<br />
2 2 9 10<br />
• запах<br />
1 0 5 0<br />
Параметры качест<strong>в</strong>а, с<strong>в</strong>язанные с пр<strong>и</strong>месям<strong>и</strong>, <strong>в</strong> том ч<strong>и</strong>сле:<br />
• Содержан<strong>и</strong>е серы<br />
7 3 5 13<br />
• Корроз<strong>и</strong>онное <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>е на медь 10 5 43 4<br />
• Нал<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>е серо<strong>в</strong>одорода<br />
1 0 0 0<br />
На осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong> годо<strong>в</strong>ых рапорто<strong>в</strong> Председателя UOKIK по мон<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ю качест<strong>в</strong>а топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>в</strong> <strong>Польше</strong>.<br />
3.<br />
требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>й <strong>в</strong> област<strong>и</strong> х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х пр<strong>и</strong>месей/<br />
загрязнен<strong>и</strong>й (<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>е эт<strong>и</strong>х пр<strong>и</strong>месей на качест<strong>в</strong>о<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а предста<strong>в</strong>лено <strong>в</strong> табл<strong>и</strong>це<br />
По пр<strong>и</strong><strong>в</strong>еденному <strong>в</strong>ыше оп<strong>и</strong>сан<strong>и</strong>ю потенц<strong>и</strong>альных<br />
угроз может <strong>в</strong>озн<strong>и</strong>кнуть <strong>в</strong>печатлен<strong>и</strong>е,<br />
что СУГ я<strong>в</strong>ляется топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ом неот<strong>в</strong>рат<strong>и</strong>мого качест<strong>в</strong>а,<br />
оказы<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>м разрушающее <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>е<br />
на д<strong>в</strong><strong>и</strong>гател<strong>и</strong> <strong>и</strong> с<strong>и</strong>стемы подач<strong>и</strong> п<strong>и</strong>тан<strong>и</strong>я.<br />
Это, конечно же, сейчас не так – но было так<br />
раньше. В больш<strong>и</strong>нст<strong>в</strong>е е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>х стран<br />
соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>е контрольные орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
не про<strong>в</strong>одят мон<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>нга <strong>и</strong> контроля топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а<br />
СУГ. Поэтому также <strong>в</strong> <strong>Польше</strong> <strong>в</strong> течен<strong>и</strong>е про-<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
87
88<br />
долж<strong>и</strong>тельного <strong>в</strong>ремен<strong>и</strong> <strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ат<strong>и</strong><strong>в</strong>ы <strong>в</strong>недрен<strong>и</strong>я<br />
мон<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>нга качест<strong>в</strong>а СУГ на запра<strong>в</strong>очных<br />
станц<strong>и</strong>ях не пр<strong>и</strong>н<strong>и</strong>малась сектором СУГ. П<strong>и</strong>лотажный<br />
контроль СУГ, про<strong>в</strong>еденный <strong>в</strong> 2004<br />
года Торго<strong>в</strong>ой Инспекц<strong>и</strong>ей с целью <strong>в</strong>ыя<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я<br />
реального состоян<strong>и</strong>я <strong>в</strong> этой област<strong>и</strong>, однако,<br />
показал, что процент проб СУГ, не соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>х<br />
требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ям по качест<strong>в</strong>у, соста<strong>в</strong><strong>и</strong>л<br />
42%! Это <strong>в</strong>ыз<strong>в</strong>ало решен<strong>и</strong>е о начале законодательных<br />
работ над но<strong>в</strong>ым законом о с<strong>и</strong>стеме<br />
мон<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>нга <strong>и</strong> контроля качест<strong>в</strong>а топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а, <strong>в</strong><br />
том ч<strong>и</strong>сле <strong>и</strong> СУГ (<strong>в</strong>ступ<strong>и</strong>л <strong>в</strong> с<strong>и</strong>лу <strong>в</strong> 2007 году), <strong>и</strong><br />
о <strong>в</strong>недрен<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong>ыборочных контрольных мер <strong>в</strong><br />
а<strong>в</strong>густе 2006 года.<br />
Перед 2006 годом, <strong>в</strong> отношен<strong>и</strong><strong>и</strong> отсутст<strong>в</strong><strong>и</strong>я какого-л<strong>и</strong>бо<br />
контроля со стороны Торго<strong>в</strong>ой Инспекц<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
осно<strong>в</strong>ным кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ем <strong>и</strong>мпорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я то<strong>в</strong>ара,<br />
попадающего на рынок, как топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о СУГ, была цена.<br />
Тогда <strong>в</strong> осно<strong>в</strong>ном на рынок попадал<strong>и</strong> самые уд<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong>тельные<br />
фракц<strong>и</strong><strong>и</strong> C3-C4: с пр<strong>и</strong>месям<strong>и</strong>, с содержан<strong>и</strong>ем<br />
<strong>в</strong>оды, большого кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>а серы <strong>и</strong> оказы<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>е<br />
корроз<strong>и</strong>онное <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>е на медь – но<br />
деше<strong>в</strong>ые. Распространенной нелегальной процедурой<br />
была также закупка фракц<strong>и</strong>й C3-C4 для отоплен<strong>и</strong>я<br />
(не обремененного акц<strong>и</strong>зом) <strong>и</strong> закачка <strong>и</strong>х<br />
<strong>в</strong> резер<strong>в</strong>уары на запра<strong>в</strong>очной станц<strong>и</strong><strong>и</strong>, чтобы далее<br />
прода<strong>в</strong>ать <strong>и</strong>х, как топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о для д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателей. Бы<strong>в</strong>ало,<br />
что <strong>в</strong> нескольк<strong>и</strong>х случаях так<strong>и</strong>е нелегальные<br />
«перел<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я» стано<strong>в</strong><strong>и</strong>л<strong>и</strong>сь даже пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ной <strong>в</strong>зры<strong>в</strong>а<br />
на станц<strong>и</strong><strong>и</strong>. После <strong>в</strong><strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я контроля качест<strong>в</strong>о<br />
СУГ резко улучш<strong>и</strong>лось – <strong>и</strong>дент<strong>и</strong>чная с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>я была<br />
пр<strong>и</strong> <strong>в</strong><strong>в</strong>еден<strong>и</strong><strong>и</strong> на тр<strong>и</strong> года раньше с<strong>и</strong>стемы контроля<br />
<strong>и</strong> мон<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>нга качест<strong>в</strong>а бенз<strong>и</strong>на <strong>и</strong> газойля.<br />
Однако, следует помн<strong>и</strong>ть, что Торго<strong>в</strong>ая Инспекц<strong>и</strong>я<br />
контрол<strong>и</strong>рует качест<strong>в</strong>о СУГ только <strong>в</strong> соотношен<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
с требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ям<strong>и</strong> дейст<strong>в</strong>ующей спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong>, а ее<br />
<strong>в</strong>ыполнен<strong>и</strong>е – по указанным <strong>в</strong>ыше пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>нам – не<br />
гарант<strong>и</strong>рует безопасной эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> транспортном<br />
средст<strong>в</strong>е.<br />
В табл<strong>и</strong>це 5 предста<strong>в</strong>лен осмотр результато<strong>в</strong><br />
с<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ческого контроля качест<strong>в</strong>а СУГ, <strong>в</strong>ыполняемого<br />
<strong>в</strong> <strong>Польше</strong> Торго<strong>в</strong>ой Инспекц<strong>и</strong>ей на запра<strong>в</strong>очных<br />
станц<strong>и</strong>ях <strong>и</strong> опто<strong>в</strong>ых складах <strong>в</strong> 2007-2010 годах.<br />
В 2007-2010 годах качест<strong>в</strong>о СУГ с<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong><br />
улучшалось, однако, <strong>в</strong> прошлом году оно сно<strong>в</strong>а несколько<br />
ухудш<strong>и</strong>лось, <strong>в</strong>ерну<strong>в</strong>ш<strong>и</strong>сь на уро<strong>в</strong>ень 2008<br />
года. Есл<strong>и</strong> проанал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать расклад пре<strong>в</strong>ышен<strong>и</strong>й<br />
параметро<strong>в</strong> качест<strong>в</strong>а, можно ут<strong>в</strong>ерждать, что с<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong><br />
уменьшается кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о пре<strong>в</strong>ышен<strong>и</strong>й<br />
параметро<strong>в</strong> качест<strong>в</strong>а, <strong>в</strong>озн<strong>и</strong>кающ<strong>и</strong>х <strong>в</strong> результате<br />
несоот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующего угле<strong>в</strong>одородного соста<strong>в</strong>а СУГ,<br />
то есть октано<strong>в</strong>ого ч<strong>и</strong>сла д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателя <strong>и</strong> температуры,<br />
<strong>в</strong> котором относ<strong>и</strong>тельное да<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е пара меньше<br />
150 кПа. Однако же, содержан<strong>и</strong>е серы, нал<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>е се-<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
ро<strong>в</strong>одорода <strong>и</strong> корроз<strong>и</strong>онное <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>е на медь,<br />
то есть параметры, <strong>в</strong>озн<strong>и</strong>кающ<strong>и</strong>е пр<strong>и</strong> нал<strong>и</strong>ч<strong>и</strong><strong>и</strong> х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
пр<strong>и</strong>месей, сно<strong>в</strong>а <strong>и</strong>меют тенденц<strong>и</strong>ю роста,<br />
что с<strong>в</strong><strong>и</strong>детельст<strong>в</strong>ует о нал<strong>и</strong>ч<strong>и</strong><strong>и</strong> на рынке загрязненных<br />
парт<strong>и</strong>й СУГ. Сто<strong>и</strong>т надеяться на <strong>в</strong>озобно<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е<br />
порядка с момента опубл<strong>и</strong>ко<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я През<strong>и</strong>дентом<br />
UOIKK результато<strong>в</strong> контроля СУГ за пер<strong>в</strong>ое полугод<strong>и</strong>е<br />
2011 года. Тогда можно будет пр<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>з<strong>и</strong>тельно<br />
ут<strong>в</strong>ерждать, я<strong>в</strong>ляется л<strong>и</strong> паден<strong>и</strong>е качест<strong>в</strong>а СУГ<br />
<strong>в</strong>ременным, л<strong>и</strong>бо <strong>и</strong>меет тенденц<strong>и</strong>ю дальнейшего<br />
усугублен<strong>и</strong>я.<br />
Под<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>е <strong>и</strong>того<strong>в</strong><br />
Необход<strong>и</strong>мым я<strong>в</strong>ляется <strong>в</strong>ыполнен<strong>и</strong>е <strong>в</strong> цепочке<br />
д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong><strong>и</strong> дополн<strong>и</strong>тельных анал<strong>и</strong>зо<strong>в</strong> пре<strong>в</strong>ышен<strong>и</strong>я<br />
предельных значен<strong>и</strong>й, кроме дейст<strong>в</strong>ующей для<br />
СУГ спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong>; как <strong>в</strong> област<strong>и</strong> обнаружен<strong>и</strong>я поя<strong>в</strong>ляющ<strong>и</strong>хся<br />
<strong>в</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>е соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>й серы (а не только<br />
<strong>и</strong>х кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>енного определен<strong>и</strong>я), так <strong>и</strong> содержан<strong>и</strong>я<br />
друг<strong>и</strong>х х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х пр<strong>и</strong>месей, оказы<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х<br />
<strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>е на результате определен<strong>и</strong>я корроз<strong>и</strong>онного<br />
<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>я на медь. Пр<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мая <strong>в</strong>о <strong>в</strong>н<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>е<br />
спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ку топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а СУГ, ключе<strong>в</strong>ую роль <strong>в</strong> обеспечен<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
качест<strong>в</strong>а <strong>и</strong>грают <strong>в</strong>опросы, касающ<strong>и</strong>еся контроля<br />
нал<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>я <strong>в</strong>оды <strong>и</strong> <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е процедур от<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я<br />
<strong>в</strong>оды <strong>и</strong> осушен<strong>и</strong>я СУГ; тогда знач<strong>и</strong>тельно<br />
у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong><strong>в</strong>ается <strong>в</strong>ероятность того, что к конечному<br />
пользо<strong>в</strong>ателю поступ<strong>и</strong>т топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о дейст<strong>в</strong><strong>и</strong>тельно хорошего<br />
качест<strong>в</strong>а. Однако, эт<strong>и</strong> дейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я не <strong>в</strong> состоян<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
полностью <strong>и</strong>сключ<strong>и</strong>ть проблемы, <strong>в</strong>озн<strong>и</strong>кающ<strong>и</strong>е<br />
<strong>в</strong> результате поя<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я <strong>в</strong> цепочке д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
парт<strong>и</strong>й СУГ, <strong>в</strong> которых защ<strong>и</strong>та от корроз<strong>и</strong><strong>и</strong> получена<br />
не путем оч<strong>и</strong>щен<strong>и</strong>я топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а от соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>й серы, а<br />
благодаря доба<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>ю <strong>и</strong>нг<strong>и</strong>б<strong>и</strong>тора корроз<strong>и</strong><strong>и</strong>. Несмотря<br />
на это, на нац<strong>и</strong>ональном рынке качест<strong>в</strong>о СУГ<br />
<strong>в</strong> сра<strong>в</strong>нен<strong>и</strong><strong>и</strong> с бенз<strong>и</strong>ном <strong>и</strong> газойлем я<strong>в</strong>ляется неплох<strong>и</strong>м<br />
– <strong>в</strong> 2010 году требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ям не соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ало<br />
4,1% проб СУГ (<strong>и</strong>з <strong>в</strong>зятых 465), <strong>в</strong> то <strong>в</strong>ремя как бенз<strong>и</strong>на<br />
– 6,62% проб (<strong>и</strong>з <strong>в</strong>зятых 552), <strong>и</strong> газойля – 4,67%<br />
проб (<strong>и</strong>з <strong>в</strong>зятых 624) 2 .<br />
А<strong>в</strong>тор я<strong>в</strong>ляется руко<strong>в</strong>од<strong>и</strong>телем<br />
Упра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>й <strong>нефт<strong>и</strong></strong><br />
Инст<strong>и</strong>тута <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong> <strong>в</strong> Крако<strong>в</strong>е<br />
2 Результаты контроля качест<strong>в</strong>а топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а, реал<strong>и</strong>зуемые Торго<strong>в</strong>ой<br />
Инспекц<strong>и</strong>ей <strong>в</strong> 2010 году 2010 ROKU, Отчет UOKIK, Варша<strong>в</strong>а,<br />
март 2011
90<br />
Для про<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я глубокой раз<strong>в</strong>едк<strong>и</strong>, а затем <strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>з<strong>в</strong>лечен<strong>и</strong>я, <strong>в</strong> пер<strong>в</strong>ую очередь необход<strong>и</strong>мо<br />
разработать <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ательск<strong>и</strong>е методы, а затем <strong>и</strong><br />
технолог<strong>и</strong><strong>и</strong>, которые помогут <strong>в</strong> эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong> нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных<br />
месторожден<strong>и</strong>й.<br />
По расчетам Energy Information Administration, к<br />
2030 г. добыча <strong>газа</strong> <strong>и</strong>з сланце<strong>в</strong> соста<strong>в</strong><strong>и</strong>т 7% м<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ого<br />
про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong>. По оценке Wood<br />
Mackenzie, <strong>в</strong> <strong>Польше</strong> могут сущест<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ать <strong>и</strong>з<strong>в</strong>лекаемые<br />
запасы сланце<strong>в</strong>ого <strong>газа</strong>, <strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ной 1,4 млрд. м3 ,<br />
<strong>в</strong> то же <strong>в</strong>ремя Advanced Resources International сч<strong>и</strong>тает,<br />
что эт<strong>и</strong> залеж<strong>и</strong> могут соста<strong>в</strong><strong>и</strong>ть до 3 млрд. м3 , а<br />
по последн<strong>и</strong>м данным от 8.04.2011 г., <strong>и</strong>з того же <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ка,<br />
сообщается уже о 5 млрд. м3 [6, 7].<br />
Конкретная <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong>я <strong>в</strong> отношен<strong>и</strong><strong>и</strong> дейст<strong>в</strong><strong>и</strong>тельной<br />
ресурсной базы поя<strong>в</strong><strong>и</strong>тся, <strong>в</strong>ероятно,<br />
через 4-5 лет, когда будут про<strong>в</strong>едены по<strong>и</strong>ско<strong>в</strong>ораз<strong>в</strong>едочные<br />
работы <strong>в</strong> рамках предоста<strong>в</strong>ленных<br />
М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>в</strong>ом охраны окружающей среды более<br />
чем 60 концесс<strong>и</strong>й, относящ<strong>и</strong>хся к добыче угле<strong>в</strong>одородо<strong>в</strong><br />
на месторожден<strong>и</strong>ях т<strong>и</strong>па shale gas.<br />
Зоны по<strong>и</strong>ско<strong>в</strong>ых работ ох<strong>в</strong>аты<strong>в</strong>ают 11% терр<strong>и</strong>тор<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
Польш<strong>и</strong>, то есть 37 000 км2 . В соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> с<br />
публ<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ям<strong>и</strong>, залеж<strong>и</strong> польского сланце<strong>в</strong>ого <strong>газа</strong><br />
могут наход<strong>и</strong>ться <strong>в</strong> зоне от побережья между городам<strong>и</strong><br />
Слупск <strong>и</strong> Гданьск, <strong>в</strong> напра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong><strong>и</strong> Варша<strong>в</strong>ы<br />
– до самого Любл<strong>и</strong>на <strong>и</strong> Замостья. Такая протяжённость<br />
была определена на осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong> данных о<br />
распределен<strong>и</strong><strong>и</strong> с<strong>и</strong>лур<strong>и</strong>йск<strong>и</strong>х отложен<strong>и</strong>й, которые,<br />
удо<strong>в</strong>лет<strong>в</strong>оряя геолого-геох<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ям,<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
Сланце<strong>в</strong>ый газ <strong>в</strong> <strong>Польше</strong><br />
Но<strong>в</strong>ые задач<strong>и</strong> <strong>в</strong> област<strong>и</strong> по<strong>и</strong>ска<br />
газо<strong>в</strong>ых месторожден<strong>и</strong>й<br />
ИРЕНА МАТЫЩИК<br />
Интерес к сланце<strong>в</strong>ому газу <strong>в</strong> <strong>Польше</strong> (с анг. shale gas) был прод<strong>и</strong>кто<strong>в</strong>ан<br />
глобальным помешательст<strong>в</strong>ом, которое гла<strong>в</strong>ный геолог страны<br />
Хенр<strong>и</strong>к Яцек Езерск<strong>и</strong>й наз<strong>в</strong>ал золотой л<strong>и</strong>хорадкой XXI <strong>в</strong>ека. Перед<br />
л<strong>и</strong>цом <strong>и</strong>счерпан<strong>и</strong>я запасо<strong>в</strong> угле<strong>в</strong>одородо<strong>в</strong>, а также сокращающ<strong>и</strong>хся<br />
шансо<strong>в</strong> на обнаружен<strong>и</strong>е но<strong>в</strong>ых зон по<strong>и</strong>ска, <strong>в</strong> <strong>Польше</strong> охотно<br />
обращаются к част<strong>и</strong>чно <strong>и</strong>з<strong>в</strong>естному <strong>и</strong> <strong>и</strong>спользуемому потенц<strong>и</strong>алу,<br />
где остал<strong>и</strong>сь не добытые, <strong>и</strong> даже точно не оцененные запасы.<br />
сч<strong>и</strong>таются осно<strong>в</strong>ным потенц<strong>и</strong>альным <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ком<br />
сланце<strong>в</strong>ого <strong>газа</strong>.<br />
Факторы, определяющ<strong>и</strong>е эконом<strong>и</strong>ческую целесообразность<br />
эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong> сланце<strong>в</strong>ого <strong>газа</strong>, можно<br />
переч<strong>и</strong>сл<strong>и</strong>ть <strong>в</strong> нескольк<strong>и</strong>х пунктах:<br />
• знач<strong>и</strong>тельный прогресс <strong>в</strong> гор<strong>и</strong>зонтально-напра<strong>в</strong>ленном<br />
бурен<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
• очень быстрое раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>е но<strong>в</strong>ых технолог<strong>и</strong>й г<strong>и</strong>дра<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ческого<br />
разры<strong>в</strong>а пласта,<br />
•<br />
рост цен на газ наряду с сокращающ<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ся<br />
запасам<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> на трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных<br />
месторожден<strong>и</strong>ях.<br />
Исследо<strong>в</strong>ательск<strong>и</strong>е работы, напра<strong>в</strong>ленные на<br />
<strong>в</strong>ыяснен<strong>и</strong>е <strong>в</strong>озможност<strong>и</strong> сущест<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я сланце<strong>в</strong>,<br />
богатых орган<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м<strong>и</strong> субстанц<strong>и</strong>ям<strong>и</strong>, характер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong><br />
которых указы<strong>в</strong>ают на содержан<strong>и</strong>е угле<strong>в</strong>одородо<strong>в</strong>,<br />
<strong>в</strong>едутся <strong>в</strong> ИН<strong>и</strong>Г <strong>в</strong> течен<strong>и</strong>е д<strong>в</strong>ух лет, как на<br />
матер<strong>и</strong>але старых колонн, так <strong>и</strong> но<strong>в</strong>ых ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>н, пробуренных<br />
<strong>в</strong> по<strong>и</strong>сках сланце<strong>в</strong>ого <strong>газа</strong>.<br />
Технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>газа</strong> предлагают амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong>е<br />
ф<strong>и</strong>рмы, которые очень экспанс<strong>и</strong><strong>в</strong>но<br />
<strong>в</strong>ходят на польск<strong>и</strong>й рынок <strong>и</strong> <strong>и</strong>меют ряд концесс<strong>и</strong>й<br />
на раз<strong>в</strong>едку сланце<strong>в</strong>ого <strong>газа</strong>. Однако, несмотря на<br />
опубл<strong>и</strong>ко<strong>в</strong>анные Агентст<strong>в</strong>ом по энергет<strong>и</strong>ческой <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
доклады на предмет <strong>и</strong>зоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>я польск<strong>и</strong>х<br />
бассейно<strong>в</strong>, содержащ<strong>и</strong>х сланце<strong>в</strong>ый газ, это - по-прежнему<br />
<strong>и</strong>нформац<strong>и</strong>я, осно<strong>в</strong>анная не на досто<strong>в</strong>ерных<br />
параметрах <strong>и</strong> расчётах, а оценках, полученных на<br />
осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong> арх<strong>и</strong><strong>в</strong>ных данных. Чтобы подт<strong>в</strong>ерд<strong>и</strong>ть
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
эту <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong>ю, необход<strong>и</strong>мы дополн<strong>и</strong>тельные <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
<strong>и</strong> расчеты, спец<strong>и</strong>ально ор<strong>и</strong>ент<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анные<br />
на “сланце<strong>в</strong>ый газ” [7, 8].<br />
Спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ка нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных<br />
месторожден<strong>и</strong>й <strong>газа</strong><br />
Общ<strong>и</strong>м пр<strong>и</strong>знаком shale gas <strong>и</strong> tight gas, одно<strong>в</strong>ременно<br />
отл<strong>и</strong>чающ<strong>и</strong>м <strong>и</strong>х от трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных скоплен<strong>и</strong>й<br />
пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong>, я<strong>в</strong>ляется отсутст<strong>в</strong><strong>и</strong>е самопро<strong>и</strong>з<strong>в</strong>ольного<br />
пр<strong>и</strong>тока <strong>газа</strong> к ст<strong>в</strong>олу ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны <strong>в</strong> объёмах,<br />
<strong>в</strong> которых эксплуатац<strong>и</strong>я трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онным<strong>и</strong> методам<strong>и</strong><br />
была бы эконом<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong> целесообразной.<br />
Комплексы <strong>и</strong>л<strong>и</strong>стых осадочных пород содержат<br />
“сланце<strong>в</strong>ый газ” <strong>в</strong> м<strong>и</strong>кропорах, сред<strong>и</strong> наслоен<strong>и</strong>й,<br />
обогащенных детр<strong>и</strong>то<strong>в</strong>ым<strong>и</strong> компонентам<strong>и</strong>, а также<br />
<strong>в</strong> естест<strong>в</strong>енных трещ<strong>и</strong>нах <strong>и</strong> м<strong>и</strong>кротрещ<strong>и</strong>нах. Пр<strong>и</strong>родный<br />
газ <strong>в</strong> сланцах абсорб<strong>и</strong>руется также нераст<strong>в</strong>ор<strong>и</strong>мой<br />
орган<strong>и</strong>ческой субстанц<strong>и</strong>ей <strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong>стым<strong>и</strong><br />
м<strong>и</strong>нералам<strong>и</strong>. Комплексы этого т<strong>и</strong>па создают спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ческую<br />
угле<strong>в</strong>одородную с<strong>и</strong>стему, <strong>в</strong> которой одна<br />
<strong>и</strong> та же горная формац<strong>и</strong>я одно<strong>в</strong>ременно я<strong>в</strong>ляется<br />
матер<strong>и</strong>нской (<strong>и</strong>сходной) породой, <strong>и</strong>зол<strong>и</strong>рующей<br />
породой <strong>и</strong> коллектором, а м<strong>и</strong>грац<strong>и</strong>я угле<strong>в</strong>одородо<strong>в</strong><br />
<strong>и</strong>меет место только <strong>в</strong> м<strong>и</strong>кро-масштабе [3, 5]. Сра<strong>в</strong>нен<strong>и</strong>е<br />
разных т<strong>и</strong>по<strong>в</strong> коллекторных пород <strong>в</strong> сопоста<strong>в</strong>лен<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
с разл<strong>и</strong>чного т<strong>и</strong>па трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онным<strong>и</strong> <strong>и</strong> нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онным<strong>и</strong><br />
месторожден<strong>и</strong>ям<strong>и</strong>, схемат<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong><br />
предста<strong>в</strong>лено на Р<strong>и</strong>с. 1-3.<br />
“Сланце<strong>в</strong>ый газ” относ<strong>и</strong>тся к т. н. непреры<strong>в</strong>ной аккумуляц<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
с больш<strong>и</strong>м прост<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>ем пласта, <strong>в</strong> породах,<br />
отл<strong>и</strong>чающ<strong>и</strong>хся н<strong>и</strong>зкой прон<strong>и</strong>цаемостью (Р<strong>и</strong>с. 3)<br />
<strong>и</strong> нал<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ем естест<strong>в</strong>енных трещ<strong>и</strong>н. Про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>енная<br />
ж<strong>и</strong>знеспособность так<strong>и</strong>х нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных месторожден<strong>и</strong>й<br />
оцен<strong>и</strong><strong>в</strong>ается <strong>в</strong> 20-30 лет.<br />
Эт<strong>и</strong> месторожден<strong>и</strong>е назы<strong>в</strong>аются нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онным<strong>и</strong>,<br />
поскольку газ может быть с<strong>в</strong>язан с орган<strong>и</strong>ческой<br />
матер<strong>и</strong>ей, <strong>и</strong>л<strong>и</strong> абсорб<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан ею. “Сланце<strong>в</strong>ый<br />
газ” может также наход<strong>и</strong>ться <strong>в</strong> тонк<strong>и</strong>х пор<strong>и</strong>стых слоях<br />
осадочных пород <strong>и</strong> <strong>в</strong> песчаных прослойках сланце<strong>в</strong>ых<br />
сер<strong>и</strong>й. В так<strong>и</strong>х случаях газ класс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>руется<br />
как с<strong>в</strong>ободный газ, добыча которого <strong>в</strong>едётся <strong>в</strong>месте<br />
с абсорб<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анным газом.<br />
Значен<strong>и</strong>е <strong>в</strong> м<strong>и</strong>ре нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных месторожден<strong>и</strong>й<br />
с<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong> растёт. В Соед<strong>и</strong>нённых Штатах,<br />
стране с на<strong>и</strong>более раз<strong>в</strong><strong>и</strong>той нефтяной промышленностью,<br />
ор<strong>и</strong>ент<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анной на нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онные <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>к<strong>и</strong><br />
угле<strong>в</strong>одородо<strong>в</strong>, запасы “сланце<strong>в</strong>ого <strong>газа</strong>”<br />
оцен<strong>и</strong><strong>в</strong>ал<strong>и</strong>сь <strong>в</strong> 5-10% общ<strong>и</strong>х <strong>и</strong>з<strong>в</strong>лекаемых запасо<strong>в</strong><br />
пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong>, но благодаря постоянным но<strong>в</strong>ым<br />
открыт<strong>и</strong>ям этот процент <strong>в</strong>скоре может знач<strong>и</strong>тельно<br />
<strong>в</strong>ыраст<strong>и</strong>. В 1996 г. добыча сланце<strong>в</strong>ого <strong>газа</strong> со-<br />
ста<strong>в</strong>ляла 8,5 млрд. Нм 3 , а <strong>в</strong> 2006 г. – уже почт<strong>и</strong> <strong>в</strong>трое<br />
больше.<br />
В настоящее <strong>в</strong>ремя кроме амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong>х ф<strong>и</strong>рм<br />
л<strong>и</strong>шь несколько крупных международных концерно<strong>в</strong>,<br />
так<strong>и</strong>х как BP, Total <strong>и</strong> Schlumberger <strong>и</strong>меют <strong>в</strong>озможность<br />
рентабельно эксплуат<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать месторожден<strong>и</strong>я<br />
этого т<strong>и</strong>па [2, 3]. Отсутст<strong>в</strong><strong>и</strong>е большего ч<strong>и</strong>сла<br />
желающ<strong>и</strong>х объясняется <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем очень до-<br />
Р<strong>и</strong>с. 1. Пор<strong>и</strong>стая порода, <strong>в</strong> которой обычно залегает<br />
газ <strong>в</strong> трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных месторожден<strong>и</strong>ях<br />
Р<strong>и</strong>с. 2. Порода с м<strong>и</strong>кропорам<strong>и</strong>, характерная для месторожден<strong>и</strong>й<br />
т<strong>и</strong>па tight gas<br />
Р<strong>и</strong>с. 3. Пр<strong>и</strong>мер породы с пор<strong>и</strong>стостью на уро<strong>в</strong>не нанозначен<strong>и</strong>й,<br />
где газ абсорб<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан на част<strong>и</strong>цах орган<strong>и</strong>ческой<br />
матер<strong>и</strong><strong>и</strong> (shale gas)<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
91
92<br />
рог<strong>и</strong>х <strong>в</strong>ысокотехнолог<strong>и</strong>чных методо<strong>в</strong> бурен<strong>и</strong>я гор<strong>и</strong>зонтальных<br />
ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>н на больш<strong>и</strong>х глуб<strong>и</strong>нах (часто<br />
более 3 км), а также сложной <strong>и</strong> дорогой технолог<strong>и</strong>ей<br />
г<strong>и</strong>дра<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ческого разры<strong>в</strong>а горной породы (создан<strong>и</strong>я<br />
<strong>и</strong>скусст<strong>в</strong>енной трещ<strong>и</strong>но<strong>в</strong>атост<strong>и</strong>), состоящей<br />
<strong>в</strong> создан<strong>и</strong><strong>и</strong> сет<strong>и</strong> трещ<strong>и</strong>н, концентр<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong> расходящ<strong>и</strong>хся<br />
от ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны на расстоян<strong>и</strong>е до 900 м, с целью<br />
с<strong>в</strong>язать <strong>в</strong>озможно большую по<strong>в</strong>ерхность породы с<br />
эксплуатац<strong>и</strong>онной шахтой.<br />
В <strong>Польше</strong> <strong>в</strong>се чаще го<strong>в</strong>ор<strong>и</strong>тся о по<strong>и</strong>сках сланце<strong>в</strong>ого<br />
<strong>газа</strong>, для которого <strong>в</strong> польском языке уже<br />
нашлось с<strong>в</strong>оё наз<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е. Однако прежде чем спец<strong>и</strong>ал<strong>и</strong>сты<br />
пр<strong>и</strong>ступят к регулярной эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
следует реш<strong>и</strong>ть <strong>в</strong>се фундаментальные проблемы,<br />
относящ<strong>и</strong>еся к геолог<strong>и</strong><strong>и</strong>, геох<strong>и</strong>м<strong>и</strong><strong>и</strong>, <strong>и</strong>нженер<strong>и</strong><strong>и</strong>, параметрам<br />
залежей, которые поз<strong>в</strong>олят оцен<strong>и</strong>ть р<strong>и</strong>ск<br />
по<strong>и</strong>ско<strong>в</strong>ых <strong>и</strong> эксплуатац<strong>и</strong>онных работ. Это требует<br />
межд<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>нарного подхода, как <strong>в</strong> област<strong>и</strong> пред<strong>в</strong>ар<strong>и</strong>тельных<br />
<strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>й, так <strong>и</strong> <strong>и</strong>нтерпретац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
результато<strong>в</strong>, а затем – <strong>и</strong>нженерных решен<strong>и</strong>й.<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
Р<strong>и</strong>с. 4. Карта терм<strong>и</strong>ческой зрелост<strong>и</strong> (по шкале рефлекс<strong>и</strong><strong>в</strong>ност<strong>и</strong> <strong>в</strong><strong>и</strong>тр<strong>и</strong>н<strong>и</strong>та % VRo) образо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>й н<strong>и</strong>жнего с<strong>и</strong>лур<strong>и</strong>йского<br />
пер<strong>и</strong>ода (Landower) на западном склонеВосточно-е<strong>в</strong>ропейского кратона (Poprawa, 2008) [4]<br />
Вероятность нал<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>я<br />
нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных месторожден<strong>и</strong>й<br />
пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> <strong>в</strong> <strong>Польше</strong> <strong>и</strong><br />
кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong><strong>и</strong> оценк<strong>и</strong> ресурсо<strong>в</strong><br />
На терр<strong>и</strong>тор<strong>и</strong><strong>и</strong> Польш<strong>и</strong> зоны с на<strong>и</strong>больш<strong>и</strong>м потенц<strong>и</strong>алом<br />
залеган<strong>и</strong>я <strong>газа</strong> <strong>в</strong> сланцах большой мощност<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong> терм<strong>и</strong>ческой зрелост<strong>и</strong> с<strong>в</strong>язаны с палеозойск<strong>и</strong>м<strong>и</strong><br />
отложен<strong>и</strong>ям<strong>и</strong> ордо<strong>в</strong><strong>и</strong>ка, с<strong>и</strong>лур<strong>и</strong>йского<br />
пер<strong>и</strong>ода, <strong>в</strong> балт<strong>и</strong>йском <strong>и</strong> <strong>в</strong> любл<strong>и</strong>нско-подляском<br />
бассейне. Отсюда также <strong>и</strong>нтерес к <strong>Польше</strong>, которая,<br />
как ут<strong>в</strong>ерждает Па<strong>в</strong>ел Попра<strong>в</strong>а <strong>и</strong>з Государст<strong>в</strong>енного<br />
<strong>и</strong>нст<strong>и</strong>тута геолог<strong>и</strong><strong>и</strong>, обладает знач<strong>и</strong>тельным, а <strong>в</strong>озможно<br />
<strong>и</strong> самым крупным <strong>в</strong> Е<strong>в</strong>ропе, эксплуатац<strong>и</strong>онным<br />
потенц<strong>и</strong>алом [4]. Здешн<strong>и</strong>е черные сланцы залегают<br />
на глуб<strong>и</strong>нах от 500 до 4000 м <strong>в</strong> нескольк<strong>и</strong>х<br />
сед<strong>и</strong>ментац<strong>и</strong>онных бассейнах:
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
Да<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е<br />
Терм<strong>и</strong>ческое<br />
преобразо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е<br />
Мощность<br />
М<strong>и</strong>нералог<strong>и</strong>я<br />
Ломкость<br />
Естест<strong>в</strong>енные<br />
трещ<strong>и</strong>ны<br />
С<strong>в</strong>ободный<br />
газ<br />
• балт<strong>и</strong>йск<strong>и</strong>й бассейн (балт<strong>и</strong>йская с<strong>и</strong>некл<strong>и</strong>за)<br />
– ордо<strong>в</strong><strong>и</strong>кск<strong>и</strong>е <strong>и</strong> с<strong>и</strong>лур<strong>и</strong>йск<strong>и</strong>е отложен<strong>и</strong>я;<br />
• любл<strong>и</strong>нско-подляск<strong>и</strong>й бассейн – ордо<strong>в</strong><strong>и</strong>кск<strong>и</strong>е<br />
<strong>и</strong> с<strong>и</strong>лур<strong>и</strong>йск<strong>и</strong>е отложен<strong>и</strong>я;<br />
• малопольск<strong>и</strong>й блок – ордо<strong>в</strong><strong>и</strong>кск<strong>и</strong>е <strong>и</strong> с<strong>и</strong>лур<strong>и</strong>йск<strong>и</strong>е<br />
отложен<strong>и</strong>я;<br />
• предкарпатская <strong>в</strong>пад<strong>и</strong>на – отложен<strong>и</strong>я м<strong>и</strong>оцена;<br />
• <strong>в</strong>елькопольская зона – отложен<strong>и</strong>я каменноугольного<br />
пер<strong>и</strong>ода.<br />
В эт<strong>и</strong>х районах был<strong>и</strong> про<strong>в</strong>едены пред<strong>в</strong>ар<strong>и</strong>тельные<br />
<strong>и</strong>зыскательск<strong>и</strong>е работы на предмет содержан<strong>и</strong>я<br />
орган<strong>и</strong>ческой субстанц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> степен<strong>и</strong> терм<strong>и</strong>ческой<br />
зрелост<strong>и</strong> (Р<strong>и</strong>с. 4) [4], которая <strong>в</strong> <strong>в</strong>ыборе sweet spot<br />
для shale gas <strong>и</strong>грает знач<strong>и</strong>тельную роль. Все про<strong>в</strong>едённые<br />
до с<strong>и</strong>х пор оценк<strong>и</strong> был<strong>и</strong> получены на осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
арх<strong>и</strong><strong>в</strong>ных данных; поэтому теперь он<strong>и</strong> будут<br />
требо<strong>в</strong>ать уточнен<strong>и</strong>я на осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong> конкретных<br />
<strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>й образцо<strong>в</strong>, как арх<strong>и</strong><strong>в</strong>ных, так <strong>и</strong> но<strong>в</strong>ых<br />
ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>н.<br />
Гас Газinin с<strong>и</strong>ту situ Прон<strong>и</strong>цаемость<br />
матр<strong>и</strong>цы<br />
Определяющ<strong>и</strong>е<br />
Важные Знач<strong>и</strong>тельные<br />
Глуб<strong>и</strong>на<br />
Про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>о<br />
<strong>газа</strong><br />
<strong>в</strong> настоящее <strong>в</strong>ремя<br />
Поз<strong>в</strong>оляющ<strong>и</strong>е<br />
осущест<strong>в</strong><strong>и</strong>ть<br />
предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>е<br />
Содержан<strong>и</strong>е ОМ<br />
Запасы <strong>в</strong>оды<br />
Абсорб<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анный<br />
газ<br />
Т<strong>и</strong>п керогена<br />
Возможность<br />
г<strong>и</strong>дра<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ческого<br />
разры<strong>в</strong>а<br />
Знан<strong>и</strong>е<br />
напряжен<strong>и</strong>й<br />
С<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>а<br />
сланце<strong>в</strong><br />
Из<strong>в</strong>естный<br />
геолог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й<br />
р<strong>и</strong>ск<br />
Р<strong>и</strong>с. 5. Элементы характер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> пр<strong>и</strong> по<strong>и</strong>ске нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных месторожден<strong>и</strong>й <strong>газа</strong>, которые должны уч<strong>и</strong>ты<strong>в</strong>аться<br />
по степен<strong>и</strong> <strong>в</strong>ажност<strong>и</strong> (George E. King, Apache) [1]<br />
Аккумуляц<strong>и</strong>ю <strong>и</strong> эксплуатац<strong>и</strong>ю сланце<strong>в</strong>ого <strong>газа</strong>,<br />
кроме кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>е<strong>в</strong> геох<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х, огран<strong>и</strong>ч<strong>и</strong><strong>в</strong>ают<br />
ещё л<strong>и</strong>толог<strong>и</strong>ческая <strong>и</strong>зменч<strong>и</strong><strong>в</strong>ость отложен<strong>и</strong>й <strong>в</strong><br />
проф<strong>и</strong>лях ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>н, <strong>и</strong>х за<strong>в</strong>однен<strong>и</strong>е, а также тектон<strong>и</strong>ческая<br />
акт<strong>и</strong><strong>в</strong>ность зоны. Факторы, которое следует<br />
пр<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мать <strong>в</strong>о <strong>в</strong>н<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>е пр<strong>и</strong> оценке <strong>в</strong>озможност<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong> рентабельност<strong>и</strong> эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong> нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных<br />
месторожден<strong>и</strong>й <strong>газа</strong>, по степен<strong>и</strong> <strong>в</strong>ажност<strong>и</strong> можно<br />
раздел<strong>и</strong>ть на четыре осно<strong>в</strong>ные категор<strong>и</strong><strong>и</strong>; каждая<br />
<strong>и</strong>з н<strong>и</strong>х относ<strong>и</strong>тся к отдельной со<strong>в</strong>окупност<strong>и</strong> необход<strong>и</strong>мой<br />
<strong>и</strong>нформац<strong>и</strong>й. На Р<strong>и</strong>с. 5 пр<strong>и</strong><strong>в</strong>едён перечень<br />
<strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong>, уч<strong>и</strong>ты<strong>в</strong>аемой пр<strong>и</strong> оценке месторожден<strong>и</strong>я<br />
сланце<strong>в</strong>ого <strong>газа</strong>. Схема показы<strong>в</strong>ает, как <strong>в</strong>ажен<br />
межд<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>нарный подход <strong>и</strong> про<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>е разл<strong>и</strong>чного<br />
рода лабораторных <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>й; часть<br />
<strong>и</strong>з н<strong>и</strong>х может быть адапт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ана <strong>и</strong>з <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>й,<br />
разработанных для трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных месторожден<strong>и</strong>й<br />
пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong>, а некоторые требуют определённой<br />
мод<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong>, обусло<strong>в</strong>ленной спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кой газо<strong>в</strong>ых<br />
сланце<strong>в</strong>.<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
93
94<br />
Р<strong>и</strong>с. 6. Геох<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong><strong>и</strong> оценк<strong>и</strong>по<strong>и</strong>ско<strong>в</strong>о-раз<strong>в</strong>едочного р<strong>и</strong>скаместорожден<strong>и</strong>й<br />
т<strong>и</strong>па shale gas.<br />
Р<strong>и</strong>с. 7. Геолог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong><strong>и</strong> оценк<strong>и</strong>по<strong>и</strong>ско<strong>в</strong>о-раз<strong>в</strong>едочного р<strong>и</strong>ска<br />
месторожден<strong>и</strong>й т<strong>и</strong>па сланце<strong>в</strong>ый газ.<br />
Р<strong>и</strong>с. 8. Петроф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong><strong>и</strong> оценк<strong>и</strong> по<strong>и</strong>ско<strong>в</strong>о-раз<strong>в</strong>едочного<br />
р<strong>и</strong>ска на месторожден<strong>и</strong>яхсланце<strong>в</strong>ого т<strong>и</strong>па<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
В общей сложност<strong>и</strong> <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
должны поз<strong>в</strong>ол<strong>и</strong>ть получ<strong>и</strong>ть оценку т. н.<br />
по<strong>и</strong>ско<strong>в</strong>о-раз<strong>в</strong>едочного р<strong>и</strong>ска, который<br />
на осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong> амер<strong>и</strong>канского опыта<br />
можно сформул<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать <strong>в</strong> четырёх категор<strong>и</strong>ях:<br />
геох<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й, геолог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й,<br />
петроф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й <strong>и</strong> ресурсный.<br />
Использо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е <strong>в</strong>сех доступных арх<strong>и</strong><strong>в</strong>ных<br />
геох<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х данных <strong>в</strong>месте с<br />
<strong>и</strong>х <strong>и</strong>нтерпретац<strong>и</strong>ей, должно обеспеч<strong>и</strong>ть<br />
м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>м<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ю по<strong>и</strong>ско<strong>в</strong>о-раз<strong>в</strong>едочного<br />
р<strong>и</strong>ска по план<strong>и</strong>руемой ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>не. Затем<br />
эт<strong>и</strong> данные должны быть <strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>аны<br />
с геолог<strong>и</strong>ческой <strong>и</strong> петроф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ческой<br />
<strong>и</strong>нформац<strong>и</strong>ей, данных <strong>и</strong>нженер<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
залеж<strong>и</strong>, а также лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м<strong>и</strong> усло<strong>в</strong><strong>и</strong>ям<strong>и</strong>.<br />
Эт<strong>и</strong> кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong>ыделен<strong>и</strong>я л<strong>и</strong>тострат<strong>и</strong>граф<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
комплексо<strong>в</strong>, которые<br />
потенц<strong>и</strong>ально могут содержать залеж<strong>и</strong><br />
пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> сланце<strong>в</strong>ого т<strong>и</strong>па с коммерческ<strong>и</strong>м<strong>и</strong><br />
запасам<strong>и</strong>, оп<strong>и</strong>саны <strong>в</strong> публ<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ях<br />
[3]. Пр<strong>и</strong>нятой формой оценк<strong>и</strong><br />
р<strong>и</strong>ска я<strong>в</strong>ляются радарные д<strong>и</strong>аграммы,<br />
на которых отражены отдельные категор<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
В геолог<strong>и</strong>ческой <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> пр<strong>и</strong><br />
оценке по<strong>и</strong>ско<strong>в</strong>о-раз<strong>в</strong>едочного р<strong>и</strong>ска,<br />
прежде <strong>в</strong>сего, должна уч<strong>и</strong>ты<strong>в</strong>аться мощность<br />
матер<strong>и</strong>нской породы <strong>и</strong> глуб<strong>и</strong>на ее<br />
погружен<strong>и</strong>я, а также зап<strong>и</strong>сь гамма-<strong>и</strong>злучен<strong>и</strong>я<br />
<strong>и</strong> сопрот<strong>и</strong><strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я (Р<strong>и</strong>с. 7).<br />
Для эконом<strong>и</strong>ческой оценк<strong>и</strong> по<strong>и</strong>ско<strong>в</strong>о-раз<strong>в</strong>едочных<br />
работ очень <strong>в</strong>ажным<strong>и</strong><br />
я<strong>в</strong>ляются кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong><strong>и</strong> петроф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
характер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к пород. К н<strong>и</strong>м относятся<br />
как м<strong>и</strong>нералог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е характер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>,<br />
которые <strong>в</strong>л<strong>и</strong>яют на план<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е<br />
г<strong>и</strong>дра<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ческого разры<strong>в</strong> пласта, так <strong>и</strong><br />
коллекторные с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>а, т. е. пор<strong>и</strong>стость,<br />
прон<strong>и</strong>цаемость <strong>и</strong> объём пор<strong>и</strong>стого пространст<strong>в</strong>а,<br />
занятый отдельным<strong>и</strong> нос<strong>и</strong>телям<strong>и</strong><br />
(Р<strong>и</strong>с. 8).<br />
Самый большой объём добыч<strong>и</strong> <strong>и</strong>з<br />
сланце<strong>в</strong> Barnett дост<strong>и</strong>гнут <strong>в</strong> зонах с содержан<strong>и</strong>ем<br />
45% к<strong>в</strong>арца <strong>и</strong> только 27%<br />
<strong>и</strong>л<strong>и</strong>стых м<strong>и</strong>нерало<strong>в</strong> [3]. Хрупкость сланце<strong>в</strong>,<br />
т. е. податл<strong>и</strong><strong>в</strong>ость на разры<strong>в</strong> пласта<br />
я<strong>в</strong>ляется осно<strong>в</strong>ным параметром, определяющ<strong>и</strong>м<br />
усло<strong>в</strong><strong>и</strong>я <strong>и</strong>нтенс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
пр<strong>и</strong>тока <strong>и</strong>з ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>н. Благодаря этому<br />
есть <strong>в</strong>озможность создать необход<strong>и</strong>мую<br />
трещ<strong>и</strong>но<strong>в</strong>атость, соед<strong>и</strong>няющую ст<strong>в</strong>ол<br />
с сетью м<strong>и</strong>кропор, наполненных газом.<br />
С другой стороны, карбонатная цементац<strong>и</strong>я<br />
может огран<strong>и</strong>ч<strong>и</strong><strong>в</strong>ать пропускную
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
способность уже сущест<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>х трещ<strong>и</strong>н. Пр<strong>и</strong>сутст<strong>в</strong><strong>и</strong>е<br />
большого кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>а карбонато<strong>в</strong> <strong>и</strong> набухающ<strong>и</strong>х<br />
<strong>и</strong>л<strong>и</strong>стых м<strong>и</strong>нерало<strong>в</strong> по<strong>в</strong>ышает по<strong>и</strong>ско<strong>в</strong>о-раз<strong>в</strong>едочный<br />
р<strong>и</strong>ск <strong>в</strong> газо<strong>в</strong>ых сланцах.<br />
Следующ<strong>и</strong>й кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>й, который следует уч<strong>и</strong>ты<strong>в</strong>ать<br />
пр<strong>и</strong> оценке по<strong>и</strong>ско<strong>в</strong>о-раз<strong>в</strong>едочного р<strong>и</strong>ска <strong>в</strong><br />
случае с<strong>и</strong>стем сланце<strong>в</strong>ого <strong>газа</strong>, касается расчето<strong>в</strong><br />
<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ны запасо<strong>в</strong> с учётом абсорбц<strong>и</strong>онных с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong><br />
данной формац<strong>и</strong><strong>и</strong>, объёма <strong>и</strong>з<strong>в</strong>лечен<strong>и</strong>я <strong>газа</strong> по отношен<strong>и</strong>ю<br />
к <strong>и</strong>з<strong>в</strong>естному содержан<strong>и</strong>ю орган<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
субстанц<strong>и</strong>й. Так<strong>и</strong>е расчеты про<strong>в</strong>од<strong>и</strong>л<strong>и</strong>сь с учётом<br />
экспер<strong>и</strong>менто<strong>в</strong> <strong>в</strong> област<strong>и</strong> десорбц<strong>и</strong><strong>и</strong> на реальных<br />
образцах <strong>и</strong>з сланце<strong>в</strong> Barnett, <strong>и</strong> на осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong> полученных<br />
результато<strong>в</strong> был<strong>и</strong> получены д<strong>и</strong>аграммы<br />
оценк<strong>и</strong> р<strong>и</strong>ска.<br />
Для каждого нефтяного бассейна, ох<strong>в</strong>аченного<br />
по<strong>и</strong>скам<strong>и</strong> сланце<strong>в</strong>ого <strong>газа</strong>, так<strong>и</strong>е оценк<strong>и</strong> по<strong>и</strong>ско<strong>в</strong>о-раз<strong>в</strong>едочного<br />
р<strong>и</strong>ска должны рассматр<strong>и</strong><strong>в</strong>аться<br />
<strong>в</strong> упомянутых категор<strong>и</strong>ях. Погран<strong>и</strong>чные значен<strong>и</strong>я<br />
на д<strong>и</strong>аграммах соед<strong>и</strong>нены одной л<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ей; бассейны<br />
с на<strong>и</strong>меньш<strong>и</strong>м по<strong>и</strong>ско<strong>в</strong>о-раз<strong>в</strong>едочным р<strong>и</strong>ском<br />
должны характер<strong>и</strong>зо<strong>в</strong>аться л<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ей, расположенной<br />
снаруж<strong>и</strong> контуро<strong>в</strong>, обозначенных на отдельных<br />
д<strong>и</strong>аграммах.<br />
Интегр<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е <strong>в</strong>сех полученных результато<strong>в</strong><br />
лабораторных <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>й поз<strong>в</strong>оляет постро<strong>и</strong>ть<br />
баланс объёма пор<strong>и</strong>стого пространст<strong>в</strong>а, оцен<strong>и</strong>ть<br />
кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о с<strong>в</strong>ободного <strong>и</strong> абсорб<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анного <strong>газа</strong> <strong>в</strong><br />
пор<strong>и</strong>стом пространст<strong>в</strong>е <strong>и</strong> соста<strong>в</strong>ляет осно<strong>в</strong>у план<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
предполагаемой эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Однако это<br />
требует оценк<strong>и</strong> <strong>в</strong>озможност<strong>и</strong> транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>к<strong>и</strong> <strong>газа</strong><br />
к ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>не, <strong>и</strong> <strong>в</strong> частност<strong>и</strong>:<br />
<strong>в</strong>ыяснен<strong>и</strong>я, <strong>и</strong>меется л<strong>и</strong> <strong>в</strong> <strong>и</strong>сследуемых отложен<strong>и</strong>ях<br />
естест<strong>в</strong>енная трещ<strong>и</strong>но<strong>в</strong>атость (есл<strong>и</strong> да, то<br />
следует оцен<strong>и</strong>ть её прон<strong>и</strong>цаемость),<br />
оценк<strong>и</strong> структуры пор<strong>и</strong>стого пространст<strong>в</strong>а,<br />
определен<strong>и</strong>я м<strong>и</strong>кропрон<strong>и</strong>цаемост<strong>и</strong>.<br />
Последн<strong>и</strong>м этапом я<strong>в</strong>ляется анал<strong>и</strong>з <strong>в</strong>озможност<strong>и</strong><br />
эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong> на осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong> геомехан<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>й<br />
керна, что дает осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е для план<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
работ по разры<strong>в</strong>у пласта.<br />
Л<strong>и</strong>тература:<br />
1)<br />
2)<br />
3)<br />
4)<br />
5)<br />
6)<br />
7)<br />
8)<br />
•<br />
•<br />
•<br />
А<strong>в</strong>тор я<strong>в</strong>ляется научным сотрудн<strong>и</strong>ком<br />
Инст<strong>и</strong>тута <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong><br />
King G.E., Apache Corporation, “Thirty Years of Gas Shale Fracturing: What<br />
Have We Learned?”, prepared for the SPE Annual Technical Conference<br />
and Exhibition (SPE 133456), Florence, Italy, (September 2010); and U.S.<br />
Department of Energy, DOE’s Early Investment in Shale Gas Technology<br />
Producing Results Today, (February 2011), web site http://www.netl.<br />
doe.gov/publications/press/2011/11008-DOE_Shale_Gas_Research_<br />
Producing_R.html.<br />
Hill R. J., Jarvie D.M., Pollastro R.,M., Mitchel H., King J.D., 2007. Oil and gas<br />
geochemistry and petroleum systems of the Fort Worth Basin. AAPG Bull,<br />
Vol. 91, No.4, pp. 437- 444.<br />
Jarvie D.M., 2008. Unconventional shale resource plays:shale-gas and<br />
shale-oil opportunites. Fort Worth Buisness Press Meeting, June19. Marble<br />
W., 2006, Attributes of a successful unconventional gas project: 8th Annual<br />
Unconventional Gas Conference, Calgary, 2006.<br />
Poprawa. P., 2010. Shale gas potential of the Lower Paleozoic Complex in<br />
the Baltic Basin and Lublin-Podlasie Basin (Poland). Geological Review, 58,<br />
226-249.<br />
Rodriguez Maiz N.D.; Paul Philp R., 2009. Geochemical characterization of<br />
gases from the Barnett Shale, fort worth basin, Texas. AAPG Bulletin.<br />
Schmoker J.W., 2002. Resource assessment perspectives for unconventional<br />
gas system: AAPG Bulletin vol. 86, p.1993-1999.<br />
www.energy.gov.ab.ca › ... › About Natural Gas, September 2009.<br />
www.barnettshalenews.comm/documents/dan_jarvie.pdf.<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
9
96<br />
Истор<strong>и</strong>я<br />
Ф<strong>и</strong>рма ООО “По<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong> Крако<strong>в</strong>”, пр<strong>и</strong>надлежащая<br />
к ф<strong>и</strong>нансо<strong>в</strong>ой группе “Польская нефтя<br />
ная <strong>и</strong> газо<strong>в</strong>ая компан<strong>и</strong>я” (АО “PGNiG”), <strong>в</strong> этом году отмечает<br />
65 лет со дня осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я, но этот юб<strong>и</strong>лей отнюдь<br />
не означает замедлен<strong>и</strong>е темпа экспанс<strong>и</strong><strong>и</strong> на<br />
рынке услуг по бурен<strong>и</strong>ю. Со<strong>в</strong>сем наоборот, <strong>в</strong>месте с<br />
надеждой, которую пр<strong>и</strong>несло <strong>и</strong>з<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>е о <strong>в</strong>озможном<br />
сущест<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong> знач<strong>и</strong>тельных ресурсо<strong>в</strong> сланце<strong>в</strong>ого<br />
<strong>газа</strong> на терр<strong>и</strong>тор<strong>и</strong><strong>и</strong> Польш<strong>и</strong>, к<strong>в</strong>ал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> ро<strong>в</strong>анные<br />
спец<strong>и</strong>ал<strong>и</strong>сты Крако<strong>в</strong>ской ф<strong>и</strong>рмы начал<strong>и</strong> подгото<strong>в</strong>ку<br />
к <strong>и</strong>нтенс<strong>и</strong><strong>в</strong>ным раз<strong>в</strong>еды<strong>в</strong>ательным работам.<br />
ООО “ПН<strong>и</strong>Г Крако<strong>в</strong>” – буро<strong>в</strong>ая компан<strong>и</strong>я, предлагающая<br />
услуг<strong>и</strong> по раз<strong>в</strong>едке месторожден<strong>и</strong>й <strong>нефт<strong>и</strong></strong><br />
<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>род ного <strong>газа</strong>. Её персонал насч<strong>и</strong>ты<strong>в</strong>ает около<br />
1,4 тыс. чело<strong>в</strong>ек. С <strong>и</strong>юня 1998 компан<strong>и</strong>я функц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рует<br />
как неза<strong>в</strong><strong>и</strong>с<strong>и</strong>мый эконом<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й субъект,<br />
<strong>в</strong>ходящ<strong>и</strong>й <strong>в</strong> соста<strong>в</strong> ф<strong>и</strong>нансо<strong>в</strong>ой группы АО “PGNiG”,<br />
крупнейшей <strong>и</strong> ед<strong>и</strong>нст<strong>в</strong>енной <strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анной компан<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
польского газо<strong>в</strong>ого сектора.<br />
Рынк<strong>и</strong><br />
ООО “ПН<strong>и</strong>Г Крако<strong>в</strong>” предоста<strong>в</strong>ляет с<strong>в</strong>о<strong>и</strong> услуг<strong>и</strong><br />
на рынках Центральной Е<strong>в</strong>ропы, Аз<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> Афр<strong>и</strong>к<strong>и</strong>.<br />
Для реал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong>ысококачест<strong>в</strong>енных услуг по бурен<strong>и</strong>ю<br />
необход<strong>и</strong>мо было создан<strong>и</strong>е загран<strong>и</strong>чных ф<strong>и</strong>-<br />
л<strong>и</strong>ало<strong>в</strong> <strong>в</strong>:<br />
•<br />
•<br />
•<br />
Казахстане,<br />
Пак<strong>и</strong>стане,<br />
Уганде,<br />
Компан<strong>и</strong>я <strong>и</strong>меет также д<strong>в</strong>а за<strong>в</strong><strong>и</strong>с<strong>и</strong>мых эконом<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
субъекта: Oil-Tech International FZE <strong>в</strong> Объед<strong>и</strong>ненных<br />
Арабск<strong>и</strong>х Эм<strong>и</strong>ратах <strong>и</strong> Poltava Services LLC на<br />
Укра<strong>и</strong>не.<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
ООО “По<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> Нефт<strong>и</strong> <strong>и</strong> Газа Крако<strong>в</strong>”<br />
гото<strong>в</strong><strong>и</strong>тся к бурен<strong>и</strong>ю на месторожден<strong>и</strong>ях<br />
сланце<strong>в</strong>ого <strong>газа</strong><br />
Оборудо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е<br />
В парке буро<strong>в</strong>ых устано<strong>в</strong>ок компан<strong>и</strong><strong>и</strong> ООО “ПН<strong>и</strong>Г<br />
Крако<strong>в</strong>” <strong>и</strong>меется 13 буро<strong>в</strong>ых устано<strong>в</strong>ок, пр<strong>и</strong>способленных<br />
для бурен<strong>и</strong>я <strong>в</strong>ерт<strong>и</strong>кальных, гор<strong>и</strong>зонтальных<br />
<strong>и</strong> наклонно-напра<strong>в</strong>ленных ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>н. Дополн<strong>и</strong>тельно<br />
ф<strong>и</strong>рма арендует 1 устано<strong>в</strong>ку <strong>в</strong> Казахстане (H-1000).<br />
Сущест<strong>в</strong>енное значен<strong>и</strong>е <strong>и</strong>меет тот факт, что 5 <strong>и</strong>з<br />
13 устано<strong>в</strong>ок, которые <strong>в</strong> настоящее <strong>в</strong>ремя <strong>и</strong>ме ет<br />
компан<strong>и</strong>я ООО “ПН<strong>и</strong>Г Крако<strong>в</strong>” оборудо<strong>в</strong>аны с<strong>и</strong>сте-
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
мой <strong>в</strong>ерхнего пр<strong>и</strong><strong>в</strong>ода (Top Drive), которая поз<strong>в</strong>оляет<br />
бур<strong>и</strong>ть знач<strong>и</strong>тельно более сложные ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны,<br />
м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>руя пр<strong>и</strong> этом расходы, <strong>и</strong> одно<strong>в</strong>ременно<br />
у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong><strong>в</strong>ая про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>тельность буро<strong>в</strong>ых работ.<br />
Сер<strong>в</strong><strong>и</strong>с <strong>и</strong> услуг<strong>и</strong><br />
Буро<strong>в</strong>ые устано<strong>в</strong>к<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>надлежащ<strong>и</strong>е ООО “ПН<strong>и</strong>Г Крако<strong>в</strong>”<br />
Наз<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е устано<strong>в</strong>к<strong>и</strong><br />
Ном<strong>и</strong>нальная<br />
грузоподъёмность<br />
крюка [т]<br />
“ПН<strong>и</strong>Г Крако<strong>в</strong>” предлагает с<strong>в</strong>о<strong>и</strong>м кл<strong>и</strong>ентам услуг<strong>и</strong><br />
по геолог<strong>и</strong>ческому, раз<strong>в</strong>еды<strong>в</strong>ательному, эксплуатац<strong>и</strong>онному,<br />
г<strong>и</strong>дрогеолог<strong>и</strong>ческому бурен<strong>и</strong>ю, а также<br />
спец<strong>и</strong>альные услуг<strong>и</strong>, с<strong>в</strong>язанные с бурен<strong>и</strong>ем ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>н<br />
<strong>и</strong> <strong>и</strong>х реконструкц<strong>и</strong>ей, <strong>в</strong> частност<strong>и</strong>:<br />
Кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о Местоположен<strong>и</strong>е<br />
National 1625-3* 610 1 Казахстан<br />
Mid Continent U-1220-EB* 725 1 Казахстан<br />
IRI 1700* 350 1 Пак<strong>и</strong>стан<br />
Skytop Brewster N-75 250<br />
1 Укра<strong>и</strong>на<br />
1 Польша*<br />
Skytop Brewster TR-800 185 1 Польша<br />
Kremco K-900* 165 1 Уганда<br />
IRI 750 135 1 Уганда<br />
Skytop Brewster RR-650 125 1 Польша<br />
Skytop Brewster RR-600 125<br />
1 Пак<strong>и</strong>стан<br />
1 Уганда<br />
Cooper LTO-550 110 1 Польша<br />
Kremco K-600 105 1 Польша<br />
* буро<strong>в</strong>ые устано<strong>в</strong>к<strong>и</strong> снабжённые с<strong>и</strong>стемой Top Drive<br />
Всего 13<br />
• Сер<strong>в</strong><strong>и</strong>с наклонно-напра<strong>в</strong>ленного бурен<strong>и</strong>я<br />
• Сер<strong>в</strong><strong>и</strong>с буро<strong>в</strong>ых раст<strong>в</strong>оро<strong>в</strong><br />
• Сер<strong>в</strong><strong>и</strong>с опробо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>н<br />
• Цементац<strong>и</strong>онный сер<strong>в</strong><strong>и</strong>с<br />
• Бурен<strong>и</strong>е для добыч<strong>и</strong> метана <strong>и</strong>з угольных<br />
пласто<strong>в</strong><br />
• Геотермальное бурен<strong>и</strong>е<br />
Компан<strong>и</strong>я <strong>и</strong>меет также Центр подгото<strong>в</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong> професс<strong>и</strong>онального<br />
со<strong>в</strong>ершенст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я, который получ<strong>и</strong>л<br />
аккред<strong>и</strong>тац<strong>и</strong>ю прест<strong>и</strong>жных международных<br />
орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>й IWCF (International Well Control Forum)<br />
<strong>и</strong> IADC (International Association of Drilling Contractors)<br />
Well Cap Commission.<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
97
98<br />
ОСНОВНЫЕ ДАННЫЕ<br />
Стандарты качест<strong>в</strong>а, ТБ <strong>и</strong> ООС<br />
Услуг<strong>и</strong> предоста<strong>в</strong>ляемые ООО “ПН<strong>и</strong>Г Крако<strong>в</strong>” соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>уют<br />
м<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ым стандартам качест<strong>в</strong>а <strong>и</strong> отл<strong>и</strong>чаются<br />
<strong>в</strong>ысок<strong>и</strong>м уро<strong>в</strong>нем безопасност<strong>и</strong> труда сотрудн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong><br />
<strong>и</strong> охраны окружающей среды, а также<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
Буро<strong>в</strong>ая устано<strong>в</strong>ка Drillmec<br />
Т<strong>и</strong>п 2000 HP Land Rig<br />
Мощность 2000 HP<br />
Макс<strong>и</strong>мальная глуб<strong>и</strong>на бурен<strong>и</strong>я 7500 m<br />
Год про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а 2011<br />
ЛЕБЕДКА<br />
Мощность 2000 KM<br />
Пр<strong>и</strong><strong>в</strong>од 2 x AC Electric Motor 1150 HP каждый<br />
МАЧТ<br />
Высота 156 ft<br />
Нагрузка на крюке 1.300.000 lbs<br />
ОСНОВАНИЕ БУРОВОЙ<br />
Высота 30 ft<br />
Walking system Г<strong>и</strong>дра<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ческая<br />
Межрампо<strong>в</strong>ая площадка Полностью г<strong>и</strong>дра<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ческая<br />
РОТОРНОЕ ОБОРУДОВАНИЕ<br />
Прос<strong>в</strong>ет роторного стола 37-1/2”<br />
Нагрузка на <strong>в</strong>ертлюг 500T<br />
Top drive NOV TDS-11SA AC Drive<br />
Iron roughneck Drillmec PCT-130 z HPU<br />
ПОДЪЕМНОЕ ОБОРУДОВАНИЕ<br />
Грузоподъёмность крюка 500T<br />
ПРИВОД<br />
Т<strong>и</strong>п д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателя Caterpillar Diesel Engine<br />
Мощность д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателя 5 x CAT 3512C rated 1,476 HP @ 1200 rpm<br />
СИСТЕМА БУРОВОГО РАСТВОРА<br />
Т<strong>и</strong>п буро<strong>в</strong>ых насосо<strong>в</strong> 3 x Drillmec 12T1600<br />
Мощность 1600 HP<br />
В<strong>и</strong>брац<strong>и</strong>онные с<strong>и</strong>та 2 x Derrick FLC 514<br />
Илоотдел<strong>и</strong>тель 1 x 3 w 1 Derrick FLC 514<br />
Де<strong>газа</strong>тор 1 x Derrick ADG-1500 де<strong>газа</strong>тор с центр<strong>и</strong>фугой<br />
Мешалка бур<strong>и</strong>льного раст<strong>в</strong>ора 9 x 30 HP мешалок<br />
Смес<strong>и</strong>тельные <strong>в</strong>оронк<strong>и</strong> 2 x 6” <strong>в</strong>оронк<strong>и</strong><br />
Объём с<strong>и</strong>стемы буро<strong>в</strong>ого раст<strong>в</strong>ора 2,260 bbls<br />
Емкост<strong>и</strong> для раст<strong>в</strong>ора 5 x емкостей<br />
КАБИНА БУРИЛЬЩИКА Auto Driller<br />
у<strong>в</strong>ажен<strong>и</strong>я культуры <strong>и</strong> трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>й местного населен<strong>и</strong>я.<br />
С течен<strong>и</strong>ем лет компан<strong>и</strong>я эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>но <strong>в</strong>недр<strong>и</strong>ла<br />
множест<strong>в</strong>о программ по техн<strong>и</strong>ке безопасност<strong>и</strong>:<br />
Анал<strong>и</strong>з безопасност<strong>и</strong> операц<strong>и</strong>й (JSA); Карта характер<strong>и</strong>с<br />
т<strong>и</strong>к<strong>и</strong> опасных <strong>в</strong>ещест<strong>в</strong> (MSDS); Health, Safety<br />
and Environment (HSE); С<strong>и</strong>стема упра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я безо-
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
пасностью <strong>и</strong> г<strong>и</strong>г<strong>и</strong>еной труда, а также Защ<strong>и</strong>та окружающей<br />
среды; С<strong>и</strong>стема STOP (Safety Training Observation<br />
Program). Стандарты техн<strong>и</strong>к<strong>и</strong> безопасност<strong>и</strong><br />
подлежат процессам с<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ческой про<strong>в</strong>ерк<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
улучшен<strong>и</strong>я.<br />
ООО “ПН<strong>и</strong>Г Крако<strong>в</strong>” работает <strong>в</strong> соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> с<br />
пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>кой Интегр<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анной с<strong>и</strong>стемы упра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я,<br />
на осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong> требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>й норм: ISO 9001:2008, ISO<br />
14001:2004, а также OHSAS 18001:2007, которые серт<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ала<br />
ф<strong>и</strong>рма Bureau Veritas Certification.<br />
Шансы с<strong>в</strong>язанные со<br />
сланце<strong>в</strong>ым газом<br />
До мая 2011 года <strong>в</strong> <strong>Польше</strong> <strong>в</strong>ыдано 87 концесс<strong>и</strong>й<br />
на по<strong>и</strong>ск некон<strong>в</strong>енц<strong>и</strong>онального <strong>газа</strong>, которые<br />
ох<strong>в</strong>аты<strong>в</strong>ают терр<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>ю более 50 тыс. км 2 . Концесс<strong>и</strong>ю<br />
получ<strong>и</strong>л<strong>и</strong> около 20 ф<strong>и</strong>рм. Сч<strong>и</strong>тается, что <strong>в</strong><br />
течен<strong>и</strong>е бл<strong>и</strong>жайш<strong>и</strong>х 2-3 лет польск<strong>и</strong>е сер<strong>в</strong><strong>и</strong>сные<br />
компан<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>з нефтегазо<strong>в</strong>ого сектора получат контракты<br />
на бурен<strong>и</strong>е около 120 ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>н. Результаты<br />
эт<strong>и</strong>х работ поз<strong>в</strong>олят оцен<strong>и</strong>ть коммерческую сто<strong>и</strong>мость<br />
пласто<strong>в</strong> сланце<strong>в</strong>ого <strong>газа</strong> находящегося <strong>в</strong><br />
польск<strong>и</strong>х осадочных сланцах. Есл<strong>и</strong> прогнозы подт<strong>в</strong>ердят<br />
нал<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>е знач<strong>и</strong>тельных пласто<strong>в</strong> некон<strong>в</strong>енц<strong>и</strong>онального<br />
<strong>газа</strong> на терр<strong>и</strong>тор<strong>и</strong><strong>и</strong> нашей страны,<br />
ф<strong>и</strong>рмы предоста<strong>в</strong>ляющ<strong>и</strong>е буро<strong>в</strong>ые услуг<strong>и</strong> могут<br />
рассч<strong>и</strong>ты<strong>в</strong>ать на подп<strong>и</strong>сан<strong>и</strong>е пр<strong>и</strong>быльных контракто<strong>в</strong><br />
с операторам<strong>и</strong> <strong>и</strong>меющ<strong>и</strong>м<strong>и</strong> концесс<strong>и</strong><strong>и</strong> на<br />
по<strong>и</strong>ск сланце<strong>в</strong>ого <strong>газа</strong>. Чтобы пр<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ть дост<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>е<br />
этой цел<strong>и</strong>, компан<strong>и</strong>я “ПН<strong>и</strong>Г Крако<strong>в</strong>” <strong>в</strong>ыполн<strong>и</strong>ла<br />
подгото<strong>в</strong><strong>и</strong>тельные шаг<strong>и</strong>. Одн<strong>и</strong>м <strong>и</strong>з н<strong>и</strong>х я<strong>в</strong>ляется<br />
покупка со<strong>в</strong>ременной устано<strong>в</strong>к<strong>и</strong> DRILLMEC<br />
мощностью 2000HP, снабжённой Walking System,<br />
которая будет доступна <strong>в</strong> третьем к<strong>в</strong>артале текущего<br />
года. Но<strong>в</strong>ая устано<strong>в</strong>ка будет также снабжена<br />
с<strong>и</strong>стемой <strong>в</strong>ерхнего пр<strong>и</strong><strong>в</strong>ода (Top Drive), функц<strong>и</strong>ей<br />
Automated Catwalk, а также Iron Roughneck. Осно<strong>в</strong>ные<br />
досто<strong>и</strong>нст<strong>в</strong>а эт<strong>и</strong>х функц<strong>и</strong>й <strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем, <strong>и</strong>меющ<strong>и</strong>х<br />
огромное значен<strong>и</strong>е <strong>в</strong>о <strong>в</strong>ремя осущест<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я буро<strong>в</strong>ых<br />
проекто<strong>в</strong>: сокращен<strong>и</strong>е <strong>в</strong>ремен<strong>и</strong> транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>к<strong>и</strong><br />
устано<strong>в</strong>к<strong>и</strong>, обеспечен<strong>и</strong>е лучшего контроля<br />
над ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ной, а также знач<strong>и</strong>тельное у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>е<br />
безопасност<strong>и</strong> <strong>и</strong> опт<strong>и</strong>м<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>я проектной сто<strong>и</strong>мост<strong>и</strong><br />
буро<strong>в</strong>ых работ.<br />
Walking System обеспеч<strong>и</strong><strong>в</strong>ает простое перемещен<strong>и</strong>е<br />
устано<strong>в</strong>к<strong>и</strong> на другое место, данная с<strong>и</strong>стема<br />
необход<strong>и</strong>ма для реал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> проекто<strong>в</strong> с<strong>в</strong>язанных<br />
с необход<strong>и</strong>мостью бурен<strong>и</strong>я нескольк<strong>и</strong>х ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>н<br />
находящ<strong>и</strong>хся недалеко друг от друга, напр<strong>и</strong>мер<br />
<strong>в</strong> проектах с<strong>в</strong>язанных с добычей сланце<strong>в</strong>ого <strong>газа</strong>.<br />
Эта с<strong>и</strong>стема устраняет необход<strong>и</strong>мость демонта-<br />
жа, трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онной транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong> по<strong>в</strong>торного<br />
монтажа конструкц<strong>и</strong><strong>и</strong> пр<strong>и</strong> перемещен<strong>и</strong><strong>и</strong> устано<strong>в</strong>к<strong>и</strong><br />
между ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>нам<strong>и</strong>, что <strong>в</strong> знач<strong>и</strong>тельноо мере сокращает<br />
<strong>в</strong>ремя необход<strong>и</strong>мое для транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>к<strong>и</strong>.<br />
Устано<strong>в</strong>ка перемещается пр<strong>и</strong> помощ<strong>и</strong> г<strong>и</strong>дра<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ческого<br />
пр<strong>и</strong><strong>в</strong>ода – „ступней”, которые подн<strong>и</strong>мают <strong>и</strong><br />
перемещают буро<strong>в</strong>ую на другое место с точностью<br />
<strong>и</strong> сохранен<strong>и</strong>ем стаб<strong>и</strong>льност<strong>и</strong> конструкц<strong>и</strong><strong>и</strong>. Данные<br />
опреац<strong>и</strong><strong>и</strong> про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одятся с <strong>в</strong>ысок<strong>и</strong>м уро<strong>в</strong>нем<br />
безопасност<strong>и</strong> <strong>и</strong> контроля. Механ<strong>и</strong>зм Automated<br />
Catwalk обеспеч<strong>и</strong><strong>в</strong>ает лучшую про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>тельность,<br />
безопасность <strong>и</strong> безош<strong>и</strong>бочность <strong>в</strong>о <strong>в</strong>ремя<br />
подъёма бур<strong>и</strong>льной колонны – буро<strong>в</strong>ых труб, утяжеленных<br />
буро<strong>в</strong>ых труб, обсадных труб с площадк<strong>и</strong><br />
для труб на пол буро<strong>в</strong>ой. Этот механ<strong>и</strong>зм устраняет<br />
необход<strong>и</strong>мость ручного подъёма бур<strong>и</strong>льной<br />
колонны. Благодаря <strong>в</strong>озможност<strong>и</strong> д<strong>и</strong>станц<strong>и</strong>онного<br />
упра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я устано<strong>в</strong>ка может контрол<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>аться с<br />
уро<strong>в</strong>ня пола буро<strong>в</strong>ой <strong>и</strong>л<strong>и</strong> с уро<strong>в</strong>ня грунта. Г<strong>и</strong>дра<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ческая<br />
лебёдка подн<strong>и</strong>мает бур<strong>и</strong>льную колонну<br />
до уро<strong>в</strong>ня пола буро<strong>в</strong>ой под соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>м углом<br />
<strong>и</strong> на определённую <strong>в</strong>ысоту, что облегчает безопасную<br />
<strong>и</strong> эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ную застёжку колонны на<br />
эле<strong>в</strong>аторе. Время ц<strong>и</strong>кла перенесен<strong>и</strong>я бур<strong>и</strong>льной<br />
колонны с площадк<strong>и</strong> на пол <strong>и</strong>л<strong>и</strong> с пола буро<strong>в</strong>ой на<br />
площадку меньше 20-т<strong>и</strong> секунд.<br />
Top drive NOV TDS-11SAT – <strong>в</strong>ерхн<strong>и</strong>й пр<strong>и</strong><strong>в</strong>од бур<strong>и</strong>льной<br />
колонны, <strong>в</strong>ращает бур<strong>и</strong>льную колонну <strong>и</strong><br />
поз<strong>в</strong>оляет бур<strong>и</strong>ть одно<strong>в</strong>ременно тремя отрезкам<strong>и</strong><br />
колонны, с сохранен<strong>и</strong>ем макс<strong>и</strong>мального <strong>в</strong>ращающего<br />
момента <strong>и</strong> регуляц<strong>и</strong><strong>и</strong> оборото<strong>в</strong>. Пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>е<br />
<strong>в</strong>ерхнего пр<strong>и</strong><strong>в</strong>ода бур<strong>и</strong>льной колонны<br />
ускоряет процесс бурен<strong>и</strong>я, полож<strong>и</strong>тельно <strong>в</strong>л<strong>и</strong>яет<br />
на безопасность работы, а также уменьшает р<strong>и</strong>ск<br />
<strong>и</strong> частоту пр<strong>и</strong>х<strong>в</strong>атк<strong>и</strong> бур<strong>и</strong>льной колонны. Устано<strong>в</strong>ка<br />
также оборудо<strong>в</strong>ана с<strong>и</strong>стемой Iron Roughneck необход<strong>и</strong>мой<br />
для сборк<strong>и</strong> бур<strong>и</strong>льной колонны. Этот<br />
ключ состо<strong>и</strong>т <strong>и</strong>з закруч<strong>и</strong><strong>в</strong>ающей с<strong>и</strong>стемы <strong>и</strong> отдельного<br />
г<strong>и</strong>дра<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ческого пр<strong>и</strong><strong>в</strong>одного механ<strong>и</strong>зма<br />
400V/50Hz. Процесс скруч<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я колонны почт<strong>и</strong><br />
полностью а<strong>в</strong>томат<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анный, бур<strong>и</strong>льщ<strong>и</strong>к упра<strong>в</strong>ляет<br />
устройст<strong>в</strong>ом д<strong>и</strong>станц<strong>и</strong>онно, что у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong><strong>в</strong>ает<br />
эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ность <strong>и</strong> безопасность работы.<br />
По<strong>в</strong>ышенная скорость скрутк<strong>и</strong>/раскрутк<strong>и</strong> колонны,<br />
уменьшает р<strong>и</strong>ск ош<strong>и</strong>бок <strong>и</strong> по<strong>в</strong>режден<strong>и</strong>й,<br />
следо<strong>в</strong>ательно у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong><strong>в</strong>ает эконом<strong>и</strong>ческую эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ность<br />
<strong>в</strong>сей операц<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
Многолетн<strong>и</strong>й опыт буро<strong>в</strong>ых работ, которым компан<strong>и</strong>я<br />
ООО “По<strong>и</strong>ск <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong>” может горд<strong>и</strong>ться,<br />
<strong>в</strong>ысоко к<strong>в</strong>ал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анные кадры, со<strong>в</strong>ременное<br />
буро<strong>в</strong>ое оборудо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е <strong>и</strong> безупречная репутац<strong>и</strong>я<br />
– это несомненные досто<strong>и</strong>нст<strong>в</strong>а, которые <strong>в</strong> с<strong>в</strong>яз<strong>и</strong><br />
с <strong>в</strong>озможным нал<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ем сланце<strong>в</strong>ого <strong>газа</strong> на терр<strong>и</strong>тор<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
Польш<strong>и</strong>, поз<strong>в</strong>олят ф<strong>и</strong>рме раз<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>в</strong>аться как на<br />
польском, так <strong>и</strong> на международных рынках.<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
99
100<br />
Постоянное отслеж<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е процесса одор<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
<strong>газа</strong> обеспеч<strong>и</strong><strong>в</strong>ают пр<strong>и</strong>боры, работающ<strong>и</strong>е<br />
<strong>в</strong> непреры<strong>в</strong>ном реж<strong>и</strong>ме (напр. анал<strong>и</strong>заторы<br />
он-лайн). Их знач<strong>и</strong>тельным пре<strong>и</strong>мущест<strong>в</strong>ом я<strong>в</strong>ляется<br />
полное <strong>в</strong>за<strong>и</strong>модейст<strong>в</strong><strong>и</strong>е с с<strong>и</strong>стемам<strong>и</strong> телеметр<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
что поз<strong>в</strong>оляет переда<strong>в</strong>ать данные замеро<strong>в</strong> <strong>в</strong> д<strong>и</strong>станц<strong>и</strong>онном<br />
реж<strong>и</strong>ме <strong>и</strong> зада<strong>в</strong>ать параметры работы<br />
с любого компьютера.<br />
В настоящее <strong>в</strong>ремя <strong>в</strong> отечест<strong>в</strong>енной с<strong>и</strong>стеме<br />
газоснабжен<strong>и</strong>я <strong>в</strong>сеобщее пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>е нашл<strong>и</strong> тр<strong>и</strong><br />
параллельно <strong>и</strong>спользуемых метода замера концентрац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
одор<strong>и</strong>рующего <strong>в</strong>ещест<strong>в</strong>а <strong>в</strong> газе. К н<strong>и</strong>м<br />
относятся замеры, <strong>в</strong>ыполняемые непосредст<strong>в</strong>енно<br />
на месте забора пробы с помощью моб<strong>и</strong>льных анал<strong>и</strong>заторо<strong>в</strong>,<br />
замеры, <strong>в</strong>ыполняемые он-лайн стац<strong>и</strong>онарным<strong>и</strong><br />
технолог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м<strong>и</strong> устройст<strong>в</strong>ам<strong>и</strong>, а также<br />
лабораторные замеры, <strong>в</strong>ыполняемые на пробах <strong>газа</strong>,<br />
полученных <strong>и</strong>з газо<strong>в</strong>ых сетей. В<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>е <strong>в</strong> с<strong>и</strong>стему<br />
отслеж<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я процесса одор<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>газа</strong> технолог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
хроматограф<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х анал<strong>и</strong>заторо<strong>в</strong> THT<br />
поз<strong>в</strong>оляет создать ш<strong>и</strong>рокую сеть контроля этого<br />
процесса, <strong>в</strong>ест<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е документ<strong>и</strong>руемые<br />
<strong>и</strong> контрол<strong>и</strong>руемые д<strong>и</strong>станц<strong>и</strong>онные замеры <strong>в</strong> реальном<br />
<strong>в</strong>ремен<strong>и</strong>, а также сократ<strong>и</strong>ть ч<strong>и</strong>сло лабораторных<br />
замеро<strong>в</strong> <strong>в</strong> данном районе одор<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
В с<strong>в</strong>ете перемен, про<strong>и</strong>сходящ<strong>и</strong>х <strong>в</strong> процедурах<br />
замеро<strong>в</strong> <strong>и</strong> пра<strong>в</strong><strong>и</strong>лах расчёто<strong>в</strong> за концентрац<strong>и</strong>ю одор<strong>и</strong>рующ<strong>и</strong>х<br />
<strong>в</strong>ещест<strong>в</strong> <strong>в</strong> газо<strong>в</strong>ом топл<strong>и</strong><strong>в</strong>е, постоянно<br />
растет значен<strong>и</strong>е пр<strong>и</strong>боро<strong>в</strong>, работающ<strong>и</strong>х <strong>в</strong> реж<strong>и</strong>ме<br />
он-лайн. Раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>е технолог<strong>и</strong>й <strong>и</strong> <strong>в</strong>сё более строг<strong>и</strong>е<br />
требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>в</strong> отношен<strong>и</strong><strong>и</strong> качест<strong>в</strong>а контроля одор<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
газо<strong>в</strong>ого топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>в</strong>едёт к росту спроса на<br />
пр<strong>и</strong>боры для замера <strong>в</strong> газе концентрац<strong>и</strong><strong>и</strong> одор<strong>и</strong>рующ<strong>и</strong>х<br />
<strong>в</strong>ещест<strong>в</strong>, адапт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анные к <strong>в</strong>ыполнен<strong>и</strong>ю тех-<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
ANAT-M <strong>в</strong> а<strong>в</strong>томат<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анных с<strong>и</strong>стемах контроля одор<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> газо<strong>в</strong>ого топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>в</strong> <strong>Польше</strong><br />
Мон<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>нг <strong>в</strong> реж<strong>и</strong>ме он-лайн<br />
К. Э. Н. АННА ХУШАЛ<br />
Надлежащ<strong>и</strong>й <strong>и</strong> с<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й контроль одор<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>газа</strong> я<strong>в</strong>ляется осно<strong>в</strong>ным усло<strong>в</strong><strong>и</strong>ем<br />
обеспечен<strong>и</strong>я непреры<strong>в</strong>ност<strong>и</strong> этого процесса. В ч<strong>и</strong>сле прочего он про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>тся<br />
путём замеро<strong>в</strong> <strong>в</strong> газе концентрац<strong>и</strong><strong>и</strong> одор<strong>и</strong>рующего <strong>в</strong>ещест<strong>в</strong>а. Это <strong>в</strong>ажная <strong>и</strong> неотъемлемая<br />
часть про<strong>в</strong>ерк<strong>и</strong> степен<strong>и</strong> одор<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> газо<strong>в</strong>ого топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а с целью <strong>в</strong>ер<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
работы устано<strong>в</strong>к<strong>и</strong> одор<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> путём определен<strong>и</strong>я дозы одор<strong>и</strong>рующего <strong>в</strong>ещест<strong>в</strong>а,<br />
а также контроля соста<strong>в</strong>а газо<strong>в</strong>ого топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>в</strong> любой точке сет<strong>и</strong> д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>газа</strong>.<br />
нолог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х замеро<strong>в</strong> <strong>в</strong> непреры<strong>в</strong>ном ц<strong>и</strong>кле. Имеется<br />
также реальная потребность <strong>в</strong> про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>е<br />
отечест<strong>в</strong>енных технолог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х анал<strong>и</strong>заторо<strong>в</strong> THT,<br />
<strong>и</strong>спользующ<strong>и</strong>х метод газо<strong>в</strong>ой хроматограф<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
В последн<strong>и</strong>е годы пр<strong>и</strong>обретают популярность<br />
<strong>и</strong>змер<strong>и</strong>тельные устройст<strong>в</strong>а, способные работать <strong>в</strong><br />
усло<strong>в</strong><strong>и</strong>ях объекто<strong>в</strong>, адапт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анные к д<strong>и</strong>станц<strong>и</strong>онной<br />
передаче результато<strong>в</strong> замеро<strong>в</strong> <strong>в</strong> реальном<br />
<strong>в</strong>ремен<strong>и</strong>. По мере раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>я техн<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong> растущ<strong>и</strong>х<br />
потребностей, контроль одор<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> газо<strong>в</strong>ого топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а<br />
постепенно переход<strong>и</strong>т <strong>в</strong> фазу д<strong>и</strong>станц<strong>и</strong>онного<br />
отслеж<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я.<br />
Создан<strong>и</strong>е с<strong>и</strong>стемы д<strong>и</strong>станц<strong>и</strong>онного контроля за<br />
уро<strong>в</strong>нем одор<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> газе <strong>в</strong>лечет за собой знач<strong>и</strong>тельные<br />
<strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онные расходы, однако надежные<br />
непреры<strong>в</strong>ные замеры концентрац<strong>и</strong><strong>и</strong> THT<br />
<strong>в</strong> газе <strong>и</strong>грают очень <strong>в</strong>ажную роль <strong>в</strong> наблюден<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
контроле за процессом одор<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> газо<strong>в</strong>ого топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а<br />
(поз<strong>в</strong>оляют сн<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ть эксплуатац<strong>и</strong>онные расходы,<br />
а также по<strong>в</strong>ыс<strong>и</strong>ть эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ность <strong>и</strong> надежность<br />
процесса). Нал<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>е точных текущ<strong>и</strong>х данных о концентрац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
THT необход<strong>и</strong>мо, как для эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ного<br />
упра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я процессом, так <strong>и</strong> для его контроля.<br />
Это объясняется тем, что замеры, <strong>в</strong>ыполняемые онлайн,<br />
<strong>в</strong>едутся обычно <strong>в</strong> непреры<strong>в</strong>ном реж<strong>и</strong>ме, а <strong>и</strong>спользуемые<br />
<strong>в</strong> этом методе <strong>и</strong>змер<strong>и</strong>тельные пр<strong>и</strong>боры<br />
могут служ<strong>и</strong>ть для текущего мон<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>нга дейст<strong>в</strong>ующей<br />
газо<strong>в</strong>ой сет<strong>и</strong>. Благодаря этому оператор получает<br />
практ<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong> немедленный доступ к текущ<strong>и</strong>м<br />
результатам замеро<strong>в</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> о текущем состоян<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
сет<strong>и</strong>, что упрощает <strong>и</strong> ускоряет устранен<strong>и</strong>е<br />
не<strong>и</strong>спра<strong>в</strong>ностей.<br />
Непреры<strong>в</strong>ное точное <strong>и</strong>змерен<strong>и</strong>е концентрац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
THT <strong>в</strong> газе особенно <strong>в</strong>ажно на этапе, поз<strong>в</strong>оляющем
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
Фот. 1. Анал<strong>и</strong>затор ANAT-M<br />
опт<strong>и</strong>м<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать процесс, а качест<strong>в</strong>о <strong>и</strong> досто<strong>в</strong>ерность<br />
пр<strong>и</strong>борных <strong>и</strong>змерен<strong>и</strong>й концентрац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> газе<br />
одор<strong>и</strong>рующего <strong>в</strong>ещест<strong>в</strong>а непосредст<strong>в</strong>енно сказы<strong>в</strong>ается<br />
на качест<strong>в</strong>е процесса одор<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> пра<strong>в</strong><strong>и</strong>льност<strong>и</strong><br />
его про<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я.<br />
По сра<strong>в</strong>нен<strong>и</strong>ю с по<strong>в</strong>семестно пр<strong>и</strong>меня<strong>в</strong>ш<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ся<br />
до с<strong>и</strong>х пор <strong>и</strong>змер<strong>и</strong>тельным<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>борам<strong>и</strong>, <strong>и</strong>нно<strong>в</strong>ац<strong>и</strong>онность<br />
анал<strong>и</strong>заторо<strong>в</strong>, <strong>в</strong>ыполняющ<strong>и</strong>х замеры концентрац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
THT, <strong>и</strong> работающ<strong>и</strong>х <strong>в</strong> настоящее <strong>в</strong>ремя<br />
он-лайн <strong>в</strong> усло<strong>в</strong><strong>и</strong>ях объекто<strong>в</strong>, состо<strong>и</strong>т <strong>в</strong> том, что он<strong>и</strong><br />
адапт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>аны к:<br />
• работе <strong>в</strong> промышленных усло<strong>в</strong><strong>и</strong>ях (<strong>в</strong> любой<br />
точке сет<strong>и</strong> д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>газа</strong>), на необслуж<strong>и</strong><strong>в</strong>аемых<br />
объектах;<br />
• мон<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>нгу с<strong>и</strong>стемы одор<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>газа</strong> <strong>в</strong> круглосуточном<br />
ц<strong>и</strong>кле <strong>в</strong> течен<strong>и</strong>е <strong>в</strong>сего года;<br />
• д<strong>и</strong>станц<strong>и</strong>онному отслеж<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ю состоян<strong>и</strong>я<br />
пр<strong>и</strong>бора <strong>и</strong> сч<strong>и</strong>ты<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ю данных замеро<strong>в</strong> с любой<br />
точк<strong>и</strong> <strong>в</strong> с<strong>и</strong>стеме телеметр<strong>и</strong><strong>и</strong> л<strong>и</strong>бо через<br />
Интернет (<strong>и</strong>нтернет-стран<strong>и</strong>ца);<br />
• программ<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ю работы пр<strong>и</strong>бора <strong>в</strong> соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong><br />
с требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ям<strong>и</strong> пользо<strong>в</strong>ателя (напр.<br />
частоты про<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я замеро<strong>в</strong>);<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
д<strong>и</strong>станц<strong>и</strong>онному <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>ю параметро<strong>в</strong> работы<br />
(настроек) пр<strong>и</strong>боро<strong>в</strong>;<br />
д<strong>и</strong>станц<strong>и</strong>онному обно<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>ю программного<br />
обеспечен<strong>и</strong>я;<br />
передаче результато<strong>в</strong> замеро<strong>в</strong> концентрац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
THT <strong>и</strong> а<strong>в</strong>ар<strong>и</strong>йных с<strong>и</strong>гнало<strong>в</strong>, сообщающ<strong>и</strong>х о нарушен<strong>и</strong>ях<br />
<strong>в</strong> работе пр<strong>и</strong>боро<strong>в</strong> <strong>в</strong> с<strong>и</strong>стеме телеметр<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
(<strong>в</strong>строенная а<strong>в</strong>тод<strong>и</strong>агност<strong>и</strong>ка с с<strong>и</strong>гнал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ей<br />
а<strong>в</strong>ар<strong>и</strong>йных состоян<strong>и</strong>й);<br />
арх<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ю результато<strong>в</strong> замеро<strong>в</strong> концентрац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
THT <strong>и</strong> параметро<strong>в</strong> хода анал<strong>и</strong>за <strong>в</strong> <strong>в</strong><strong>и</strong>де<br />
электронной зап<strong>и</strong>с<strong>и</strong> на жестком д<strong>и</strong>ске, а также<br />
<strong>в</strong>озможност<strong>и</strong> соста<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я отчёто<strong>в</strong> непосредст<strong>в</strong>енно<br />
<strong>в</strong> электронных табл<strong>и</strong>цах.<br />
Все упомянутые пре<strong>и</strong>мущест<strong>в</strong>а пр<strong>и</strong>боро<strong>в</strong> онлайн<br />
поз<strong>в</strong>оляют быстро <strong>в</strong>мешаться <strong>в</strong> случае поя<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я<br />
отклонен<strong>и</strong>й <strong>в</strong> процессе одор<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong>, что очень<br />
<strong>в</strong>ажно для сохранен<strong>и</strong>я общест<strong>в</strong>енной безопасност<strong>и</strong><br />
пр<strong>и</strong> эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong> пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong>, особенно <strong>в</strong> коммунально-быто<strong>в</strong>ом<br />
секторе, а газо<strong>в</strong>ым предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>ям<br />
поз<strong>в</strong>оляют документально подт<strong>в</strong>ерд<strong>и</strong>ть результаты<br />
одор<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>газа</strong> <strong>в</strong> спорных случаях.<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
101
102<br />
<strong>Рынок</strong> технолог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х анал<strong>и</strong>заторо<strong>в</strong>, осно<strong>в</strong>анных<br />
на методе газо<strong>в</strong>ой хроматограф<strong>и</strong><strong>и</strong>, предназначенных<br />
для <strong>в</strong>ыполнен<strong>и</strong>я замеро<strong>в</strong> концентрац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
одор<strong>и</strong>рующ<strong>и</strong>х <strong>в</strong>ещест<strong>в</strong> <strong>в</strong> газе <strong>в</strong> усло<strong>в</strong><strong>и</strong>ях объекто<strong>в</strong>, с<br />
<strong>в</strong>озможностью д<strong>и</strong>станц<strong>и</strong>онной передач<strong>и</strong> результато<strong>в</strong><br />
замера, достаточно беден. Деф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>т на польском<br />
рынке пр<strong>и</strong>боро<strong>в</strong> этого т<strong>и</strong>па <strong>в</strong>осполняет анал<strong>и</strong>затор<br />
ANAT-M, созданный с учётом потребностей отечест<strong>в</strong>енной<br />
с<strong>и</strong>стемы д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>газа</strong>.<br />
Анал<strong>и</strong>затор ANAT-M (фот. 1) сконстру<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан как<br />
упра<strong>в</strong>ляемый <strong>в</strong>нутренн<strong>и</strong>м компьютером анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й<br />
блок для хроматограф<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х замеро<strong>в</strong> концентрац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
THT <strong>в</strong> пр<strong>и</strong>родном газе (на осно<strong>в</strong>е методо<strong>в</strong><br />
<strong>и</strong> пра<strong>в</strong><strong>и</strong>л анал<strong>и</strong>за, соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>х требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ям<br />
норм PN-EN ISO 19739: 2010 [1] <strong>и</strong> ZN-G 5008:1999[2]).<br />
Пр<strong>и</strong>бор оборудо<strong>в</strong>ан со<strong>в</strong>ременной с<strong>и</strong>стемой электрон<strong>и</strong>к<strong>и</strong>,<br />
с<strong>и</strong>стемой стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> температур <strong>и</strong>змер<strong>и</strong>тельных<br />
с<strong>и</strong>стем, сенсорной коммун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>онной<br />
панелью, дружест<strong>в</strong>енным пользо<strong>в</strong>ателю <strong>и</strong>нтерфейсом<br />
<strong>и</strong> со<strong>в</strong>ременным <strong>и</strong>нтерпретац<strong>и</strong>онным программным<br />
обеспечен<strong>и</strong>ем. ANAT-M обладает <strong>в</strong>сем<strong>и</strong> переч<strong>и</strong>сленные<br />
<strong>в</strong>ыше пре<strong>и</strong>мущест<strong>в</strong>ам<strong>и</strong> анал<strong>и</strong>заторо<strong>в</strong>,<br />
работающ<strong>и</strong>х <strong>в</strong> реж<strong>и</strong>ме он-лайн. Осно<strong>в</strong>ные техн<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е<br />
параметры ANAT-M предста<strong>в</strong>лены <strong>в</strong> Табл<strong>и</strong>це 1.<br />
Анал<strong>и</strong>затор полностью адапт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан для передач<strong>и</strong><br />
результато<strong>в</strong> замеро<strong>в</strong> концентрац<strong>и</strong><strong>и</strong> THT, а также<br />
собст<strong>в</strong>енных параметро<strong>в</strong> работы <strong>в</strong> с<strong>и</strong>стеме телеметр<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
что поз<strong>в</strong>оляет осущест<strong>в</strong>лять постоянный круглосуточный<br />
д<strong>и</strong>станц<strong>и</strong>онный контроль уро<strong>в</strong>ня одор<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
<strong>газа</strong>. Адапт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан к работе <strong>в</strong> соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong><br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
Табл<strong>и</strong>ца 1. Техн<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е данные анал<strong>и</strong>затора ANAT-M<br />
параметр значен<strong>и</strong>е<br />
д<strong>и</strong>апазон <strong>и</strong>змерен<strong>и</strong>й 5 – 100 мг/м3 рабочая температура<br />
-20°C ÷ 70°C<br />
(усло<strong>в</strong><strong>и</strong>я работы)<br />
-15°C ÷ 35°C<br />
<strong>в</strong>ремя замера (полный <strong>и</strong>змер<strong>и</strong>тельный ц<strong>и</strong>кл) 15 м<strong>и</strong>нут<br />
частота замеро<strong>в</strong> 20 м<strong>и</strong>н. ÷ 24 ч.<br />
погрешность ± 7%<br />
точность 2,8 % (n = 6)<br />
по<strong>в</strong>торяемость замеро<strong>в</strong><br />
24,1 ± 1,0 (n = 30)<br />
24,1 ± 1,5 (n = 6)<br />
<strong>и</strong>зб<strong>и</strong>рательность 100% (только для THT)<br />
п<strong>и</strong>тан<strong>и</strong>е 230 В<br />
<strong>в</strong>ес ~ 12 кг<br />
габар<strong>и</strong>ты 38 × 26 × 32 см<br />
макс. потребляемая мощность (<strong>в</strong> процессе работы) 80 В<br />
n – ч<strong>и</strong>сло замеро<strong>в</strong> n = 6 – средняя суточная пр<strong>и</strong> замерах, <strong>в</strong>ыполняемых каждые 6 часо<strong>в</strong><br />
со стандартам<strong>и</strong> польской телеметр<strong>и</strong><strong>и</strong> (протокол<br />
GAZ-MODEM 2).<br />
Анал<strong>и</strong>з <strong>в</strong>ыполняется с запрограмм<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анной<br />
частотой замеро<strong>в</strong>. Есть <strong>в</strong>озможность устано<strong>в</strong><strong>и</strong>ть любой<br />
промежуток <strong>в</strong>ремен<strong>и</strong> между замерам<strong>и</strong>: от м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мум<br />
20 м<strong>и</strong>нут до 24 часо<strong>в</strong>. После за<strong>в</strong>ершен<strong>и</strong>я <strong>в</strong>сего<br />
ц<strong>и</strong>кла анал<strong>и</strong>за результат замера концентрац<strong>и</strong><strong>и</strong> одор<strong>и</strong>рующего<br />
<strong>в</strong>ещест<strong>в</strong>а (THT) <strong>в</strong>ы<strong>в</strong>од<strong>и</strong>тся на д<strong>и</strong>сплее<br />
<strong>в</strong> ц<strong>и</strong>фро<strong>в</strong>ой (<strong>в</strong> мг/м 3 ) <strong>и</strong> граф<strong>и</strong>ческой форме, а затем<br />
зап<strong>и</strong>сы<strong>в</strong>ается <strong>в</strong> памят<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>бора, л<strong>и</strong>бо доступен <strong>в</strong><br />
ц<strong>и</strong>фро<strong>в</strong>ой <strong>в</strong>ерс<strong>и</strong><strong>и</strong> через протокол GAZ-MODEM 2, <strong>в</strong><br />
разработанном спец<strong>и</strong>ально для пр<strong>и</strong>бора программном<br />
обеспечен<strong>и</strong><strong>и</strong>, а также <strong>в</strong> аналого<strong>в</strong>ой <strong>в</strong>ерс<strong>и</strong><strong>и</strong> на<br />
токо<strong>в</strong>ом <strong>в</strong>ыходе 4-20 мА. Программное обеспечен<strong>и</strong>е<br />
анал<strong>и</strong>затора облегчает простое <strong>и</strong> <strong>и</strong>нту<strong>и</strong>т<strong>и</strong><strong>в</strong>ное обслуж<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е<br />
пр<strong>и</strong>бора.<br />
Анал<strong>и</strong>затор ANAT-M <strong>в</strong> текущей <strong>в</strong>ерс<strong>и</strong><strong>и</strong> прекрасно<br />
работает с отечест<strong>в</strong>енной с<strong>и</strong>стемой телеметр<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
<strong>в</strong> осно<strong>в</strong>ном благодаря пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>ю <strong>в</strong> нём протокола,<br />
соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующего стандарту, по<strong>в</strong>семестно пр<strong>и</strong>нятому<br />
<strong>в</strong> газо<strong>в</strong>ой промышленност<strong>и</strong>. Трансм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>я<br />
данных осущест<strong>в</strong>ляется почт<strong>и</strong> так же, как <strong>в</strong> т<strong>и</strong>по<strong>в</strong>ых<br />
счётч<strong>и</strong>ках <strong>газа</strong>. Есть также <strong>в</strong>озможность сч<strong>и</strong>ты<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
с анал<strong>и</strong>затора арх<strong>и</strong><strong>в</strong>ных данных, что пр<strong>и</strong> отсутст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong><br />
трансм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> (напр. <strong>в</strong> случае а<strong>в</strong>ар<strong>и</strong><strong>и</strong> с<strong>и</strong>стемы<br />
телеметр<strong>и</strong><strong>и</strong>) гарант<strong>и</strong>рует доступ к <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong>, сохранённой<br />
<strong>в</strong> памят<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>бора. Дополн<strong>и</strong>тельным<br />
пре<strong>и</strong>мущест<strong>в</strong>ом пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>я протокола трансм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
я<strong>в</strong>ляется <strong>в</strong>озможность загрузк<strong>и</strong> с анал<strong>и</strong>затора<br />
другой <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> (кроме концентрац<strong>и</strong><strong>и</strong> THT), ко-
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
торая может служ<strong>и</strong>ть для д<strong>и</strong>агност<strong>и</strong>к<strong>и</strong>, техн<strong>и</strong>ческого<br />
обслуж<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я, а также дополн<strong>и</strong>тельного по<strong>в</strong>ышен<strong>и</strong>я<br />
досто<strong>в</strong>ерност<strong>и</strong> замеро<strong>в</strong>.<br />
Данные <strong>и</strong>змерен<strong>и</strong>й с помощью доступных с<strong>и</strong>стем<br />
телеметр<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> трансм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> данных на объекте<br />
могут переда<strong>в</strong>аться <strong>в</strong> д<strong>и</strong>спетчерск<strong>и</strong>е центры <strong>и</strong> <strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>аться<br />
<strong>в</strong> <strong>и</strong>меющ<strong>и</strong>еся телеметр<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е с<strong>и</strong>стемы<br />
(напр. с с<strong>и</strong>стемой TelWin).<br />
Арх<strong>и</strong><strong>в</strong> замеро<strong>в</strong> создаётся а<strong>в</strong>томат<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong> <strong>в</strong>о <strong>в</strong>нутренней<br />
“неразрушаемой” памят<strong>и</strong> анал<strong>и</strong>затора. Здесь<br />
можно <strong>в</strong>ыдел<strong>и</strong>ть зону памят<strong>и</strong> данных замеро<strong>в</strong>, памят<strong>и</strong><br />
д<strong>и</strong>агност<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х данных (<strong>в</strong> <strong>в</strong><strong>и</strong>де хроматограф<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
кр<strong>и</strong><strong>в</strong>ых) <strong>и</strong> событ<strong>и</strong>й. Данные <strong>и</strong>з <strong>в</strong>нутренней<br />
памят<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>бора можно сохран<strong>и</strong>ть на карте SD<br />
<strong>в</strong> <strong>в</strong><strong>и</strong>де файло<strong>в</strong> <strong>в</strong> с<strong>и</strong>стеме FAT. Формат созданных<br />
файло<strong>в</strong> (*.csv) поз<strong>в</strong>оляет непосредст<strong>в</strong>енно <strong>и</strong>мпорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать<br />
данные <strong>в</strong> больш<strong>и</strong>нст<strong>в</strong>о электронных табл<strong>и</strong>ц.<br />
Кроме того, с каждым набором данных <strong>в</strong> том же<br />
самом каталоге сохраняется <strong>и</strong>нтерпретац<strong>и</strong>онный<br />
сценар<strong>и</strong>й (JAVA script), поз<strong>в</strong>оляющ<strong>и</strong>й предста<strong>в</strong><strong>и</strong>ть<br />
данные замеро<strong>в</strong> <strong>в</strong> <strong>в</strong><strong>и</strong>де граф<strong>и</strong>ка. На карте SD можно<br />
также созда<strong>в</strong>ать арх<strong>и</strong><strong>в</strong> про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>мых пр<strong>и</strong>бором<br />
замеро<strong>в</strong>.<br />
Для с<strong>и</strong>стем телеметр<strong>и</strong><strong>и</strong> данные <strong>в</strong>ы<strong>в</strong>одятся через<br />
<strong>и</strong>нтерфейс RS-232 протоколом GAZ-MODEM 2. Для<br />
целей д<strong>и</strong>агност<strong>и</strong>к<strong>и</strong> доступно сч<strong>и</strong>ты<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е арх<strong>и</strong><strong>в</strong>ных<br />
данных, сохранённых <strong>в</strong> 1-секундных <strong>и</strong>нтер<strong>в</strong>алах<br />
(д<strong>и</strong>агност<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е данные <strong>в</strong> <strong>в</strong><strong>и</strong>де хроматограф<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
кр<strong>и</strong><strong>в</strong>ых).<br />
Сконф<strong>и</strong>гур<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать параметры<br />
работы анал<strong>и</strong>затора <strong>и</strong> сохран<strong>и</strong>ть<br />
<strong>и</strong>х <strong>в</strong> “неразрушаемой” памят<strong>и</strong> (файл<br />
конф<strong>и</strong>гурац<strong>и</strong><strong>и</strong>) можно непосредст<strong>в</strong>енно<br />
на пр<strong>и</strong>боре (устана<strong>в</strong>л<strong>и</strong><strong>в</strong>ая<br />
<strong>и</strong>х с помощью сенсорного экрана)<br />
л<strong>и</strong>бо <strong>в</strong> д<strong>и</strong>станц<strong>и</strong>онном реж<strong>и</strong>ме через<br />
протокол GAZ-MODEM 2.<br />
Для обеспечен<strong>и</strong>я безопасност<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong> досто<strong>в</strong>ерност<strong>и</strong> замеро<strong>в</strong>, <strong>в</strong> анал<strong>и</strong>заторе<br />
запрограмм<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>аны а<strong>в</strong>ар<strong>и</strong>йные<br />
состоян<strong>и</strong>я, обнаруж<strong>и</strong><strong>в</strong>аемые<br />
<strong>в</strong>нутренн<strong>и</strong>м компьютером. Ш<strong>и</strong>рокая<br />
а<strong>в</strong>тод<strong>и</strong>агност<strong>и</strong>ка работы анал<strong>и</strong>затора<br />
обеспеч<strong>и</strong><strong>в</strong>ает немедленную<br />
реакц<strong>и</strong>ю программного обеспечен<strong>и</strong>я<br />
на а<strong>в</strong>ар<strong>и</strong>йные состоян<strong>и</strong>я <strong>и</strong> не<strong>и</strong>спра<strong>в</strong>ност<strong>и</strong><br />
пр<strong>и</strong>бора. В этом случае <strong>в</strong><br />
памят<strong>и</strong> делается зап<strong>и</strong>сь о событ<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
А<strong>в</strong>томат<strong>и</strong>ческая реакц<strong>и</strong>я на а<strong>в</strong>ар<strong>и</strong>йные<br />
состоян<strong>и</strong>я состо<strong>и</strong>т <strong>в</strong> попытке<br />
<strong>в</strong>осстано<strong>в</strong><strong>и</strong>ть нормальный реж<strong>и</strong>м<br />
работы анал<strong>и</strong>затора. В случае кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ческого<br />
а<strong>в</strong>ар<strong>и</strong>йного с<strong>и</strong>гнала процесс<br />
замеро<strong>в</strong> пр<strong>и</strong>остана<strong>в</strong>л<strong>и</strong><strong>в</strong>ается,<br />
что отражается <strong>в</strong> памят<strong>и</strong> событ<strong>и</strong>й.<br />
Программа д<strong>и</strong>агност<strong>и</strong>к<strong>и</strong> анал<strong>и</strong>затора ANAT-M<br />
для компьютеро<strong>в</strong> класса ПК поз<strong>в</strong>оляет про<strong>в</strong>ерять<br />
пра<strong>в</strong><strong>и</strong>льность работы пр<strong>и</strong>бора, <strong>в</strong> том ч<strong>и</strong>сле, сч<strong>и</strong>ты<strong>в</strong>ать<br />
текущ<strong>и</strong>е данные, конф<strong>и</strong>гур<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать параметры<br />
работы анал<strong>и</strong>затора с компьютера <strong>и</strong> сч<strong>и</strong>ты<strong>в</strong>ать арх<strong>и</strong><strong>в</strong>ные<br />
данные.<br />
В конструкц<strong>и</strong>ю анал<strong>и</strong>затора <strong>в</strong>ходят узлы, предназначенные<br />
для работы <strong>в</strong> промышленном д<strong>и</strong>апазоне<br />
температур (рабоч<strong>и</strong>е температуры от -15°C до<br />
+35°C). Благодаря пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>ю точных аналого<strong>в</strong>ых<br />
с<strong>и</strong>стем ANAT-M отл<strong>и</strong>чается большой точностью замеро<strong>в</strong>,<br />
а <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>тельного м<strong>и</strong>кроконтроллера<br />
обеспеч<strong>и</strong><strong>в</strong>ает полное самообслуж<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е<br />
пр<strong>и</strong>бора.<br />
Опыт эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong> подт<strong>в</strong>ерд<strong>и</strong>л <strong>в</strong>ысокую надежность<br />
<strong>и</strong> безотказность анал<strong>и</strong>затора ANAT-M, а также<br />
пра<strong>в</strong><strong>и</strong>льность работы <strong>и</strong> досто<strong>в</strong>ерность его показан<strong>и</strong>й<br />
<strong>в</strong> усло<strong>в</strong><strong>и</strong>ях объекта. Популярность пр<strong>и</strong>бора <strong>в</strong><br />
отечест<strong>в</strong>енной газо<strong>в</strong>ой промышленност<strong>и</strong> подт<strong>в</strong>ерждает<br />
следующая карта (Р<strong>и</strong>с. 1), где отмечены пункты<br />
устано<strong>в</strong>к<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>боро<strong>в</strong> на объектах (по состоян<strong>и</strong>ю на<br />
<strong>и</strong>юнь 2011 г.).<br />
В настоящее <strong>в</strong>ремя <strong>в</strong> отечест<strong>в</strong>енных с<strong>и</strong>стемах<br />
контроля степен<strong>и</strong> одор<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>газа</strong> работает уже более<br />
100 штук анал<strong>и</strong>заторо<strong>в</strong> ANAT-M <strong>в</strong> зоне трех газо<strong>в</strong>ых<br />
компан<strong>и</strong>й (табл<strong>и</strong>ца 2). О большой популярност<strong>и</strong><br />
эт<strong>и</strong>х пр<strong>и</strong>боро<strong>в</strong> с<strong>в</strong><strong>и</strong>детельст<strong>в</strong>ует <strong>и</strong>х ш<strong>и</strong>рокое пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>е<br />
<strong>в</strong> с<strong>и</strong>стемах д<strong>и</strong>станц<strong>и</strong>онного контроля этого<br />
процесса. Пер<strong>в</strong>ая с<strong>и</strong>стема этого т<strong>и</strong>па, <strong>и</strong>спользую-<br />
Р<strong>и</strong>с. 1. Карта мест устано<strong>в</strong>к<strong>и</strong> анал<strong>и</strong>заторо<strong>в</strong> ANAT-M <strong>в</strong> <strong>Польше</strong><br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
103
104<br />
щая анал<strong>и</strong>заторы ANAT-M, была <strong>в</strong>недрена <strong>в</strong> 2010 г.<br />
<strong>в</strong> зоне Белостоксого газо<strong>в</strong>ого предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>я Мазо<strong>в</strong>ецкой<br />
газо<strong>в</strong>ой компан<strong>и</strong><strong>и</strong> [3]. Её целью я<strong>в</strong>ляется не<br />
только отслеж<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е, но <strong>и</strong> упра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е одор<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ей<br />
<strong>газа</strong>, транспорт<strong>и</strong>руемого по д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>бьюторск<strong>и</strong>м<br />
сетям н<strong>и</strong>зкого <strong>и</strong> среднего да<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я; что от<strong>в</strong>ечает<br />
д<strong>и</strong>нам<strong>и</strong>чному раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>ю д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>бьюторской с<strong>и</strong>стемы<br />
МСГ, обеспеч<strong>и</strong><strong>в</strong>ая более эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ную эксплуатац<strong>и</strong>ю<br />
<strong>и</strong> упра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е <strong>и</strong>мущест<strong>в</strong>ом компан<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
С помощью глубокой <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong><strong>и</strong> анал<strong>и</strong>заторо<strong>в</strong><br />
ANAT-M <strong>в</strong> с<strong>и</strong>стему упра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я процессом одор<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
Белостокское газо<strong>в</strong>ое предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>е опт<strong>и</strong>м<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ало<br />
его контроль с местного д<strong>и</strong>спетчерского<br />
центра. Наряду с модерн<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ей устано<strong>в</strong>ок<br />
для одор<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> это поз<strong>в</strong>ол<strong>и</strong>ло <strong>в</strong>о <strong>в</strong>сей контрол<strong>и</strong>руемой<br />
зоне с<strong>и</strong>стемы д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong><strong>и</strong> мане<strong>в</strong>р<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать<br />
дозой одор<strong>и</strong>рующего <strong>в</strong>ещест<strong>в</strong>а, <strong>в</strong><strong>в</strong>од<strong>и</strong>мого <strong>в</strong><br />
газ, благодаря <strong>в</strong>озможност<strong>и</strong> немедленной реакц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
на обнаруженные <strong>в</strong> д<strong>и</strong>станц<strong>и</strong>онном реж<strong>и</strong>ме знач<strong>и</strong>тельные<br />
отклонен<strong>и</strong>я от общепр<strong>и</strong>нятых параметро<strong>в</strong><br />
одор<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я.<br />
Обобщая пре<strong>и</strong>мущест<strong>в</strong>а анал<strong>и</strong>затора ANAT-M,<br />
можно сказать, что он я<strong>в</strong>ляется спец<strong>и</strong>ал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан-<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
Табл<strong>и</strong>ца 2. ANAT-M на польском газо<strong>в</strong>ом рынке – продаж<strong>и</strong><br />
<strong>в</strong> пер<strong>и</strong>од с декабря 2005 г. по <strong>и</strong>юнь 2011 г.<br />
ООО Мазо<strong>в</strong>ецкая газо<strong>в</strong>ая компан<strong>и</strong>я<br />
ООО Карпатская газо<strong>в</strong>ая компан<strong>и</strong>я<br />
ООО Поморская газо<strong>в</strong>ая компан<strong>и</strong>я<br />
Заказч<strong>и</strong>к<br />
ным хроматограф<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м анал<strong>и</strong>затором он-лайн,<br />
с рабоч<strong>и</strong>м<strong>и</strong> параметрам<strong>и</strong>, предназначенным<strong>и</strong> для<br />
селект<strong>и</strong><strong>в</strong>ного обнаружен<strong>и</strong>я <strong>и</strong> определен<strong>и</strong>я содержан<strong>и</strong>я<br />
THT <strong>в</strong> пр<strong>и</strong>родном газе, ун<strong>и</strong>кальным <strong>в</strong> с<strong>в</strong>оем<br />
классе, адапт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анным к усло<strong>в</strong><strong>и</strong>ям польской газо<strong>в</strong>ой<br />
промышленност<strong>и</strong>, чья сто<strong>и</strong>мость знач<strong>и</strong>тельно<br />
н<strong>и</strong>же по сра<strong>в</strong>нен<strong>и</strong>ю с устройст<strong>в</strong>ам<strong>и</strong>, <strong>в</strong>ыполняющ<strong>и</strong>м<strong>и</strong><br />
подобные функц<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
Б<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>ограф<strong>и</strong>я<br />
1)<br />
2)<br />
3)<br />
Продажа анал<strong>и</strong>заторо<strong>в</strong> ANAT-M<br />
[штук]<br />
ФГП Белосток 22<br />
ФГП Варша<strong>в</strong>а 16<br />
ФГП Лодзь 6<br />
ФГП М<strong>и</strong>нск Мазо<strong>в</strong>ецк<strong>и</strong>й 14<br />
ФГП Ж<strong>и</strong>дкость 11<br />
ФГП Радом 5<br />
ФГП Тарну<strong>в</strong> 14<br />
ФГП Кельце 8<br />
ФГП Ясло 5<br />
ФГП Крако<strong>в</strong> 6<br />
ФГП Любл<strong>и</strong>н 2<br />
ФГП Сандомеж 2<br />
ФГП Быдгощ 1<br />
ФГП Гданьск 6<br />
Всего продано за пер<strong>и</strong>од 12.2005 – 06.2011 [<strong>в</strong> шт.] 118<br />
А<strong>в</strong>тор – асс<strong>и</strong>стент, руко<strong>в</strong>од<strong>и</strong>тель отдела <strong>и</strong><br />
лаборатор<strong>и</strong><strong>и</strong> одор<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> газо<strong>в</strong>ого топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а<br />
Инст<strong>и</strong>тута <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong>, ф<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ал Варша<strong>в</strong>а<br />
PN-EN ISO 19739:2010: „Gaz ziemny. Oznaczanie związków siarki<br />
metodą chromatografii gazowej”.<br />
ZN-G-5008: 1999: „Gazownictwo. Nawanianie paliw gazowych.<br />
Metody oznaczania zawartości tetrahydrotiofenu (THT)”.<br />
K. Grybowicz, W Stefanowicz: Automatyzacja procesu nawaniania<br />
gazu ziemnego w OZG Białystok”, Przegląd Gazowniczy nr 1(29),<br />
s. 40-41, 2011.
106<br />
Одн<strong>и</strong>м <strong>и</strong>з крупнейш<strong>и</strong>х <strong>в</strong>ызо<strong>в</strong>о<strong>в</strong> для Инст<strong>и</strong>тута<br />
было стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>о с<strong>и</strong>стемы транз<strong>и</strong>тных газопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong><br />
с компрессорным<strong>и</strong> станц<strong>и</strong>ям<strong>и</strong> <strong>и</strong> сопро<strong>в</strong>од<strong>и</strong>тельной<br />
<strong>и</strong>нфраструктурой. ГАЗОПРОЕКТ не огран<strong>и</strong>ч<strong>и</strong><strong>в</strong>ается<br />
<strong>в</strong> с<strong>в</strong>оей деятельност<strong>и</strong> только сетям<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
объектам<strong>и</strong> газо<strong>в</strong>ой отрасл<strong>и</strong> – пр<strong>и</strong>мером чего я<strong>в</strong>ляются<br />
проекты топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ных трубопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong>. Следя за<br />
этапам<strong>и</strong> 60-летней деятельност<strong>и</strong> Инст<strong>и</strong>тута, можно<br />
у<strong>в</strong><strong>и</strong>деть его <strong>в</strong>л<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>е на улучшен<strong>и</strong>е энергет<strong>и</strong>ческой<br />
безопасност<strong>и</strong> Польш<strong>и</strong>.<br />
Старто<strong>в</strong>ая поз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>я – этап<br />
построен<strong>и</strong>я <strong>и</strong> реконструкц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
класс<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х газо<strong>в</strong>ых за<strong>в</strong>одо<strong>в</strong><br />
Газопроект был создан <strong>в</strong> 1951 году <strong>в</strong> пер<strong>и</strong>од <strong>и</strong>нтенс<strong>и</strong><strong>в</strong>ной<br />
деятельност<strong>и</strong>, с<strong>в</strong>язанной с <strong>в</strong>осстано<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>ем<br />
газо<strong>в</strong>ых объекто<strong>в</strong>, разрушенных <strong>в</strong>о <strong>в</strong>ремя<br />
<strong>в</strong>торой м<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ой <strong>в</strong>ойны. В 1950 году газо<strong>в</strong>ая с<strong>и</strong>стема<br />
<strong>в</strong>ключала 154 газо<strong>в</strong>ых за<strong>в</strong>ода, про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одящ<strong>и</strong>х газ<br />
<strong>и</strong>з угля, 28 распредел<strong>и</strong>тельных станц<strong>и</strong>й пр<strong>и</strong>родного<br />
<strong>и</strong> коксо<strong>в</strong>ого <strong>газа</strong>, 668 км транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>очных<br />
<strong>в</strong>ысоконапорных газопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong> коксо<strong>в</strong>ого <strong>газа</strong> <strong>и</strong><br />
1035 км транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>очных газопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong> пр<strong>и</strong>родного<br />
<strong>газа</strong> с <strong>в</strong>ысок<strong>и</strong>м содержан<strong>и</strong>ем метана. Дл<strong>и</strong>на<br />
распредел<strong>и</strong>тельных сетей соста<strong>в</strong>ляла 6,3 тыс. км.<br />
В начальный пер<strong>и</strong>од гла<strong>в</strong>ные задач<strong>и</strong> Инст<strong>и</strong>тута<br />
был<strong>и</strong> сосредоточены на проектах <strong>в</strong>осстано<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я<br />
локальных газо<strong>в</strong>ых за<strong>в</strong>одо<strong>в</strong> <strong>и</strong> распредел<strong>и</strong>тельных<br />
сетей.<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
Вклад <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>тута «BSiPG GAZOPROJEKT SA»<br />
<strong>в</strong> по<strong>в</strong>ышен<strong>и</strong>е энергет<strong>и</strong>ческой<br />
безопасност<strong>и</strong> страны<br />
ГЖЕГОЖ ЛАПА<br />
Инст<strong>и</strong>тут ГАЗОПРОЕКТ был соа<strong>в</strong>тором преобразо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я характера газо<strong>в</strong>ой<br />
отрасл<strong>и</strong> <strong>и</strong>з локально-коммунальной <strong>в</strong> <strong>в</strong>ажный элемент топл<strong>и</strong><strong>в</strong>но-энергет<strong>и</strong>ческой<br />
промышленност<strong>и</strong> с<strong>в</strong>оей проектной подгото<strong>в</strong>кой<br />
кап<strong>и</strong>тального стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>а газо<strong>в</strong>ых объекто<strong>в</strong>, <strong>в</strong> том ч<strong>и</strong>сле ок. 20 тыс.<br />
км транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>очных газопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong>, более 60 тыс. км распредел<strong>и</strong>тельных<br />
сетей, <strong>в</strong>осьм<strong>и</strong> подземных хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>щ <strong>газа</strong> <strong>и</strong> КРИО Одоляну<strong>в</strong>.<br />
Кроме после<strong>в</strong>оенной реконструкц<strong>и</strong><strong>и</strong> класс<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
газо<strong>в</strong>ых за<strong>в</strong>одо<strong>в</strong> был<strong>и</strong> разработаны проекты но<strong>в</strong>ых<br />
объекто<strong>в</strong> <strong>в</strong> городах Бялысток, Быдгощь, Познань,<br />
Клодск. Разработано ряд проекто<strong>в</strong> но<strong>в</strong>ых Предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>й<br />
Транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>к<strong>и</strong> Коксо<strong>в</strong>ого Газа (оч<strong>и</strong>стка <strong>газа</strong>,<br />
перекачка <strong>и</strong> хранен<strong>и</strong>е), <strong>в</strong> так<strong>и</strong>х населенных пунктах,<br />
как Здзешо<strong>в</strong><strong>и</strong>це, Кнуру<strong>в</strong>, Радл<strong>и</strong>н, Валенты, Забже, Денбеньско<br />
<strong>и</strong> др. С точк<strong>и</strong> зрен<strong>и</strong>я энергет<strong>и</strong>ческой безопасност<strong>и</strong><br />
страны, самым сущест<strong>в</strong>енным был <strong>в</strong>клад<br />
ГАЗОПРОЕКТА <strong>в</strong> расш<strong>и</strong>рен<strong>и</strong>е газотранспортной <strong>и</strong><br />
распредел<strong>и</strong>тельной с<strong>и</strong>стем. В 1960 году дл<strong>и</strong>на сет<strong>и</strong><br />
газопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong> коксо<strong>в</strong>ого <strong>газа</strong> соста<strong>в</strong><strong>и</strong>ла уже 1070 км,<br />
а пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> с <strong>в</strong>ысок<strong>и</strong>м содержан<strong>и</strong>ем метана –<br />
1420 км. Параллельно с расш<strong>и</strong>рен<strong>и</strong>ем газотранспортной<br />
сет<strong>и</strong> шло также раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>е местных распредел<strong>и</strong>тельных<br />
сетей (состоян<strong>и</strong>е <strong>в</strong> 1960 году – 7,8 тыс. км).<br />
Программ<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>я<br />
газо<strong>в</strong>ой отрасл<strong>и</strong><br />
До 50-ых годо<strong>в</strong> 20 <strong>в</strong>ека газо<strong>в</strong>ое хозяйст<strong>в</strong>о Польш<strong>и</strong><br />
– это, гла<strong>в</strong>ным образом, местные коммунальные<br />
предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>я, зан<strong>и</strong>мающ<strong>и</strong>еся про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>ом <strong>и</strong> распределен<strong>и</strong>ем<br />
<strong>газа</strong> <strong>в</strong> локальной распредел<strong>и</strong>тельной<br />
сет<strong>и</strong>. Рост потреблен<strong>и</strong>я <strong>газа</strong> <strong>и</strong> с<strong>в</strong>язанная с эт<strong>и</strong>м необход<strong>и</strong>мость<br />
расш<strong>и</strong>рен<strong>и</strong>я нац<strong>и</strong>ональной газотранспортной<br />
с<strong>и</strong>стемы потребо<strong>в</strong>ал<strong>и</strong> но<strong>в</strong>ого качест<strong>в</strong>а<br />
газо<strong>в</strong>ой отрасл<strong>и</strong> – <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>я характера с локальнокоммунального<br />
<strong>в</strong> <strong>в</strong>ажный элемент топл<strong>и</strong><strong>в</strong>но-энергет<strong>и</strong>ческого<br />
сектора. Это <strong>в</strong>ыз<strong>в</strong>ало необход<strong>и</strong>мость ор-
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
Рассеянные <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>газа</strong> <strong>и</strong> местный<br />
рад<strong>и</strong>ус транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>очных газопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong><br />
огран<strong>и</strong>ч<strong>и</strong><strong>в</strong>ал рост потреблен<strong>и</strong>я <strong>газа</strong>.<br />
ган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>х служб, зан<strong>и</strong>мающ<strong>и</strong>хся <strong>в</strong><br />
польской газо<strong>в</strong>ой отрасл<strong>и</strong> професс<strong>и</strong>ональным программ<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем<br />
<strong>и</strong> план<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>я. После<br />
неудачных попыток орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> так<strong>и</strong>х служб <strong>в</strong> центральном<br />
оф<strong>и</strong>се Объед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>я Газо<strong>в</strong>ой Промышленност<strong>и</strong><br />
<strong>в</strong> Варша<strong>в</strong>е, <strong>и</strong>менно <strong>в</strong> ГАЗОПРОЕКТЕ была создан<br />
Отдел Программ<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я Газ<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> Страны.<br />
Задач<strong>и</strong> Отдела:<br />
• <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е рынка <strong>газа</strong> <strong>и</strong> определен<strong>и</strong>е потребност<strong>и</strong><br />
<strong>в</strong> газе по усредненным <strong>и</strong> долгосрочным<br />
прогнозам ; как <strong>в</strong> масштабе страны, так <strong>и</strong><br />
отдельных районо<strong>в</strong>;<br />
• соста<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е средне- <strong>и</strong> долгосрочных балансо<strong>в</strong><br />
<strong>газа</strong>;<br />
• анал<strong>и</strong>з <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong> поста<strong>в</strong>к<strong>и</strong> <strong>газа</strong>;<br />
• опт<strong>и</strong>м<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>я расш<strong>и</strong>рен<strong>и</strong>я с<strong>и</strong>стемы транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>к<strong>и</strong><br />
<strong>газа</strong>, разработка <strong>и</strong>сходных данных <strong>и</strong><br />
техн<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х задан<strong>и</strong>й проекто<strong>в</strong> стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>а<br />
но<strong>в</strong>ых, а также расш<strong>и</strong>рен<strong>и</strong>я сущест<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>х л<strong>и</strong>нейных<br />
<strong>и</strong> нел<strong>и</strong>нейных объекто<strong>в</strong>;<br />
• анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ческая разработка <strong>в</strong> област<strong>и</strong> методолог<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
прогност<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х работ, касающ<strong>и</strong>хся<br />
потребност<strong>и</strong> <strong>в</strong> газе, нац<strong>и</strong>ональной добыч<strong>и</strong>,<br />
пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>по<strong>в</strong> баланс<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>и</strong> опт<strong>и</strong>м<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>я газотранспортной <strong>и</strong> распредел<strong>и</strong>тельных<br />
с<strong>и</strong>стем;<br />
• разработка собст<strong>в</strong>енных методо<strong>в</strong> <strong>и</strong> анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
<strong>и</strong>нструменто<strong>в</strong>.<br />
С 1 ян<strong>в</strong>аря 2006 года, уч<strong>и</strong>ты<strong>в</strong>ая факт<strong>и</strong>ческое расш<strong>и</strong>рен<strong>и</strong>е<br />
объема <strong>и</strong> проф<strong>и</strong>ля <strong>в</strong>сей предыдущей де-<br />
Раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>е с<strong>и</strong>стемы транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>к<strong>и</strong> коксо<strong>в</strong>ого<br />
<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> расш<strong>и</strong>р<strong>и</strong>ло <strong>в</strong>озможност<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я нац<strong>и</strong>ональных ресурсо<strong>в</strong>.<br />
Р<strong>и</strong>с. 1. Газо<strong>в</strong>ая с<strong>и</strong>стема <strong>в</strong> 1950 году Р<strong>и</strong>с. 2. Газо<strong>в</strong>ая с<strong>и</strong>стема <strong>в</strong> 1960 году<br />
ятельност<strong>и</strong>, также <strong>в</strong>не газо<strong>в</strong>ой промышленност<strong>и</strong>,<br />
Отдел <strong>и</strong>змен<strong>и</strong>л наз<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е на Отдел Исследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>й <strong>и</strong><br />
Анал<strong>и</strong>зо<strong>в</strong>.<br />
Участ<strong>и</strong>е ГАЗОПРОЕКТА <strong>в</strong><br />
раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong><strong>и</strong> газо<strong>в</strong>ого сектора<br />
<strong>в</strong> пер<strong>и</strong>од 1960-1980<br />
В течен<strong>и</strong>е д<strong>в</strong>адцат<strong>и</strong> лет с 1960 по 1980 год про<strong>и</strong>зошло<br />
сущест<strong>в</strong>енное расш<strong>и</strong>рен<strong>и</strong>е газотранспортной<br />
с<strong>и</strong>стемы (9,5 тыс. км). Дл<strong>и</strong>на сетей <strong>в</strong> отдельных<br />
подс<strong>и</strong>стемах <strong>в</strong> 1980 году соста<strong>в</strong>ляла:<br />
• Коксо<strong>в</strong>ый газ – 2640 км,<br />
• Газ с <strong>в</strong>ысок<strong>и</strong>м содержан<strong>и</strong>ем метана – 6136 км,<br />
• Азот<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анный газ – 2471 км.<br />
Расш<strong>и</strong>рен<strong>и</strong>е подс<strong>и</strong>стемы коксо<strong>в</strong>ого <strong>газа</strong> было<br />
с<strong>в</strong>язано с постепенной л<strong>и</strong>к<strong>в</strong><strong>и</strong>дац<strong>и</strong>ей местных газо<strong>в</strong>ых<br />
за<strong>в</strong>одо<strong>в</strong>. Л<strong>и</strong>к<strong>в</strong><strong>и</strong>дац<strong>и</strong>я 100 газо<strong>в</strong>ых за<strong>в</strong>одо<strong>в</strong> до<br />
1980 года требо<strong>в</strong>ала разработк<strong>и</strong> программ переустройст<strong>в</strong>а<br />
распредел<strong>и</strong>тельных сетей <strong>и</strong> оборудо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
для сж<strong>и</strong>ган<strong>и</strong>я <strong>газа</strong>. Раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>е с<strong>и</strong>стемы коксо<strong>в</strong>ого <strong>газа</strong><br />
дост<strong>и</strong>гло с<strong>в</strong>оего апогея <strong>в</strong> 1980 году. Потреблен<strong>и</strong>е<br />
коксо<strong>в</strong>ого <strong>газа</strong> <strong>в</strong> пер<strong>и</strong>од 1950-1980 годо<strong>в</strong> <strong>в</strong>озросло<br />
с 0,39 до 2,7 млрд. м 3 . Благодаря стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>у<br />
транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>очных трубопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong>, подс<strong>и</strong>стемы<br />
Н<strong>и</strong>жней <strong>и</strong> Верхней С<strong>и</strong>лез<strong>и</strong><strong>и</strong> был<strong>и</strong> соед<strong>и</strong>нены <strong>в</strong> ед<strong>и</strong>ное<br />
целое. Для ура<strong>в</strong>но<strong>в</strong>еш<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я нера<strong>в</strong>номерност<strong>и</strong><br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
107
108<br />
потреблен<strong>и</strong>я коксо<strong>в</strong>ого <strong>газа</strong> было построено Предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>е<br />
Кон<strong>в</strong>ерс<strong>и</strong><strong>и</strong> Газа <strong>в</strong> Шопен<strong>и</strong>це. Про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>мый<br />
<strong>в</strong> нем газ, эк<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>в</strong>алентный коксо<strong>в</strong>ому, обеспеч<strong>и</strong><strong>в</strong>ал<br />
п<strong>и</strong>ко<strong>в</strong>ое потреблен<strong>и</strong>е на уро<strong>в</strong>не 50 тыс.м 3 /час.<br />
В с<strong>и</strong>стеме <strong>газа</strong> с <strong>в</strong>ысок<strong>и</strong>м содержан<strong>и</strong>ем метана<br />
ключе<strong>в</strong>ое значен<strong>и</strong>е <strong>и</strong>мело закрыт<strong>и</strong>е кольца <strong>в</strong>ысоконапорных<br />
газопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong> больш<strong>и</strong>х д<strong>и</strong>аметро<strong>в</strong>, что<br />
поз<strong>в</strong>ол<strong>и</strong>ло <strong>в</strong><strong>в</strong>од<strong>и</strong>ть <strong>в</strong> эту с<strong>и</strong>стему газ, полученный<br />
<strong>в</strong> цехе деазот<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>в</strong> Одоляно<strong>в</strong>е. Построен<strong>и</strong>е<br />
цеха деазот<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я дало <strong>в</strong>озможность не только<br />
ура<strong>в</strong>но<strong>в</strong>ес<strong>и</strong>ть нера<strong>в</strong>номерность потреблен<strong>и</strong>я <strong>в</strong><br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
Р<strong>и</strong>с. 3. Газо<strong>в</strong>ая с<strong>и</strong>стема <strong>в</strong> 1970 году Р<strong>и</strong>с. 4. Газо<strong>в</strong>ая с<strong>и</strong>стема <strong>в</strong> 1980 году<br />
Р<strong>и</strong>с. 5. Схема кр<strong>и</strong>огенной с<strong>и</strong>стемы<br />
с<strong>и</strong>стеме <strong>газа</strong> с <strong>в</strong>ысок<strong>и</strong>м содержан<strong>и</strong>ем метана, но <strong>и</strong><br />
у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ть <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong> пр<strong>и</strong>родного<br />
азот<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анного <strong>газа</strong>, а отсутст<strong>в</strong><strong>и</strong>е подземных хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>щ<br />
<strong>газа</strong> <strong>в</strong> подс<strong>и</strong>стеме этого <strong>газа</strong> не <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ало уже<br />
необход<strong>и</strong>мост<strong>и</strong> огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>я про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а <strong>в</strong> летн<strong>и</strong>й<br />
пер<strong>и</strong>од уменьшен<strong>и</strong>я потреблен<strong>и</strong>я. В результате<br />
у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>я добыч<strong>и</strong> по я<strong>в</strong><strong>и</strong>лась потребность <strong>в</strong> знач<strong>и</strong>тельном<br />
расш<strong>и</strong>рен<strong>и</strong><strong>и</strong> с<strong>и</strong>стемы транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>к<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
пр<strong>и</strong>родного азот<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анного <strong>газа</strong>.<br />
Проект устано<strong>в</strong>к<strong>и</strong> кр<strong>и</strong>огенного деазот<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong>, добы<strong>в</strong>аемого <strong>и</strong>з местных <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>-
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
Планы расш<strong>и</strong>рен<strong>и</strong>я объемо<strong>в</strong> ПГХ Состоян<strong>и</strong>е дейст<strong>в</strong>ующей транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>очной<br />
с<strong>и</strong>стемы<br />
Р<strong>и</strong>с. 6. Локал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>я нал<strong>и</strong>чных <strong>и</strong> проект<strong>и</strong>руемых ПГХ<br />
ко<strong>в</strong> <strong>в</strong> районе Одоляно<strong>в</strong>а, был разработан <strong>в</strong> ГАЗОП-<br />
РОЕКТЕ на осно<strong>в</strong>е англ<strong>и</strong>йской технолог<strong>и</strong><strong>и</strong>. Торго<strong>в</strong>ым<strong>и</strong><br />
продуктам<strong>и</strong> Предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>я деазот<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>газа</strong><br />
КРИО Одоляну<strong>в</strong>, кроме <strong>газа</strong> с <strong>в</strong>ысок<strong>и</strong>м содержан<strong>и</strong>ем<br />
метана, нагнетаемого <strong>в</strong> газотранспортную с<strong>и</strong>стему,<br />
я<strong>в</strong>ляется также сж<strong>и</strong>женный пр<strong>и</strong>родный газ (СПГ).<br />
Подземные хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ща <strong>газа</strong> (ПХГ)<br />
Подземные хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ща <strong>газа</strong> – объекты, по<strong>в</strong>ышающ<strong>и</strong>е<br />
энергет<strong>и</strong>ческую безопасность, был<strong>и</strong> <strong>в</strong>сегда<br />
одн<strong>и</strong>м<strong>и</strong> <strong>и</strong>з самых <strong>в</strong>ажных <strong>в</strong> деятельност<strong>и</strong> ГАЗОПРО-<br />
ЕКТА. Инст<strong>и</strong>тут я<strong>в</strong>ляется а<strong>в</strong>тором программы расш<strong>и</strong>рен<strong>и</strong>я<br />
подземных хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>щ <strong>газа</strong> <strong>в</strong> <strong>Польше</strong>, реал<strong>и</strong>зо<strong>в</strong>анной<br />
до настоящего <strong>в</strong>ремен<strong>и</strong> компан<strong>и</strong>ей<br />
PGNIG S.A, а также концепц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> проекто<strong>в</strong> для ПХГ:<br />
Гузу<strong>в</strong>, С<strong>в</strong>ажу<strong>в</strong>, Страхоч<strong>и</strong>на, Вежхо<strong>в</strong><strong>и</strong>це, Мог<strong>и</strong>льно,<br />
Косако<strong>в</strong>о, Даше<strong>в</strong>о <strong>и</strong> Бон<strong>и</strong>ко<strong>в</strong>о, а также – актуально<br />
– Бжежн<strong>и</strong>ца. Локал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>я сущест<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>х <strong>и</strong> проект<strong>и</strong>руемых<br />
ПХГ предста<strong>в</strong>лена на р<strong>и</strong>с. 6.<br />
Участ<strong>и</strong>е ГАЗОПРОЕКТА <strong>в</strong> раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
газо<strong>в</strong>ого сектора после 1980 года<br />
Постепенная л<strong>и</strong>к<strong>в</strong><strong>и</strong>дац<strong>и</strong>я класс<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х газо<strong>в</strong>ых<br />
за<strong>в</strong>одо<strong>в</strong> <strong>и</strong> замена про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>мого <strong>в</strong> н<strong>и</strong>х <strong>газа</strong> поста<strong>в</strong>кам<strong>и</strong><br />
пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> поз<strong>в</strong>ол<strong>и</strong>ла обеспеч<strong>и</strong>ть растущ<strong>и</strong>е<br />
потребност<strong>и</strong>. Это было с<strong>в</strong>язано с разработкой<br />
Р<strong>и</strong>с. 7. С<strong>и</strong>стема транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>к<strong>и</strong> <strong>газа</strong> <strong>в</strong> 2011 году<br />
<strong>и</strong> реал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ей программ переустройст<strong>в</strong>а распредел<strong>и</strong>тельных<br />
сетей <strong>и</strong> перехода потреб<strong>и</strong>телей на<br />
пр<strong>и</strong>родный газ. Этот процесс был начат <strong>в</strong> 1984 году.<br />
Поя<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>в</strong>шаяся позднее необход<strong>и</strong>мость огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>я<br />
рад<strong>и</strong>уса дейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я азот<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анного <strong>газа</strong>, была <strong>в</strong>ыз<strong>в</strong>ана<br />
необход<strong>и</strong>мостью обеспечен<strong>и</strong>я безопасност<strong>и</strong><br />
поста<strong>в</strong>ок, то есть сохранен<strong>и</strong>я требуемых параметро<strong>в</strong><br />
поста<strong>в</strong>ок (<strong>в</strong> особенност<strong>и</strong> <strong>в</strong> районе Пш<strong>и</strong>може) <strong>и</strong><br />
создан<strong>и</strong>е усло<strong>в</strong><strong>и</strong>й для раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>я газ<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> рад<strong>и</strong>усе<br />
дейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я с<strong>и</strong>стемы.<br />
Не менее сущест<strong>в</strong>енным<strong>и</strong> был<strong>и</strong> также эконом<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е<br />
усло<strong>в</strong><strong>и</strong>я, так как пр<strong>и</strong> знач<strong>и</strong>тельном содержан<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
азота транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ка <strong>и</strong> распределен<strong>и</strong>е<br />
азот<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анного <strong>газа</strong> дороже, чем <strong>газа</strong> с <strong>в</strong>ысок<strong>и</strong>м содержан<strong>и</strong>ем<br />
метана.<br />
С<strong>и</strong>стема транз<strong>и</strong>тных газопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong> (СТГ)<br />
через терр<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>ю Польш<strong>и</strong><br />
Пер<strong>в</strong>ый «подход» к проектам построен<strong>и</strong>я транз<strong>и</strong>тного<br />
газопро<strong>в</strong>ода был <strong>в</strong> 1966-1969 годах. Техн<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й<br />
Проект предусматр<strong>и</strong><strong>в</strong>ал стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>о газопро<strong>в</strong>ода<br />
DN 900 (Pраб 5,5 МПа) дл<strong>и</strong>ной 620 км<br />
Бжесць-Цыб<strong>и</strong>нка с четырьмя компрессорным<strong>и</strong> станц<strong>и</strong>ям<strong>и</strong><br />
на трассе. Ин<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>я была пр<strong>и</strong>остано<strong>в</strong>лена<br />
<strong>в</strong> 1970 году. ГАЗОПРОЕКТ <strong>в</strong>ернулся к этой <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
<strong>в</strong> а<strong>в</strong>густе 1993 года <strong>в</strong> рол<strong>и</strong> Генерального Проект<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>щ<strong>и</strong>ка<br />
СТГ.<br />
В Инст<strong>и</strong>туте была разработана Концепц<strong>и</strong>я <strong>и</strong> много<strong>в</strong>ар<strong>и</strong>антные<br />
техн<strong>и</strong>ко-эконом<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е обосно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я,<br />
а также техн<strong>и</strong>ческая документац<strong>и</strong>я для стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>а<br />
газопро<strong>в</strong>ода. В ходе пред<strong>в</strong>ар<strong>и</strong>тельных<br />
проектных работ ГАЗОПРОЕКТ сотрудн<strong>и</strong>чал с Газп-<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
109
110<br />
ромом, Белтрансгазом <strong>и</strong> В<strong>и</strong>нгазом, гла<strong>в</strong>ным образом<br />
<strong>в</strong> област<strong>и</strong> согласо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я транспортной способност<strong>и</strong><br />
<strong>в</strong>сей С<strong>и</strong>стемы Транз<strong>и</strong>тных Газопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong> <strong>и</strong>з Ямала <strong>в</strong><br />
Западную Е<strong>в</strong>ропу.<br />
Отчеты по безопасност<strong>и</strong> СТГ<br />
Выполненные Инст<strong>и</strong>тутом анал<strong>и</strong>зы надежност<strong>и</strong><br />
газопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong> <strong>и</strong> нел<strong>и</strong>нейных объекто<strong>в</strong>, а также<br />
оценк<strong>и</strong> эксплуатац<strong>и</strong>онного р<strong>и</strong>ска транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>очной<br />
<strong>и</strong> распредел<strong>и</strong>тельной сет<strong>и</strong> способст<strong>в</strong>уют<br />
по<strong>в</strong>ышен<strong>и</strong>ю энергет<strong>и</strong>ческой безопасност<strong>и</strong>. Результаты<br />
анал<strong>и</strong>зо<strong>в</strong> <strong>и</strong> оценк<strong>и</strong> оп<strong>и</strong>саны <strong>в</strong> форме отчето<strong>в</strong><br />
по безопасност<strong>и</strong>. Аспекты безопасной эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
регул<strong>и</strong>руют, кроме проч<strong>и</strong>х, РАБОЧИЕ И ЭКСПЛУ-<br />
АТАЦИОННЫЕ ИНСТРУКЦИИ СЕТИ операторо<strong>в</strong>.<br />
Трансгран<strong>и</strong>чные соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>я газотранспортных<br />
с<strong>и</strong>стем<br />
Соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>я этого т<strong>и</strong>па чрез<strong>в</strong>ычайно <strong>в</strong>ажны для<br />
энергет<strong>и</strong>ческой безопасност<strong>и</strong>. ГАЗОПРОЕКТ, как акт<strong>и</strong><strong>в</strong>но<br />
за<strong>и</strong>нтересо<strong>в</strong>анный <strong>в</strong> этом <strong>в</strong>опросе, пр<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мает<br />
участ<strong>и</strong>е <strong>в</strong> проектных работах <strong>и</strong> предпроектных<br />
анал<strong>и</strong>зах, с<strong>в</strong>язанных с план<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем <strong>и</strong> реал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ей<br />
международных коннекторо<strong>в</strong> (стыко<strong>в</strong>).<br />
Дейст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>е трансгран<strong>и</strong>чные соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>я<br />
польской газотранспортной с<strong>и</strong>стемы<br />
Восточная гран<strong>и</strong>ца – через соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>я <strong>в</strong><br />
Дроздо<strong>в</strong><strong>и</strong>це, Высокое <strong>и</strong> с СТГ <strong>в</strong> городах Влоцла<strong>в</strong>ек <strong>и</strong><br />
Ль<strong>в</strong>у<strong>в</strong>ек реал<strong>и</strong>зуется отбор <strong>газа</strong> по ямальскому контракту.<br />
Дейст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>е соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>я на Хрубешу<strong>в</strong> <strong>и</strong> Бялысток<br />
<strong>и</strong>меют локальный характер; он<strong>и</strong> также был<strong>и</strong><br />
проект<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>аны <strong>в</strong> ГАЗОПРОЕКТЕ.<br />
Западная гран<strong>и</strong>ца – соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>е с немецкой<br />
с<strong>и</strong>стемой <strong>в</strong> Лазо<strong>в</strong>е <strong>в</strong>месте с компрессорной станц<strong>и</strong>-<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
Р<strong>и</strong>с. 8. Схема с<strong>и</strong>стемы транз<strong>и</strong>тных газопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong> по терр<strong>и</strong>тор<strong>и</strong><strong>и</strong> РП (DN 1400)<br />
ей Кш<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>и</strong> Еленю<strong>в</strong> поз<strong>в</strong>ол<strong>и</strong>ло реал<strong>и</strong>зо<strong>в</strong>ать поста<strong>в</strong>к<strong>и</strong><br />
по так назы<strong>в</strong>аемому «малому» нор<strong>в</strong>ежскому контракту.<br />
В настоящее <strong>в</strong>ремя Газ-С<strong>и</strong>стема реал<strong>и</strong>зует<br />
<strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>, с<strong>в</strong>язанные с расш<strong>и</strong>рен<strong>и</strong>ем газотранспортной<br />
сет<strong>и</strong>, которое дает <strong>в</strong>озможность у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ть<br />
<strong>и</strong>мпорт <strong>газа</strong> через узел Лазу<strong>в</strong>. В этой част<strong>и</strong> ГАЗОП-<br />
РОЕКТ по заказу Оператора Транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>очных<br />
Газопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong> (ОТГ) разработал проекты газопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong><br />
DN 800 Pраб 8,4 MПа на отрезке Еленю<strong>в</strong>-Дз<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong>шу<strong>в</strong>,<br />
Тачал<strong>и</strong>н-Радако<strong>в</strong><strong>и</strong>це <strong>и</strong> Радко<strong>в</strong><strong>и</strong>це-Галу<strong>в</strong>. Соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>я<br />
<strong>в</strong> районе Слуб<strong>и</strong>це, Губ<strong>и</strong>н <strong>и</strong> С<strong>в</strong><strong>и</strong>ноуйсьце<br />
<strong>и</strong>меют локальный характер.<br />
Южная гран<strong>и</strong>ца – ГАЗОПРОЕКТ осущест<strong>в</strong><strong>и</strong>л<br />
анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е предпроектные работы, разрабаты<strong>в</strong>ая<br />
комплект проектной документац<strong>и</strong><strong>и</strong>, <strong>и</strong> по заказу<br />
Газ-С<strong>и</strong>стемы, <strong>в</strong>ыступая <strong>в</strong> рол<strong>и</strong> Генерального Реал<strong>и</strong>затора<br />
Ин<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>, постро<strong>и</strong>л польск<strong>и</strong>й отрезок<br />
международного коннектора, который соед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>л<br />
польскую <strong>и</strong> чешскую газотранспортные с<strong>и</strong>стемы <strong>в</strong><br />
районе Чеш<strong>и</strong>на.<br />
В Инст<strong>и</strong>туте разработана Концепц<strong>и</strong>я с<strong>и</strong>стемного<br />
соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>я между <strong>Польше</strong>й (ПХГ Страхоч<strong>и</strong>на) <strong>и</strong><br />
Сло<strong>в</strong>ак<strong>и</strong>ей (Velke Kapusany). Имеющ<strong>и</strong>еся соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>я<br />
<strong>в</strong> районе Глухолазы <strong>и</strong> Бран<strong>и</strong>це <strong>и</strong>меют локальный<br />
характер.<br />
Проект PolPipe <strong>и</strong> BalticPipe – <strong>в</strong> 1999-2003 годы<br />
ГАЗОПРОЕКТ сделал ряд анал<strong>и</strong>зо<strong>в</strong>, научных разработок<br />
<strong>и</strong> программно-пространст<strong>в</strong>енную концепц<strong>и</strong>ю,<br />
касающуюся газопро<strong>в</strong>ода PolPipe <strong>и</strong> BalticPipe.<br />
Целью газопро<strong>в</strong>ода PolPipe было непосредст<strong>в</strong>енное<br />
соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>е с нор<strong>в</strong>ежск<strong>и</strong>м<strong>и</strong> залежам<strong>и</strong> <strong>газа</strong>. Тема<br />
<strong>в</strong>ключала стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>о около 1000 км газопро<strong>в</strong>ода<br />
на дне моря. Для газопро<strong>в</strong>ода BalticPipe размер<br />
<strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> знач<strong>и</strong>тельно меньше <strong>и</strong> <strong>в</strong>ключает <strong>в</strong> себя<br />
стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>о около 23-км газопро<strong>в</strong>ода по дну Балт<strong>и</strong>йского<br />
моря. Начало газопро<strong>в</strong>ода локал<strong>и</strong>зо<strong>в</strong>ано<br />
<strong>в</strong> Дан<strong>и</strong><strong>и</strong>, пункт же <strong>в</strong>ыхода на польское побережье<br />
предусматр<strong>и</strong><strong>в</strong>ается <strong>в</strong> районе Нехоже.
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
Проект Amber Pipe – <strong>в</strong> <strong>в</strong>ыполненных до сегодняшнего<br />
дня анал<strong>и</strong>зах оценена дл<strong>и</strong>на газопро<strong>в</strong>ода<br />
Amber Pipe на ок. 2200 км по трассе: Лат<strong>в</strong><strong>и</strong>я,<br />
Л<strong>и</strong>т<strong>в</strong>а, Польша <strong>и</strong> далее <strong>в</strong> западном напра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
до Герман<strong>и</strong><strong>и</strong>. Реал<strong>и</strong>зо<strong>в</strong>анный <strong>в</strong> настоящее <strong>в</strong>ремя<br />
Газ-С<strong>и</strong>стемой газопро<strong>в</strong>од Щец<strong>и</strong>н-Гданьск может <strong>в</strong><br />
будущем стать отрезком этого <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онного<br />
меропр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>я.<br />
Сж<strong>и</strong>женный пр<strong>и</strong>родный газ (СПГ) – <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е<br />
сж<strong>и</strong>женного пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> рассматр<strong>и</strong><strong>в</strong>ается<br />
как элемент д<strong>и</strong><strong>в</strong>ерс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> поста<strong>в</strong>ок <strong>газа</strong>,<br />
по<strong>в</strong>ышающ<strong>и</strong>й энергет<strong>и</strong>ческую безопасность. В ГА-<br />
ЗОПРОЕКТЕ был<strong>и</strong> разработаны анал<strong>и</strong>зы, концепц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
<strong>и</strong> проекты, касающ<strong>и</strong>еся как поста<strong>в</strong>ок, пр<strong>и</strong>емных<br />
терм<strong>и</strong>нало<strong>в</strong>, так <strong>и</strong> объекто<strong>в</strong>, с<strong>в</strong>язанных с непосредст<strong>в</strong>енной<br />
эксплуатац<strong>и</strong>ей <strong>и</strong> регаз<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ей СПГ.<br />
В последн<strong>и</strong>й пер<strong>и</strong>од <strong>в</strong> Инст<strong>и</strong>туте разработаны проекты<br />
газопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong>, предусмотренных для реал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
Закона «Об <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ях <strong>в</strong> област<strong>и</strong> терм<strong>и</strong>нала<br />
регаз<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> сж<strong>и</strong>женного пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> <strong>в</strong> С<strong>в</strong><strong>и</strong>ноуйсьце»,<br />
который даст <strong>в</strong>озможность п<strong>и</strong>тать газом<br />
<strong>и</strong>з построенного компан<strong>и</strong>ей Polskie LNG Терм<strong>и</strong>нала<br />
СПГ <strong>в</strong> С<strong>в</strong><strong>и</strong>ноуйсьце, сетей:<br />
•<br />
•<br />
С<strong>в</strong><strong>и</strong>ноуйсьце-Щец<strong>и</strong>н – DN 800 MOP 8,4 MПa;<br />
Густож<strong>и</strong>н-Одоляну<strong>в</strong> – DN 700 MOP 8,4 MПa.<br />
Анал<strong>и</strong>з реал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
нефтепро<strong>в</strong>ода Броды-Плоцк<br />
Целью <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> я<strong>в</strong>ляется транз<strong>и</strong>т <strong>в</strong> е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>е<br />
страны <strong>нефт<strong>и</strong></strong>, добы<strong>в</strong>аемой <strong>в</strong> бассейне Касп<strong>и</strong>йского<br />
моря, с <strong>в</strong>озможностью получен<strong>и</strong>я <strong>и</strong> <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
част<strong>и</strong> транспорт<strong>и</strong>руемой <strong>нефт<strong>и</strong></strong> на<br />
терр<strong>и</strong>тор<strong>и</strong><strong>и</strong> Польш<strong>и</strong> – как гла<strong>в</strong>ная цель д<strong>и</strong><strong>в</strong>ерс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
поста<strong>в</strong>ок <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>в</strong> Польшу.<br />
В этом проекте ГАЗОПРОЕКТ сделал <strong>в</strong>ыбор трассы<br />
трубопро<strong>в</strong>ода Броды-Плоцк, с учетом орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>онно-пра<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ых,<br />
техн<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>родных усло<strong>в</strong><strong>и</strong>й.<br />
Результаты анал<strong>и</strong>зо<strong>в</strong> предста<strong>в</strong>лены на международном<br />
форуме – <strong>в</strong> Е<strong>в</strong>ропейской Ком<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> на Эконом<strong>и</strong>ческом<br />
Форуме <strong>в</strong> Крын<strong>и</strong>це.<br />
Техн<strong>и</strong>ко-эконом<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й ауд<strong>и</strong>т реал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> третьей н<strong>и</strong>тк<strong>и</strong> нефтепро<strong>в</strong>ода<br />
«Дружба» – PERN „Przyjaźń” S.A. на<br />
трассе Адамо<strong>в</strong>о-Плебанка<br />
Предмет ауд<strong>и</strong>та: орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>онно-пра<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ые анал<strong>и</strong>зы,<br />
определен<strong>и</strong>е состоян<strong>и</strong>я проектных работ <strong>и</strong><br />
сопоста<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е <strong>и</strong>х с про<strong>в</strong>еденным<strong>и</strong> работам<strong>и</strong>, уста-<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
111
112<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
Р<strong>и</strong>с. 9. Дейст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>е <strong>и</strong> потенц<strong>и</strong>альные трансгран<strong>и</strong>чные соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>я польской транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>очной с<strong>и</strong>стемы<br />
Р<strong>и</strong>с. 10. PolPipe – BalticPipe<br />
Polpipe<br />
BalticPipe<br />
Niechorze
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
Маршрут: <strong>и</strong>з Но<strong>в</strong>оросс<strong>и</strong>йска через<br />
Босфор<br />
СРАВНЕНИЕ МАРшРУТОВ ТРАНСПОРТИРОВКИ НЕфТИ<br />
Р<strong>и</strong>с. 11. Нефтепро<strong>в</strong>од Броды-Плоцк-Гданьск<br />
Р<strong>и</strong>с. 12. Трасса <strong>в</strong>осточной част<strong>и</strong> нефтепро<strong>в</strong>ода PERN<br />
но<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е объема работ <strong>и</strong> процедур, требуемых для<br />
<strong>в</strong>ыполнен<strong>и</strong>я с целью за<strong>в</strong>ершен<strong>и</strong>я <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>, определен<strong>и</strong>е<br />
размера бюджета для за<strong>в</strong>ершен<strong>и</strong>я <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
На осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong>ыполненных анал<strong>и</strong>зо<strong>в</strong> <strong>и</strong><br />
эксперт<strong>и</strong>з был<strong>и</strong> разработаны для <strong>и</strong>н<strong>в</strong>естора коррекц<strong>и</strong>онные<br />
<strong>и</strong> наладочные рекомендац<strong>и</strong><strong>и</strong> для устранен<strong>и</strong>я<br />
орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>онно-пра<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ых <strong>и</strong> техн<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
недостатко<strong>в</strong>, <strong>в</strong>месте с предложен<strong>и</strong>ем по <strong>в</strong>недрен<strong>и</strong>ю<br />
ряда контрольных процедур <strong>и</strong> процедур по упра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>ю<br />
реал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ей проекта.<br />
Переч<strong>и</strong>сленные <strong>в</strong> статье <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> я<strong>в</strong>ляются<br />
только частью проекто<strong>в</strong>, реал<strong>и</strong>зо<strong>в</strong>анных Инст<strong>и</strong>тутом.<br />
На осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong> указанных пр<strong>и</strong>меро<strong>в</strong> можно<br />
Маршрут: <strong>и</strong>з Но<strong>в</strong>оросс<strong>и</strong>йска через<br />
Броды <strong>и</strong> Плоцк<br />
ут<strong>в</strong>ерждать, что <strong>в</strong>клад Инст<strong>и</strong>тута <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>й <strong>и</strong><br />
проекто<strong>в</strong> газо<strong>в</strong>ой отрасл<strong>и</strong> ГАЗОПРОЕКТ АО <strong>в</strong> раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>е<br />
газо<strong>в</strong>ой промышленност<strong>и</strong>, а также по<strong>в</strong>ышен<strong>и</strong>е<br />
энергет<strong>и</strong>ческой безопасност<strong>и</strong> страны я<strong>в</strong>ляется знач<strong>и</strong>тельным.<br />
Стратег<strong>и</strong>я ГАЗОПРОЕКТА предусматр<strong>и</strong><strong>в</strong>ает<br />
продолжен<strong>и</strong>е деятельност<strong>и</strong>, с<strong>в</strong>язанной с газо<strong>в</strong>ой<br />
отраслью, также <strong>и</strong> <strong>в</strong> будущем.<br />
А<strong>в</strong>тор я<strong>в</strong>ляется В<strong>и</strong>це-през<strong>и</strong>дентом<br />
Пра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я<br />
BSiPG GAZOPROJEKT SA<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
113
114<br />
<strong>Польше</strong> мульт<strong>и</strong>энергет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>ем<br />
В я<strong>в</strong>ляется субъект, работающ<strong>и</strong>й <strong>в</strong> сфере поста<strong>в</strong>к<strong>и</strong>:<br />
электроэнерг<strong>и</strong><strong>и</strong>, тепла <strong>и</strong> <strong>газа</strong>, а также получающ<strong>и</strong>х<br />
энерг<strong>и</strong>ю <strong>и</strong>з некон<strong>в</strong>енц<strong>и</strong>ональных <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong>,<br />
напр<strong>и</strong>мер, <strong>в</strong>озобно<strong>в</strong>ляемых.<br />
Эта краткая характер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ка хорошо оп<strong>и</strong>сы<strong>в</strong>ает<br />
деятельность Ф<strong>и</strong>нансо<strong>в</strong>ой Группы «CP Energia» <strong>и</strong> ее<br />
подч<strong>и</strong>ненных компан<strong>и</strong>й. «CP Energia», кроме оборота<br />
<strong>и</strong> д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong><strong>и</strong> пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong>, <strong>в</strong>о <strong>в</strong>се большей<br />
степен<strong>и</strong> концентр<strong>и</strong>руется на реал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> комплексных<br />
услуг, дающ<strong>и</strong>х промышленным кл<strong>и</strong>ентам ощут<strong>и</strong>мую<br />
эконом<strong>и</strong>ческую <strong>в</strong>ыгоду. Компан<strong>и</strong>я предлагает<br />
со<strong>в</strong>ременные, комплексные <strong>и</strong> опт<strong>и</strong>мальные энергет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е<br />
решен<strong>и</strong>я с <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем сете<strong>в</strong>ого пр<strong>и</strong>родного<br />
<strong>газа</strong>, СПГ (сж<strong>и</strong>женного пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong>) <strong>и</strong><br />
ж<strong>и</strong>дкого топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а СУГ.<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
Мульт<strong>и</strong>энергет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>я – <strong>и</strong>дея <strong>и</strong> перспект<strong>и</strong><strong>в</strong>ы раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>я<br />
„Мульт<strong>и</strong>”, л<strong>и</strong>бо „масса<br />
со<strong>в</strong>ременных решен<strong>и</strong>й”<br />
МАРИУШ ЦАЛИНЬСКИ<br />
Уже несколько лет компан<strong>и</strong><strong>и</strong> энергет<strong>и</strong>ческого сектора зая<strong>в</strong>ляют<br />
о раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> напра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong><strong>и</strong> мульт<strong>и</strong>энергет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>й – как эта <strong>и</strong>дея реал<strong>и</strong>зуется на практ<strong>и</strong>ке?<br />
Комплексный подход<br />
В апреле 2011 года компан<strong>и</strong>я «CP Energia» объед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>лась<br />
с отрасле<strong>в</strong>ой компан<strong>и</strong>ей «KRI S.A». Это<br />
стало пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ной ус<strong>и</strong>лен<strong>и</strong>я д<strong>и</strong>нам<strong>и</strong>к<strong>и</strong> раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>я Ф<strong>и</strong>-<br />
нансо<strong>в</strong>ой Группы, на которую <strong>в</strong> большой степен<strong>и</strong><br />
по<strong>в</strong>л<strong>и</strong>яла комплексность предлагаемых услуг, опт<strong>и</strong>м<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>я<br />
<strong>в</strong> настоящее <strong>в</strong>ремя дейст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>х энергет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
с<strong>и</strong>стем, а также предложен<strong>и</strong>е кл<strong>и</strong>ентам <strong>в</strong><br />
сфере поста<strong>в</strong>к<strong>и</strong> энерг<strong>и</strong><strong>и</strong>, необход<strong>и</strong>мой для технолог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й<br />
<strong>и</strong> соц<strong>и</strong>ально-быто<strong>в</strong>ых процессо<strong>в</strong>.<br />
Возможность предложен<strong>и</strong>я кл<strong>и</strong>ентам ш<strong>и</strong>рокого<br />
спектра энергет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х решен<strong>и</strong>й обеспеч<strong>и</strong><strong>в</strong>ает <strong>и</strong>спользуемый<br />
уже много лег газ СПГ (сж<strong>и</strong>женный пр<strong>и</strong>родный<br />
газ) – пр<strong>и</strong>родный газ, который <strong>в</strong> результате<br />
охлажден<strong>и</strong>я до температуры -163°C переход<strong>и</strong>т <strong>в</strong> ж<strong>и</strong>д-
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
кое состоян<strong>и</strong>е. Точное <strong>и</strong> професс<strong>и</strong>ональное <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е<br />
со<strong>в</strong>ременных технолог<strong>и</strong>й, <strong>и</strong>спользующ<strong>и</strong>х<br />
СПГ <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>родный газ, это – что сто<strong>и</strong>т подчеркнуть –<br />
дом<strong>и</strong>нанта компан<strong>и</strong><strong>и</strong> «KRI S.A». Сж<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>е пр<strong>и</strong>родного<br />
<strong>газа</strong> с<strong>в</strong>язано с необход<strong>и</strong>мостью очень тщательной<br />
оч<strong>и</strong>стк<strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а от д<strong>в</strong>уок<strong>и</strong>с<strong>и</strong> углерода, азота, <strong>в</strong>оды<br />
<strong>и</strong> ртут<strong>и</strong>. СПГ <strong>и</strong>грает <strong>в</strong>ажную роль пр<strong>и</strong> газ<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
<strong>и</strong> устано<strong>в</strong>ке отоплен<strong>и</strong>я <strong>в</strong> городах <strong>и</strong> гм<strong>и</strong>нах; помогает<br />
реш<strong>и</strong>ть энергет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е проблемы промышленност<strong>и</strong>,<br />
расположенной <strong>в</strong> местностях, удаленных от сет<strong>и</strong> отпра<strong>в</strong>к<strong>и</strong>.<br />
Следо<strong>в</strong>ательно, это я<strong>в</strong>ляется <strong>в</strong>ажным з<strong>в</strong>еном<br />
<strong>в</strong> процессе газ<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> зон, <strong>в</strong> которых отсутст<strong>в</strong>уют<br />
трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онные газопро<strong>в</strong>одные сет<strong>и</strong>.<br />
Эконом<strong>и</strong>я без потер<strong>и</strong> качест<strong>в</strong>а<br />
Компан<strong>и</strong>я «CP Energia» обращает <strong>в</strong>н<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>е на<br />
<strong>в</strong>озможность <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я решен<strong>и</strong>й, дающ<strong>и</strong>х потенц<strong>и</strong>альным<br />
кл<strong>и</strong>ентам ощут<strong>и</strong>мую эконом<strong>и</strong><strong>и</strong>, дост<strong>и</strong>гающ<strong>и</strong>е<br />
часто более 1 млн. злотых <strong>в</strong> год (гм<strong>и</strong>ны,<br />
теплоэнергет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>я, местные про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>енные<br />
предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>я). Ключе<strong>в</strong>ым же <strong>в</strong> реал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
компан<strong>и</strong>ей «CP Energia» задач я<strong>в</strong>ляется также<br />
<strong>в</strong>недрен<strong>и</strong>е решен<strong>и</strong>й, которые поз<strong>в</strong>олят <strong>в</strong>оз<strong>в</strong>рат<strong>и</strong>ть<br />
<strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анный кап<strong>и</strong>тал <strong>в</strong> течен<strong>и</strong>е многолетней<br />
перспект<strong>и</strong><strong>в</strong>ы сотрудн<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>а.<br />
В кругу <strong>и</strong>нтересо<strong>в</strong> <strong>и</strong> деятельност<strong>и</strong> Группы наход<strong>и</strong>тся<br />
быстрый откл<strong>и</strong>к на потребност<strong>и</strong> рынка, а<br />
<strong>и</strong>менно, на наблюдаемую <strong>в</strong> <strong>Польше</strong> растущая потребность<br />
<strong>в</strong> услугах с пр<strong>и</strong><strong>в</strong>лечен<strong>и</strong>ем треть<strong>и</strong>х <strong>и</strong>сполн<strong>и</strong>телей<br />
<strong>в</strong> област<strong>и</strong> энергет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х решен<strong>и</strong>й. Предлагаемые<br />
Группой услуг<strong>и</strong> с пр<strong>и</strong><strong>в</strong>лечен<strong>и</strong>ем треть<strong>и</strong>х<br />
<strong>и</strong>сполн<strong>и</strong>телей-подрядч<strong>и</strong>ко<strong>в</strong> состоят <strong>в</strong>: комплексном<br />
подходе к удо<strong>в</strong>лет<strong>в</strong>орен<strong>и</strong>ю запросо<strong>в</strong> кл<strong>и</strong>енто<strong>в</strong>,<br />
предоста<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>ем энергет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х консультац<strong>и</strong>й, с<br />
реал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ей <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>, а также с осущест<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>ем<br />
эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong> объекта, упра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>ем <strong>и</strong>мущест<strong>в</strong>ом<br />
<strong>и</strong> доста<strong>в</strong>кой конечных энергет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х продукто<strong>в</strong>.<br />
Ф<strong>и</strong>нансо<strong>в</strong>ая Группа, <strong>в</strong> соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> с пр<strong>и</strong>нятым<strong>и</strong><br />
Е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>м Союзем целям<strong>и</strong> энергет<strong>и</strong>ческой <strong>и</strong><br />
кл<strong>и</strong>мат<strong>и</strong>ческой пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>к<strong>и</strong> «3 × 20», а <strong>и</strong>менно, уч<strong>и</strong>ты<strong>в</strong>ая<br />
стремлен<strong>и</strong>е к сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>ю <strong>в</strong>ыбросо<strong>в</strong> парн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong>ых<br />
газо<strong>в</strong>, реал<strong>и</strong>зует <strong>и</strong>нфраструктурные <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
(энергет<strong>и</strong>ка, теплоэнергет<strong>и</strong>ка) на осно<strong>в</strong>е пр<strong>и</strong>родного<br />
<strong>газа</strong>, который был пр<strong>и</strong>знан топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ом, поддерж<strong>и</strong><strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>м<br />
защ<strong>и</strong>ту окружающей среды <strong>и</strong> обеспеч<strong>и</strong><strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>м<br />
эконом<strong>и</strong>ю пер<strong>в</strong><strong>и</strong>чной энерг<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
Коммерческое предложен<strong>и</strong>е Ф<strong>и</strong>нансо<strong>в</strong>ой Группы<br />
«CP Energia» я<strong>в</strong>ляется от<strong>в</strong>етом на ож<strong>и</strong>дан<strong>и</strong>я рынка<br />
<strong>и</strong> потребност<strong>и</strong> кл<strong>и</strong>енто<strong>в</strong> <strong>в</strong> услугах <strong>и</strong> энергет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
продуктах, а <strong>и</strong>менно:<br />
• поста<strong>в</strong>к<strong>и</strong> газо<strong>в</strong>ого топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а для энергет<strong>и</strong>к<strong>и</strong>, теплоэнергет<strong>и</strong>к<strong>и</strong>,<br />
про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>енных предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>й,<br />
<strong>и</strong> транспорта;<br />
• поста<strong>в</strong>к<strong>и</strong> электроэнерг<strong>и</strong><strong>и</strong>;<br />
• газ<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>я гм<strong>и</strong>н <strong>и</strong> <strong>в</strong>ыделенных эконом<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
зон;<br />
• модерн<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>я городск<strong>и</strong>х котельных, поз<strong>в</strong>оляющая<br />
устран<strong>и</strong>ть пыль, серу, NO2, сн<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ть СО2, <strong>и</strong><br />
поста<strong>в</strong>к<strong>и</strong> тепла;<br />
•<br />
энергет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е услуг<strong>и</strong> с пр<strong>и</strong><strong>в</strong>лечен<strong>и</strong>ем треть<strong>и</strong>х<br />
<strong>и</strong>сполн<strong>и</strong>телей.<br />
Мульт<strong>и</strong>г<strong>и</strong>бкость<br />
Энергет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>и</strong> перего<strong>в</strong>оры с<br />
кл<strong>и</strong>ентам<strong>и</strong> поз<strong>в</strong>оляют г<strong>и</strong>бко адапт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать коммерческое<br />
предложен<strong>и</strong>е к потребностям, так, чтобы<br />
<strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ать на<strong>и</strong>более удобный способ сотрудн<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>а<br />
<strong>в</strong> за<strong>в</strong><strong>и</strong>с<strong>и</strong>мост<strong>и</strong> от спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>в</strong>ыбранных<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
11
116<br />
энергет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х решен<strong>и</strong>й <strong>и</strong> необход<strong>и</strong>мых дейст<strong>в</strong><strong>и</strong>й<br />
<strong>в</strong> област<strong>и</strong> <strong>и</strong>х опт<strong>и</strong>м<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Используемым<strong>и</strong> группой<br />
«CP Energia» решен<strong>и</strong>ям<strong>и</strong> могут быть также с<strong>и</strong>стемы<br />
п<strong>и</strong>ко<strong>в</strong>ого п<strong>и</strong>тан<strong>и</strong>я <strong>и</strong>л<strong>и</strong> резер<strong>в</strong>ные устано<strong>в</strong>к<strong>и</strong>.<br />
Кроме реал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> множест<strong>в</strong>а проекто<strong>в</strong>, поз<strong>в</strong>оляющ<strong>и</strong>х<br />
<strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ать энергет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е решен<strong>и</strong>я<br />
на базе пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> Ф<strong>и</strong>нансо<strong>в</strong>ая Группа<br />
«CP Energia» раз<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>в</strong>ает также деятельность на рынке<br />
оборота <strong>в</strong> област<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> <strong>и</strong> электроэнерг<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
Пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п доступа треть<strong>и</strong>х сторон к сет<strong>и</strong> – пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<br />
ТРА (Third Party Access), благодаря которому<br />
конечные покупател<strong>и</strong> могут с<strong>в</strong>ободно <strong>в</strong>ыб<strong>и</strong>рать<br />
прода<strong>в</strong>ца энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> (про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>теля <strong>и</strong>л<strong>и</strong> оборотную<br />
компан<strong>и</strong>ю), предлагающего самые <strong>в</strong>ыгодные усло<strong>в</strong><strong>и</strong>я,<br />
что поз<strong>в</strong>оляет, сред<strong>и</strong> прочего, обеспеч<strong>и</strong><strong>в</strong>ать<br />
одно<strong>в</strong>ременные поста<strong>в</strong>к<strong>и</strong> как электроэнерг<strong>и</strong><strong>и</strong>, так<br />
<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> (так назы<strong>в</strong>аемое, коммерческое<br />
предложен<strong>и</strong>е dual fuel).<br />
В соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> со стратег<strong>и</strong>ей<br />
раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>я Польш<strong>и</strong><br />
Целью Ф<strong>и</strong>нансо<strong>в</strong>ой Группы я<strong>в</strong>ляется, конечно<br />
же, продолжен<strong>и</strong>е раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>я, поз<strong>в</strong>оляющее <strong>в</strong>се боль-<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
ше снабжать кл<strong>и</strong>енто<strong>в</strong> <strong>и</strong> местные сообщест<strong>в</strong>а разл<strong>и</strong>чного<br />
рода энерг<strong>и</strong>ям<strong>и</strong> (газ, тепло, электроэнерг<strong>и</strong>я,<br />
холод) <strong>и</strong> созда<strong>в</strong>ать усло<strong>в</strong><strong>и</strong>я, поз<strong>в</strong>оляющ<strong>и</strong>е <strong>и</strong>х<br />
эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ное <strong>и</strong> <strong>в</strong>ыгодно <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ать. Осно<strong>в</strong>ные<br />
пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>пы энергет<strong>и</strong>ческой пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>к<strong>и</strong> государст<strong>в</strong>а до<br />
2030 года показы<strong>в</strong>ают, что так<strong>и</strong>е дейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я энергет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
компан<strong>и</strong>й соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>уют стратег<strong>и</strong><strong>и</strong> эконом<strong>и</strong>ческого<br />
раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>я страны.<br />
Бл<strong>и</strong>жайшее будущее? Вырастет за<strong>и</strong>нтересо<strong>в</strong>анность<br />
предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>й, так<strong>и</strong>х, как Ф<strong>и</strong>нансо<strong>в</strong>ая Группа<br />
«CP Energia», <strong>в</strong> как мульт<strong>и</strong>энергет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ях,<br />
так <strong>и</strong> <strong>в</strong> сотрудн<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>е с гм<strong>и</strong>нам<strong>и</strong>. Это, тем более,<br />
реально, что так<strong>и</strong>е компан<strong>и</strong><strong>и</strong> располагают не только<br />
<strong>в</strong>озможностям<strong>и</strong> получен<strong>и</strong>я кап<strong>и</strong>тала, но <strong>и</strong> необход<strong>и</strong>мым<br />
<strong>и</strong>нженерно-техн<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м оснащен<strong>и</strong>ем. Полож<strong>и</strong>тельно<br />
<strong>в</strong>л<strong>и</strong>яют на деятельность также пр<strong>и</strong>нятый<br />
<strong>в</strong> последн<strong>и</strong>е года пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п ТРА <strong>и</strong> пр<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong>лег<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анное<br />
положен<strong>и</strong>е <strong>в</strong>озобно<strong>в</strong>ляемой энерг<strong>и</strong><strong>и</strong>, <strong>в</strong>месте с<br />
когенерац<strong>и</strong>ей. Будущее за мульт<strong>и</strong>энергет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м<strong>и</strong><br />
предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>ям<strong>и</strong>.<br />
А<strong>в</strong>тор я<strong>в</strong>ляется<br />
През<strong>и</strong>дентом Ф<strong>и</strong>нансо<strong>в</strong>ой Группы<br />
CP Energia S.A.
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
Pipeline gas<br />
LNG<br />
92.4<br />
Осно<strong>в</strong>ные напра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я торго<strong>в</strong>л<strong>и</strong><br />
пр<strong>и</strong>родным газом <strong>в</strong> 2010 г.<br />
[<strong>в</strong> млрд. кубометро<strong>в</strong>]<br />
9.4<br />
20.9<br />
9.8<br />
5.4<br />
6.2<br />
16.0<br />
20.1<br />
36.5<br />
44.1<br />
Данные: BP Statistical Review of World Energy 2011<br />
4.1<br />
5.5<br />
USA<br />
Canada<br />
Mexico<br />
South and Central America<br />
Europe and Eurasia<br />
Middle East<br />
Africa<br />
Asia and Pacic<br />
113.9<br />
12.1<br />
55.9<br />
16.6<br />
6.5<br />
17.3<br />
10.9<br />
32.0<br />
21.0<br />
18.8<br />
8.8<br />
14.9<br />
7.0<br />
43.3<br />
6.3<br />
5.8<br />
8.2<br />
5.2<br />
17.7<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
117
118<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
Подт<strong>в</strong>ержённые ресурсы пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> <strong>в</strong> м<strong>и</strong>ре<br />
[<strong>в</strong> тр<strong>и</strong>лл<strong>и</strong>онах кубометро<strong>в</strong>] конец 2010 года<br />
7,4<br />
9,9<br />
14,7<br />
16,2<br />
Южная <strong>и</strong> Центральная Амер<strong>и</strong>ка ..................7,4<br />
Се<strong>в</strong>ерная Амер<strong>и</strong>ка ................................................9,9<br />
Афр<strong>и</strong>ка..........................................................................14,7<br />
Аз<strong>и</strong>я <strong>и</strong> Т<strong>и</strong>х<strong>и</strong>й океан ............................................. 16,2<br />
Е<strong>в</strong>ропа <strong>и</strong> Е<strong>в</strong>раз<strong>и</strong>я .................................................63,1<br />
Центральный Восток .........................................75,8<br />
Данные: BP Statistical Review of World Energy 2011<br />
63,1<br />
75,8
ГАЗ: добыча, распределен<strong>и</strong>е, рынок<br />
Д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong>я подт<strong>в</strong>ержённых ресурсо<strong>в</strong> пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> <strong>в</strong> 1990 году<br />
– <strong>в</strong>сего 125,7 тр<strong>и</strong>лл<strong>и</strong>оно<strong>в</strong> кубометро<strong>в</strong><br />
Д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong>я подт<strong>в</strong>ержённых ресурсо<strong>в</strong> пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> <strong>в</strong> 2000 году<br />
– <strong>в</strong>сего 154,3 тр<strong>и</strong>лл<strong>и</strong>оно<strong>в</strong> кубометро<strong>в</strong><br />
Д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong>я подт<strong>в</strong>ержённых ресурсо<strong>в</strong> пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> <strong>в</strong> 2010 году<br />
– <strong>в</strong>сего 187,1 тр<strong>и</strong>лл<strong>и</strong>оно<strong>в</strong> кубометро<strong>в</strong><br />
Данные: BP Statistical Review of World Energy 2011<br />
Аз<strong>и</strong>я <strong>и</strong> Т<strong>и</strong>х<strong>и</strong>й океан ............................................7,8<br />
Се<strong>в</strong>ерная Амер<strong>и</strong>ка .............................................7,6<br />
Южная <strong>и</strong> Центральная Амер<strong>и</strong>ка ................4,1<br />
Афр<strong>и</strong>ка .......................................................................6,8<br />
Е<strong>в</strong>ропа <strong>и</strong> Е<strong>в</strong>раз<strong>и</strong>я ............................................. 43,4<br />
Центральный Восток ..................................... 30,2<br />
Аз<strong>и</strong>я <strong>и</strong> Т<strong>и</strong>х<strong>и</strong>й океан ............................................8,0<br />
Се<strong>в</strong>ерная Амер<strong>и</strong>ка .............................................4,9<br />
Южная <strong>и</strong> Центральная Амер<strong>и</strong>ка ................4,5<br />
Афр<strong>и</strong>ка .......................................................................8,1<br />
Е<strong>в</strong>ропа <strong>и</strong> Е<strong>в</strong>раз<strong>и</strong>я ............................................. 36,3<br />
Центральный Восток ..................................... 38,3<br />
Аз<strong>и</strong>я <strong>и</strong> Т<strong>и</strong>х<strong>и</strong>й океан ............................................8,7<br />
Се<strong>в</strong>ерная Амер<strong>и</strong>ка .............................................5,3<br />
Южная <strong>и</strong> Центральная Амер<strong>и</strong>ка ................4,0<br />
Афр<strong>и</strong>ка .......................................................................7,9<br />
Е<strong>в</strong>ропа <strong>и</strong> Е<strong>в</strong>раз<strong>и</strong>я ............................................. 33,7<br />
Центральный Восток ..................................... 40,5<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
119
Эколог<strong>и</strong>я<br />
<strong>в</strong> нефтегазо<strong>в</strong>ом<br />
секторе
122<br />
Эту цель можно дост<strong>и</strong>чь благодаря раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>ю<br />
энергет<strong>и</strong>к<strong>и</strong> осно<strong>в</strong>анной на <strong>в</strong>озобно<strong>в</strong>ляемых<br />
<strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ках, то есть <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ках энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> про<strong>и</strong>сходящей<br />
от <strong>в</strong>озобно<strong>в</strong>ляемых не горных ресурсо<strong>в</strong>, <strong>в</strong>ключающ<strong>и</strong>х<br />
энерг<strong>и</strong>ю <strong>в</strong>етра, солнечного <strong>и</strong>злучен<strong>и</strong>я, аэротермальную,<br />
геотермальную <strong>и</strong> г<strong>и</strong>дротермальную<br />
энерг<strong>и</strong><strong>и</strong>, а также энерг<strong>и</strong>ю океано<strong>в</strong>, г<strong>и</strong>дроэнерг<strong>и</strong>ю,<br />
энерг<strong>и</strong>ю получаемую <strong>и</strong>з б<strong>и</strong>омассы, <strong>газа</strong> с мусорных<br />
с<strong>в</strong>алок, оч<strong>и</strong>стных сооружен<strong>и</strong>й, а также <strong>и</strong>з б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
<strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong> (б<strong>и</strong>огаз) [1]. Использо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е эт<strong>и</strong>х<br />
<strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong>, с одной стороны я<strong>в</strong>ляется способом<br />
на д<strong>и</strong><strong>в</strong>ерс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ю получен<strong>и</strong>я энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> част<strong>и</strong>чное<br />
неза<strong>в</strong><strong>и</strong>с<strong>и</strong>мость от горных <strong>в</strong><strong>и</strong>до<strong>в</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а, с другой<br />
же реал<strong>и</strong>зует цел<strong>и</strong> с<strong>в</strong>язанные с охраной окружающей<br />
среды с помощью создан<strong>и</strong>я <strong>в</strong>озможност<strong>и</strong><br />
сокращен<strong>и</strong>я эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> тепл<strong>и</strong>чных газо<strong>в</strong> генер<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анных<br />
сегодня кон<strong>в</strong>енц<strong>и</strong>ональной энергет<strong>и</strong>кой <strong>в</strong><br />
большой мере осно<strong>в</strong>анной, <strong>в</strong> больш<strong>и</strong>нст<strong>в</strong>е стран,<br />
на угле. Поэтому предпр<strong>и</strong>н<strong>и</strong>маемые Е<strong>в</strong>росоюзом законодательные<br />
дейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я <strong>в</strong> энергет<strong>и</strong>ческом секторе<br />
напра<strong>в</strong>лены на пропаганд<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
<strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong> <strong>в</strong>озобно<strong>в</strong>ляемой энерг<strong>и</strong><strong>и</strong>. Для этого<br />
на рубеже 2008 <strong>и</strong> 2009 г. был пр<strong>и</strong>нят кл<strong>и</strong>мат<strong>и</strong>ческоэнергет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й<br />
пакет предполагающ<strong>и</strong>й дост<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>е,<br />
до 2020 г., цел<strong>и</strong> наз<strong>в</strong>анной 3 × 20, которая обязы<strong>в</strong>ает<br />
страны-члены к: сокращен<strong>и</strong>ю на 20% уро<strong>в</strong>ня<br />
эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> тепл<strong>и</strong>чных газо<strong>в</strong> по сра<strong>в</strong>нен<strong>и</strong>ю с 1990 г.,<br />
у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>ю на 20% дол<strong>и</strong> <strong>в</strong>озобно<strong>в</strong>ляемых <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong><br />
энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> потребляемой общей энерг<strong>и</strong><strong>и</strong>, а также<br />
улучшен<strong>и</strong>я на 20% энергет<strong>и</strong>ческой эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ност<strong>и</strong>.<br />
Пропаганд<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ю <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я энерг<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>з <strong>в</strong>озобно<strong>в</strong>ляемых <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong> должна помочь – <strong>в</strong><br />
контексте упомянутой цел<strong>и</strong>, то есть получен<strong>и</strong>я 20%<br />
дол<strong>и</strong> <strong>в</strong>озобно<strong>в</strong>ляемых <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong> <strong>в</strong> энергозатратах<br />
– пр<strong>и</strong>нятая Е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>м парламентом <strong>и</strong> Со<strong>в</strong>етом Е<strong>в</strong>-<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
Эколог<strong>и</strong>я <strong>в</strong> нефтегазо<strong>в</strong>ом секторе<br />
Роль б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong> <strong>в</strong> раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong><strong>и</strong> сектора OZE<br />
Популяр<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>я полезной<br />
энерг<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
ИОАННА ЗАЛЕСКА-БАРТОШ<br />
Целью энергет<strong>и</strong>ческой пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>к<strong>и</strong>, про<strong>в</strong>од<strong>и</strong>мой <strong>в</strong> настоящее <strong>в</strong>ремя Е<strong>в</strong>росоюзом,<br />
я<strong>в</strong>ляется создан<strong>и</strong>е обеспечен<strong>и</strong>я энергет<strong>и</strong>ческой безопасност<strong>и</strong><br />
государст<strong>в</strong>-члено<strong>в</strong> пр<strong>и</strong> одно<strong>в</strong>ременным у<strong>в</strong>ажен<strong>и</strong>ем пр<strong>и</strong>родной среды.
Эколог<strong>и</strong>я <strong>в</strong> нефтегазо<strong>в</strong>ом секторе<br />
ропы Д<strong>и</strong>рект<strong>и</strong><strong>в</strong>а 2009/28/WE, от 23 апреля 2009 г.<br />
По <strong>в</strong>опросу пропаганд<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я энерг<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>з <strong>в</strong>озобно<strong>в</strong>ляемых <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong>, <strong>и</strong>зменяющая <strong>и</strong><br />
<strong>в</strong>последст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> отменяющая (с 1 ян<strong>в</strong>аря 2012 г.) Д<strong>и</strong>рект<strong>и</strong><strong>в</strong>ы<br />
2001/77/WE <strong>и</strong> 2003/30/WE. Она определяет,<br />
для отдельных стран-члено<strong>в</strong>, обязательные общ<strong>и</strong>е<br />
цел<strong>и</strong> по отношен<strong>и</strong>ю к полной доле энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>з <strong>в</strong>озобно<strong>в</strong>ляемых<br />
<strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong> <strong>в</strong> конечных энергозатратах<br />
брутто, которые должны быть дост<strong>и</strong>гнуты эт<strong>и</strong>м<strong>и</strong><br />
странам<strong>и</strong> до 2020 г. Для Польш<strong>и</strong> порог дол<strong>и</strong> <strong>в</strong>озобно<strong>в</strong>ляемых<br />
<strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong> энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> конечных энергозатратах<br />
брутто <strong>в</strong> 2020 г. был определённый на 15%,<br />
пр<strong>и</strong>чём по GUS <strong>в</strong> 2008 г. доля энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>з <strong>в</strong>озобно<strong>в</strong>ляемых<br />
<strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong> <strong>в</strong> ф<strong>и</strong>нальном <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong>сего соста<strong>в</strong>ляла 6,3% [2]. Кроме гла<strong>в</strong>ной<br />
цел<strong>и</strong> Польша должна также <strong>и</strong>сполн<strong>и</strong>ть наложённый<br />
этой д<strong>и</strong>рект<strong>и</strong><strong>в</strong>ой обязанность дост<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>я промежуточных<br />
целей форм<strong>и</strong>рующ<strong>и</strong>хся <strong>в</strong> отдельных годах<br />
на уро<strong>в</strong>не: 8,76% к 2012 г., 9,54% до 2014 г., 10,71% до<br />
2016 г., а также 12,27% до 2018 г. Упомянутая д<strong>и</strong>рект<strong>и</strong><strong>в</strong>а<br />
налож<strong>и</strong>ла на <strong>в</strong>се страны-члены обязанность<br />
<strong>в</strong><strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я регул<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я надлежащ<strong>и</strong>х отечест<strong>в</strong>енных<br />
юр<strong>и</strong>д<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х <strong>и</strong>нструменто<strong>в</strong> целью которых я<strong>в</strong>ляется<br />
раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>е <strong>в</strong>озобно<strong>в</strong>ляемой энергет<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>в</strong><br />
последст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>е её дол<strong>и</strong> <strong>в</strong> балансе про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>мой<br />
энерг<strong>и</strong><strong>и</strong>, с помощью поощрен<strong>и</strong>й по реал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
проекто<strong>в</strong> с<strong>в</strong>язанных с <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем OZE, а<br />
также гарант<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>в</strong>озможност<strong>и</strong> продаж<strong>и</strong> про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>едённой<br />
энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> по <strong>в</strong>ыгодным ценам. Так как<br />
раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>е <strong>в</strong>озобно<strong>в</strong>ляемых <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong> энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> требует<br />
больш<strong>и</strong>х кап<strong>и</strong>тало<strong>в</strong>ложен<strong>и</strong>й, стремлен<strong>и</strong>е к у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>ю<br />
<strong>и</strong>х дол<strong>и</strong> <strong>в</strong> общем балансе про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>мой<br />
энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong>лечет за собой необход<strong>и</strong>мость пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>я<br />
соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>х с<strong>и</strong>стем поддержк<strong>и</strong>. Естест<strong>в</strong>енно<br />
<strong>в</strong>ыбор определённой с<strong>и</strong>стемы поддержк<strong>и</strong><br />
(сред<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем осно<strong>в</strong>анных на тар<strong>и</strong>фных ценах, серт<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>катах<br />
про<strong>и</strong>схожден<strong>и</strong>я энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> – „ц<strong>в</strong>етных серт<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>катах”,<br />
налого<strong>в</strong>ых решен<strong>и</strong>ях) <strong>и</strong> ее пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>е<br />
не ед<strong>и</strong>нст<strong>в</strong>енный гарант у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>я кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>а<br />
<strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>й <strong>в</strong> OZE. Раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>е сектора OZE обусло<strong>в</strong>л<strong>и</strong><strong>в</strong>ается<br />
также <strong>и</strong>сполнен<strong>и</strong>ем друг<strong>и</strong>х юр<strong>и</strong>д<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>й, <strong>в</strong> частност<strong>и</strong> пра<strong>в</strong><strong>и</strong>л о пространст<strong>в</strong>енном<br />
ос<strong>в</strong>оен<strong>и</strong><strong>и</strong>, стро<strong>и</strong>тельного пра<strong>в</strong>а <strong>и</strong>л<strong>и</strong> пра<strong>в</strong>а касающегося<br />
охраны окружающей среды.<br />
В <strong>Польше</strong> поддерж<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е <strong>в</strong>озобно<strong>в</strong>ляемых <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong><br />
энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> нашло с<strong>в</strong>ое отражен<strong>и</strong>е <strong>в</strong> очередных<br />
дополнен<strong>и</strong>ях закона от 10 апреля 1997 г.<br />
Энергет<strong>и</strong>ческое пра<strong>в</strong>о (uPe). Содержащаяся <strong>в</strong> этом<br />
юр<strong>и</strong>д<strong>и</strong>ческом акте с<strong>и</strong>стема популяр<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> OZE (от<br />
2004 г.), когенерац<strong>и</strong><strong>и</strong> (от 2007 г.) <strong>и</strong> б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong> (от 2011 г.)<br />
ор<strong>и</strong>ент<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ана на кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о электр<strong>и</strong>ческой энерг<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
про<strong>и</strong>сходящей <strong>и</strong>з <strong>в</strong>озобно<strong>в</strong>ляемых, когенерац<strong>и</strong>онных<br />
<strong>и</strong> б<strong>и</strong>огазо<strong>в</strong>ых <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong>. С<strong>и</strong>стема осно<strong>в</strong>ана<br />
на <strong>в</strong>озможност<strong>и</strong> получен<strong>и</strong>я про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>телем<br />
электр<strong>и</strong>ческой энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>з OZE серт<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>като<strong>в</strong> про-<br />
<strong>и</strong>схожден<strong>и</strong>я, так назы<strong>в</strong>аемых зелёных серт<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>като<strong>в</strong><br />
(статья 9e uPe), серт<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>като<strong>в</strong> про<strong>и</strong>схожден<strong>и</strong>я<br />
от когенерац<strong>и</strong><strong>и</strong> (статья 9l uPe), серт<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>като<strong>в</strong> про<strong>и</strong>схожден<strong>и</strong>я<br />
б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong> (статья 9o uPe), п также на <strong>в</strong>ытекающ<strong>и</strong>х<br />
<strong>и</strong>з н<strong>и</strong>х <strong>и</strong>мущест<strong>в</strong>енных пра<strong>в</strong>ах [3]. Однако<br />
реш<strong>и</strong>тельное больш<strong>и</strong>нст<strong>в</strong>о стран ЕС постро<strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
с<strong>и</strong>стему содейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я OZE на базе тар<strong>и</strong>фных цен за<br />
<strong>в</strong>ыработку энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>з OZE, <strong>в</strong> котором показатель<br />
я<strong>в</strong>ляется ш<strong>и</strong>роко пон<strong>и</strong>маемая энергет<strong>и</strong>ческая эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ность<br />
обусло<strong>в</strong>л<strong>и</strong><strong>в</strong>аемая <strong>в</strong><strong>и</strong>дом технолог<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
местоположен<strong>и</strong>ем, <strong>в</strong>озрастом оборудо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я, а не<br />
только кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>ом про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>едённой энерг<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
Структура OZE <strong>в</strong> <strong>Польше</strong><br />
По данным Упра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я по регул<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ю энергет<strong>и</strong>к<strong>и</strong>,<br />
<strong>в</strong> серед<strong>и</strong>не <strong>и</strong>юня 2011 г. на стране было <strong>в</strong><br />
общей сложност<strong>и</strong> 1393 устано<strong>в</strong>ок OZE, общей мощностью<br />
2852 MW (2,852 GW). Крупнейшую мощность<br />
(1389 MW) <strong>и</strong>мело 472 <strong>в</strong>етряных устано<strong>в</strong>ок (од<strong>и</strong>ночные<br />
<strong>в</strong>етряные мельн<strong>и</strong>цы <strong>и</strong> <strong>в</strong>етряные фермы). Г<strong>и</strong>дростанц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
<strong>в</strong> кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>е 741 располагал<strong>и</strong> про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>енной<br />
мощностью 947,6 MW. 19 электростанц<strong>и</strong>й<br />
В<strong>и</strong>д<br />
устано<strong>в</strong>к<strong>и</strong><br />
OZE<br />
Кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о <strong>и</strong> мощность<br />
устано<strong>в</strong>ок OZE <strong>в</strong> <strong>Польше</strong><br />
Кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о<br />
устано<strong>в</strong>ок<br />
Суммарнаямощность<br />
[MW]<br />
Средняя<br />
мощность<br />
устано<strong>в</strong>к<strong>и</strong><br />
[MW]<br />
<strong>в</strong>ода 741 947,6 1,28<br />
<strong>в</strong>етер 472 1389 2,94<br />
б<strong>и</strong>огаз 157 93,4 0,59<br />
б<strong>и</strong>омасса 19 421,3 22,17<br />
солнце 4 0,1 0,03<br />
на б<strong>и</strong>омассу <strong>и</strong>мело общую мощность 421,3 MW. Четыре<br />
<strong>и</strong>меющееся <strong>в</strong> стране солнечные электростанц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
это только 0,1 MW мощност<strong>и</strong>. Устано<strong>в</strong>ок <strong>и</strong>спользующ<strong>и</strong>х<br />
б<strong>и</strong>огаз для про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а электр<strong>и</strong>ческой <strong>и</strong><br />
термальной энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> когенерац<strong>и</strong>онной с<strong>и</strong>стеме <strong>в</strong><br />
стране было 157. Их общая про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>енная мощность<br />
соста<strong>в</strong>ляла 93,4 MW. В <strong>Польше</strong> <strong>в</strong> то <strong>в</strong>ремя работал<strong>и</strong><br />
также 44 устано<strong>в</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong>згото<strong>в</strong>ляющ<strong>и</strong>е электр<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й<br />
ток с помощью со<strong>в</strong>местного сж<strong>и</strong>ган<strong>и</strong>я<br />
б<strong>и</strong>омассы с горным топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ом. Включен<strong>и</strong>е эт<strong>и</strong>х последн<strong>и</strong>х<br />
<strong>в</strong> с<strong>и</strong>стему поддержк<strong>и</strong> <strong>в</strong> форме зелёных сер-<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
123
124<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
Эколог<strong>и</strong>я <strong>в</strong> нефтегазо<strong>в</strong>ом секторе<br />
т<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>като<strong>в</strong> <strong>в</strong>сё-так<strong>и</strong> я<strong>в</strong>лялось спорным решен<strong>и</strong>ем <strong>и</strong>,<br />
по мнен<strong>и</strong>ю больш<strong>и</strong>нст<strong>в</strong>а эксперто<strong>в</strong>, отдаляет шансы<br />
Польш<strong>и</strong> на реал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ю цел<strong>и</strong> 2020 г. (15%, обязательной<br />
для Польш<strong>и</strong> дол<strong>и</strong> OZE), зап<strong>и</strong>санной <strong>в</strong> д<strong>и</strong>рект<strong>и</strong><strong>в</strong>е<br />
2009/28/ВО. Такое же кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о б<strong>и</strong>омассы <strong>и</strong>спользуемой<br />
<strong>в</strong> с<strong>и</strong>стеме <strong>в</strong>ысоко <strong>и</strong>спра<strong>в</strong>ной когенерац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
да<strong>в</strong>ало бы тр<strong>и</strong>жды <strong>в</strong>ысш<strong>и</strong>й <strong>в</strong>клад <strong>в</strong> реал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ю назначенной<br />
для OZE цел<strong>и</strong>, дост<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>е которой <strong>и</strong> так<br />
не будет для Польш<strong>и</strong> лёгкой задачей [4].<br />
Сред<strong>и</strong> <strong>в</strong>сех 157 <strong>и</strong>меющ<strong>и</strong>хся <strong>в</strong> <strong>и</strong>юне 2011 г. б<strong>и</strong>огазо<strong>в</strong>ых<br />
устано<strong>в</strong>ок больш<strong>и</strong>нст<strong>в</strong>о <strong>в</strong>ырабаты<strong>в</strong>ают энерг<strong>и</strong>ю<br />
<strong>и</strong>з б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong> получаемого со с<strong>в</strong>алок <strong>и</strong> оч<strong>и</strong>стных сооружен<strong>и</strong>й.<br />
По реестру энергет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>й,<br />
зан<strong>и</strong>мающ<strong>и</strong>хся <strong>в</strong>ыработкой сельскохозяйст<strong>в</strong>енного<br />
б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong>, про<strong>в</strong>од<strong>и</strong>мому председателем Агентст<strong>в</strong>а аграрного<br />
рынка, <strong>в</strong> настоящее <strong>в</strong>ремя <strong>в</strong> стране работает<br />
(состоян<strong>и</strong>е на 24.05.2011 г.) <strong>в</strong>сего л<strong>и</strong>шь 11 аграрных<br />
б<strong>и</strong>огазо<strong>в</strong>ых за<strong>в</strong>одо<strong>в</strong> общей мощностью 11,5 MW<br />
[5]. Для сра<strong>в</strong>нен<strong>и</strong>я <strong>в</strong> Герман<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> конце 2010 г. работало<br />
6 тыс. б<strong>и</strong>огазо<strong>в</strong>ых устано<strong>в</strong>ок общей мощностью<br />
около 2280 MW, пр<strong>и</strong> сра<strong>в</strong>н<strong>и</strong><strong>в</strong>аемом с польск<strong>и</strong>м<br />
потенц<strong>и</strong>алом аграрного б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong> оцен<strong>и</strong><strong>в</strong>аемым на<br />
осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ны <strong>в</strong>озделы<strong>в</strong>аемого ареала <strong>и</strong> доступност<strong>и</strong><br />
сельскохозяйст<strong>в</strong>енных отбросо<strong>в</strong>. Такая<br />
структура б<strong>и</strong>огазо<strong>в</strong>ых технолог<strong>и</strong>й <strong>в</strong> <strong>Польше</strong> я<strong>в</strong>ляется<br />
результатом пр<strong>и</strong>мененной с<strong>и</strong>стемы поддержк<strong>и</strong><br />
электр<strong>и</strong>ческой энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> с <strong>в</strong>озобно<strong>в</strong>ляемых <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong><br />
пр<strong>и</strong>нятой на этапе акцесс<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> Е<strong>в</strong>росоюз <strong>и</strong> <strong>и</strong>мплементац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
Д<strong>и</strong>рект<strong>и</strong><strong>в</strong>ы 2001/77/ВО от 27 сентября<br />
2001 г. По <strong>в</strong>опросу поддержк<strong>и</strong> на <strong>в</strong>нутреннем рынке<br />
<strong>в</strong>ыработк<strong>и</strong> электр<strong>и</strong>ческой энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong>ырабаты<strong>в</strong>аемой<br />
<strong>и</strong>з <strong>в</strong>озобно<strong>в</strong>ляемых <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong>. Пр<strong>и</strong>нятая тогда<br />
с<strong>и</strong>стема так назы<strong>в</strong>аемых зелёных серт<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>като<strong>в</strong> для<br />
поддержк<strong>и</strong> электр<strong>и</strong>ческой энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> про<strong>и</strong>сходящей<br />
<strong>и</strong>з OZE пропаганд<strong>и</strong>рует так<strong>и</strong>м образом каждую ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>цу<br />
электр<strong>и</strong>ческой энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> не<strong>в</strong>з<strong>и</strong>рая на то, какой<br />
<strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>к, а также технолог<strong>и</strong>я был<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>менены для<br />
ее про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а. Практ<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong> бесплатное сырьё<br />
для про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong> на с<strong>в</strong>алках <strong>и</strong> оч<strong>и</strong>стных<br />
сооружен<strong>и</strong>ях, а также прод<strong>и</strong>кто<strong>в</strong>анный <strong>в</strong>н<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>ем<br />
к <strong>в</strong>опросу охраны окружающей среды юр<strong>и</strong>д<strong>и</strong>ческая<br />
обязанность дегаз<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я с<strong>в</strong>алок <strong>и</strong> энергет<strong>и</strong>ческого<br />
<strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>в</strong>ыработанного б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong>, был<strong>и</strong><br />
достаточным ст<strong>и</strong>мулом для <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>в</strong> этого<br />
т<strong>и</strong>па б<strong>и</strong>огазо<strong>в</strong>ые технолог<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
Гарант<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е устано<strong>в</strong>ленной для нашей страны<br />
дол<strong>и</strong> <strong>в</strong>озобно<strong>в</strong>ляемой энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> конечных энергозатратах<br />
брутто, необход<strong>и</strong>мость сокращен<strong>и</strong>я<br />
эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> CO2 <strong>и</strong>, наконец, обязанность <strong>и</strong>мплементац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
д<strong>и</strong>рект<strong>и</strong><strong>в</strong>ы 2009/28/WE предста<strong>в</strong>ленном <strong>в</strong> пр<strong>и</strong>нятом<br />
пра<strong>в</strong><strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>ом „Отечест<strong>в</strong>енном плане работ<br />
<strong>в</strong> объёме энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>з <strong>в</strong>озобно<strong>в</strong>ляемых <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong>”,<br />
поз<strong>в</strong>оляют предполагать, что <strong>в</strong> скором <strong>в</strong>ремен<strong>и</strong> <strong>в</strong>озрастёт<br />
значен<strong>и</strong>е сельскохозяйст<strong>в</strong>енного б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong> на<br />
рынке зелёной энерг<strong>и</strong><strong>и</strong>. Дополн<strong>и</strong>тельным поощре-
Эколог<strong>и</strong>я <strong>в</strong> нефтегазо<strong>в</strong>ом секторе<br />
н<strong>и</strong>ем к <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ю <strong>в</strong> сельскохозяйст<strong>в</strong>енные<br />
б<strong>и</strong>огазо<strong>в</strong>ые технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> могут быть попра<strong>в</strong>к<strong>и</strong> к закону<br />
О энергет<strong>и</strong>ческом пра<strong>в</strong>е от 8 ян<strong>в</strong>аря 2010 г., который<br />
был <strong>в</strong><strong>в</strong>ёден 1 ян<strong>в</strong>аря 2011 г. серт<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>каты про<strong>и</strong>схожден<strong>и</strong>я<br />
б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong>, так назы<strong>в</strong>аемые „кор<strong>и</strong>чне<strong>в</strong>ые<br />
серт<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>каты” – я<strong>в</strong>ляются подт<strong>в</strong>ержден<strong>и</strong>ем создан<strong>и</strong>я<br />
<strong>и</strong> одно<strong>в</strong>ременно <strong>в</strong>недрен<strong>и</strong>я сельскохозяйст<strong>в</strong>енного<br />
б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong> <strong>в</strong> д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>бьюторскую газо<strong>в</strong>ую сеть (статья<br />
9o uPe). Однако, <strong>в</strong>озможность получен<strong>и</strong>я „бронзо<strong>в</strong>ого<br />
серт<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ката” касается только про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>телей<br />
сельскохозяйст<strong>в</strong>енного б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong>, <strong>и</strong> то тех, которые<br />
решатся <strong>в</strong><strong>в</strong>ест<strong>и</strong> его <strong>в</strong> газо<strong>в</strong>ые сет<strong>и</strong>. В с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong><strong>и</strong> когда<br />
<strong>и</strong>з созданного б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong> будет <strong>в</strong>ыработана электр<strong>и</strong>ческая<br />
энерг<strong>и</strong>я, предпр<strong>и</strong>н<strong>и</strong>матель получ<strong>и</strong>т зелёный<br />
серт<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кат, есл<strong>и</strong> же <strong>и</strong>спользует его для <strong>в</strong>ырабк<strong>и</strong><br />
электр<strong>и</strong>ческой энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> когенерац<strong>и</strong><strong>и</strong> – получ<strong>и</strong>т<br />
также ф<strong>и</strong>олето<strong>в</strong>ый <strong>и</strong>л<strong>и</strong> жёлтый серт<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кат.<br />
Возможност<strong>и</strong> раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>я<br />
рынка б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong><br />
Пр<strong>и</strong>нятая <strong>в</strong> <strong>и</strong>юле 2010 г. Со<strong>в</strong>етом м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стро<strong>в</strong><br />
пра<strong>в</strong><strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>енная программа „Напра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>я<br />
сельскохозяйст<strong>в</strong>енных б<strong>и</strong>огазо<strong>в</strong>ых за<strong>в</strong>одо<strong>в</strong> <strong>в</strong><br />
<strong>Польше</strong>” разработанная М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>в</strong>ом эконом<strong>и</strong>к<strong>и</strong><br />
<strong>в</strong> сотрудн<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>е с М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>в</strong>ом сельского хозяйст<strong>в</strong>а<br />
<strong>и</strong> раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>я дере<strong>в</strong>ень предста<strong>в</strong>ляет план, реал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>я<br />
которого пр<strong>и</strong><strong>в</strong>едет к создан<strong>и</strong>ю <strong>в</strong> среднем<br />
одного сельскохозяйст<strong>в</strong>енного б<strong>и</strong>огазо<strong>в</strong>ого за<strong>в</strong>ода<br />
<strong>в</strong> каждой гм<strong>и</strong>не. По прогнозам Инст<strong>и</strong>тута <strong>в</strong>осстана<strong>в</strong>л<strong>и</strong><strong>в</strong>аемой<br />
энергет<strong>и</strong>к<strong>и</strong>, предста<strong>в</strong>ленным <strong>в</strong> разработанном<br />
для М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>в</strong>а эконом<strong>и</strong>к<strong>и</strong> „Руко<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>е<br />
для <strong>и</strong>н<strong>в</strong>есторо<strong>в</strong> за<strong>и</strong>нтересо<strong>в</strong>анных стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>ом<br />
сельскохозяйст<strong>в</strong>енных б<strong>и</strong>огазо<strong>в</strong>ых за<strong>в</strong>одо<strong>в</strong>”, поднят<strong>и</strong>е<br />
рынка сельскохозяйст<strong>в</strong>енного б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong> будет <strong>в</strong>сётак<strong>и</strong><br />
за<strong>в</strong><strong>и</strong>сеть от э<strong>в</strong>олюц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> со<strong>в</strong>ершенст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
с<strong>и</strong>стемы поддержк<strong>и</strong> б<strong>и</strong>огазо<strong>в</strong>ых проекто<strong>в</strong>, особенно<br />
тех, с меньш<strong>и</strong>м<strong>и</strong> про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>тельным<strong>и</strong> мощностям<strong>и</strong>,<br />
то есть н<strong>и</strong>же 1 MW [6]. Дейст<strong>в</strong>ующая <strong>в</strong> настоящее<br />
<strong>в</strong>ремя с<strong>и</strong>стема осно<strong>в</strong>анная на серт<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>катах про<strong>и</strong>схожден<strong>и</strong>я,<br />
я<strong>в</strong>ляющ<strong>и</strong>хся б<strong>и</strong>рже<strong>в</strong>ым то<strong>в</strong>аром, а также<br />
<strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных дотац<strong>и</strong>ях, предпоч<strong>и</strong>тает устано<strong>в</strong>к<strong>и</strong><br />
с <strong>в</strong>ысш<strong>и</strong>м<strong>и</strong> мощностям<strong>и</strong>, а также те, <strong>в</strong> которых <strong>в</strong>ыработанный<br />
б<strong>и</strong>огаз сж<strong>и</strong>гается <strong>в</strong> когенерац<strong>и</strong>онных ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>цах.<br />
Но<strong>в</strong>ые шансы для раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>я рынка сельскохозяйст<strong>в</strong>енных<br />
б<strong>и</strong>огазо<strong>в</strong>ых за<strong>в</strong>одо<strong>в</strong> создают попра<strong>в</strong>к<strong>и</strong><br />
к Энергет<strong>и</strong>ческому пра<strong>в</strong>у, которые <strong>в</strong><strong>в</strong>одят <strong>в</strong>озможность<br />
закачк<strong>и</strong> сельскохозяйст<strong>в</strong>енного б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong> <strong>в</strong> газо<strong>в</strong>ые<br />
сет<strong>и</strong> после пр<strong>и</strong>способлен<strong>и</strong><strong>и</strong> его к качест<strong>в</strong>енным<br />
параметрам <strong>газа</strong> транспорт<strong>и</strong>руемого по эт<strong>и</strong>м<br />
сетям. За б<strong>и</strong>ометан (облагороженный б<strong>и</strong>огаз) закаченный<br />
<strong>в</strong> д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>бьюторск<strong>и</strong>е сет<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong><br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
12
Эколог<strong>и</strong>я <strong>в</strong> нефтегазо<strong>в</strong>ом секторе<br />
его про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>тель сможет получ<strong>и</strong>ть дополн<strong>и</strong>тельную<br />
поддержку <strong>в</strong> <strong>в</strong><strong>и</strong>де так назы<strong>в</strong>аемого „кор<strong>и</strong>чне<strong>в</strong>ого<br />
серт<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ката”. Пересылка <strong>в</strong>ыработанного б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong><br />
<strong>в</strong> места, где <strong>и</strong>меется больш<strong>и</strong>й спрос на термальную<br />
энерг<strong>и</strong>ю, чем <strong>в</strong> окрестностях размещен<strong>и</strong>я сельскохозяйст<strong>в</strong>енного<br />
б<strong>и</strong>огазо<strong>в</strong>ого за<strong>в</strong>ода <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>в</strong> места, где<br />
б<strong>и</strong>огаз будет <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>аться как горючее для а<strong>в</strong>томоб<strong>и</strong>лей,<br />
поз<strong>в</strong>ол<strong>и</strong>т эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>нее <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е<br />
энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> содержащейся <strong>в</strong> б<strong>и</strong>огазе. Так так обычно<br />
термальная энерг<strong>и</strong>я <strong>в</strong>ырабаты<strong>в</strong>аемая <strong>и</strong>з б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong> <strong>в</strong> когенерац<strong>и</strong>онных<br />
с<strong>и</strong>стемах CHP расположенных пр<strong>и</strong><br />
б<strong>и</strong>огазо<strong>в</strong>ых за<strong>в</strong>одах не полностью <strong>и</strong>спользуется. Но<br />
пока нет <strong>и</strong>сполн<strong>и</strong>тельного распоряжен<strong>и</strong>я для попра<strong>в</strong>ок<br />
Закона о энергет<strong>и</strong>ческом пра<strong>в</strong>е, этот <strong>и</strong>нструмент<br />
будет мёрт<strong>в</strong>ым пра<strong>в</strong><strong>и</strong>лом. Возможное раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>е<br />
б<strong>и</strong>огазо<strong>в</strong>ых технолог<strong>и</strong>й осно<strong>в</strong>анных на закачке б<strong>и</strong>ометана<br />
<strong>в</strong> газо<strong>в</strong>ые сет<strong>и</strong> будет за<strong>в</strong><strong>и</strong>сеть от формы этого<br />
распоряжен<strong>и</strong>я, <strong>в</strong> частност<strong>и</strong> от предложённого <strong>в</strong> нём<br />
способа пересчета кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>а <strong>в</strong>ыработанного сельскохозяйст<strong>в</strong>енного<br />
б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong> на эк<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>в</strong>алентное кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о<br />
электр<strong>и</strong>ческой энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong>ыработанной <strong>в</strong> OZE,<br />
а также качест<strong>в</strong>енных требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>й для сельскохозяйст<strong>в</strong>енного<br />
б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong> закач<strong>и</strong><strong>в</strong>аемого <strong>в</strong> газо<strong>в</strong>ую с<strong>и</strong>стему.<br />
Законно урегул<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анным<strong>и</strong> должны быть также<br />
<strong>в</strong>опросы касающ<strong>и</strong>еся того, кто будет нест<strong>и</strong> расходы<br />
по закачке б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong> <strong>в</strong> местные сет<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong>.<br />
В<strong>в</strong><strong>и</strong>ду того, что сельскохозяйст<strong>в</strong>енный б<strong>и</strong>огаз перед<br />
закачкой <strong>в</strong> д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>бьюторск<strong>и</strong>е сет<strong>и</strong> должен пройт<strong>и</strong><br />
процесс стандарт<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong>, то есть оч<strong>и</strong>стку <strong>и</strong> облагораж<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е<br />
до качест<strong>в</strong>енных параметро<strong>в</strong> пр<strong>и</strong>родного<br />
<strong>газа</strong>, такой способ <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong> обременен<br />
<strong>в</strong>ысок<strong>и</strong>м<strong>и</strong> ф<strong>и</strong>нансо<strong>в</strong>ым<strong>и</strong> <strong>и</strong>здержкам<strong>и</strong> с<strong>в</strong>язанным<strong>и</strong><br />
с <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ям<strong>и</strong> <strong>и</strong> эксплуатац<strong>и</strong>ей. Не за<strong>в</strong><strong>и</strong>с<strong>и</strong>мо от<br />
сто<strong>и</strong>мост<strong>и</strong> самого оборудо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я облагораж<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong> дополн<strong>и</strong>тельные <strong>и</strong>здержк<strong>и</strong> с<strong>в</strong>язы<strong>в</strong>аются с необход<strong>и</strong>мостью<br />
стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>а <strong>и</strong>л<strong>и</strong> расш<strong>и</strong>рен<strong>и</strong>я газо<strong>в</strong>ых<br />
сетей, которые зачастую отсутст<strong>в</strong>уют <strong>в</strong> сельск<strong>и</strong>х<br />
районах, где строятся сельскохозяйст<strong>в</strong>енные б<strong>и</strong>огазо<strong>в</strong>ые<br />
за<strong>в</strong>оды. Способом на ос<strong>в</strong>оен<strong>и</strong>е сельскохозяйст<strong>в</strong>енного<br />
б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong> я<strong>в</strong>ляется стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>о местных<br />
газопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong> поста<strong>в</strong>ляющ<strong>и</strong>х б<strong>и</strong>огаз на устано<strong>в</strong>к<strong>и</strong> по<br />
оч<strong>и</strong>стке <strong>и</strong> облагораж<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ю, пр<strong>и</strong> которых находятся<br />
газо<strong>в</strong>ые запра<strong>в</strong>очные станц<strong>и</strong><strong>и</strong> для транспорта.<br />
Последн<strong>и</strong>е года показы<strong>в</strong>ают, что <strong>в</strong> Е<strong>в</strong>ропе <strong>в</strong>озрастает<br />
<strong>и</strong>нтерес к закачке б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong> <strong>в</strong> сет<strong>и</strong>. По <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
содержащейся <strong>в</strong> рапорте „EurObserv’ER 2010<br />
biogas barometr”, <strong>в</strong> 2009 г. <strong>и</strong>з 28 е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>х государст<strong>в</strong><br />
<strong>в</strong>ырабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х б<strong>и</strong>огаз <strong>в</strong>осемь стран, то<br />
есть А<strong>в</strong>стр<strong>и</strong>я, Франц<strong>и</strong>я, Голланд<strong>и</strong>я, Люксембург, Герман<strong>и</strong>я,<br />
Нор<strong>в</strong>ег<strong>и</strong>я, Ш<strong>в</strong>ец<strong>и</strong>я <strong>и</strong> Ш<strong>в</strong>ейцар<strong>и</strong>я закач<strong>и</strong><strong>в</strong>ал<strong>и</strong><br />
б<strong>и</strong>ометан <strong>в</strong> газо<strong>в</strong>ые сет<strong>и</strong>. В серед<strong>и</strong>не 2010 г. <strong>в</strong> эт<strong>и</strong>х<br />
странах работало 67 устано<strong>в</strong>ок для закачк<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ометана<br />
<strong>в</strong> газопро<strong>в</strong>оды, а еще 33 устано<strong>в</strong>к<strong>и</strong> наход<strong>и</strong>л<strong>и</strong>сь<br />
<strong>в</strong> стад<strong>и</strong><strong>и</strong> стро<strong>и</strong>тельст<strong>в</strong>а, <strong>в</strong> частност<strong>и</strong> <strong>в</strong> конце 2010 г.<br />
<strong>в</strong><strong>в</strong>еден <strong>в</strong> дейст<strong>в</strong><strong>и</strong>е б<strong>и</strong>огазо<strong>в</strong>ый за<strong>в</strong>од с облагораж<strong>и</strong>-<br />
<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong> до б<strong>и</strong>ометана <strong>в</strong> Вел<strong>и</strong>кобр<strong>и</strong>тан<strong>и</strong><strong>и</strong> [7].<br />
Закач<strong>и</strong><strong>в</strong>аемый <strong>в</strong> сет<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ометан <strong>и</strong>спользуется <strong>в</strong> когенерац<strong>и</strong>онных<br />
с<strong>и</strong>стемах для <strong>в</strong>ыработк<strong>и</strong> электр<strong>и</strong>ческой<br />
<strong>и</strong> термальной энерг<strong>и</strong><strong>и</strong>, а также как горючее для<br />
транспорта. В Герман<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>з 23 устано<strong>в</strong>ок для закачк<strong>и</strong><br />
б<strong>и</strong>ометана к сет<strong>и</strong> тр<strong>и</strong> про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одят б<strong>и</strong>ометан для<br />
транспортных целей. Этот газ пр<strong>и</strong>меняется у наш<strong>и</strong>х<br />
западных соседей как пр<strong>и</strong>месь для газо<strong>в</strong>ого транспортного<br />
горючего. Л<strong>и</strong>дером по оч<strong>и</strong>стке б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong> до<br />
б<strong>и</strong>ометана <strong>и</strong> <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ю его для транспортных<br />
целей я<strong>в</strong>ляется Ш<strong>в</strong>ец<strong>и</strong>я, пр<strong>и</strong>чём больше <strong>в</strong>сего б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong><br />
про<strong>и</strong>сход<strong>и</strong>т <strong>в</strong> этой стране с оч<strong>и</strong>стных сооружен<strong>и</strong>й.<br />
В 2006 г. продажа б<strong>и</strong>ометана для <strong>в</strong>ыработк<strong>и</strong> газо<strong>в</strong>ого<br />
транспортного горючего пре<strong>в</strong>ыс<strong>и</strong>ла <strong>в</strong> Ш<strong>в</strong>ец<strong>и</strong><strong>и</strong> продажу<br />
<strong>и</strong>спользуемого <strong>в</strong> транспорте пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong>.<br />
То, какую дорогу <strong>в</strong>ыберет раз<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>йся <strong>в</strong> <strong>Польше</strong><br />
б<strong>и</strong>огазо<strong>в</strong>ый сектор <strong>и</strong> как может быть <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<br />
б<strong>и</strong>огаз <strong>в</strong> нашей стране, будет за<strong>в</strong><strong>и</strong>сеть от пр<strong>и</strong>нятой<br />
с<strong>и</strong>стемы поддержк<strong>и</strong> б<strong>и</strong>огазо<strong>в</strong>ых технолог<strong>и</strong>й, <strong>в</strong> том<br />
ч<strong>и</strong>сле от законодательных <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>й <strong>в</strong> польском законодательст<strong>в</strong>е<br />
<strong>в</strong> объёме <strong>в</strong>озобно<strong>в</strong>ляемой энерг<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
В рамках необход<strong>и</strong>мост<strong>и</strong> <strong>и</strong>мплементац<strong>и</strong><strong>и</strong> д<strong>и</strong>рект<strong>и</strong><strong>в</strong>ы<br />
2009/28/WE (срок <strong>и</strong>стек 5 декабря 2010 г.) Польша<br />
обязана разработать отдельный закон о <strong>в</strong>озобно<strong>в</strong>ляемых<br />
<strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ках энерг<strong>и</strong><strong>и</strong>. План<strong>и</strong>руется также дополнен<strong>и</strong>е<br />
закона о энергет<strong>и</strong>ческом пра<strong>в</strong>е, который<br />
будет <strong>в</strong>ключать электроэнергет<strong>и</strong>ку <strong>и</strong> теплоэнергет<strong>и</strong>ку,<br />
а также учрежден<strong>и</strong>е отдельного газо<strong>в</strong>ого закона.<br />
В частност<strong>и</strong> от пр<strong>и</strong>нятых юр<strong>и</strong>д<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х решен<strong>и</strong>й<br />
будет за<strong>в</strong><strong>и</strong>сеть то, будут л<strong>и</strong> создающ<strong>и</strong>еся сельскохозяйст<strong>в</strong>енные<br />
б<strong>и</strong>огазо<strong>в</strong>ые за<strong>в</strong>оды <strong>и</strong> но<strong>в</strong>ые оч<strong>и</strong>стные<br />
сооружен<strong>и</strong>я осно<strong>в</strong>ы<strong>в</strong>аться на когенерац<strong>и</strong><strong>и</strong>, <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
же <strong>в</strong>ыберут друг<strong>и</strong>е способы <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong>.<br />
Так как должен быть намечен путь к наложенной на<br />
Польшу обязанност<strong>и</strong> дост<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>я до 2020 г. 15% дол<strong>и</strong><br />
энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> с OZE <strong>в</strong> балансе энергозатрат.<br />
Л<strong>и</strong>тература:<br />
1)<br />
2)<br />
3)<br />
4)<br />
5)<br />
6)<br />
7)<br />
А<strong>в</strong>тор я<strong>в</strong>ляется научным сотрудн<strong>и</strong>ком<br />
Инст<strong>и</strong>тута <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong> <strong>в</strong> Крако<strong>в</strong>е<br />
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia<br />
23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii<br />
ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca<br />
dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE, Dziennik Urzędowy Unii<br />
Europejskiej.<br />
Energia ze źródeł odnawialnych w 2009 r., Główny Urząd Statystyczny,<br />
Warszawa 2010 r.<br />
Ustawa z 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz.U. z 1997 r.<br />
Nr 54, poz. 348).<br />
Wiśniewski G., portal www.wnp.pl<br />
Rejestr przedsiębiorstw energetycznych zajmujących się<br />
wytwarzaniem biogazu rolniczego, Agencja Rynku Rolnego,<br />
www.arr.gov.pl<br />
Przewodnik dla inwestorów zainteresowanych budową biogazowni<br />
rolniczych, <strong>Instytut</strong> Energetyki Odnawialnej, Warszawa 2011 r.<br />
www.eurobsrev-er.org<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
127
128<br />
случае пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>я б<strong>и</strong>отопл<strong>и</strong><strong>в</strong>, <strong>и</strong>х по<strong>в</strong>ышен-<br />
В ная плотность, <strong>в</strong>язкость, н<strong>и</strong>зкая летучесть, а<br />
также с<strong>в</strong>язанное с эт<strong>и</strong>м обмы<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е распыляемым<strong>и</strong><br />
струям<strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а стенок ц<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ндро<strong>в</strong>ых <strong>в</strong>тулок<br />
способст<strong>в</strong>ует процессу <strong>и</strong>нтенс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> стекан<strong>и</strong>я,<br />
а <strong>в</strong>последст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> прон<strong>и</strong>кан<strong>и</strong>я топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а с б<strong>и</strong>окомпонентом<br />
<strong>в</strong> масляную м<strong>и</strong>ску д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателя. Знач<strong>и</strong>тельное<br />
ус<strong>и</strong>лен<strong>и</strong>е процесса разба<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я моторного масла<br />
<strong>в</strong>стречается пр<strong>и</strong> <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>и</strong>нжекторной<br />
с<strong>и</strong>стемы подач<strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а т<strong>и</strong>па common rail (CR) для<br />
поддержк<strong>и</strong> акт<strong>и</strong><strong>в</strong>ной регенерац<strong>и</strong><strong>и</strong> ф<strong>и</strong>льтра т<strong>в</strong>ёрдых<br />
част<strong>и</strong>ц DPF (Diesel Particulate Filter) <strong>в</strong> <strong>в</strong>ыхлопной<br />
с<strong>и</strong>стеме д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателя. Пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>е такого техн<strong>и</strong>ческого<br />
решен<strong>и</strong>я сейчас очень распространено. Однако,<br />
его м<strong>и</strong>нусом есть то, что дополн<strong>и</strong>тельная, замедленная<br />
подача несгораемого <strong>в</strong> д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателе топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а, цель<br />
которой подогреть <strong>в</strong>ыхлопные газы перед катал<strong>и</strong>затором<br />
стоящ<strong>и</strong>м <strong>в</strong>перед<strong>и</strong> DPF, может способст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ать<br />
очень <strong>и</strong>нтенс<strong>и</strong><strong>в</strong>ному разба<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>ю моторного масла.<br />
Это случается особенно <strong>в</strong> случае городской эксплу-<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
Эколог<strong>и</strong>я <strong>в</strong> нефтегазо<strong>в</strong>ом секторе<br />
Вл<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>е FAME <strong>в</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>е на деградац<strong>и</strong>ю моторного масла <strong>и</strong> эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>ю<br />
д<strong>и</strong>зельного д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателя<br />
Б<strong>и</strong>окомпоненты <strong>в</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>е <strong>и</strong><br />
моторное масло<br />
Д-Р ИНЖ. ЗБИГНЕВ СТЭНРЕНЬ, Д-Р ИНЖ. СТАНИСЛАВ ОЛЕКСЯК, МАГИСТР ИНЖ. ВЕСЛАВА УЖЕНДОВСКА<br />
Кроме оче<strong>в</strong><strong>и</strong>дных пре<strong>и</strong>мущест<strong>в</strong>, б<strong>и</strong>отопл<strong>и</strong><strong>в</strong>а характер<strong>и</strong>зуются также<br />
рядом неблагопр<strong>и</strong>ятных с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>, <strong>и</strong>з которых часть с<strong>в</strong>язана с больш<strong>и</strong>м,<br />
чем у трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных д<strong>и</strong>зельных топл<strong>и</strong><strong>в</strong> (содержащ<strong>и</strong>х до 7% (V/V)<br />
FAME), разба<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>ем смазы<strong>в</strong>ающего моторного масла <strong>и</strong> необход<strong>и</strong>мостью<br />
его более частой замены. Чрезмерное разба<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е масла <strong>в</strong>едёт<br />
к мног<strong>и</strong>м серьёзным проблемам, <strong>в</strong> том ч<strong>и</strong>сле к постепенному огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>ю<br />
его полезно-эксплуатац<strong>и</strong>онных с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>, предшест<strong>в</strong>ующему<br />
полную деградац<strong>и</strong><strong>и</strong> продукта ок<strong>и</strong>слен<strong>и</strong>ем <strong>и</strong> пол<strong>и</strong>мер<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ей ненасыщенных<br />
соста<strong>в</strong>ных элементо<strong>в</strong> содержащегося <strong>в</strong> масле топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а.<br />
атац<strong>и</strong><strong>и</strong> а<strong>в</strong>томоб<strong>и</strong>ля, характер<strong>и</strong>зующегося н<strong>и</strong>зк<strong>и</strong>м<strong>и</strong><br />
нагрузкам<strong>и</strong> на д<strong>в</strong><strong>и</strong>гатель, когда <strong>в</strong>озрастает частота<br />
необход<strong>и</strong>мых регенерац<strong>и</strong>й DPF, не <strong>в</strong>сегда <strong>в</strong>озможных<br />
для начала <strong>в</strong><strong>в</strong><strong>и</strong>ду н<strong>и</strong>зк<strong>и</strong>х температур <strong>в</strong>ыхлопных<br />
газо<strong>в</strong>.<br />
Импл<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ям<strong>и</strong> <strong>в</strong>ыше оп<strong>и</strong>санных процессо<strong>в</strong><br />
я<strong>в</strong>ляются:<br />
• с<strong>и</strong>льное сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>е <strong>в</strong>язкост<strong>и</strong> смазк<strong>и</strong> масла;<br />
• образо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е <strong>в</strong> масле шламо<strong>в</strong> <strong>и</strong> лако<strong>в</strong>;<br />
• <strong>и</strong>счерпан<strong>и</strong>е щелочного резер<strong>в</strong>а масла, следо<strong>в</strong>ательно<br />
с<strong>и</strong>льное сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>е щелочного ч<strong>и</strong>сла;<br />
• с<strong>и</strong>льный рост к<strong>и</strong>слотного ч<strong>и</strong>сла указы<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>й<br />
на деградац<strong>и</strong>ю смазочного масла;<br />
• <strong>в</strong>ымы<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е некоторых металло<strong>в</strong>, так<strong>и</strong>х как<br />
напр. медь <strong>и</strong> с<strong>в</strong><strong>и</strong>нец <strong>и</strong>з <strong>в</strong>тулок подш<strong>и</strong>пн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong><br />
скольжен<strong>и</strong>я;<br />
•<br />
закупор<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е масляных ф<strong>и</strong>льтро<strong>в</strong> шламам<strong>и</strong>.<br />
Исследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я про<strong>в</strong>едённые разным<strong>и</strong> м<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ым<strong>и</strong><br />
центрам<strong>и</strong> ед<strong>и</strong>ногласно указы<strong>в</strong>ают на прогресс<strong>и</strong><strong>в</strong>но
130<br />
поступающ<strong>и</strong>й процесс деградац<strong>и</strong><strong>и</strong> моторного смазочного<br />
масла разба<strong>в</strong>ляемого б<strong>и</strong>отопл<strong>и</strong><strong>в</strong>ом [1-5].<br />
Чётко дейст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>е с<strong>и</strong>стемы подач<strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а<br />
т<strong>и</strong>па common rail сейчас сч<strong>и</strong>таются на<strong>и</strong>более<br />
перспект<strong>и</strong><strong>в</strong>ным<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стемам<strong>и</strong> п<strong>и</strong>тан<strong>и</strong>я д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателей<br />
с а<strong>в</strong>томат<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м <strong>в</strong>оспламенен<strong>и</strong>ем (ZS). На такое<br />
мнен<strong>и</strong>е <strong>в</strong>л<strong>и</strong>яет как <strong>и</strong>х ключе<strong>в</strong>ое значен<strong>и</strong>е <strong>в</strong> сокращен<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong>редных компоненто<strong>в</strong> <strong>в</strong>ыхлопных<br />
газо<strong>в</strong> <strong>и</strong> <strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ну расхода топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а, так <strong>и</strong> большой<br />
потенц<strong>и</strong>ал пр<strong>и</strong> опт<strong>и</strong>м<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> полезных параметро<strong>в</strong><br />
д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателя <strong>в</strong> объёме за<strong>в</strong><strong>и</strong>с<strong>и</strong>мым от потребностей<br />
[5-9]. Используемые <strong>в</strong> с<strong>и</strong>стемах т<strong>и</strong>па CR техн<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е<br />
средст<strong>в</strong>а с<strong>в</strong><strong>и</strong>детельст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>е об <strong>и</strong>х досто<strong>и</strong>нст<strong>в</strong>ах,<br />
это, прежде <strong>в</strong>сего, макс<strong>и</strong>мальное огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>е<br />
д<strong>и</strong>аметра от<strong>в</strong>ерст<strong>и</strong>й распыляющ<strong>и</strong>х топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о <strong>и</strong><br />
<strong>в</strong>ысокое да<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е подач<strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а. Эт<strong>и</strong> от<strong>в</strong>ерст<strong>и</strong>я<br />
образуют <strong>в</strong>ыходы канало<strong>в</strong>, форма которых (геометр<strong>и</strong>я)<br />
<strong>и</strong>меет осно<strong>в</strong>ное <strong>в</strong>л<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>е на л<strong>и</strong>н<strong>и</strong><strong>и</strong> поля стру<strong>и</strong><br />
подач<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>в</strong> последст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> на раздроблен<strong>и</strong>е топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а<br />
на капл<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>х рассе<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е <strong>в</strong> заряде <strong>в</strong>оздуха, а затем<br />
<strong>и</strong>спарен<strong>и</strong>е <strong>в</strong> камере сгоран<strong>и</strong>я. Дополн<strong>и</strong>тельно,<br />
пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>е конусо<strong>в</strong> канало<strong>в</strong> <strong>в</strong>ыхлопных пуль<strong>в</strong>ер<strong>и</strong>заторо<strong>в</strong><br />
поз<strong>в</strong>оляет у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ть скорость стру<strong>и</strong><br />
<strong>в</strong>ытекающего топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а, а следо<strong>в</strong>ательно его течен<strong>и</strong>я,<br />
что сущест<strong>в</strong>енно попра<strong>в</strong>ляет качест<strong>в</strong>о распылен<strong>и</strong>я,<br />
<strong>в</strong>л<strong>и</strong>яя на лучшее <strong>в</strong>ымеш<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а<br />
с <strong>в</strong>оздухом <strong>в</strong> камере сгоран<strong>и</strong>я. Однако <strong>в</strong>се <strong>в</strong>ыше<br />
переч<strong>и</strong>сленные конструкторск<strong>и</strong>е решен<strong>и</strong>я <strong>и</strong> технолог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е<br />
средст<strong>в</strong>а могут не пр<strong>и</strong>нест<strong>и</strong> ож<strong>и</strong>даемого<br />
эффекта <strong>и</strong>з-за отложен<strong>и</strong>й <strong>в</strong>озн<strong>и</strong>кающ<strong>и</strong>х на<br />
стенках канало<strong>в</strong> распыл<strong>и</strong>телей, <strong>в</strong>ыз<strong>в</strong>анных дейс-<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
Эколог<strong>и</strong>я <strong>в</strong> нефтегазо<strong>в</strong>ом секторе<br />
т<strong>в</strong><strong>и</strong>ем топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>в</strong> большой степен<strong>и</strong> за<strong>в</strong><strong>и</strong>с<strong>и</strong>мой от<br />
его с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>а.<br />
Выходная часть распыл<strong>и</strong>теля с<strong>и</strong>стемы CR под<strong>в</strong>ергается<br />
<strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>ю <strong>в</strong>ысок<strong>и</strong>х температур процессо<strong>в</strong><br />
сгоран<strong>и</strong>я, что по<strong>в</strong>ышает р<strong>и</strong>ск огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>я напряжен<strong>и</strong>я<br />
<strong>в</strong>ыплы<strong>в</strong>а <strong>и</strong> деформац<strong>и</strong><strong>и</strong> стру<strong>и</strong> распыляемого<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а коксо<strong>в</strong>ым<strong>и</strong> отложен<strong>и</strong>ям<strong>и</strong> создающ<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ся<br />
<strong>в</strong>нутр<strong>и</strong> канало<strong>в</strong> <strong>и</strong> <strong>в</strong>округ сам<strong>и</strong>х <strong>в</strong>ыходных от<strong>в</strong>ерст<strong>и</strong>й<br />
(фот. 1). Лако<strong>в</strong>ые отложен<strong>и</strong>я <strong>в</strong>озн<strong>и</strong>кающ<strong>и</strong>е на по<strong>в</strong>ерхностях<br />
<strong>в</strong>нутренн<strong>и</strong>х рабоч<strong>и</strong>х элементо<strong>в</strong> распыл<strong>и</strong>телей<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а, негат<strong>и</strong><strong>в</strong>но <strong>в</strong>л<strong>и</strong>яют на д<strong>и</strong>нам<strong>и</strong>ку <strong>и</strong>х работы<br />
нарушая <strong>в</strong>ремя <strong>и</strong> да<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е <strong>в</strong> отдельных частях<br />
многофазной подач<strong>и</strong>. Результатом <strong>в</strong>ышеуказанных<br />
я<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>й я<strong>в</strong>ляются разл<strong>и</strong>чные д<strong>и</strong>сфункц<strong>и</strong><strong>и</strong> работы<br />
с<strong>и</strong>стем CR [6-8].<br />
Распространен<strong>и</strong>е н<strong>и</strong>зкосерного д<strong>и</strong>зельного<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>и</strong> с<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong> <strong>в</strong>озрастающая доля содержащ<strong>и</strong>хся<br />
<strong>в</strong> н<strong>и</strong>х б<strong>и</strong>окомпоненто<strong>в</strong> пр<strong>и</strong><strong>в</strong>ёло к <strong>и</strong>нтенс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ю<br />
образо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я отложен<strong>и</strong>й как на<br />
<strong>в</strong>нутренн<strong>и</strong>х по<strong>в</strong>ерхностях элементо<strong>в</strong> насосо<strong>в</strong> <strong>и</strong> распыл<strong>и</strong>телей,<br />
так <strong>и</strong> на закоксо<strong>в</strong>анных от<strong>в</strong>ерст<strong>и</strong>ях доз<strong>и</strong>рующ<strong>и</strong>х<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о пуль<strong>в</strong>ер<strong>и</strong>заторах распыл<strong>и</strong>телей.<br />
Выпускаемое <strong>в</strong> настоящее <strong>в</strong>ремя д<strong>и</strong>зтопл<strong>и</strong><strong>в</strong>о содерж<strong>и</strong>т<br />
разнообразные х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>я по<strong>в</strong>ышенной<br />
к<strong>и</strong>слотност<strong>и</strong>. В разной степен<strong>и</strong> ненасыщенные<br />
ж<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ые к<strong>и</strong>слоты по<strong>в</strong>семестно пр<strong>и</strong>меняются<br />
как смазочные доба<strong>в</strong>к<strong>и</strong>. Так<strong>и</strong>е к<strong>и</strong>слоты легко реаг<strong>и</strong>руют<br />
с <strong>и</strong>онам<strong>и</strong> металло<strong>в</strong> я<strong>в</strong>ляющ<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ся загрязнен<strong>и</strong>ям<strong>и</strong><br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а, образуя мыла <strong>и</strong> отложен<strong>и</strong>я. Содержащ<strong>и</strong>еся<br />
<strong>в</strong> пр<strong>и</strong><strong>в</strong>одном масле FAME (с анг. Fatty Acid Methyl<br />
Esters), могут дополн<strong>и</strong>тельно способст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ать <strong>в</strong>оз-<br />
a b<br />
Фот. 1. Огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>я <strong>в</strong>ыхода <strong>и</strong> деформац<strong>и</strong><strong>и</strong> струй распыляемого топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>в</strong>следст<strong>в</strong><strong>и</strong>е коксо<strong>в</strong>ых отложен<strong>и</strong>й создающ<strong>и</strong>хся<br />
<strong>в</strong>нутр<strong>и</strong> канало<strong>в</strong> <strong>и</strong> <strong>в</strong>округ сам<strong>и</strong>х <strong>в</strong>ыхлопных от<strong>в</strong>ерст<strong>и</strong>й распыл<strong>и</strong>телей: а) распыл<strong>и</strong>тель „ч<strong>и</strong>стый”, b) распыл<strong>и</strong>тель „закоксо<strong>в</strong>анный”.<br />
Источн<strong>и</strong>к: Lubrizol Corporation
Эколог<strong>и</strong>я <strong>в</strong> нефтегазо<strong>в</strong>ом секторе<br />
н<strong>и</strong>кно<strong>в</strong>ен<strong>и</strong>ю отложен<strong>и</strong>й на форсунках распыл<strong>и</strong>телей<br />
<strong>в</strong>следст<strong>в</strong><strong>и</strong>е <strong>в</strong>стречающ<strong>и</strong>хся <strong>в</strong> н<strong>и</strong>х к<strong>и</strong>слотных загрязнен<strong>и</strong>й<br />
образо<strong>в</strong>анных <strong>в</strong>о <strong>в</strong>ремя продукц<strong>и</strong><strong>и</strong> FAME,<br />
а также тех сформ<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анных а<strong>в</strong>токатал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м<br />
распадом ж<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ых сложных эф<strong>и</strong>ро<strong>в</strong> с <strong>и</strong>онам<strong>и</strong> металло<strong>в</strong>.<br />
Поэтому также последст<strong>в</strong><strong>и</strong>я <strong>в</strong>за<strong>и</strong>модейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я<br />
<strong>и</strong>зменяющ<strong>и</strong>хся топл<strong>и</strong><strong>в</strong>, <strong>в</strong> том ч<strong>и</strong>сле б<strong>и</strong>отопл<strong>и</strong><strong>в</strong>,<br />
с со<strong>в</strong>ременным<strong>и</strong> конструкц<strong>и</strong>ям<strong>и</strong> д<strong>и</strong>зельных д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателей<br />
должны будут под<strong>в</strong>ергаться непреры<strong>в</strong>ным <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ям<br />
<strong>и</strong> оценкам.<br />
Процессы деградац<strong>и</strong><strong>и</strong> моторного смазочного<br />
масла разба<strong>в</strong>ляемого б<strong>и</strong>отопл<strong>и</strong><strong>в</strong>ом, а также последст<strong>в</strong><strong>и</strong>я<br />
<strong>в</strong>за<strong>и</strong>модейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я топл<strong>и</strong><strong>в</strong> содержащ<strong>и</strong>х<br />
б<strong>и</strong>окомпоненты с со<strong>в</strong>ременным<strong>и</strong> конструкц<strong>и</strong>ям<strong>и</strong><br />
д<strong>и</strong>зельных д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателей был<strong>и</strong> предметом <strong>и</strong>зучен<strong>и</strong>я<br />
международного <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ательского проекта<br />
„BIODEG ”, ф<strong>и</strong>нанс<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анного нор<strong>в</strong>ежск<strong>и</strong>м ф<strong>и</strong>нансо<strong>в</strong>ым<br />
механ<strong>и</strong>змом <strong>и</strong> ф<strong>и</strong>нансо<strong>в</strong>ым механ<strong>и</strong>змом EOG.<br />
Объём проекта BIODEG<br />
Исследо<strong>в</strong>ательская программа проекта BIODEG<br />
касалась оценк<strong>и</strong> <strong>в</strong>л<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>я разл<strong>и</strong>чной дол<strong>и</strong> б<strong>и</strong>окомпоненто<strong>в</strong><br />
<strong>в</strong> д<strong>и</strong>зельном топл<strong>и</strong><strong>в</strong>е на эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>ю т<strong>в</strong>ёрдых<br />
част<strong>и</strong>ц <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>х <strong>в</strong>редных компоненто<strong>в</strong> <strong>в</strong>ыхлопных<br />
газо<strong>в</strong> со<strong>в</strong>ременного д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателя с а<strong>в</strong>томат<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м<br />
<strong>в</strong>оспламенен<strong>и</strong>ем. Исследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я касал<strong>и</strong>сь также<br />
оценк<strong>и</strong> <strong>в</strong>озможност<strong>и</strong> сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>я эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> пр<strong>и</strong> п<strong>и</strong>тан<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
так<strong>и</strong>м<strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ам<strong>и</strong> с помощью регул<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
степен<strong>и</strong> рец<strong>и</strong>ркуляц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong>ыхлопных газо<strong>в</strong>, пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>я<br />
разл<strong>и</strong>чных с<strong>и</strong>стем последующей обработк<strong>и</strong> <strong>в</strong>ыхлопных<br />
газо<strong>в</strong>, опт<strong>и</strong>м<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> регул<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателя<br />
<strong>и</strong> т. п. Кроме того <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ательск<strong>и</strong>е работы<br />
Д<strong>в</strong><strong>и</strong>гатель: FORD 2.0i 16V Duratorq TDCi<br />
С<strong>и</strong>стема ц<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ндро<strong>в</strong>: л<strong>и</strong>нейная, <strong>в</strong>ерт<strong>и</strong>кальная<br />
Ч<strong>и</strong>сло ц<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ндро<strong>в</strong>: 4<br />
Т<strong>и</strong>п с<strong>и</strong>стемы: DOHC/4VPC<br />
Объём: 1998 cm 3<br />
Мощность макс. 96 kW/3800 об/м<strong>и</strong>н<br />
Макс. <strong>в</strong>ращающ<strong>и</strong>й момент: 330 Nm/1800 об/м<strong>и</strong>н<br />
С<strong>и</strong>стема подач<strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а: common rail<br />
Наполнен<strong>и</strong>е ц<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ндра: Турбо<br />
Эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>я EURO IV<br />
Объем с<strong>и</strong>стемы смазк<strong>и</strong> 6,0 dm 3<br />
Фот. 2. Исследо<strong>в</strong>ательско-тесто<strong>в</strong>ый стенд с д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателем FORD 2.0i 16V Duratorq TDCi<br />
ох<strong>в</strong>аты<strong>в</strong>ал<strong>и</strong> тщательные, расш<strong>и</strong>ренные анал<strong>и</strong>зы масла<br />
смазы<strong>в</strong>ающего д<strong>в</strong><strong>и</strong>гатель <strong>в</strong>о <strong>в</strong>ремя дл<strong>и</strong>тельного<br />
пер<strong>и</strong>ода эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong>, целью чего была оценка компат<strong>и</strong>б<strong>и</strong>льност<strong>и</strong><br />
смазочных масел <strong>и</strong> д<strong>и</strong>зельного топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а<br />
содержащего б<strong>и</strong>окомпоненты, а также <strong>в</strong>озможная<br />
оценка <strong>в</strong>л<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>я отсутст<strong>в</strong><strong>и</strong>я компат<strong>и</strong>б<strong>и</strong>льност<strong>и</strong><br />
на эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>ю д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателя. Задач<strong>и</strong> предусматр<strong>и</strong><strong>в</strong>аемые<br />
проектом коорд<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ал <strong>и</strong> част<strong>и</strong>чно про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>л<br />
Инст<strong>и</strong>тут <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong> <strong>в</strong> партнёрст<strong>в</strong>е с University of<br />
Applied Sciences Laboratory of IC-Engines and Exhaust<br />
Gas Control (AFHB) <strong>и</strong>з Ш<strong>в</strong>ейцар<strong>и</strong><strong>и</strong>, а также Western<br />
Norway Research Institute (WNRI) <strong>и</strong>з Нор<strong>в</strong>ег<strong>и</strong><strong>и</strong>. Это<br />
центры с м<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ым реноме, предоста<strong>в</strong>ляющ<strong>и</strong>е <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ательск<strong>и</strong>е<br />
услуг<strong>и</strong> <strong>в</strong>ысочайшего качест<strong>в</strong>а,<br />
<strong>и</strong>мущ<strong>и</strong>е также большой опыт <strong>в</strong> реал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> е<strong>в</strong>ропейск<strong>и</strong>х<br />
проекто<strong>в</strong>.<br />
Деградац<strong>и</strong>я моторного<br />
масла – <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я INiG<br />
Исследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>в</strong>за<strong>и</strong>модейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я смазочного моторного<br />
масла с FAME про<strong>в</strong>од<strong>и</strong>л<strong>и</strong>сь <strong>в</strong> проекте пр<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong> ун<strong>и</strong><strong>в</strong>ерсального <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ательскотесто<strong>в</strong>ого<br />
стенда, оборудо<strong>в</strong>анного со<strong>в</strong>ременным<br />
д<strong>и</strong>зельным д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателем т<strong>и</strong>па HSDI марк<strong>и</strong> FORD, с за<strong>в</strong>одск<strong>и</strong>м<br />
обозначен<strong>и</strong>ем 2.0i 16V Duratorq TDCi [5, 7]<br />
(фот. 2). Это д<strong>в</strong><strong>и</strong>гатель с прямой подачей топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а<br />
п<strong>и</strong>таемый с<strong>и</strong>стемой подач<strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>в</strong>ысокого да<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я<br />
CR.<br />
Время про<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я теста устано<strong>в</strong>лено на 400 часо<strong>в</strong>.<br />
Образцы масла поб<strong>и</strong>рал<strong>и</strong>сь <strong>и</strong> сда<strong>в</strong>ал<strong>и</strong>сь на анал<strong>и</strong>з<br />
<strong>в</strong> начале теста, а затем после 50, 100, 150, 200,<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
131
132<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
Таб. 1. С<strong>в</strong>одка методо<strong>в</strong> мон<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
<strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>й с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong> моторного масла<br />
К<strong>и</strong>немат<strong>и</strong>ческая <strong>в</strong>язкость PN-EN ISO 3104<br />
Коэфф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ент <strong>в</strong>язкост<strong>и</strong> ASTM D 2270<br />
Обозначен<strong>и</strong>е д<strong>и</strong>нам<strong>и</strong>ческой <strong>в</strong>язкост<strong>и</strong> HTHS CEC L-36-90<br />
К<strong>и</strong>слотное ч<strong>и</strong>сло ASTM D 664<br />
Полное щелочное ч<strong>и</strong>сло ASTM D 4739<br />
Обозначен<strong>и</strong>е разба<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ом ASTM D 3524<br />
Содержан<strong>и</strong>е <strong>в</strong>оды ASTM D 95<br />
Содержан<strong>и</strong>е элементо<strong>в</strong> про<strong>и</strong>сходящ<strong>и</strong>х <strong>и</strong>з<br />
качест<strong>в</strong>енного пакета<br />
Содержан<strong>и</strong>е элементо<strong>в</strong> про<strong>и</strong>сходящ<strong>и</strong>х от <strong>и</strong>зноса<br />
элементо<strong>в</strong> д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателя<br />
250, 300, 350 <strong>и</strong> 400 часо<strong>в</strong> дейст<strong>в</strong><strong>и</strong>тельной работы<br />
д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателя <strong>в</strong> тесте.<br />
Осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем пр<strong>и</strong>нятого объёма <strong>и</strong> способа <strong>и</strong>спытан<strong>и</strong>й<br />
деградац<strong>и</strong><strong>и</strong> смазочного масла, а также кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>й<br />
его оценк<strong>и</strong> <strong>в</strong> дл<strong>и</strong>тельных, с<strong>и</strong>муляц<strong>и</strong>онных тестах<br />
д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателя был сбор по<strong>в</strong>семестно пр<strong>и</strong>меняемых,<br />
стандартных методо<strong>в</strong> <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>й. Однако <strong>в</strong><strong>в</strong><strong>и</strong>ду<br />
не <strong>в</strong>сегда однозначных результато<strong>в</strong> оценок процесса<br />
с помощью так<strong>и</strong>х методо<strong>в</strong> поднято <strong>и</strong>спытан<strong>и</strong>е более<br />
многонапра<strong>в</strong>ленного <strong>и</strong> <strong>в</strong>месте с тем креат<strong>и</strong><strong>в</strong>ного<br />
подхода к рассматр<strong>и</strong><strong>в</strong>аемому <strong>в</strong>опросу.<br />
Пр<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мая <strong>в</strong>о <strong>в</strong>н<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>е не<strong>и</strong>збежное разба<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е<br />
моторного масла топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ом, для мон<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
<strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>й его полезных с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong> <strong>в</strong>о <strong>в</strong>ремя<br />
моторных тесто<strong>в</strong> был <strong>в</strong>ыбран процесс, который <strong>в</strong><strong>в</strong><strong>и</strong>ду<br />
дол<strong>и</strong> <strong>в</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>е FAME будет решающ<strong>и</strong>м для темпа<br />
поступательной деградац<strong>и</strong><strong>и</strong> масла. Этот процесс,<br />
это окс<strong>и</strong>дац<strong>и</strong>я стаб<strong>и</strong>льност<strong>и</strong>, которая <strong>и</strong>спыты<strong>в</strong>алась<br />
простым способом, как <strong>в</strong> усло<strong>в</strong><strong>и</strong>ях большого объёма<br />
(мод<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анный метод ASTM D 7545 <strong>и</strong>спользуя<br />
аппарат PetroOXY), ктак <strong>и</strong> <strong>в</strong> „тонком слое” (мод<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анная<br />
процедура ASTM D 4742 с <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем<br />
<strong>в</strong>ращающейся бомбы). Полезные с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>а<br />
моторного масла эксплуат<strong>и</strong>руемого <strong>в</strong> усло<strong>в</strong><strong>и</strong>ях „тонкого<br />
слоя” <strong>в</strong> <strong>в</strong>ысокой температуре <strong>и</strong> пр<strong>и</strong> больш<strong>и</strong>х<br />
скоростях срезан<strong>и</strong>я <strong>и</strong>спыты<strong>в</strong>ал<strong>и</strong>сь <strong>в</strong> тесте HTHS.<br />
ASTM D 4951<br />
ASTM D 5185<br />
Содержан<strong>и</strong>е нераст<strong>в</strong>ор<strong>и</strong>мых загрязнен<strong>и</strong>й ASTM D 893<br />
Обозначен<strong>и</strong>е содержан<strong>и</strong>я саж<strong>и</strong> DIN 51 452<br />
Эколог<strong>и</strong>я <strong>в</strong> нефтегазо<strong>в</strong>ом секторе<br />
Устойч<strong>и</strong><strong>в</strong>ость на ок<strong>и</strong>слен<strong>и</strong>е <strong>в</strong> большом объёме ASTM D 7545 (мод<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>я PetroOXY)<br />
Устойч<strong>и</strong><strong>в</strong>ость на ок<strong>и</strong>слен<strong>и</strong>е <strong>в</strong> тонком слое масла ASTM D 4742 (мод<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>я)<br />
Степень окс<strong>и</strong>дац<strong>и</strong><strong>и</strong> (анал<strong>и</strong>з FT-IR) Собст<strong>в</strong>енный метод INiG осно<strong>в</strong>анный на ASTM D 2412<br />
Использо<strong>в</strong>анные методы мон<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>й<br />
полезных с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong> масла <strong>в</strong>о <strong>в</strong>ремя с<strong>и</strong>муляц<strong>и</strong>онных<br />
тесто<strong>в</strong> предста<strong>в</strong>лены <strong>в</strong> табл<strong>и</strong>це 1.<br />
Оценка <strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ны закоксо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я форсунок распыл<strong>и</strong>телей<br />
<strong>и</strong> отложен<strong>и</strong>й образо<strong>в</strong>анных на <strong>в</strong>нутренн<strong>и</strong>х<br />
ключе<strong>в</strong>ых по<strong>в</strong>ерхностях, точных элементо<strong>в</strong><br />
распыл<strong>и</strong>телей, про<strong>в</strong>едена с <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем<br />
<strong>и</strong>змерен<strong>и</strong>й <strong>и</strong>збранных эксплуатац<strong>и</strong>онно-д<strong>и</strong>агност<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
параметро<strong>в</strong> д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателя, <strong>в</strong> том ч<strong>и</strong>сле <strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ны<br />
задымлен<strong>и</strong>я <strong>и</strong> массо<strong>в</strong>ой, ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>чной эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
т<strong>в</strong>ёрдых част<strong>и</strong>ц. Измерен<strong>и</strong>я эт<strong>и</strong>х параметро<strong>в</strong> про<strong>в</strong>од<strong>и</strong>л<strong>и</strong>сь<br />
после 10 часо<strong>в</strong> <strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я теста (по стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
параметро<strong>в</strong> работы <strong>и</strong>нжекторной с<strong>и</strong>стемы<br />
подач<strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а т<strong>и</strong>па CR, <strong>в</strong> котором <strong>в</strong> каждой<br />
про<strong>в</strong>ерке <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ался но<strong>в</strong>ый комплект распыл<strong>и</strong>телей)<br />
<strong>и</strong> после окончан<strong>и</strong>я теста. Массо<strong>в</strong>ая<br />
эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>я т<strong>в</strong>ёрдых част<strong>и</strong>ц <strong>и</strong>змерялась <strong>в</strong> соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong><br />
с требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ям<strong>и</strong> <strong>и</strong>спытательной процедуры<br />
ISO-8178-1, <strong>в</strong> д<strong>в</strong>ух отл<strong>и</strong>чающ<strong>и</strong>хся параметрам<strong>и</strong> усло<strong>в</strong><strong>и</strong>ях<br />
(<strong>и</strong>змер<strong>и</strong>тельных фазах) работы д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателя,<br />
характер<strong>и</strong>зо<strong>в</strong>анных его нагрузкой <strong>и</strong> <strong>в</strong>ращательной<br />
скоростью. Параметры работы д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателя подобраны<br />
так<strong>и</strong>м образом, чтобы отражал<strong>и</strong> на<strong>и</strong>более<br />
характерные состоян<strong>и</strong>я работы д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателя с<br />
точк<strong>и</strong> зрен<strong>и</strong>я массо<strong>в</strong>ой эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> PM <strong>и</strong> разн<strong>и</strong>цы <strong>и</strong>х<br />
соста<strong>в</strong>а [10-14].
Эколог<strong>и</strong>я <strong>в</strong> нефтегазо<strong>в</strong>ом секторе<br />
Вы<strong>в</strong>оды по <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ям INiG:<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>е для запра<strong>в</strong>к<strong>и</strong> д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателей с ZS<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong> со знач<strong>и</strong>тельно по<strong>в</strong>ышенной долей<br />
FAME (<strong>в</strong>ыше 10%) <strong>в</strong>л<strong>и</strong>яет на многонапра<strong>в</strong>ленный<br />
разгон процессо<strong>в</strong> деструкц<strong>и</strong><strong>и</strong> моторного<br />
масла, <strong>в</strong> степен<strong>и</strong> угрожающей его безопасной<br />
эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> рекомендо<strong>в</strong>анном сроке<br />
пользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я;<br />
соста<strong>в</strong> моторного масла, то есть его база <strong>и</strong> пакет<br />
облагораж<strong>и</strong><strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х доба<strong>в</strong>ок, решает о <strong>и</strong>нтенс<strong>и</strong><strong>в</strong>ност<strong>и</strong><br />
процессо<strong>в</strong> деструкц<strong>и</strong><strong>и</strong>. Масляные<br />
базы с меньшей естест<strong>в</strong>енной устойч<strong>и</strong><strong>в</strong>остью<br />
на ок<strong>и</strong>слен<strong>и</strong>е чаще под<strong>в</strong>ергаются деградац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
пр<strong>и</strong> нал<strong>и</strong>ч<strong>и</strong><strong>и</strong> б<strong>и</strong>отопл<strong>и</strong><strong>в</strong>, а пр<strong>и</strong>меняемые пакеты<br />
облагораж<strong>и</strong><strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х доба<strong>в</strong>ок не <strong>в</strong>сегда <strong>в</strong> состоян<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
это я<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е достаточно сократ<strong>и</strong>ть;<br />
оценка степен<strong>и</strong> потер<strong>и</strong> полезных с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong> моторного<br />
масла <strong>и</strong>сключ<strong>и</strong>тельно на осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ко-х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong> недостаточная,<br />
так как не уч<strong>и</strong>ты<strong>в</strong>ает кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е усло<strong>в</strong><strong>и</strong>я его<br />
эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> тонком слое, что перед <strong>в</strong>сеобщ<strong>и</strong>м<strong>и</strong><br />
стремлен<strong>и</strong>ям<strong>и</strong> к уменьшен<strong>и</strong>ю допуска<br />
соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong><strong>и</strong>я работающ<strong>и</strong>х <strong>в</strong>месте д<strong>в</strong><strong>и</strong>жущ<strong>и</strong>хся<br />
элементо<strong>в</strong> необход<strong>и</strong>мо;<br />
<strong>в</strong>озрастающая доля FAME <strong>в</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ах для д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателей<br />
с ZS не безразл<strong>и</strong>чно для стаб<strong>и</strong>льной<br />
<strong>в</strong>о <strong>в</strong>ремя работы с<strong>и</strong>стем подач<strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а т<strong>и</strong>па<br />
CR <strong>и</strong>з=за процессо<strong>в</strong> х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческой деградац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
смазочных моторных масел <strong>и</strong> образо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
<strong>в</strong>нешн<strong>и</strong>х <strong>и</strong> <strong>в</strong>нутренн<strong>и</strong>х отложен<strong>и</strong>й разнохарактерного<br />
х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческого соста<strong>в</strong>а на по<strong>в</strong>ерхностях<br />
узло<strong>в</strong> с<strong>и</strong>стем подач<strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а;<br />
wрост дол<strong>и</strong> б<strong>и</strong>окомпоненто<strong>в</strong> <strong>в</strong> д<strong>и</strong>зельном топл<strong>и</strong><strong>в</strong>е<br />
<strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ает прогресс<strong>и</strong><strong>в</strong>ный пр<strong>и</strong>рост закоксо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
распыл<strong>и</strong>телей <strong>и</strong>нжекторной с<strong>и</strong>стемы<br />
подач<strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а т<strong>и</strong>па CR <strong>в</strong>едущ<strong>и</strong>й к по<strong>в</strong>ышен<strong>и</strong>ю<br />
<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ны массо<strong>в</strong>ой эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> PM. Это непосредст<strong>в</strong>енно<br />
с<strong>в</strong>язано с кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>енным <strong>и</strong> качест<strong>в</strong>енным<br />
ухудшен<strong>и</strong>ем процесса распылен<strong>и</strong>я<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а, <strong>в</strong> том ч<strong>и</strong>сле с нарушен<strong>и</strong>ям<strong>и</strong> формы<br />
распыляемых струй, огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>ем кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>а<br />
<strong>в</strong>ытекающего топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а, ухудшен<strong>и</strong>ем размельчен<strong>и</strong>я<br />
<strong>и</strong> рассе<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я капель топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а, за<strong>в</strong>еш<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем<br />
<strong>и</strong>л<strong>и</strong> зат<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>ем <strong>и</strong>гл распыл<strong>и</strong>телей л<strong>и</strong>бо<br />
<strong>и</strong>гл упра<strong>в</strong>ляющ<strong>и</strong>х протекан<strong>и</strong>ем топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а через<br />
распыл<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> <strong>и</strong> т. п.;<br />
сра<strong>в</strong>н<strong>и</strong>тельная, многопараметро<strong>в</strong>ая оценка<br />
прогресс<strong>и</strong>рующ<strong>и</strong>х процессо<strong>в</strong> деградац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>сследуемых масляных смазок, <strong>в</strong>за<strong>и</strong>модейст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>х<br />
с д<strong>и</strong>зельным топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ом <strong>и</strong>л<strong>и</strong> с б<strong>и</strong>отопл<strong>и</strong><strong>в</strong>ам<strong>и</strong>,<br />
показала меньшую потерю полезных<br />
с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong> с<strong>и</strong>нтет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х масел относ<strong>и</strong>тельно м<strong>и</strong>неральных<br />
масел, <strong>в</strong> меру роста дол<strong>и</strong> б<strong>и</strong>окомпоненто<strong>в</strong><br />
содержащ<strong>и</strong>хся <strong>в</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>е.<br />
Следует помн<strong>и</strong>ть, что кроме дол<strong>и</strong> б<strong>и</strong>окомпоненто<strong>в</strong><br />
<strong>в</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>е к факторам содейст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>м более<br />
быстрой, многонапра<strong>в</strong>ленной деградац<strong>и</strong><strong>и</strong> масел<br />
относятся:<br />
• со<strong>в</strong>ременные, сложные конструкц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателей;<br />
• прод<strong>в</strong><strong>и</strong>нутые с<strong>и</strong>стемы оч<strong>и</strong>стк<strong>и</strong> <strong>в</strong>ыхлопных<br />
газо<strong>в</strong>;<br />
• но<strong>в</strong>ые конструкторск<strong>и</strong>е матер<strong>и</strong>алы;<br />
• у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>е терм<strong>и</strong>ческой <strong>и</strong> механ<strong>и</strong>ческой нагрузк<strong>и</strong><br />
элементо<strong>в</strong> д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателей;<br />
• сложные с<strong>и</strong>стемы смазк<strong>и</strong>;<br />
• <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>я <strong>в</strong> технолог<strong>и</strong>ях <strong>и</strong>згото<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я масел;<br />
•<br />
удл<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>е пробего<strong>в</strong> между заменам<strong>и</strong> масел.<br />
Вл<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>е б<strong>и</strong>окомпоненто<strong>в</strong> (RME) на эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>ю<br />
д<strong>и</strong>зельного д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателя с с<strong>и</strong>стемой DPF<br />
<strong>и</strong>/<strong>и</strong>л<strong>и</strong> SCR – <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я AFHB<br />
SCR (Selective Catalytic Reduction – селект<strong>и</strong><strong>в</strong>ная<br />
катал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ческая редукц<strong>и</strong>я) пр<strong>и</strong>знана самой эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ной<br />
с<strong>и</strong>стемой сокращен<strong>и</strong>я эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> NOx. В со-<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
133
134<br />
РЫНОК RYNEK POLSKIEJ НЕФТИ И ГАЗА NAFTY В ПОЛЬШЕ I GAZU 2011<br />
Эколог<strong>и</strong>я <strong>в</strong> нефтегазо<strong>в</strong>ом секторе<br />
четан<strong>и</strong><strong>и</strong> с ф<strong>и</strong>льтром т<strong>в</strong>ёрдых част<strong>и</strong>ц (DPF), с<strong>и</strong>стема<br />
я<strong>в</strong>ляется сущест<strong>в</strong>енным шагом <strong>в</strong> напра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong><strong>и</strong> дост<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>я<br />
нуле<strong>в</strong>ой эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> а<strong>в</strong>томоб<strong>и</strong>лей с д<strong>и</strong>зельным<strong>и</strong><br />
д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателям<strong>и</strong>.<br />
Исследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>л<strong>и</strong>сь с пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>ем<br />
д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателя Iveco F1C Euro 3 с с<strong>и</strong>стемой SCR <strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong><br />
содержащ<strong>и</strong>х разную долю RME B7, B20, B30 <strong>и</strong><br />
B100. Исследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я про<strong>в</strong>од<strong>и</strong>л<strong>и</strong>сь <strong>в</strong> соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> с<br />
международным<strong>и</strong> процедурам<strong>и</strong> VERTdePN, пр<strong>и</strong>чём<br />
<strong>в</strong>ключал<strong>и</strong> также с<strong>и</strong>стему с сочетан<strong>и</strong>ем DPF + SCR.<br />
В устано<strong>в</strong>ленных <strong>и</strong> неустано<strong>в</strong>ленных усло<strong>в</strong><strong>и</strong>ях<br />
работы д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателя пр<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мал<strong>и</strong>сь по <strong>в</strong>н<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>е как<br />
л<strong>и</strong>м<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анные компоненты <strong>в</strong>ыхлопных газо<strong>в</strong>, а<br />
также некоторые ненорм<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анные, так<strong>и</strong>е как NO2,<br />
N2O, NH3 <strong>и</strong> наночаст<strong>и</strong>цы [10].<br />
Самые сущест<strong>в</strong>енные <strong>в</strong>ы<strong>в</strong>оды:<br />
• растущая доля RME <strong>в</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>е п<strong>и</strong>тающем<br />
д<strong>в</strong><strong>и</strong>гатель без с<strong>и</strong>стемы обработк<strong>и</strong> <strong>в</strong>ыхлопных<br />
газо<strong>в</strong> пр<strong>и</strong> большей нагрузке д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателя<br />
стано<strong>в</strong><strong>и</strong>тся пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ной роста эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> NOx <strong>и</strong><br />
сокращен<strong>и</strong>я эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> СО <strong>и</strong> HC; <strong>в</strong> переменных<br />
усло<strong>в</strong><strong>и</strong>ях нагрузк<strong>и</strong> эт<strong>и</strong> тенденц<strong>и</strong><strong>и</strong> не так я<strong>в</strong>ные<br />
<strong>и</strong> только B100 <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ает я<strong>в</strong>ный рост эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
NOx;<br />
• <strong>в</strong> случае д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателя с с<strong>и</strong>стемой SCR не констат<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ано<br />
разн<strong>и</strong>цы эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> NOx <strong>и</strong> степен<strong>и</strong><br />
сокращен<strong>и</strong>я NOx пр<strong>и</strong> растущей доле RME <strong>в</strong><br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>е; но уменьшается эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>я СО <strong>и</strong> HC;<br />
• эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ность ф<strong>и</strong>льтрац<strong>и</strong><strong>и</strong> DPF очень <strong>в</strong>ысокая,<br />
до 99,9%. В случае пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>я только<br />
с<strong>и</strong>стемы SCR можно замет<strong>и</strong>ть – для част<strong>и</strong>чных<br />
нагрузок – небольшое сокращен<strong>и</strong>е эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
наночаст<strong>и</strong>ц (<strong>в</strong> объёме 10-20%, так же как <strong>и</strong><br />
<strong>в</strong> случае ок<strong>и</strong>сляющего катал<strong>и</strong>затора). Только<br />
пр<strong>и</strong> полной нагрузке д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателя про<strong>и</strong>сход<strong>и</strong>т<br />
небольшой рост кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>а наночаст<strong>и</strong>ц<br />
<strong>в</strong>ыз<strong>в</strong>анный <strong>в</strong>тор<strong>и</strong>чным <strong>в</strong>озн<strong>и</strong>кно<strong>в</strong>ен<strong>и</strong>ем<br />
наночаст<strong>и</strong>ц;<br />
• без с<strong>и</strong>стемы последующей обработк<strong>и</strong> <strong>в</strong>ыхлопных<br />
газо<strong>в</strong> растущая доля RME <strong>в</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>е <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ает<br />
сд<strong>в</strong><strong>и</strong>г кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>енного расположен<strong>и</strong>я<br />
постоянных част<strong>и</strong>ц по напра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>ю меньш<strong>и</strong>х<br />
размеро<strong>в</strong> <strong>и</strong> сокращен<strong>и</strong>ю <strong>и</strong>х кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>а пр<strong>и</strong><br />
полной нагрузке;<br />
•<br />
<strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>е степен<strong>и</strong> рец<strong>и</strong>ркуляц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong>ыхлопных<br />
газо<strong>в</strong> допускает пон<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>е эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong><strong>и</strong> NOx, но<br />
не <strong>и</strong>меет <strong>в</strong>л<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>я на эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>ю NO2 (отношен<strong>и</strong>е<br />
NO2 к NOx растёт), пон<strong>и</strong>жает <strong>в</strong> небольшой<br />
степен<strong>и</strong> эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>ю NH3 (пр<strong>и</strong>сутст<strong>в</strong>ующего <strong>и</strong>сключ<strong>и</strong>тельно<br />
<strong>в</strong> случае с<strong>и</strong>стемы SCR), у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong><strong>в</strong>ает<br />
же кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о наночаст<strong>и</strong>ц <strong>в</strong> тестах торможен<strong>и</strong>я<br />
на 43% для д<strong>и</strong>зельного топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>и</strong> на<br />
16% для топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а B100 (RME).
Эколог<strong>и</strong>я <strong>в</strong> нефтегазо<strong>в</strong>ом секторе<br />
Резюме – рекомендац<strong>и</strong><strong>и</strong> для<br />
про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>телей масел, транспортных<br />
ф<strong>и</strong>рм <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>х пользо<strong>в</strong>ателей<br />
1. Пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>е б<strong>и</strong>отопл<strong>и</strong><strong>в</strong> с по<strong>в</strong>ышенным содерж<strong>и</strong>мым<br />
FAME требует обычно сокращен<strong>и</strong>я пер<strong>и</strong>ода<br />
между заменам<strong>и</strong> смазочного моторного масла.<br />
2. Н<strong>и</strong>зкая устойч<strong>и</strong><strong>в</strong>ость на ок<strong>и</strong>слен<strong>и</strong>е б<strong>и</strong>окомпоненто<strong>в</strong><br />
пр<strong>и</strong>меняемых <strong>в</strong> б<strong>и</strong>отопл<strong>и</strong><strong>в</strong>ах <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ает, что<br />
так<strong>и</strong>е топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а характер<strong>и</strong>зует огран<strong>и</strong>ченный пер<strong>и</strong>од<br />
годност<strong>и</strong> к употреблен<strong>и</strong>ю, после пре<strong>в</strong>ышен<strong>и</strong>я<br />
которого он<strong>и</strong> могут предста<strong>в</strong>лять опасность для<br />
безопасной эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong> д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателей, <strong>в</strong> частност<strong>и</strong><br />
<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ять на быструю, прогресс<strong>и</strong><strong>в</strong>ную деградац<strong>и</strong>ю<br />
смазочных моторных масел.<br />
3. Текущее мон<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е качест<strong>в</strong>а смазочного<br />
масла <strong>в</strong> д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателе запра<strong>в</strong>ляемом б<strong>и</strong>отопл<strong>и</strong><strong>в</strong>ом<br />
предоста<strong>в</strong>ляет <strong>в</strong>озможность раннее определ<strong>и</strong>ть<br />
с<strong>и</strong>льное сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>е его полезно-эксплуатац<strong>и</strong>онных<br />
с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>, угрожающ<strong>и</strong>х безопасной эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателя. Это поз<strong>в</strong>оляет опт<strong>и</strong>м<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать пер<strong>и</strong>оды<br />
замены масла <strong>в</strong> данных усло<strong>в</strong><strong>и</strong>ях эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
4. Обычно с<strong>и</strong>нтет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е масляные базы проя<strong>в</strong>ляют<br />
большую устойч<strong>и</strong><strong>в</strong>ость на быструю деградац<strong>и</strong>ю<br />
<strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>аемую <strong>в</strong>за<strong>и</strong>модейст<strong>в</strong><strong>и</strong>ем с б<strong>и</strong>отопл<strong>и</strong>-<br />
Л<strong>и</strong>тература<br />
Caprotti R., Breakspear A., Klaua T., Weiland P., Graupner O., Bittner M.;<br />
„RME Behaviour in Current and Future Diesel Fuel FIE’s“ - SAE Technical<br />
Paper No 2007-01-3982.<br />
Chausalkar A., Mathai R., Sehgal A.K., Majumdar S.K., Koganti R.B.,<br />
Malhotra R.K., Kannan R.K., Prakash C., „Performance Evaluation of B5<br />
Bio-Diesel – Effect On Euro II Diesel Engine & Engine Lubricant”- SAE<br />
Number 2008-28-0122.<br />
Simon A.G., Watson and Victor W. Wong; “The Efect of Fuel Dilution<br />
with Biodiesel on Lubricant Acidity, Oxidation and Corrosion – a<br />
Study with CJ-4 and CI-4 PLUS Lubricants” - 2008 Diesel Engine-<br />
Efficiency and Enissions Research (DEER) Conference – August 7th 1)<br />
2)<br />
3)<br />
2008.<br />
4) Thornton M.J., Alleman T.L., Luecke J., McCormic R.L.; “ Impacts<br />
of Biodiesel Fuel Blends Oil Dilution on Light-Duty Diesel Engine<br />
Operation” - 2009 SAE International Powertrains, Fuels, and<br />
Lubricants Meeting, June 15-17, 2009 Florence, Italy.<br />
5) Urzędowska W., Stępień Z.; „Porównawcze badania degradacji<br />
oleju smarowego w silniku wysokoprężnym z bezpośrednim,<br />
wysokociśnieniowym wtryskiem paliwa, zasilanym standardowym<br />
olejem napędowym lub olejem napędowym zawierającym FAME”<br />
– Dokumentacja INiG nr 0085/TE/08.<br />
6) Stępień Z., Urzędowska W.; „Badanie wpływu oleju smarującego silnik<br />
o zapłonie samoczynnym na emisję cząstek stałych w spalinach przy<br />
zasilaniu silnika paliwem z biokomponentami” - Dokumentacja ITN<br />
nr 4085/2007.<br />
7) Stępień Z., Urzędowska W., Rożniatowski K.; „Badanie form zużycia<br />
układów wtrysku paliwa w czasie eksploatacji silników z zapłonem<br />
samoczynnym” – Dokumentacja INiG nr 0938/TE/08.<br />
8) Caprotti R., Breakspear A., Graupner O., Klaua T., Kohnen O.; „Diesel<br />
<strong>в</strong>ам<strong>и</strong>, но одно<strong>в</strong>ременно должно быть <strong>в</strong>ыполнено<br />
усло<strong>в</strong><strong>и</strong>е компат<strong>и</strong>б<strong>и</strong>льност<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мененного <strong>в</strong> масле<br />
пакета облагораж<strong>и</strong><strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х доба<strong>в</strong>ок с <strong>и</strong>спользуемым<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ом.<br />
5. Соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>й подбор смазочного масла<br />
(с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>а масляной базы <strong>и</strong> пакета облагораж<strong>и</strong><strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х<br />
доба<strong>в</strong>ок) соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующего для усло<strong>в</strong><strong>и</strong>й его<br />
эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong>, содержан<strong>и</strong>е б<strong>и</strong>окомпонента <strong>в</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>е<br />
<strong>и</strong> конструкц<strong>и</strong><strong>и</strong> д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателя <strong>и</strong>меет сущест<strong>в</strong>енное<br />
<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>е на частоту пер<strong>и</strong>одо<strong>в</strong> замены масла.<br />
6. Пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>е б<strong>и</strong>отопл<strong>и</strong><strong>в</strong>, особенно несоот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующего<br />
качест<strong>в</strong>а, создаёт опасность более частого<br />
<strong>в</strong>озн<strong>и</strong>кно<strong>в</strong>ен<strong>и</strong>я разного <strong>в</strong><strong>и</strong>да отложен<strong>и</strong>й на <strong>в</strong>нешн<strong>и</strong>х<br />
<strong>и</strong> <strong>в</strong>нутренн<strong>и</strong>х по<strong>в</strong>ерхностях элементо<strong>в</strong> с<strong>и</strong>стем<br />
подач<strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а, чему содейст<strong>в</strong>уют <strong>и</strong>меющ<strong>и</strong>еся <strong>в</strong><br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>е загрязнен<strong>и</strong>я содержащ<strong>и</strong>е <strong>и</strong>оны металло<strong>в</strong><br />
(особенно натр<strong>и</strong>я <strong>и</strong> ц<strong>и</strong>нка). Так<strong>и</strong>е отложен<strong>и</strong>я <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ают<br />
у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ченную эм<strong>и</strong>сс<strong>и</strong>ю <strong>в</strong>редных компоненто<strong>в</strong> <strong>в</strong><br />
окружающую среду, <strong>в</strong> том ч<strong>и</strong>сле т<strong>в</strong>ёрдых част<strong>и</strong>ц, а<br />
также стано<strong>в</strong>ятся пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ной разл<strong>и</strong>чных д<strong>и</strong>сфункц<strong>и</strong>й<br />
с<strong>и</strong>стем подач<strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а.<br />
А<strong>в</strong>торы я<strong>в</strong>ляются научным<strong>и</strong> сотрудн<strong>и</strong>кам<strong>и</strong><br />
Инст<strong>и</strong>тута <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong> <strong>в</strong> Крако<strong>в</strong>е<br />
Injector Deposits Potential in Future Fueling Systems“ - SAE Technical<br />
Paper No 2006-01-3359.<br />
9) Philip J.G, Dingle and Ming-Chia D.Lai.; “Diesel Common Rail and<br />
Advanced Fuel Injection Systems” - 2005 SAE International.<br />
10) “Combinations of Measures for Reduction of NOx & Nanoparticles<br />
of a Diesel Engine” Czerwiński J., Stępień Z., Oleksiak S., Andersen<br />
O. – International Congress on Combustion Engines, Radom Poland<br />
16–17.06.2011.<br />
11) „Research on Emissions and Engine Lube Oil Deterioration of Diesel<br />
Engines with Biofuels (RME)”; Stępień Z., Czerwiński J., Urzędowska W.,<br />
Oleksiak S. – SAE World Congress, Detroit April 12th – 14th 2011, SAE<br />
Paper nr 2011-01-1302.<br />
12) „Influences of Biocomponents (RME) on Emissions of a Diesel<br />
Engine with SCR” Czerwiński J.; Stępień Z.; Oleksiak S.; Andersen O.<br />
- International Conference EURO OIL&FUEL 2010 „BIO-COMPONENTS<br />
IN DIESEL FUELS - Impact on emission and ageing of engine oil,”<br />
Kraków, 24-26.11.2010, publikacja NAFTA-GAZ Nr 3/2011 s. 198-208.<br />
13) “Influence of Diesel fuels containing FAME on engine lube oil<br />
degradation and particulate matter (PM) emission”, Stępień Z.,<br />
Urzędowska W, Oleksiak S, Czerwiński J., Andersen O., International<br />
Conference EURO OIL&FUEL 2010 „BIO-COMPONENTS IN DIESEL<br />
FUELS - Impact on emission and ageing of engine oil,” Kraków, 24-<br />
26.11.2010, publikacja NAFTA-GAZ Nr 4/2011 s. 272-281.<br />
14)<br />
„Research on Emissions and Engine Lube Oil Deterioration of Diesel<br />
Engines with Biofuels (RME)”; Stępień Z., Czerwiński J., Urzędowska W.,<br />
Oleksiak S. – SAE World Congress, Detroit April 12th – 14th 2011, SAE<br />
Paper nr 2011-01-1302.<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
13
136<br />
Сред<strong>и</strong> эт<strong>и</strong>х методо<strong>в</strong> <strong>в</strong>се большее значен<strong>и</strong>е нач<strong>и</strong>нают<br />
пр<strong>и</strong>обретать м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е<br />
технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> (т. н. MEOR – анг. Microbial Enhanced Oil<br />
Recovery). Он<strong>и</strong> обладают рядом пре<strong>и</strong>мущест<strong>в</strong>, которые<br />
находят непосредст<strong>в</strong>енное отражен<strong>и</strong>е <strong>в</strong> эконом<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
результатах. Во-пер<strong>в</strong>ых, он<strong>и</strong> не требуют<br />
знач<strong>и</strong>тельного расхода энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> не за<strong>в</strong><strong>и</strong>сят непосредст<strong>в</strong>енно<br />
от цен на нефть, как мног<strong>и</strong>е х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е<br />
субстанц<strong>и</strong><strong>и</strong>. Во-<strong>в</strong>торых, он<strong>и</strong> полностью безопасны<br />
для персонала <strong>и</strong> окружающей среды. Следующее<br />
досто<strong>и</strong>нст<strong>в</strong>о – это относ<strong>и</strong>тельно н<strong>и</strong>зкая сто<strong>и</strong>мость<br />
<strong>и</strong> <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е компоненто<strong>в</strong> <strong>и</strong>з <strong>в</strong>озобно<strong>в</strong>ляемых<br />
<strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong>. М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змы <strong>в</strong>ыделяют разл<strong>и</strong>чные<br />
продукты, <strong>и</strong>з которых на<strong>и</strong>более ценным<strong>и</strong> я<strong>в</strong>ляются<br />
к<strong>и</strong>слоты, раст<strong>в</strong>ор<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>, газы, пол<strong>и</strong>меры <strong>и</strong> по<strong>в</strong>ерхностно-акт<strong>и</strong><strong>в</strong>ные<br />
<strong>в</strong>ещест<strong>в</strong>а.<br />
Мног<strong>и</strong>е м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змы обладают также способностью<br />
к расщеплен<strong>и</strong>ю разл<strong>и</strong>чных угле<strong>в</strong>одородо<strong>в</strong>,<br />
<strong>в</strong> том ч<strong>и</strong>сле, ал<strong>и</strong>фат<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х угле<strong>в</strong>одородо<strong>в</strong><br />
(параф<strong>и</strong>но<strong>в</strong>) с дл<strong>и</strong>нной цепью, а также способностью<br />
<strong>и</strong>зменять прон<strong>и</strong>цаемость коллекторной породы.<br />
Хотя <strong>в</strong>ытеснен<strong>и</strong>ю <strong>нефт<strong>и</strong></strong> может способст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ать<br />
каждый <strong>и</strong>з переч<strong>и</strong>сленных факторо<strong>в</strong>, <strong>в</strong> случае “работы”<br />
м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змо<strong>в</strong>, как пра<strong>в</strong><strong>и</strong>ло, одно<strong>в</strong>ременно<br />
пр<strong>и</strong>сутст<strong>в</strong>уют, по крайней мере, несколько <strong>и</strong>з <strong>и</strong>х,<br />
что также я<strong>в</strong>ляется пре<strong>и</strong>мущест<strong>в</strong>ом по сра<strong>в</strong>нен<strong>и</strong>ю с<br />
<strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>й.<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
Эколог<strong>и</strong>я <strong>в</strong> нефтегазо<strong>в</strong>ом секторе<br />
М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>х пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>е <strong>в</strong> нефтяной промышленност<strong>и</strong><br />
Б<strong>и</strong>ооч<strong>и</strong>стные сооружен<strong>и</strong>я:<br />
работа для м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змо<strong>в</strong><br />
ИОАННА БЖЕЩ, ПЕТР КАПУСТА, АННА ТУРКЕВИЧ<br />
Имеющ<strong>и</strong>еся технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> поз<strong>в</strong>оляют <strong>и</strong>з<strong>в</strong>лечь <strong>и</strong>з месторожден<strong>и</strong>я пр<strong>и</strong>мерно<br />
1⁄3 - 1/2 со<strong>в</strong>окупных запасо<strong>в</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong>. К остальному объёму можно<br />
получ<strong>и</strong>ть хотя бы част<strong>и</strong>чный доступ благодаря пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>ю т. н. методо<strong>в</strong><br />
<strong>и</strong>нтенс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> пласта (т. н. EOR – анг. Enhanced Oil Recovery).<br />
Интенс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>я добыч<strong>и</strong><br />
<strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> проблемы, с<strong>в</strong>язанные<br />
с <strong>в</strong>ыпаден<strong>и</strong>ем параф<strong>и</strong>но<strong>в</strong> <strong>в</strong><br />
процессе эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> можно раздел<strong>и</strong>ть<br />
на д<strong>в</strong>е осно<strong>в</strong>ные группы. Пер<strong>в</strong>ая <strong>и</strong>з н<strong>и</strong>х – это удален<strong>и</strong>е<br />
параф<strong>и</strong>но<strong>в</strong>ых отложен<strong>и</strong>й, <strong>в</strong>ыпадающ<strong>и</strong>х <strong>в</strong>о <strong>в</strong>ремя<br />
эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Эт<strong>и</strong> отложен<strong>и</strong>я могут поя<strong>в</strong>ляться<br />
на оборудо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong> ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>н, на <strong>и</strong>х <strong>в</strong>нутренн<strong>и</strong>х по<strong>в</strong>ерхностях,<br />
а также <strong>в</strong>нутр<strong>и</strong> пласта. Осно<strong>в</strong>ным механ<strong>и</strong>змом,<br />
способст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>м удален<strong>и</strong>ю отложен<strong>и</strong>й, я<strong>в</strong>ляется<br />
способность м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змо<strong>в</strong> к расщеплен<strong>и</strong>ю<br />
угле<strong>в</strong>одородо<strong>в</strong>; обычно угле<strong>в</strong>одороды с дл<strong>и</strong>нной<br />
цепью преобразуются <strong>в</strong> соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>я более простой<br />
структуры, через которые проход<strong>и</strong>т нефть. Дополн<strong>и</strong>тельно,<br />
процесс может ст<strong>и</strong>мул<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>аться <strong>в</strong>ыделяемым<strong>и</strong><br />
раст<strong>в</strong>ор<strong>и</strong>телям<strong>и</strong> <strong>и</strong> сп<strong>и</strong>ртам<strong>и</strong>. В этом случае не<br />
требуется <strong>в</strong><strong>в</strong>од<strong>и</strong>ть орган<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е <strong>в</strong>ещест<strong>в</strong>а, которые<br />
ст<strong>и</strong>мул<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ал<strong>и</strong> бы рост м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змо<strong>в</strong>, т. к. <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ком<br />
углерода <strong>и</strong> энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> я<strong>в</strong>ляются угле<strong>в</strong>одороды.<br />
В то же <strong>в</strong>ремя, <strong>в</strong><strong>в</strong>еден<strong>и</strong>е м<strong>и</strong>неральных компоненто<strong>в</strong><br />
даёт полож<strong>и</strong>тельный результат.<br />
Несколько <strong>и</strong>ной механ<strong>и</strong>зм <strong>и</strong>спользуется пр<strong>и</strong> т. н.<br />
<strong>и</strong>нтенс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны/пласта. В этом случае <strong>и</strong>с-
Эколог<strong>и</strong>я <strong>в</strong> нефтегазо<strong>в</strong>ом секторе<br />
пользуются с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>а м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змо<strong>в</strong> <strong>в</strong>ыделять <strong>в</strong><br />
усло<strong>в</strong><strong>и</strong>ях отсутст<strong>в</strong><strong>и</strong>я к<strong>и</strong>слорода больш<strong>и</strong>е объёмы газо<strong>в</strong><br />
(CO2, H2 <strong>и</strong> CH4), а также сп<strong>и</strong>рто<strong>в</strong>, раст<strong>в</strong>ор<strong>и</strong>телей<br />
<strong>и</strong> по<strong>в</strong>ерхностно-акт<strong>и</strong><strong>в</strong>ных <strong>в</strong>ещест<strong>в</strong>. Эт<strong>и</strong> <strong>в</strong>ещест<strong>в</strong>а образуются<br />
<strong>и</strong>з <strong>в</strong><strong>в</strong>од<strong>и</strong>мого <strong>в</strong> залежь орган<strong>и</strong>ческого <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ка<br />
углерода, <strong>в</strong> осно<strong>в</strong>ном это угле<strong>в</strong>оды, содержащ<strong>и</strong>еся<br />
<strong>в</strong> мелассе. М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змы <strong>в</strong> пр<strong>и</strong>сутст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong><br />
орган<strong>и</strong>ческого <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ка углерода пре<strong>в</strong>ращают<br />
пласт <strong>в</strong>о что-то т<strong>и</strong>па г<strong>и</strong>гантского подземного б<strong>и</strong>ореактора,<br />
<strong>в</strong> котором процесс <strong>в</strong>ремя от <strong>в</strong>ремен<strong>и</strong> следует<br />
поддерж<strong>и</strong><strong>в</strong>ать с помощью дополн<strong>и</strong>тельной закачк<strong>и</strong><br />
мелассы, а пр<strong>и</strong> необход<strong>и</strong>мост<strong>и</strong> – неорган<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
ст<strong>и</strong>муляторо<strong>в</strong> роста. Часто меропр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>я по у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>ю<br />
нефтеотдач<strong>и</strong> сопро<strong>в</strong>ождаются закачкой <strong>в</strong> залежь<br />
<strong>в</strong>оды.<br />
Пер<strong>в</strong>ое документ<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анное м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ческое<br />
<strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>е про<strong>в</strong>ела <strong>в</strong> 1954 г. ф<strong>и</strong>рма Mobil (<strong>в</strong> настоящее<br />
<strong>в</strong>ремя – концерн Exxon-Mobil). Дальнейш<strong>и</strong>й<br />
прогресс <strong>в</strong> этой област<strong>и</strong> я<strong>в</strong>ляется общей заслугой<br />
Д. Г<strong>и</strong>тсмана <strong>и</strong> Е. Караске<strong>в</strong><strong>и</strong>ча, которые неза<strong>в</strong><strong>и</strong>с<strong>и</strong>мо,<br />
<strong>в</strong> США <strong>и</strong> <strong>Польше</strong> разработал<strong>и</strong> <strong>и</strong> успешно <strong>в</strong>недр<strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е методы <strong>в</strong> промышленном масштабе.<br />
В настоящее <strong>в</strong>ремя <strong>в</strong> м<strong>и</strong>ре сущест<strong>в</strong>ует много<br />
м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х ф<strong>и</strong>рм, зан<strong>и</strong>мающ<strong>и</strong>хся коммерческой<br />
деятельностью этого т<strong>и</strong>па. К <strong>и</strong>х самым знач<strong>и</strong>тельным<br />
успехам относятся <strong>и</strong>стощенные залеж<strong>и</strong> с<br />
незнач<strong>и</strong>тельной добычей, где пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>е эт<strong>и</strong>х технолог<strong>и</strong>й<br />
пр<strong>и</strong>нос<strong>и</strong>т знач<strong>и</strong>тельную эконом<strong>и</strong>ческую <strong>в</strong>ыгоду<br />
пр<strong>и</strong> небольш<strong>и</strong>х расходах <strong>и</strong> р<strong>и</strong>ске. Предста<strong>в</strong>ляется,<br />
что <strong>и</strong> <strong>в</strong> <strong>Польше</strong> после многолетнего переры<strong>в</strong>а<br />
м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> сно<strong>в</strong>а <strong>в</strong> чест<strong>и</strong>.<br />
Проблемы, с<strong>в</strong>язанные с<br />
про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>ом б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong><br />
Необход<strong>и</strong>мость <strong>в</strong>ыполнен<strong>и</strong>я требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>й д<strong>и</strong>рект<strong>и</strong><strong>в</strong><br />
Е<strong>в</strong>росоюза, обязы<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х по<strong>в</strong>ышать пот-<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
137
138<br />
реблен<strong>и</strong>е энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>з <strong>в</strong>озобно<strong>в</strong>ляемых <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong><br />
<strong>и</strong> сокращать неконтрол<strong>и</strong>руемые <strong>в</strong>ыбросы метана <strong>в</strong><br />
разл<strong>и</strong>чных отраслях промышленност<strong>и</strong>, <strong>в</strong> том ч<strong>и</strong>сле,<br />
<strong>в</strong> секторах переработк<strong>и</strong> отходо<strong>в</strong> <strong>и</strong> сельского<br />
хозяйст<strong>в</strong>а, <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ает <strong>в</strong>се более ш<strong>и</strong>рок<strong>и</strong>й <strong>и</strong>нтерес к<br />
технолог<strong>и</strong>ям получен<strong>и</strong>я б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong>. Раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>ю отечест<strong>в</strong>енного<br />
рынка б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong> содейст<strong>в</strong>уют проекты, целью<br />
которых я<strong>в</strong>ляется создан<strong>и</strong>е опт<strong>и</strong>мальных усло<strong>в</strong><strong>и</strong>й<br />
для распространен<strong>и</strong>я оборудо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я по про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>у<br />
сельскохозяйст<strong>в</strong>енного б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong>. В странах, где<br />
технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> получен<strong>и</strong>я б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong> пр<strong>и</strong>меняются мног<strong>и</strong>е<br />
годы на большом кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>е дейст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>х станц<strong>и</strong>й<br />
(напр<strong>и</strong>мер, <strong>в</strong> Герман<strong>и</strong><strong>и</strong> работает около 4 тыс.<br />
устано<strong>в</strong>ок по получен<strong>и</strong>ю б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong>), <strong>в</strong>се чаще кроме<br />
переработк<strong>и</strong> б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong> <strong>в</strong> электр<strong>и</strong>ческую <strong>и</strong> тепло<strong>в</strong>ую<br />
энерг<strong>и</strong>ю <strong>в</strong> комплексах для получен<strong>и</strong>я б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong> пр<strong>и</strong>меняются<br />
устано<strong>в</strong>к<strong>и</strong> по про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>у <strong>и</strong>з б<strong>и</strong>ометана<br />
б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong>, который затем закач<strong>и</strong><strong>в</strong>ается <strong>в</strong> сет<strong>и</strong> газоснабжен<strong>и</strong>я,<br />
л<strong>и</strong>бо <strong>и</strong>спользуется <strong>в</strong> мотор<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
Осно<strong>в</strong>ной пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ной по<strong>в</strong>ышен<strong>и</strong>я <strong>и</strong>нтереса к<br />
технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>я б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong> для энергет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
целей я<strong>в</strong>ляется её достаточно <strong>в</strong>ысокая энергет<strong>и</strong>ческая<br />
эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ность по сра<strong>в</strong>нен<strong>и</strong>ю с местным<br />
про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>ом электр<strong>и</strong>ческой <strong>и</strong> тепло<strong>в</strong>ой энерг<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
особенно <strong>в</strong> случае проблем с потреблен<strong>и</strong>ем тепла.<br />
Б<strong>и</strong>огаз после оч<strong>и</strong>стк<strong>и</strong> <strong>и</strong> до<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я до параметро<strong>в</strong><br />
пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong>, перед закачкой <strong>в</strong> сеть д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
под<strong>в</strong>ергается анал<strong>и</strong>зу на предмет контроля ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ко-х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
параметро<strong>в</strong>, определяющ<strong>и</strong>х его<br />
<strong>в</strong>за<strong>и</strong>мозаменяемость с <strong>в</strong>ысокометано<strong>в</strong>ым пр<strong>и</strong>родным<br />
газом (соста<strong>в</strong>, топл<strong>и</strong><strong>в</strong>ная ценность, ч<strong>и</strong>сло Воббе,<br />
<strong>в</strong>лажность). На осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong> этого анал<strong>и</strong>за про<strong>в</strong>одятся<br />
расчеты между про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>телем (поста<strong>в</strong>щ<strong>и</strong>ком) <strong>и</strong><br />
получателем б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong>.<br />
Кроме упомянутого анал<strong>и</strong>за следует также обрат<strong>и</strong>ть<br />
<strong>в</strong>н<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>е на бактер<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й анал<strong>и</strong>з,<br />
про<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>е которого предста<strong>в</strong>ляется особенно<br />
обосно<strong>в</strong>анным <strong>в</strong> случае б<strong>и</strong>ометана, получаемого<br />
на осно<strong>в</strong>е сельскохозяйст<strong>в</strong>енного б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong>. Со<strong>в</strong>ременные<br />
<strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я корроз<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong>ыя<strong>в</strong><strong>и</strong>л<strong>и</strong> но<strong>в</strong>ые механ<strong>и</strong>змы<br />
этого процесса, ранее не уч<strong>и</strong>ты<strong>в</strong>аемые <strong>в</strong><br />
ант<strong>и</strong>корроз<strong>и</strong>онной защ<strong>и</strong>те трубопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong>. М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змы,<br />
к которым относятся аэробные <strong>и</strong> анаэробные<br />
бактер<strong>и</strong><strong>и</strong>, а также гр<strong>и</strong>бок, пр<strong>и</strong>сутст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>й<br />
<strong>в</strong> поч<strong>в</strong>е, <strong>в</strong>оде, <strong>в</strong>оздухе, а часто <strong>и</strong> <strong>в</strong> самом транспорт<strong>и</strong>руемом<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>е, с учётом с<strong>в</strong>о<strong>и</strong>х метабол<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong> также могут <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ать по<strong>в</strong>режден<strong>и</strong>е стенок<br />
трубопро<strong>в</strong>одо<strong>в</strong> <strong>и</strong> защ<strong>и</strong>тных покрыт<strong>и</strong>й, что создаёт<br />
усло<strong>в</strong><strong>и</strong>я, способст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>е дальнейшей корроз<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
Бактер<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> трубопро<strong>в</strong>одах могут образо<strong>в</strong>ы<strong>в</strong>ать т. н.<br />
б<strong>и</strong>оплёнку, слой, состоящ<strong>и</strong>й <strong>и</strong>з клеток бактер<strong>и</strong>й <strong>и</strong><br />
продукто<strong>в</strong> <strong>и</strong>х метабол<strong>и</strong>зма на <strong>в</strong>нутренней по<strong>в</strong>ерхност<strong>и</strong><br />
труб; следст<strong>в</strong><strong>и</strong>ем адгез<strong>и</strong><strong>и</strong> м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змо<strong>в</strong> <strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>х раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>я <strong>в</strong> этой спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ческой среде я<strong>в</strong>ляется<br />
процесс б<strong>и</strong>окорроз<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
Эколог<strong>и</strong>я <strong>в</strong> нефтегазо<strong>в</strong>ом секторе<br />
Ж<strong>и</strong>знедеятельность м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змо<strong>в</strong> за<strong>в</strong><strong>и</strong>с<strong>и</strong>т<br />
от мног<strong>и</strong>х факторо<strong>в</strong>: пр<strong>и</strong>сутст<strong>в</strong><strong>и</strong>я <strong>в</strong>оды, к<strong>и</strong>слорода <strong>и</strong><br />
друг<strong>и</strong>х субстрато<strong>в</strong>, необход<strong>и</strong>мых для процессо<strong>в</strong> метабол<strong>и</strong>зма,<br />
а также щелочной реакц<strong>и</strong><strong>и</strong> среды, температуры<br />
<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>сутст<strong>в</strong><strong>и</strong>я угле<strong>в</strong>одородо<strong>в</strong>. На<strong>и</strong>более <strong>и</strong>нтенс<strong>и</strong><strong>в</strong>но<br />
рост м<strong>и</strong>крофлоры <strong>и</strong>меет место на гран<strong>и</strong>це<br />
фаз – <strong>в</strong>ода/топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о, где – <strong>в</strong>ода я<strong>в</strong>ляется осно<strong>в</strong>ным<br />
<strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ком ж<strong>и</strong><strong>в</strong>ых орган<strong>и</strong>змо<strong>в</strong> <strong>и</strong> м<strong>и</strong>кроэлементо<strong>в</strong>.<br />
В то же <strong>в</strong>ремя топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о, сталь <strong>и</strong> орган<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е покрыт<strong>и</strong>я<br />
я<strong>в</strong>ляются <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ком энергет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>й,<br />
<strong>в</strong> осно<strong>в</strong>ном, углерода <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>х необход<strong>и</strong>мых<br />
компоненто<strong>в</strong>. В обычных усло<strong>в</strong><strong>и</strong>ях слой <strong>в</strong>одорода защ<strong>и</strong>щает<br />
сталь от дальнейшего разрушен<strong>и</strong>я, однако <strong>в</strong><br />
пр<strong>и</strong>сутст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> сульфато<strong>в</strong> <strong>и</strong> десульфураторо<strong>в</strong> про<strong>и</strong>сход<strong>и</strong>т<br />
катодная деполяр<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>я <strong>и</strong> железо под<strong>в</strong>ергается<br />
ок<strong>и</strong>слен<strong>и</strong>ю. Устано<strong>в</strong>лено нал<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>е разн<strong>и</strong>цы потенц<strong>и</strong>ало<strong>в</strong><br />
между м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змам<strong>и</strong> <strong>и</strong> металлом, поэтому<br />
сч<strong>и</strong>тается, что корроз<strong>и</strong>я, <strong>в</strong>ыз<strong>в</strong>анная м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змам<strong>и</strong>,<br />
<strong>и</strong>меет электрох<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческую пр<strong>и</strong>роду.<br />
С учётом того, что <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong>я о пр<strong>и</strong>сутст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong><br />
м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х загрязнен<strong>и</strong>й <strong>в</strong> б<strong>и</strong>ометане<br />
<strong>и</strong>меет большое значен<strong>и</strong>е пр<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нят<strong>и</strong><strong>и</strong> решен<strong>и</strong>я о<br />
пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong><strong>и</strong> этого <strong>в</strong><strong>и</strong>да <strong>газа</strong> <strong>в</strong> с<strong>и</strong>стеме д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong>, целесообразно про<strong>в</strong>ест<strong>и</strong> на этот<br />
предмет анал<strong>и</strong>з образцо<strong>в</strong> б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong> <strong>и</strong> б<strong>и</strong>ометана, полученных<br />
по разным технолог<strong>и</strong>ям, <strong>в</strong> том ч<strong>и</strong>сле, осно<strong>в</strong>анным<br />
на разных субстратах. Это поз<strong>в</strong>ол<strong>и</strong>т оцен<strong>и</strong>ть<br />
степень опасност<strong>и</strong> для сет<strong>и</strong> <strong>и</strong> газо<strong>в</strong>ой арматуры со<br />
стороны б<strong>и</strong>ометана, про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>мого на базе б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong><br />
с сельскохозяйст<strong>в</strong>енных устано<strong>в</strong>ок. Следует также<br />
ож<strong>и</strong>дать от<strong>в</strong>ета на <strong>в</strong>опрос, <strong>в</strong>л<strong>и</strong>яет л<strong>и</strong> <strong>в</strong><strong>и</strong>д сырья, под<strong>в</strong>ергаемого<br />
ферментац<strong>и</strong><strong>и</strong> с целью получен<strong>и</strong>я б<strong>и</strong>о<strong>газа</strong>,<br />
на пр<strong>и</strong>сутст<strong>в</strong><strong>и</strong>е <strong>в</strong> б<strong>и</strong>огазе м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змо<strong>в</strong>, <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х<br />
процессы корроз<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
Буро<strong>в</strong>ые раст<strong>в</strong>оры как среда<br />
об<strong>и</strong>тан<strong>и</strong>я м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змо<strong>в</strong><br />
Инст<strong>и</strong>тут <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong> уже мног<strong>и</strong>е годы <strong>и</strong>сследует<br />
<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>е м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змо<strong>в</strong> на процессы разложен<strong>и</strong>я<br />
буро<strong>в</strong>ых раст<strong>в</strong>оро<strong>в</strong>. Эт<strong>и</strong> <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я был<strong>и</strong> предметом<br />
<strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ательск<strong>и</strong>х проекто<strong>в</strong>, работ <strong>в</strong> рамках уста<strong>в</strong>ной<br />
деятельност<strong>и</strong>, а также заказо<strong>в</strong> для нужд отечест<strong>в</strong>енной<br />
нефтяной промышленност<strong>и</strong>.<br />
Следует начать с ут<strong>в</strong>ержден<strong>и</strong>я, что разложен<strong>и</strong>е<br />
буро<strong>в</strong>ых промы<strong>в</strong>очных ж<strong>и</strong>дкостей <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ают факторы<br />
х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческого, ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ческого <strong>и</strong> б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ческого характера.<br />
Процессы разложен<strong>и</strong>я оказы<strong>в</strong>ают знач<strong>и</strong>тельное<br />
<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>е на технолог<strong>и</strong>ю бурен<strong>и</strong>я, поскольку каждое<br />
загрязнен<strong>и</strong>е ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong> с<strong>в</strong>язано с <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>ем реолог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
параметро<strong>в</strong>, а это <strong>в</strong> с<strong>в</strong>ою очередь пр<strong>и</strong><strong>в</strong>од<strong>и</strong>т<br />
к осложнен<strong>и</strong>ям <strong>в</strong> процессе бурен<strong>и</strong>я ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны, <strong>и</strong>
Эколог<strong>и</strong>я <strong>в</strong> нефтегазо<strong>в</strong>ом секторе<br />
даже необход<strong>и</strong>мост<strong>и</strong> <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>я технолог<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
Знан<strong>и</strong>е механ<strong>и</strong>змо<strong>в</strong> разложен<strong>и</strong>я<br />
буро<strong>в</strong>ых промы<strong>в</strong>очных ж<strong>и</strong>дкостей <strong>и</strong> <strong>и</strong>х<br />
<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>я на реолог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е параметры<br />
поз<strong>в</strong>оляет надлежащ<strong>и</strong>м образом план<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать<br />
процесс бурен<strong>и</strong>я, л<strong>и</strong>бо, пр<strong>и</strong><br />
необход<strong>и</strong>мост<strong>и</strong>, коррект<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать его<br />
пр<strong>и</strong> проходке ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны. Факторы, <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ающее<br />
разложен<strong>и</strong>е <strong>и</strong>л<strong>и</strong> загрязнен<strong>и</strong>е<br />
промы<strong>в</strong>очной ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong>, негат<strong>и</strong><strong>в</strong>-<br />
но сказы<strong>в</strong>аются на:<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
ходе бурен<strong>и</strong>я,<br />
техн<strong>и</strong>ческом состоян<strong>и</strong><strong>и</strong> ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны,<br />
а<strong>в</strong>ар<strong>и</strong>йност<strong>и</strong> (напр. пр<strong>и</strong>х<strong>в</strong>аты канала,<br />
образо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е обрушен<strong>и</strong>й),<br />
расходах на бурен<strong>и</strong>е ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны.<br />
Чтобы огран<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ть <strong>в</strong>л<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>е негат<strong>и</strong><strong>в</strong>ных<br />
факторо<strong>в</strong>, необход<strong>и</strong>м, прежде<br />
<strong>в</strong>сего, хорош<strong>и</strong>й анал<strong>и</strong>з геолог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
данных, это – ключ к опт<strong>и</strong>м<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> бурен<strong>и</strong>я,<br />
как с техн<strong>и</strong>ческой, так <strong>и</strong> эконом<strong>и</strong>ческой<br />
точк<strong>и</strong> зрен<strong>и</strong>я. Особенно <strong>в</strong>ажна<br />
<strong>и</strong>нформац<strong>и</strong>я о <strong>в</strong>озможност<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>тока<br />
к ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>не пласто<strong>в</strong>ых <strong>в</strong>од, поскольку<br />
это – од<strong>и</strong>н с самых знач<strong>и</strong>тельных факторо<strong>в</strong><br />
деградац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Вместе с пласто<strong>в</strong>ой<br />
<strong>в</strong>одой <strong>в</strong> буро<strong>в</strong>ую промы<strong>в</strong>очную ж<strong>и</strong>дкость<br />
попадают разл<strong>и</strong>чные х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е<br />
соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>я, а также м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змы,<br />
пр<strong>и</strong>сутст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>е <strong>в</strong> пласто<strong>в</strong>ой<br />
ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong>. Каждый пр<strong>и</strong>сутст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>й<br />
фактор деградац<strong>и</strong><strong>и</strong> должен по <strong>в</strong>озможност<strong>и</strong><br />
быстро устраняться, л<strong>и</strong>бо соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>м<br />
образом уч<strong>и</strong>ты<strong>в</strong>аться, <strong>в</strong><br />
за<strong>в</strong><strong>и</strong>с<strong>и</strong>мост<strong>и</strong> от его пр<strong>и</strong>роды. Самым простым способом,<br />
конечно, я<strong>в</strong>ляется проф<strong>и</strong>лакт<strong>и</strong>ка, которая состо<strong>и</strong>т<br />
<strong>в</strong> пер<strong>и</strong>од<strong>и</strong>ческом контроле реолог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х параметро<strong>в</strong><br />
буро<strong>в</strong>ой промы<strong>в</strong>очной ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong>. В случае<br />
поя<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я пр<strong>и</strong>знако<strong>в</strong> разложен<strong>и</strong>я ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong>, замеры<br />
должны продолжаться до момента устранен<strong>и</strong>я пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<br />
загрязнен<strong>и</strong>я.<br />
Процесс разложен<strong>и</strong>я буро<strong>в</strong>ой промы<strong>в</strong>очной<br />
ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong> состо<strong>и</strong>т <strong>в</strong> потере ж<strong>и</strong>дкостью <strong>и</strong>сходных<br />
реолог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х характер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к (т. е. <strong>в</strong>язкост<strong>и</strong>, предела<br />
текучест<strong>и</strong>, структурной устойч<strong>и</strong><strong>в</strong>ост<strong>и</strong>, а также<br />
так<strong>и</strong>х параметро<strong>в</strong>, как плотность <strong>и</strong> показатель<br />
щелочной реакц<strong>и</strong><strong>и</strong>) под <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>ем ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ко-х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
<strong>и</strong> м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х факторо<strong>в</strong>, проя<strong>в</strong>ляющ<strong>и</strong>хся<br />
<strong>в</strong> ходе бурен<strong>и</strong>я. Сред<strong>и</strong> факторо<strong>в</strong> разложен<strong>и</strong>я<br />
следует, прежде <strong>в</strong>сего, наз<strong>в</strong>ать <strong>в</strong>л<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>е на<br />
характер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> буро<strong>в</strong>ого раст<strong>в</strong>ора част<strong>и</strong>ц разбуренной<br />
породы, контакт с пласто<strong>в</strong>ым<strong>и</strong> <strong>в</strong>одам<strong>и</strong> (рассолам<strong>и</strong>),<br />
а также контакт промы<strong>в</strong>очной ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong> с<br />
серо<strong>в</strong>одородом.<br />
Фот. 1. М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змы, <strong>в</strong>ыделенные <strong>и</strong>з буро<strong>в</strong>ой промы<strong>в</strong>очной ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong><br />
Фот. 2. Пр<strong>и</strong>мер культур м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змо<strong>в</strong>, расщепляющ<strong>и</strong>х угле<strong>в</strong>одороды<br />
В промышленной практ<strong>и</strong>ке часто <strong>и</strong>меют место<br />
знач<strong>и</strong>тельные осложнен<strong>и</strong>я, которые <strong>в</strong>ыз<strong>в</strong>аны ферментац<strong>и</strong>онным<br />
разложен<strong>и</strong>ем ц<strong>и</strong>ркул<strong>и</strong>рующей <strong>в</strong> ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>не<br />
ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong>. Процессы б<strong>и</strong>огенного характера,<br />
<strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>е определенные х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е реакц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong><br />
среде пол<strong>и</strong>мерной промы<strong>в</strong>очной ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong>, не поз<strong>в</strong>оляют<br />
сохран<strong>и</strong>ть её параметры. В результате это<br />
<strong>в</strong>едёт к сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>ю скорост<strong>и</strong> бурен<strong>и</strong>я, <strong>и</strong> даже необход<strong>и</strong>мост<strong>и</strong><br />
замены разлож<strong>и</strong><strong>в</strong>шегося буро<strong>в</strong>ого раст<strong>в</strong>ора,<br />
реолог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е характер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> которого не поз<strong>в</strong>оляют<br />
<strong>в</strong>ест<strong>и</strong> нормальный процесс бурен<strong>и</strong>я.<br />
Осложнен<strong>и</strong>я, с<strong>в</strong>язанные с м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м<br />
разложен<strong>и</strong>ем буро<strong>в</strong>ой промы<strong>в</strong>очной ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong>, могут<br />
пр<strong>и</strong><strong>в</strong>од<strong>и</strong>ть <strong>и</strong> к друг<strong>и</strong>м серьезным последст<strong>в</strong><strong>и</strong>ям<br />
<strong>в</strong> случае ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>н, <strong>в</strong>ходящ<strong>и</strong>х <strong>в</strong> соста<strong>в</strong> структуры подземных<br />
хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>щ <strong>газа</strong>. Когда промы<strong>в</strong>очная ж<strong>и</strong>дкость<br />
<strong>в</strong> недостаточной степен<strong>и</strong> защ<strong>и</strong>щена от б<strong>и</strong>оразложен<strong>и</strong>я,<br />
<strong>в</strong> эт<strong>и</strong>х ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>нах наступает акт<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong>зац<strong>и</strong>я бактер<strong>и</strong>й.<br />
Ус<strong>и</strong>ленная акт<strong>и</strong><strong>в</strong>ность м<strong>и</strong>кробо<strong>в</strong> <strong>в</strong>о <strong>в</strong>ремя<br />
эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong> хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ща пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> <strong>и</strong>склю-<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
139
140<br />
ч<strong>и</strong>тельно опасна, особенно есл<strong>и</strong> <strong>в</strong> разлож<strong>и</strong><strong>в</strong>шемся<br />
буро<strong>в</strong>ом раст<strong>в</strong>оре пр<strong>и</strong>сутст<strong>в</strong>уют л<strong>и</strong>бо дом<strong>и</strong>н<strong>и</strong>руют<br />
бактер<strong>и</strong><strong>и</strong>, <strong>в</strong>ыделяющ<strong>и</strong>е серо<strong>в</strong>одород. Внесен<strong>и</strong>е бактер<strong>и</strong>й<br />
<strong>в</strong> залежь <strong>и</strong>з<strong>в</strong>не л<strong>и</strong>бо акт<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong>зац<strong>и</strong>я а<strong>в</strong>тохтонных<br />
бактер<strong>и</strong>й, не только пр<strong>и</strong><strong>в</strong>од<strong>и</strong>т к осложнен<strong>и</strong>ям пр<strong>и</strong><br />
эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong> так<strong>и</strong>х <strong>в</strong>ажных стратег<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х объекто<strong>в</strong><br />
как подземные хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ще <strong>газа</strong>, но <strong>и</strong> может негат<strong>и</strong><strong>в</strong>но<br />
<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ять на реж<strong>и</strong>м эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong> про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>енных<br />
ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>н. В ч<strong>и</strong>сле прочего, это <strong>в</strong>едёт к нарушен<strong>и</strong>ю<br />
потока угле<strong>в</strong>одородо<strong>в</strong> (процессы б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ческой<br />
кольматац<strong>и</strong><strong>и</strong> коллекторной породы) <strong>и</strong> по<strong>в</strong>ышен<strong>и</strong>ю<br />
содержан<strong>и</strong>я H2S <strong>в</strong> нос<strong>и</strong>телях залеж<strong>и</strong>. Особенно это<br />
касается тех залежей, которые с учётом благопр<strong>и</strong>ятных<br />
геолог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х параметро<strong>в</strong> был<strong>и</strong> преобразо<strong>в</strong>аны<br />
<strong>в</strong> подземные хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ща пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong>.<br />
Лабораторные <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я, про<strong>в</strong>од<strong>и</strong>мые <strong>в</strong> ИН<strong>и</strong>Г<br />
на разнообразном <strong>и</strong> ш<strong>и</strong>роком матер<strong>и</strong>але, непосредст<strong>в</strong>енно<br />
касаются я<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>й, <strong>и</strong>меющ<strong>и</strong>х место <strong>в</strong> усло<strong>в</strong><strong>и</strong>ях<br />
отечест<strong>в</strong>енных залежей. Результаты тесто<strong>в</strong> <strong>и</strong>ллюстр<strong>и</strong>руют<br />
м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ческое состоян<strong>и</strong>е буро<strong>в</strong>ых раст<strong>в</strong>оро<strong>в</strong>,<br />
<strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>анных пр<strong>и</strong> бурен<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> разных районах<br />
Польш<strong>и</strong>. М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змы, <strong>в</strong>ыделенные <strong>и</strong>з <strong>в</strong>зятых<br />
проб ж<strong>и</strong>дкостей, был<strong>и</strong> <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>аны <strong>в</strong> качест<strong>в</strong>е <strong>и</strong>сходного<br />
<strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ательского матер<strong>и</strong>ала пр<strong>и</strong> подборе<br />
опт<strong>и</strong>мальных методо<strong>в</strong> прот<strong>и</strong><strong>в</strong>одейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я процессам<br />
б<strong>и</strong>оразложен<strong>и</strong>я буро<strong>в</strong>ых промы<strong>в</strong>очных ж<strong>и</strong>дкостей.<br />
Был про<strong>в</strong>едён ряд <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>й, касающ<strong>и</strong>хся процессо<strong>в</strong><br />
м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ческого разложен<strong>и</strong>я пол<strong>и</strong>меро<strong>в</strong>,<br />
пр<strong>и</strong>меняемых <strong>в</strong> технолог<strong>и</strong>ях буро<strong>в</strong>ых раст<strong>в</strong>оро<strong>в</strong>.<br />
Он<strong>и</strong> касал<strong>и</strong>сь следующ<strong>и</strong>х пол<strong>и</strong>меро<strong>в</strong>:<br />
• карбокс<strong>и</strong>мет<strong>и</strong>лцеллюлоза,<br />
• карбокс<strong>и</strong>мет<strong>и</strong>лкрахмал,<br />
• х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong> мод<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анный крахмал (с доба<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>ем<br />
MgOH), под<strong>в</strong>ергнутый терм<strong>и</strong>ческой<br />
обработке т. н. оклейстер<strong>и</strong>зо<strong>в</strong>анный <strong>и</strong> структур<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анный<br />
крахмал,<br />
• PHPA – пол<strong>и</strong>акр<strong>и</strong>лам<strong>и</strong>д, част<strong>и</strong>чно<br />
г<strong>и</strong>дрол<strong>и</strong>зо<strong>в</strong>анный,<br />
• натуральный ксантано<strong>в</strong>ый пол<strong>и</strong>мер под наз<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем<br />
XCD (пол<strong>и</strong>сахар<strong>и</strong>д), я<strong>в</strong>ляющ<strong>и</strong>йся продуктом<br />
метабол<strong>и</strong>зма бактер<strong>и</strong><strong>и</strong> Xantomonas<br />
campestris.<br />
Исследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я также был<strong>и</strong> сосредоточены на<br />
анал<strong>и</strong>зе <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>й ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ко-х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х характер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<br />
буро<strong>в</strong>ых раст<strong>в</strong>оро<strong>в</strong> <strong>и</strong> раст<strong>в</strong>оро<strong>в</strong> пол<strong>и</strong>мерных<br />
соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>й, пр<strong>и</strong>меняемых <strong>в</strong> технолог<strong>и</strong>ях бурен<strong>и</strong>я,<br />
под <strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>ем бактер<strong>и</strong>й. Анал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>алось<br />
<strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>е так<strong>и</strong>х параметро<strong>в</strong> как пласт<strong>и</strong>ческая<br />
<strong>в</strong>язкость, кажущаяся <strong>в</strong>язкость, предел текучест<strong>и</strong>,<br />
структурная устойч<strong>и</strong><strong>в</strong>ость, а также щелочная реакц<strong>и</strong>я.<br />
Выделенные м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змы <strong>и</strong>спользуются<br />
для дальнейш<strong>и</strong>х <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>й, касающ<strong>и</strong>хся защ<strong>и</strong>ты<br />
<strong>в</strong>одно-д<strong>и</strong>сперс<strong>и</strong>онных пол<strong>и</strong>мерных буро<strong>в</strong>ых<br />
промы<strong>в</strong>очных ж<strong>и</strong>дкостей от разложен<strong>и</strong>я. Тест<strong>и</strong>ру-<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
Эколог<strong>и</strong>я <strong>в</strong> нефтегазо<strong>в</strong>ом секторе<br />
ются со<strong>в</strong>ременные ант<strong>и</strong>бактер<strong>и</strong>альные препараты<br />
<strong>в</strong> отношен<strong>и</strong><strong>и</strong> загрязнённой пол<strong>и</strong>мерной буро<strong>в</strong>ой<br />
промы<strong>в</strong>очной ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong> <strong>и</strong> загрязнённой <strong>в</strong>одной осно<strong>в</strong>ы.<br />
Выбранные препараты, оказа<strong>в</strong>ш<strong>и</strong>еся на<strong>и</strong>более<br />
эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ным<strong>и</strong>, пр<strong>и</strong>меняются <strong>в</strong> промышленном<br />
масштабе.<br />
Кроме <strong>в</strong>ыделен<strong>и</strong>я такого опасного соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>я<br />
как серо<strong>в</strong>одород, деятельность м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змо<strong>в</strong> <strong>в</strong><br />
буро<strong>в</strong>ой промы<strong>в</strong>очной ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong>, пр<strong>и</strong><strong>в</strong>од<strong>и</strong>т, прежде<br />
<strong>в</strong>сего, к образо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ю д<strong>и</strong>окс<strong>и</strong>да углерода (<strong>в</strong> результате<br />
метабол<strong>и</strong>зма), который может <strong>в</strong>ыз<strong>в</strong>ать сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>е<br />
щелочной реакц<strong>и</strong><strong>и</strong> ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong>. Изменен<strong>и</strong>е <strong>и</strong>сходной<br />
щелочной реакц<strong>и</strong><strong>и</strong> буро<strong>в</strong>ой промы<strong>в</strong>очной ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong><br />
я<strong>в</strong>ляется осно<strong>в</strong>ным с<strong>и</strong>гналом <strong>и</strong>дущего процесса б<strong>и</strong>оразложен<strong>и</strong>я.<br />
Это с<strong>в</strong><strong>и</strong>детельст<strong>в</strong>ует о нал<strong>и</strong>ч<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> <strong>и</strong>сследуемом<br />
матер<strong>и</strong>але ж<strong>и</strong><strong>в</strong>ых клеток бактер<strong>и</strong>й.<br />
Часть м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змо<strong>в</strong>, попадающ<strong>и</strong>х <strong>в</strong> промы<strong>в</strong>очную<br />
ж<strong>и</strong>дкость, обладает способностью к расщеплен<strong>и</strong>ю<br />
натуральных, полус<strong>и</strong>нтет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х <strong>и</strong> с<strong>и</strong>нтет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
пол<strong>и</strong>меро<strong>в</strong>, предста<strong>в</strong>ляющ<strong>и</strong>х собой осно<strong>в</strong>ные<br />
компоненты ц<strong>и</strong>ркул<strong>и</strong>рующей <strong>в</strong> ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>не ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong>. С<br />
точк<strong>и</strong> зрен<strong>и</strong>я функц<strong>и</strong>й, которые буро<strong>в</strong>ая промы<strong>в</strong>очная<br />
ж<strong>и</strong>дкость <strong>в</strong>ыполняет <strong>в</strong> ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>не, это чрез<strong>в</strong>ычайно<br />
отр<strong>и</strong>цательное я<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е. Поскольку разлагаемая<br />
бактер<strong>и</strong>ям<strong>и</strong> пол<strong>и</strong>мерная промы<strong>в</strong>очная ж<strong>и</strong>дкость теряет<br />
с<strong>в</strong>о<strong>и</strong> с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong>а, очень <strong>в</strong>ажно <strong>в</strong> технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> бурен<strong>и</strong>я<br />
ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны обеспеч<strong>и</strong>ть надлежащую защ<strong>и</strong>ту<br />
ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong> от б<strong>и</strong>оразложен<strong>и</strong>я. Итак, <strong>в</strong> результате расщеплен<strong>и</strong>я<br />
пол<strong>и</strong>меро<strong>в</strong> промы<strong>в</strong>очных ж<strong>и</strong>дкостей <strong>и</strong> <strong>в</strong>ыделен<strong>и</strong>я<br />
б<strong>и</strong>огенных газо<strong>в</strong>, энз<strong>и</strong>мо<strong>в</strong> <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>х продукто<strong>в</strong><br />
метабол<strong>и</strong>зма, очень быстро может <strong>и</strong>змен<strong>и</strong>ться<br />
<strong>и</strong>сходный х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й соста<strong>в</strong> буро<strong>в</strong>ого раст<strong>в</strong>ора, <strong>и</strong><br />
тем самым его реолог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е параметры.<br />
Знач<strong>и</strong>тельной проблемой я<strong>в</strong>ляется также <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>к<br />
бактер<strong>и</strong>й, размножающ<strong>и</strong>хся <strong>в</strong> данной среде.<br />
Кроме пр<strong>и</strong>сутст<strong>в</strong><strong>и</strong>я <strong>в</strong> разбур<strong>и</strong><strong>в</strong>аемых геолог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
формац<strong>и</strong>ях <strong>и</strong> рассолах залеж<strong>и</strong>, часть м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змо<strong>в</strong><br />
попадает <strong>в</strong> промы<strong>в</strong>очную ж<strong>и</strong>дкость <strong>в</strong> ходе сам<strong>и</strong>х<br />
технолог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х операц<strong>и</strong>й. До с<strong>и</strong>х пор не обращал<strong>и</strong><br />
<strong>в</strong>н<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>я на такого т<strong>и</strong>па факторы, как частое<br />
пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>е для получен<strong>и</strong>я промы<strong>в</strong>очной ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong><br />
грязной <strong>в</strong>оды, с <strong>в</strong>ысокой степенью загрязненност<strong>и</strong><br />
м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змам<strong>и</strong>.<br />
Б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ческая оч<strong>и</strong>стка зон,<br />
загрязненных нефтепродуктам<strong>и</strong><br />
В с<strong>в</strong>яз<strong>и</strong> с прогресс<strong>и</strong>рующ<strong>и</strong>м загрязнен<strong>и</strong>ем окружающей<br />
среды проблемы б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ческой оч<strong>и</strong>стк<strong>и</strong> <strong>в</strong>од<br />
<strong>и</strong> поч<strong>в</strong> от аккумул<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анных ксеноб<strong>и</strong>от<strong>и</strong>ко<strong>в</strong>, трудно<br />
поддающ<strong>и</strong>хся деградац<strong>и</strong><strong>и</strong>, <strong>в</strong> том ч<strong>и</strong>сле, угле<strong>в</strong>одородо<strong>в</strong>,<br />
стано<strong>в</strong>ятся <strong>в</strong>се более насущным<strong>и</strong>. Загрязне-
Эколог<strong>и</strong>я <strong>в</strong> нефтегазо<strong>в</strong>ом секторе<br />
н<strong>и</strong>е окружающей среды нефтью предста<strong>в</strong>ляет собой<br />
сложную х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческую с<strong>и</strong>стему, <strong>в</strong> которой преобладают<br />
ал<strong>и</strong>фат<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е угле<strong>в</strong>одороды <strong>и</strong> более токс<strong>и</strong>чные<br />
аромат<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е угле<strong>в</strong>одороды. Особой группой я<strong>в</strong>ляются<br />
пол<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>кл<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е аромат<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е угле<strong>в</strong>одороды,<br />
напр<strong>и</strong>мер, антрацен, п<strong>и</strong>рен <strong>и</strong> бенз(а)п<strong>и</strong>рен, которые<br />
предста<strong>в</strong>ляют большую угрозу для здоро<strong>в</strong>ья <strong>и</strong> ж<strong>и</strong>зн<strong>и</strong><br />
чело<strong>в</strong>ека (это на<strong>и</strong>более токс<strong>и</strong>чные <strong>и</strong> канцерогенные<br />
компоненты, пр<strong>и</strong>сутст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>е <strong>в</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong>). Загрязнен<strong>и</strong>е<br />
поч<strong>в</strong>ы эт<strong>и</strong>м<strong>и</strong> <strong>в</strong>ещест<strong>в</strong>ам<strong>и</strong> проя<strong>в</strong>ляется <strong>в</strong> нарушен<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
пропорц<strong>и</strong><strong>и</strong> макроэлементо<strong>в</strong> C:N:P, которая <strong>в</strong> незагрязненной<br />
поч<strong>в</strong>е должна форм<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>аться на уро<strong>в</strong>не<br />
100:10:1. В образцах поч<strong>в</strong>ы, <strong>в</strong>зятых <strong>в</strong> зонах хранен<strong>и</strong>я нефтепродукто<strong>в</strong><br />
(напр. шламо<strong>в</strong>ая яма), это соотношен<strong>и</strong>е<br />
резко сд<strong>в</strong><strong>и</strong>нуто <strong>в</strong> сторону углерода, что задерж<strong>и</strong><strong>в</strong>ает<br />
нормальный рост растен<strong>и</strong>й, <strong>и</strong> даже пр<strong>и</strong><strong>в</strong>од<strong>и</strong>т к <strong>и</strong>х г<strong>и</strong>бел<strong>и</strong>.<br />
Поэтому <strong>в</strong>о <strong>в</strong>сех технолог<strong>и</strong>ях оч<strong>и</strong>стк<strong>и</strong> удален<strong>и</strong>е<br />
эт<strong>и</strong>х <strong>в</strong>ещест<strong>в</strong> <strong>и</strong>з окружающей среды <strong>и</strong> <strong>в</strong>осстано<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е<br />
естест<strong>в</strong>енных усло<strong>в</strong><strong>и</strong>й <strong>в</strong> загрязнённых зонах я<strong>в</strong>ляется<br />
<strong>в</strong>ажным <strong>и</strong> фундаментальным. Процесс б<strong>и</strong>оразложен<strong>и</strong>я<br />
эт<strong>и</strong>х субстанц<strong>и</strong>й <strong>и</strong>дёт очень медленно, что <strong>в</strong>ыз<strong>в</strong>ано<br />
слабой раст<strong>в</strong>ор<strong>и</strong>мостью <strong>и</strong> слабой б<strong>и</strong>одоступностью<br />
эт<strong>и</strong>х соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>й.<br />
Мног<strong>и</strong>е годы успешно пр<strong>и</strong>меняются технолог<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
оч<strong>и</strong>стк<strong>и</strong>, <strong>в</strong> том ч<strong>и</strong>сле, методы, с<strong>в</strong>язанные с <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем<br />
естест<strong>в</strong>енных метабол<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong> м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змо<strong>в</strong><br />
(б<strong>и</strong>оремед<strong>и</strong>ац<strong>и</strong>я) <strong>и</strong> растен<strong>и</strong>й (ф<strong>и</strong>торемед<strong>и</strong>ац<strong>и</strong>я).<br />
Большое значен<strong>и</strong>е, как на род<strong>и</strong>не, так <strong>и</strong> за<br />
рубежом <strong>и</strong>меют технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> на осно<strong>в</strong>е метабол<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
маршруто<strong>в</strong> а<strong>в</strong>тохтонных м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змо<strong>в</strong>, заселяющ<strong>и</strong>х<br />
зоны, загрязнённые угле<strong>в</strong>одородам<strong>и</strong>. Успех<br />
процессу б<strong>и</strong>оч<strong>и</strong>стк<strong>и</strong> обеспеч<strong>и</strong><strong>в</strong>ают м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змы,<br />
<strong>и</strong>спользующ<strong>и</strong>е угле<strong>в</strong>одороды <strong>в</strong> качест<strong>в</strong>е <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ка<br />
п<strong>и</strong>тан<strong>и</strong>я <strong>и</strong> энерг<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
Пер<strong>и</strong>од оч<strong>и</strong>стк<strong>и</strong> поч<strong>в</strong>, загрязнённых нефтепродуктам<strong>и</strong>,<br />
за<strong>в</strong><strong>и</strong>с<strong>и</strong>т от:<br />
• качест<strong>в</strong>енного <strong>и</strong> кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>енного соста<strong>в</strong>а популяц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змо<strong>в</strong>, <strong>в</strong>стречающ<strong>и</strong>хся <strong>в</strong> данной<br />
зоне,<br />
• б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ческой доступност<strong>и</strong> б<strong>и</strong>опродукто<strong>в</strong>, образующ<strong>и</strong>хся<br />
<strong>в</strong> ходе б<strong>и</strong>ооч<strong>и</strong>стк<strong>и</strong>,<br />
• способност<strong>и</strong> м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змо<strong>в</strong> адапт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>аться к<br />
меняющ<strong>и</strong>мся усло<strong>в</strong><strong>и</strong>ям окружающей среды,<br />
• способност<strong>и</strong> расщеплять определенные т<strong>и</strong>пы<br />
ксеноб<strong>и</strong>от<strong>и</strong>ко<strong>в</strong>.<br />
М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змы, участ<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>е <strong>в</strong> эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ном<br />
расщеплен<strong>и</strong><strong>и</strong> ал<strong>и</strong>фат<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х угле<strong>в</strong>одородо<strong>в</strong>, пр<strong>и</strong>сутст<strong>в</strong>уют<br />
<strong>в</strong>езде, что с<strong>в</strong><strong>и</strong>детельст<strong>в</strong>ует о знач<strong>и</strong>тельно<br />
более ш<strong>и</strong>рокой доступност<strong>и</strong> эт<strong>и</strong>х <strong>в</strong>ещест<strong>в</strong> <strong>в</strong> качест<strong>в</strong>е<br />
субстрато<strong>в</strong> для м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змо<strong>в</strong>. В то же <strong>в</strong>ремя<br />
аромат<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е угле<strong>в</strong>одороды, особенно ц<strong>и</strong>кл<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е<br />
аромат<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е угле<strong>в</strong>одороды, относящ<strong>и</strong>еся<br />
к группе WWA, характер<strong>и</strong>зуются <strong>в</strong>ысокой устойч<strong>и</strong><strong>в</strong>остью<br />
к расщеплен<strong>и</strong>ю <strong>и</strong>з-за огран<strong>и</strong>ченной б<strong>и</strong>о-<br />
доступност<strong>и</strong> эт<strong>и</strong>х соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>й. Документ<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анные<br />
способност<strong>и</strong> к расщеплен<strong>и</strong>ю угле<strong>в</strong>одородо<strong>в</strong> <strong>и</strong>меются<br />
у бактер<strong>и</strong>й <strong>в</strong><strong>и</strong>да Acinetobacter, Mycobacterium,<br />
Pseudomonas, Rhodococcus <strong>и</strong> Sphingomonas, а также<br />
гр<strong>и</strong>бо<strong>в</strong> <strong>в</strong><strong>и</strong>да Coniothyrium, Fusarium Phenerochaete<br />
<strong>и</strong> Pleurotus. Хотя у мног<strong>и</strong>х т<strong>и</strong>по<strong>в</strong> <strong>и</strong> <strong>в</strong><strong>и</strong>до<strong>в</strong> м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змо<strong>в</strong><br />
пр<strong>и</strong>сутст<strong>в</strong>уют акт<strong>и</strong><strong>в</strong>но дейст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>е механ<strong>и</strong>змы,<br />
катабол<strong>и</strong>рующ<strong>и</strong>е данный т<strong>и</strong>п угле<strong>в</strong>одородо<strong>в</strong>,<br />
до с<strong>и</strong>х пор не был <strong>в</strong>ыделен штамм, способный<br />
расщеплять <strong>в</strong>есь спектр нефтепродукто<strong>в</strong>. Поэтому<br />
на<strong>и</strong>более пра<strong>в</strong><strong>и</strong>льным подходом предста<strong>в</strong>ляется<br />
создан<strong>и</strong>е сообщест<strong>в</strong> м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>змо<strong>в</strong> (<strong>и</strong>ногда назы<strong>в</strong>аемых<br />
б<strong>и</strong>опрепаратам<strong>и</strong>) состоящ<strong>и</strong>х <strong>и</strong>з предста<strong>в</strong><strong>и</strong>телей<br />
с разл<strong>и</strong>чным метабол<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м проф<strong>и</strong>лем.<br />
Осно<strong>в</strong>ным досто<strong>и</strong>нст<strong>в</strong>ом методо<strong>в</strong> б<strong>и</strong>оремед<strong>и</strong>ац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
я<strong>в</strong>ляется эконом<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й аспект (од<strong>и</strong>н <strong>и</strong>з самых деше<strong>в</strong>ых<br />
методо<strong>в</strong> оч<strong>и</strong>стк<strong>и</strong> грунто<strong>в</strong>) <strong>и</strong> м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мальное <strong>в</strong>л<strong>и</strong>ян<strong>и</strong>е<br />
на здоро<strong>в</strong>ье чело<strong>в</strong>ека <strong>и</strong> экос<strong>и</strong>стемы, пр<strong>и</strong> усло<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong>, что<br />
будут пр<strong>и</strong>меняться непатогенные а<strong>в</strong>тохтонные бактер<strong>и</strong>альные<br />
штаммы.<br />
Работы по оч<strong>и</strong>стке загрязнённых зон можно <strong>в</strong>ест<strong>и</strong>:<br />
• Ex-situ – оч<strong>и</strong>стка <strong>в</strong>ынутого грунта <strong>в</strong>едётся за пределам<strong>и</strong><br />
зоны загрязнен<strong>и</strong>я,<br />
• In-situ – оч<strong>и</strong>стка загрязнённого грунта <strong>в</strong>едётся на<br />
месте.<br />
М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ческая лаборатор<strong>и</strong>я <strong>и</strong> Технолог<strong>и</strong>ческая<br />
лаборатор<strong>и</strong>я эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong> пласто<strong>в</strong>ых ж<strong>и</strong>дкостей<br />
Инст<strong>и</strong>тута <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong> <strong>в</strong> течен<strong>и</strong>е мног<strong>и</strong>х лет<br />
<strong>в</strong>едут работу по оч<strong>и</strong>стке старых шламо<strong>в</strong>ых ям, загрязненных<br />
нефтепродуктам<strong>и</strong> на терр<strong>и</strong>тор<strong>и</strong><strong>и</strong> Подкарпатского<br />
<strong>в</strong>ое<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а.<br />
Л<strong>и</strong>тература:<br />
1)<br />
2)<br />
3)<br />
4)<br />
5)<br />
6)<br />
7)<br />
8)<br />
9)<br />
А<strong>в</strong>торы – научные работн<strong>и</strong>к<strong>и</strong> Крако<strong>в</strong>ского<br />
<strong>и</strong>нст<strong>и</strong>тута <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong><br />
Brown F.G: Microbes: The practical and environmental safe solution to production<br />
problems, enhanced production, and enhanced oil recovery. Midland, Texas, USA,<br />
SPE Permian Basin Oil and Gas Recovery Conf., 1992, 251-259.<br />
Bryant R. et al.: Biotechnology for heavy oil recovery. Beijing, China, 7th UNITAR Int.<br />
Conf. on Heavy Crude and Tar Sands, 1998.<br />
Kapusta P., Turkiewicz A.: Problematyka biodegradacji polimerów syntetycznych<br />
i półsyntetycznych stosowanych w technologii płuczek wiertniczych. Nafta-Gaz<br />
2003; 59 350 – 354.<br />
Karaskiewicz J.: Zastosowanie metod mikrobiologicznych w intensyfikacji<br />
eksploatacji karpackich złóż ropy naftowej. Katowice, Wyd. Śląsk 1974.<br />
Steliga T.: Bioremediacja odpadów wiertniczych zanieczyszczonych substancjami<br />
ropopochodnymi ze starych dołów urobkowych, Prace <strong>Instytut</strong>u <strong>Nafty</strong> i <strong>Gazu</strong> nr<br />
163, Kraków 2009.<br />
Steliga T., Jakubowicz P., Kapusta P.: Optimization research of petroleum<br />
hydrocarbon biodegradation in weathered drilling wastes from waste pits, Waste<br />
Manag. Res. 2010; 28, 1065-75.<br />
Steliga T., Jakubowicz P., Turkiewicz A.: Metoda oznaczania substancji<br />
ropopochodnych w glebie i ściekach kopalnianych. Inżynieria ekologiczna 2003;<br />
8, 71-80.<br />
Wirick M.G.: Anaerobic biodegradation of carboxymethylcellulose. J. Water Pollut.<br />
Control Fed. 1974; 46, 512-521.<br />
Youssef N., Elshahed M.S., Michael J. McInerney M.J.: Microbial Processes in Oil<br />
Fields: Culprits, Problems, and Opportunities. [w] Allen I. Laskin, Sima Sariaslani,<br />
and Geoffrey M. Gadd, editors: Advances in Applied Microbiology, Vol 66,<br />
Burlington: Academic Press, 2009, 141-251.<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
141
142<br />
Нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онные нефть <strong>и</strong> газ –<br />
пр<strong>и</strong>ба<strong>в</strong>ка к резер<strong>в</strong>ам по конкурентной цене<br />
СТАТЬЯ ИЗ ‘TECHNOLOGY OUTLOOK 2020’ PUBLIKACJA DNV – 5 СТР<br />
В следующей декаде гор<strong>и</strong>зонтальные буро<strong>в</strong>ые ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны <strong>и</strong> технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> г<strong>и</strong>дроразры<strong>в</strong>а<br />
пласта (fracing) <strong>в</strong> экстракц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>газа</strong> распространяются <strong>в</strong> м<strong>и</strong>ре <strong>и</strong> доба<strong>в</strong>ят знач<strong>и</strong>тельное кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о<br />
сланце<strong>в</strong>ого <strong>газа</strong> по конкурентной цене <strong>в</strong> м<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ое про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>о энерг<strong>и</strong><strong>и</strong>. Будут доступны<br />
<strong>в</strong>се более но<strong>в</strong>ые <strong>и</strong> более про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>тельные технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> буро<strong>в</strong>ого раст<strong>в</strong>ора для<br />
г<strong>и</strong>дроразры<strong>в</strong>а пласта. Добыча нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онной <strong>нефт<strong>и</strong></strong> будет <strong>в</strong> дальнейшем огран<strong>и</strong>чена<br />
сн<strong>и</strong>жаться по по<strong>в</strong>оду угрозы для окружающей среды, <strong>и</strong> относ<strong>и</strong>тельно <strong>в</strong>ысок<strong>и</strong>х затрат.<br />
Вступлен<strong>и</strong>е<br />
Эра деше<strong>в</strong>ой <strong>нефт<strong>и</strong></strong> уже м<strong>и</strong>но<strong>в</strong>ала. В течен<strong>и</strong>е последн<strong>и</strong>х 25<br />
лет на каждые четыре барреля <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>анной <strong>нефт<strong>и</strong></strong> был добыт<br />
только од<strong>и</strong>н, <strong>и</strong> эта за<strong>в</strong><strong>и</strong>с<strong>и</strong>мость <strong>в</strong>ероятно ус<strong>и</strong>л<strong>и</strong>тся. М<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ое<br />
потреблен<strong>и</strong>е <strong>нефт<strong>и</strong></strong> соста<strong>в</strong>ляет около 85 м<strong>и</strong>лл<strong>и</strong>оно<strong>в</strong> баррелей<br />
ежедне<strong>в</strong>но, а сч<strong>и</strong>тается, что добыча <strong>нефт<strong>и</strong></strong> не пре<strong>в</strong>ыс<strong>и</strong>т<br />
95 м<strong>и</strong>лл<strong>и</strong>оно<strong>в</strong> баррелей ежедне<strong>в</strong>но. Предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>я нач<strong>и</strong>нают<br />
<strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ать более дорог<strong>и</strong>е, более н<strong>и</strong>зкого качест<strong>в</strong>а <strong>и</strong> более<br />
нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онные <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong>. Нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онная нефть,<br />
напр<strong>и</strong>мер, <strong>в</strong> <strong>в</strong><strong>и</strong>де б<strong>и</strong>тум<strong>и</strong>нозных песко<strong>в</strong>, с<strong>в</strong>язана с огромной<br />
опасностью для окружающей среды <strong>и</strong> ее добыча дороже.<br />
В то <strong>в</strong>ремя, когда нефть <strong>и</strong>спользуется, прежде <strong>в</strong>сего, <strong>в</strong><br />
транспорте, пр<strong>и</strong>родный газ <strong>и</strong>спользуется пре<strong>и</strong>мущест<strong>в</strong>енно<br />
для про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а энерг<strong>и</strong><strong>и</strong>. И тогда, когда нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онная<br />
нефть будет <strong>в</strong> дальнейшем предста<strong>в</strong>лять л<strong>и</strong>шь небольшую<br />
часть про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а <strong>нефт<strong>и</strong></strong> также <strong>и</strong> <strong>в</strong> следующей декаде, нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онный<br />
газ безусло<strong>в</strong>но <strong>и</strong>змен<strong>и</strong>т <strong>в</strong>есь рынок <strong>газа</strong> <strong>и</strong>з-за его<br />
конкурентной цены.<br />
Нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онным<strong>и</strong> <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>кам<strong>и</strong> <strong>газа</strong> я<strong>в</strong>ляются сланце<strong>в</strong>ый<br />
газ, метан <strong>и</strong>з каменноугольных пласто<strong>в</strong> <strong>и</strong> труднодоступный<br />
газ <strong>и</strong>з плотных пород. Так как пр<strong>и</strong>родный газ более ч<strong>и</strong>стый как<br />
<strong>в</strong> про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>е, так <strong>и</strong> <strong>в</strong> <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong>, а также пр<strong>и</strong>сутст<strong>в</strong>ует<br />
<strong>в</strong> больш<strong>и</strong>х кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>ах, ож<strong>и</strong>дается, что спрос на него будет<br />
почт<strong>и</strong> <strong>в</strong> д<strong>в</strong>а раза больше, чем на нефть <strong>и</strong> он будет соста<strong>в</strong>лять<br />
4 тр<strong>и</strong>лл<strong>и</strong>она м 3 <strong>в</strong> год по 2020 год.<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
Солнечная с<strong>и</strong>стема получен<strong>и</strong>я пара для лучшей<br />
добыч<strong>и</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong><br />
В 2009 году 25% общего потреблен<strong>и</strong>я пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> <strong>в</strong> Кал<strong>и</strong>форн<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
соста<strong>в</strong><strong>и</strong>л процесс про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а пара для трет<strong>и</strong>чного метода<br />
нефтедобыч<strong>и</strong>. Пользуясь так<strong>и</strong>м способом, можно добыть на<br />
40% больше <strong>нефт<strong>и</strong></strong>. Тот же метод можно <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ать для про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а<br />
пара с целью получен<strong>и</strong>я <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong>з б<strong>и</strong>тум<strong>и</strong>нозных песко<strong>в</strong>.<br />
Использо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е солнечной энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong>место <strong>газа</strong> могло бы<br />
обеспеч<strong>и</strong>ть знач<strong>и</strong>тельную эконом<strong>и</strong>ю <strong>в</strong> област<strong>и</strong> расходо<strong>в</strong> <strong>и</strong> про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а<br />
СО2. В солнечных районах с<strong>и</strong>стемы парабол<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
концентраторо<strong>в</strong> солнечной энерг<strong>и</strong><strong>и</strong>, могл<strong>и</strong> бы про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>ест<strong>и</strong> огромное<br />
кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о пара по постоянной цене 3 USD/MBtu (м<strong>и</strong>лл<strong>и</strong>он<br />
бр<strong>и</strong>танск<strong>и</strong>х термоед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц), намного н<strong>и</strong>же, чем 5-20 USD/<br />
MBtu расходо<strong>в</strong> на <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong>. Эт<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стемы<br />
состоят <strong>и</strong>з дл<strong>и</strong>нных парабол<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х зеркал, которые фокус<strong>и</strong>руют<br />
солнечную энерг<strong>и</strong>ю на теплонос<strong>и</strong>теле. Г<strong>и</strong>бр<strong>и</strong>дный солнечногазо<strong>в</strong>ый<br />
пар мог бы сн<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ть настоящ<strong>и</strong>е ежегодные расходы на<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о на 20%. Предусматр<strong>и</strong><strong>в</strong>ается, что по 2020 год этот процент<br />
еще у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>тся.<br />
Изменен<strong>и</strong>я <strong>в</strong> большом масштабе будут требо<strong>в</strong>ать эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ных<br />
решен<strong>и</strong>й для хранен<strong>и</strong>я термальной энерг<strong>и</strong><strong>и</strong>, напр<strong>и</strong>мер, с<br />
помощью распла<strong>в</strong>ленной сол<strong>и</strong>. Про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>о солнечного пара<br />
может <strong>в</strong> будущем конкур<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать с генер<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем солнечной<br />
электроэнерг<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
Солнечная с<strong>и</strong>стема получен<strong>и</strong>я пара для лучшей добыч<strong>и</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong> Гор<strong>и</strong>зонтальные буро<strong>в</strong>ые ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны <strong>в</strong> сланцах<br />
Пар <strong>и</strong>з сконцентр<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анной солнечной<br />
энерг<strong>и</strong><strong>и</strong>: <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>к: Grist.org<br />
С<strong>в</strong>ерло для гор<strong>и</strong>зонтальных ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>н на месторожден<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
сланце<strong>в</strong>ого <strong>газа</strong>. Источн<strong>и</strong>к: Baker Huges
Гор<strong>и</strong>зонтальные буро<strong>в</strong>ые ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны <strong>в</strong> сланцах<br />
3-мерное буро<strong>в</strong>ое долото <strong>и</strong> ка<strong>в</strong><strong>и</strong>тац<strong>и</strong>онные насосы это стандартные<br />
<strong>и</strong>нструменты, благодаря которым <strong>в</strong>озможно осущест<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е<br />
напра<strong>в</strong>ленного бурен<strong>и</strong>я на расстоян<strong>и</strong><strong>и</strong> до 10 км. Напра<strong>в</strong>ленные<br />
буро<strong>в</strong>ые ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны необход<strong>и</strong>мы для прон<strong>и</strong>кно<strong>в</strong>ен<strong>и</strong>я <strong>и</strong><br />
добыч<strong>и</strong> <strong>и</strong>з нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных бассейно<strong>в</strong>, <strong>и</strong> он<strong>и</strong> эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ны для<br />
геолог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х формац<strong>и</strong><strong>и</strong> месторожден<strong>и</strong>й <strong>газа</strong>. В сланцах, где<br />
<strong>и</strong>спользуются напра<strong>в</strong>ленные буро<strong>в</strong>ые ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны, про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>тельность<br />
гор<strong>и</strong>зонтальных шахтных ст<strong>в</strong>оло<strong>в</strong> может быть на 400%<br />
<strong>в</strong>ыше, чем <strong>в</strong> <strong>в</strong>ерт<strong>и</strong>кальных шахтных столбах, а расходы на н<strong>и</strong>х<br />
<strong>в</strong>ыше только на 80%.<br />
Месторожден<strong>и</strong>е сланце<strong>в</strong>ого <strong>газа</strong> Marcellus я<strong>в</strong>ляются <strong>в</strong>торым<br />
крупнейш<strong>и</strong>м месторожден<strong>и</strong>ем пр<strong>и</strong>родного <strong>газа</strong> <strong>в</strong> м<strong>и</strong>ре. Оно<br />
прост<strong>и</strong>рается от Нью-Йорка до Западной В<strong>и</strong>рдж<strong>и</strong>н<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>в</strong>ключает<br />
14 тр<strong>и</strong>лл<strong>и</strong>оно<strong>в</strong> м 3 <strong>газа</strong>. (Для сра<strong>в</strong>нен<strong>и</strong>я месторожден<strong>и</strong>е Штокман<br />
на Баренце<strong>в</strong>ом Море содерж<strong>и</strong>т около 3 тр<strong>и</strong>лл<strong>и</strong>оно<strong>в</strong> м 3 пр<strong>и</strong>родного<br />
<strong>газа</strong>). Оцен<strong>и</strong><strong>в</strong>ается, что гор<strong>и</strong>зонтальные буро<strong>в</strong>ые ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>ны<br />
сыграют гла<strong>в</strong>ную роль <strong>в</strong> эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong> этой газо<strong>в</strong>ой формац<strong>и</strong><strong>и</strong> до<br />
2020 года.<br />
Г<strong>и</strong>дроразры<strong>в</strong> пласта<br />
Нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онный газ обычно труднодоступен <strong>в</strong> скальных<br />
месторожден<strong>и</strong>ях, что я<strong>в</strong>ляется препятст<strong>в</strong><strong>и</strong>ем для дост<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>я <strong>в</strong>ысок<strong>и</strong>х<br />
результато<strong>в</strong> про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>тельност<strong>и</strong>.<br />
Для дост<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>я рентабельного уро<strong>в</strong>ня экстракц<strong>и</strong><strong>и</strong> можно<br />
<strong>в</strong>ыполн<strong>и</strong>ть г<strong>и</strong>дроразры<strong>в</strong> пласта (так назы<strong>в</strong>аемое, fracing). Этот<br />
метод поз<strong>в</strong>оляет про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>ть щел<strong>и</strong> <strong>в</strong> скальном осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong><br />
результате <strong>в</strong>прыск<strong>и</strong><strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я ж<strong>и</strong>дкост<strong>и</strong> под <strong>в</strong>ысок<strong>и</strong>м да<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>ем<br />
(1000 бар). Г<strong>и</strong>дроразры<strong>в</strong> пласта требует огромного кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>а<br />
<strong>в</strong>оды, обычно около 21,000 м 3 для отдельного шахтного ст<strong>в</strong>ола.<br />
Кроме того, <strong>в</strong>прыск<strong>и</strong><strong>в</strong>аются х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е средст<strong>в</strong>а для сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>я<br />
<strong>в</strong>язкост<strong>и</strong>, а также песок для обеспечен<strong>и</strong>я продолж<strong>и</strong>тельного открыт<strong>и</strong>я<br />
щелей.<br />
Хотя г<strong>и</strong>дроразры<strong>в</strong> пласта <strong>и</strong>спользуется <strong>в</strong> промышленност<strong>и</strong><br />
<strong>в</strong> десятках тысячах шахтных ст<strong>в</strong>оло<strong>в</strong> <strong>в</strong> течен<strong>и</strong>е последн<strong>и</strong>х 40 лет,<br />
сущест<strong>в</strong>ует проблема, касающаяся загрязнен<strong>и</strong>я грунто<strong>в</strong>ых <strong>в</strong>од<br />
<strong>в</strong>о <strong>в</strong>ремя экстракц<strong>и</strong><strong>и</strong> но<strong>в</strong>ых месторожден<strong>и</strong>й сланце<strong>в</strong>. Поэтому<br />
следует ож<strong>и</strong>дать, что общест<strong>в</strong>енное мнен<strong>и</strong>е может <strong>в</strong> этом случае<br />
стать самой большой проблемой.<br />
Перед<strong>в</strong><strong>и</strong>жные <strong>в</strong>одооч<strong>и</strong>стные станц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
Так как процесс г<strong>и</strong>дроразры<strong>в</strong>а пласта <strong>и</strong>спользует знач<strong>и</strong>тельное<br />
кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о <strong>в</strong>оды, ее рец<strong>и</strong>кл<strong>и</strong>нг <strong>и</strong> ут<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>я – сущест<strong>в</strong>енны<br />
для дальнейшего раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>я экстракц<strong>и</strong><strong>и</strong> нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онного <strong>газа</strong>.<br />
Г<strong>и</strong>дроразры<strong>в</strong> пласта Б<strong>и</strong>тум<strong>и</strong>нозного песк<strong>и</strong><br />
В Желтых резер<strong>в</strong>уарах <strong>в</strong>ода для г<strong>и</strong>дроразры<strong>в</strong>а пласта, красный резер<strong>в</strong>уар<br />
содерж<strong>и</strong>т пропант; посеред<strong>и</strong>не г<strong>и</strong>дра<strong>в</strong>л<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е насосы.<br />
Marcellus Shale Well. Источн<strong>и</strong>к: Chesapeake Energy Corporation<br />
Много мест добыч<strong>и</strong> удалены <strong>и</strong> <strong>в</strong> н<strong>и</strong>х наблюдается отсутст<strong>в</strong><strong>и</strong>е <strong>в</strong>одной<br />
<strong>и</strong>нфраструктуры, следо<strong>в</strong>ательно, бы<strong>в</strong>ает, что пресная <strong>и</strong> сточные<br />
<strong>в</strong>оды транспорт<strong>и</strong>руется.<br />
В настоящее <strong>в</strong>ремя про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одятся перед<strong>в</strong><strong>и</strong>жные, устана<strong>в</strong>л<strong>и</strong><strong>в</strong>аемые<br />
на грузо<strong>в</strong>ых а<strong>в</strong>томоб<strong>и</strong>лях с<strong>и</strong>стемы оч<strong>и</strong>стк<strong>и</strong> <strong>в</strong>оды, которые<br />
<strong>и</strong>спользуют объед<strong>и</strong>ненные техн<strong>и</strong>к<strong>и</strong> сепарац<strong>и</strong><strong>и</strong> путем электрокоагуляц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
<strong>и</strong> электрофлотац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Можно оч<strong>и</strong>щать <strong>в</strong>оду со общ<strong>и</strong>м содержан<strong>и</strong>ем<br />
до 0,3 кг/л раст<strong>в</strong>оренных т<strong>в</strong>ердых тел <strong>и</strong> част<strong>и</strong>ц размеро<strong>в</strong><br />
менее 1 м<strong>и</strong>крона. Оч<strong>и</strong>щенный соляной раст<strong>в</strong>ор <strong>и</strong>спользуется<br />
по<strong>в</strong>торно <strong>в</strong> процессе г<strong>и</strong>дроразры<strong>в</strong>а пласта, что сн<strong>и</strong>жает на 10-<br />
40% кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о <strong>в</strong>оды, которую необход<strong>и</strong>мо транспорт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать.<br />
До 2020 года г<strong>и</strong>дроразры<strong>в</strong> пласта будет <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>аться <strong>в</strong>се<br />
чаще <strong>в</strong> районах с больш<strong>и</strong>м кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>ом населен<strong>и</strong>я, пр<strong>и</strong> большем<br />
пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong><strong>и</strong> этой моб<strong>и</strong>льной технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> оч<strong>и</strong>стк<strong>и</strong> <strong>в</strong>оды.<br />
План<strong>и</strong>руется пр<strong>и</strong>нят<strong>и</strong>е этого технолог<strong>и</strong>ческого решен<strong>и</strong>я также<br />
<strong>и</strong> <strong>в</strong> друг<strong>и</strong>х отраслях промышленност<strong>и</strong>, где <strong>и</strong>спользуются больш<strong>и</strong>е<br />
объемы <strong>в</strong>оды.<br />
Экстракц<strong>и</strong>я б<strong>и</strong>тум<strong>и</strong>нозных песко<strong>в</strong><br />
Б<strong>и</strong>тум<strong>и</strong>нозные песк<strong>и</strong> Канады я<strong>в</strong>ляются <strong>в</strong>ажным <strong>и</strong>сточн<strong>и</strong>ком<br />
безопасной <strong>и</strong> надежной энерг<strong>и</strong><strong>и</strong>, однако оказы<strong>в</strong>ают негат<strong>и</strong><strong>в</strong>ное<br />
<strong>в</strong>оздейст<strong>в</strong><strong>и</strong>е на окружающую среду, что требует соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующего<br />
решен<strong>и</strong>я. Вязкость б<strong>и</strong>тум<strong>и</strong>нозных песко<strong>в</strong> <strong>в</strong> 10 раз <strong>в</strong>ыше,<br />
чем арах<strong>и</strong>со<strong>в</strong>ой пасты пр<strong>и</strong> комнатной температуре. Нефть, содержащаяся<br />
<strong>в</strong> Б<strong>и</strong>тум<strong>и</strong>нозных песках, тоже назы<strong>в</strong>ается б<strong>и</strong>тум<strong>и</strong>ном,<br />
а Б<strong>и</strong>тум<strong>и</strong>нозные песк<strong>и</strong> был<strong>и</strong> так наз<strong>в</strong>аны <strong>в</strong> с<strong>в</strong>яз<strong>и</strong> с б<strong>и</strong>тум<strong>и</strong>ном,<br />
содержащ<strong>и</strong>мся <strong>в</strong> матер<strong>и</strong>нской скале, которая состо<strong>и</strong>т <strong>и</strong>з<br />
около 83% песка, 10% б<strong>и</strong>тум<strong>и</strong>на, а <strong>в</strong> остальной част<strong>и</strong> <strong>и</strong>з гл<strong>и</strong>ны <strong>и</strong><br />
<strong>в</strong>оды. Нефть, получаемая <strong>и</strong>з б<strong>и</strong>тум<strong>и</strong>нозного песка, <strong>в</strong> настоящее<br />
<strong>в</strong>ремя я<strong>в</strong>ляется пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ной <strong>в</strong>ыбросо<strong>в</strong> <strong>в</strong> 2.2 раза большего кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>а<br />
парн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong>ых газо<strong>в</strong> на баррель, чем <strong>в</strong> случае трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онной<br />
<strong>нефт<strong>и</strong></strong>.<br />
Потребность <strong>в</strong> энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>в</strong>оде пр<strong>и</strong> экстракц<strong>и</strong><strong>и</strong> б<strong>и</strong>тум<strong>и</strong>нозного<br />
песка не я<strong>в</strong>ляется устойч<strong>и</strong><strong>в</strong>ым – <strong>в</strong>ода <strong>в</strong> Алберте я<strong>в</strong>ляется<br />
ресурсом, которого кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о огран<strong>и</strong>чено, а потреблен<strong>и</strong>е трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онной<br />
энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> дальнейшем у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong><strong>в</strong>ает <strong>в</strong>ыбросы парн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong>ых<br />
газо<strong>в</strong>.<br />
В настоящее <strong>в</strong>ремя <strong>и</strong>зучаются но<strong>в</strong>ые технолог<strong>и</strong><strong>и</strong>, менее<br />
<strong>в</strong>редные для окружающей среды, но он<strong>и</strong> требуют про<strong>в</strong>ерк<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
предста<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я, прежде чем <strong>и</strong>х <strong>и</strong>спользуются. Б<strong>и</strong>тум<strong>и</strong>нозные песк<strong>и</strong><br />
будут подлежать оч<strong>и</strong>щен<strong>и</strong>ю до 2020 года но не оста<strong>в</strong><strong>и</strong>т так<strong>и</strong>х<br />
же следо<strong>в</strong> <strong>в</strong> окружающей среде, как кон<strong>в</strong>енц<strong>и</strong>ональная экстракц<strong>и</strong>я<br />
<strong>нефт<strong>и</strong></strong>.<br />
www.dnv.pl/gaz<br />
1/2 барреля <strong>в</strong>оды <strong>и</strong>спользуется для про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а<br />
каждого барреля <strong>нефт<strong>и</strong></strong><br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
143
144<br />
Нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>е за<strong>в</strong>оды будущего –<br />
напра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я сбаланс<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анного раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>я<br />
СТАТЬЯ ИЗ ‘TECHNOLOGY OUTLOOK 2020’ [ТЕХНОЛОГИЧЕСКИЕ ПЕРСПЕКТИВЫ 2020] ПУБЛИКАЦИЯ DNV<br />
В будущем перед нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>м<strong>и</strong> за<strong>в</strong>одам<strong>и</strong> много <strong>в</strong>ызо<strong>в</strong>о<strong>в</strong>, как напр<strong>и</strong>мер: (1) соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong><strong>и</strong>е более строг<strong>и</strong>м<br />
требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ям по <strong>в</strong>ыбросам, (2) сохранен<strong>и</strong>е <strong>и</strong>нтегральност<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стемы <strong>в</strong>о <strong>в</strong>ремя переработк<strong>и</strong> “сырой” <strong>нефт<strong>и</strong></strong> с разл<strong>и</strong>чным<strong>и</strong><br />
концентрац<strong>и</strong>ям<strong>и</strong> компоненто<strong>в</strong>, <strong>в</strong>ызы<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>м<strong>и</strong> корроз<strong>и</strong>ю, (3) переработка нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онного топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а, <strong>и</strong> (4) получен<strong>и</strong>е<br />
соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>х х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х с<strong>в</strong>ойст<strong>в</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а на осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>й <strong>в</strong> смешанном продукте. Это пр<strong>и</strong><strong>в</strong>едет к <strong>в</strong>недрен<strong>и</strong>ю<br />
но<strong>в</strong>ых процессо<strong>в</strong> с <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем СО2, <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ю прод<strong>в</strong><strong>и</strong>нутых, корроз<strong>и</strong>естойк<strong>и</strong>х матер<strong>и</strong>ало<strong>в</strong>, <strong>и</strong>нтеллектуальных<br />
операц<strong>и</strong>й <strong>и</strong> безопасных с<strong>и</strong>стем ИТ, для того, чтобы получ<strong>и</strong>ть данные, необход<strong>и</strong>мые для пр<strong>и</strong>нят<strong>и</strong>я быстрых решен<strong>и</strong>й.<br />
Нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>е за<strong>в</strong>оды будут <strong>в</strong>ключать <strong>в</strong> себя также <strong>и</strong> <strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анные б<strong>и</strong>онефтеперерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>е за<strong>в</strong>оды.<br />
Вступлен<strong>и</strong>е<br />
В 2009 году <strong>в</strong> м<strong>и</strong>ре работало 661 нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х<br />
за<strong>в</strong>одо<strong>в</strong> общей про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>тельностью 87 м<strong>и</strong>лл<strong>и</strong>оно<strong>в</strong> баррелей <strong>в</strong><br />
сутк<strong>и</strong>. Он<strong>и</strong> про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>ел<strong>и</strong> почт<strong>и</strong> 6% общ<strong>и</strong>х годо<strong>в</strong>ых стац<strong>и</strong>онарных <strong>в</strong>ыбросо<strong>в</strong><br />
СО2. До 2020 года 47% <strong>и</strong>зл<strong>и</strong>шк<strong>и</strong> про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а <strong>в</strong> област<strong>и</strong><br />
нефтепереработк<strong>и</strong> <strong>в</strong>ыступ<strong>и</strong>т <strong>в</strong> районе Аз<strong>и</strong>я – Т<strong>и</strong>х<strong>и</strong>й океан, который<br />
не пр<strong>и</strong>надлеж<strong>и</strong>т к ОЭСР, <strong>и</strong> 22% на Бл<strong>и</strong>жнем Востоке. В Е<strong>в</strong>ропе<br />
<strong>и</strong> Се<strong>в</strong>ерной Амер<strong>и</strong>ке наступ<strong>и</strong>т консол<strong>и</strong>дац<strong>и</strong>я <strong>и</strong> усо<strong>в</strong>ершенст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е<br />
предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>й, устранен<strong>и</strong>е огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>й, касающ<strong>и</strong>хся про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>тельност<strong>и</strong>,<br />
улучшен<strong>и</strong>е эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>ност<strong>и</strong> <strong>и</strong> огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>е <strong>в</strong>ыбросо<strong>в</strong>.<br />
В Е<strong>в</strong>ропе спрос на средн<strong>и</strong>е д<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>лляты так<strong>и</strong>е же, как д<strong>и</strong>зель <strong>и</strong> топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о<br />
для реакт<strong>и</strong><strong>в</strong>ных д<strong>в</strong><strong>и</strong>гателей <strong>в</strong>ырос, <strong>и</strong> одно<strong>в</strong>ременно уменьш<strong>и</strong>лась<br />
доля бенз<strong>и</strong>на.<br />
Ож<strong>и</strong>дается, что такая тенденц<strong>и</strong>я распростран<strong>и</strong>тся также <strong>и</strong> <strong>в</strong><br />
друг<strong>и</strong>е страны м<strong>и</strong>ра. Южная Амер<strong>и</strong>ка будет нуждаться <strong>в</strong> дополн<strong>и</strong>тельной<br />
про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>тельност<strong>и</strong> нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х за<strong>в</strong>одо<strong>в</strong>, с<br />
целью переработк<strong>и</strong> <strong>в</strong>но<strong>в</strong>ь найденной тяжелой <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> дополн<strong>и</strong>тельных<br />
экстракц<strong>и</strong>онных нефтех<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х за<strong>в</strong>одах для у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>я<br />
ее сто<strong>и</strong>мост<strong>и</strong>. Эт<strong>и</strong> <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>я <strong>в</strong> спросе <strong>и</strong> предложен<strong>и</strong><strong>и</strong>, <strong>в</strong> сочетан<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
с более строг<strong>и</strong>м<strong>и</strong> требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ям<strong>и</strong> по <strong>в</strong>ыбросам, по<strong>в</strong>ышают<br />
потребность <strong>в</strong> сущест<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong> нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х за<strong>в</strong>одо<strong>в</strong>,<br />
которые могл<strong>и</strong> бы д<strong>и</strong>нам<strong>и</strong>чно работать.<br />
Использо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е CO2<br />
Использо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е CO2 на нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х за<strong>в</strong>одах пр<strong>и</strong>мет<br />
тр<strong>и</strong> осно<strong>в</strong>ные формы: 1) <strong>в</strong>недрен<strong>и</strong>е CO2 непосредст<strong>в</strong>енно <strong>в</strong><br />
процесс, 2) эксплуатац<strong>и</strong>я CO2 как сырья для про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а<br />
<strong>и</strong> х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х средст<strong>в</strong>, а также 3) <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е CO2 для про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а<br />
б<strong>и</strong>омасс, которые, затем, перерабаты<strong>в</strong>ается разл<strong>и</strong>чным<strong>и</strong><br />
способам<strong>и</strong> на топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о <strong>и</strong> х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е средст<strong>в</strong>а.<br />
В настоящее <strong>в</strong>ремя предметом <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>й мног<strong>и</strong>х компан<strong>и</strong>й<br />
я<strong>в</strong>ляется <strong>в</strong>ключен<strong>и</strong>е CO2 <strong>в</strong> соста<strong>в</strong> орган<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х молекул для<br />
про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а пол<strong>и</strong>меро<strong>в</strong>, так<strong>и</strong>х, как эпокс<strong>и</strong>ды. Углек<strong>и</strong>слотную<br />
кон<strong>в</strong>ерс<strong>и</strong>ю метана с <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем CO2 <strong>в</strong>место <strong>в</strong>оды для про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а<br />
разл<strong>и</strong>чных <strong>в</strong><strong>и</strong>до<strong>в</strong> угле<strong>в</strong>одородного топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а открыто уже<br />
почт<strong>и</strong> тр<strong>и</strong>дцать лет тому назад, но <strong>в</strong> настоящее <strong>в</strong>ремя опять о ней<br />
го<strong>в</strong>ор<strong>и</strong>тся – благодаря но<strong>в</strong>ым катал<strong>и</strong>заторам <strong>и</strong> усо<strong>в</strong>ершенст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ю<br />
процесса.<br />
CO2 ранее <strong>и</strong> сейчас <strong>и</strong>спользуется <strong>в</strong> про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>е метанола,<br />
с<strong>и</strong>нтез-<strong>газа</strong>, эт<strong>и</strong>лена <strong>и</strong> мура<strong>в</strong>ь<strong>и</strong>ной к<strong>и</strong>слоты <strong>в</strong> термох<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х <strong>и</strong><br />
электрох<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х процессах, которые будут соед<strong>и</strong>няться раз-<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
л<strong>и</strong>чным<strong>и</strong> способам<strong>и</strong> <strong>и</strong> адапт<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>аться к потребностям конкретных<br />
нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х за<strong>в</strong>одо<strong>в</strong>.<br />
Интегр<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анные б<strong>и</strong>онефтеперерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>е<br />
за<strong>в</strong>оды<br />
Интегр<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анные б<strong>и</strong>онефтеперерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>е за<strong>в</strong>оды, которые<br />
про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одят как топл<strong>и</strong><strong>в</strong>о, так <strong>и</strong> х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>каты, заменяя нефтех<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е<br />
средст<strong>в</strong>а, стано<strong>в</strong>ятся <strong>в</strong>се более пр<strong>и</strong><strong>в</strong>лекательным<strong>и</strong> с точк<strong>и</strong><br />
зрен<strong>и</strong>я <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я СО2 <strong>и</strong> огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>я <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>и</strong>скопаемого<br />
топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>в</strong> качест<strong>в</strong>е сырья. Б<strong>и</strong>онефтеперерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>е за<strong>в</strong>оды,<br />
перерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>е сейчас этанол <strong>и</strong>л<strong>и</strong> б<strong>и</strong>од<strong>и</strong>зель, это простые<br />
с<strong>и</strong>стемы <strong>и</strong>спользуемые од<strong>и</strong>н продукт.<br />
Однако же, это оче<strong>в</strong><strong>и</strong>дно, что б<strong>и</strong>омассу можно <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ать<br />
не только для про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а, но <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>х х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>като<strong>в</strong>. Кроме<br />
того, ее можно также терм<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong> преобразо<strong>в</strong>ать <strong>в</strong> с<strong>и</strong>нтез-газ <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
мура<strong>в</strong>ь<strong>и</strong>ную к<strong>и</strong>слоту, которые <strong>в</strong> с<strong>в</strong>ою очередь я<strong>в</strong>ляются сырьем<br />
для про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а угле<strong>в</strong>одородо<strong>в</strong> т<strong>и</strong>па «drop-in» (так назы<strong>в</strong>аемые,<br />
<strong>в</strong>озобно<strong>в</strong><strong>и</strong>мые угле<strong>в</strong>одороды), которые не отл<strong>и</strong>чаются от так<strong>и</strong>х же,<br />
про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>еденных на трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных перерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х за<strong>в</strong>одах.<br />
Б<strong>и</strong>онефтеперерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>е за<strong>в</strong>оды <strong>в</strong>ключат также несколько<br />
процессо<strong>в</strong>, которые <strong>и</strong>спользуют сточную <strong>в</strong>оду <strong>и</strong> СО2 для про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а<br />
ун<strong>и</strong>кальных х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>като<strong>в</strong>, которые недоступны для трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онных<br />
нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х за<strong>в</strong>одо<strong>в</strong>, напр<strong>и</strong>мер, б<strong>и</strong>оуголь<br />
(остатк<strong>и</strong> после терм<strong>и</strong>ческой обработк<strong>и</strong>), я<strong>в</strong>ляется богатым п<strong>и</strong>тательным<br />
компонентом <strong>и</strong> можно его <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ать <strong>в</strong> качест<strong>в</strong>е<br />
на<strong>в</strong>оза.<br />
Интелл<strong>и</strong>гентные процессы<br />
Нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>е предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>я пр<strong>и</strong>меняют модел<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е,<br />
анал<strong>и</strong>з, опыт <strong>и</strong> технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> опт<strong>и</strong>м<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> для про<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я<br />
<strong>и</strong> содержан<strong>и</strong>я с<strong>в</strong>о<strong>и</strong>х за<strong>в</strong>одо<strong>в</strong>. В <strong>и</strong>х соста<strong>в</strong> <strong>в</strong>ход<strong>и</strong>т модел<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>е<br />
процесса <strong>и</strong> программное обеспечен<strong>и</strong>е для модел<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я,<br />
модел<strong>и</strong> л<strong>и</strong>нейного программ<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я, прод<strong>в</strong><strong>и</strong>нутый процесс<br />
контроля <strong>и</strong> <strong>и</strong>нструменты опт<strong>и</strong>м<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> реальном <strong>в</strong>ремен<strong>и</strong>, а<br />
также спец<strong>и</strong>ал<strong>и</strong>сты-<strong>и</strong>стор<strong>и</strong>к<strong>и</strong> за<strong>в</strong>ода, которые разыск<strong>и</strong><strong>в</strong>ают <strong>и</strong> соб<strong>и</strong>рают<br />
огромное кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о данных <strong>и</strong>з за<strong>в</strong>одск<strong>и</strong>х датч<strong>и</strong>ко<strong>в</strong> <strong>в</strong> реальном<br />
<strong>в</strong>ремен<strong>и</strong>, что поз<strong>в</strong>оляет про<strong>в</strong>од<strong>и</strong>ть анал<strong>и</strong>з, как <strong>в</strong> реальном<br />
<strong>в</strong>ремен<strong>и</strong>, так <strong>и</strong> <strong>в</strong> будущем.<br />
В настоящее <strong>в</strong>ремя неза<strong>в</strong><strong>и</strong>с<strong>и</strong>мые <strong>и</strong> а<strong>в</strong>томат<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анные<br />
прогнозы <strong>и</strong> опытные стенды <strong>в</strong>се больше <strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>руются <strong>в</strong> буду-
Пропускная способность д<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>лляц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
Про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>тельность д<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>лляц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>в</strong> м<strong>и</strong>ре.<br />
Источн<strong>и</strong>к: U.S. DOESource: Baker Huges<br />
Нетрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онные <strong>в</strong><strong>и</strong>ды ж<strong>и</strong>дкого топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>в</strong> м<strong>и</strong>ре<br />
Доля б<strong>и</strong>отопл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>в</strong> процессе раф<strong>и</strong>нац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong>озрастет.<br />
Источн<strong>и</strong>к: EIA 2010<br />
Про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>о ж<strong>и</strong>дкого топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>в</strong> 2020 году<br />
Изменен<strong>и</strong>е <strong>в</strong> проект<strong>и</strong>руемом м<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ом про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>е<br />
ж<strong>и</strong>дкого топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>в</strong> 2020 году: EIA 2010<br />
Датч<strong>и</strong>к<strong>и</strong><br />
Беспро<strong>в</strong>одные датч<strong>и</strong>к<strong>и</strong>, расположенные <strong>в</strong> терм<strong>и</strong>нале нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающего за<strong>в</strong>ода,<br />
предназначенном для хранен<strong>и</strong>я этанола на уро<strong>в</strong>не то<strong>в</strong>пл<strong>и</strong><strong>в</strong>ного стандарта.<br />
щую работу нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающего за<strong>в</strong>ода. Инструменты модел<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я<br />
процесса на предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong><strong>и</strong> будут соед<strong>и</strong>нены с друг<strong>и</strong>м<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>нформац<strong>и</strong>онным<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стемам<strong>и</strong>, так<strong>и</strong>м<strong>и</strong>, как арх<strong>и</strong><strong>в</strong> за<strong>в</strong>одск<strong>и</strong>х<br />
данных.<br />
Сочетан<strong>и</strong>е прогресса <strong>в</strong> нанотехнолог<strong>и</strong>ях, про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>о<br />
энерг<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> беспро<strong>в</strong>одной с<strong>в</strong>яз<strong>и</strong> поз<strong>в</strong>оляет осущест<strong>в</strong>лять раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>е<br />
малых датч<strong>и</strong>ко<strong>в</strong>, которые могут про<strong>в</strong>ерять разл<strong>и</strong>чные параметры,<br />
функц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать неза<strong>в</strong><strong>и</strong>с<strong>и</strong>мо друг от друга <strong>и</strong> переда<strong>в</strong>ать<br />
<strong>и</strong>нформац<strong>и</strong>ю <strong>и</strong>з далек<strong>и</strong>х мест. Тонкослойные элементы датч<strong>и</strong>ка<br />
могут <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>аться для <strong>и</strong>змерен<strong>и</strong>я температуры, уро<strong>в</strong>ней:<br />
рН, СО, СO2, серо<strong>в</strong>одорода, <strong>и</strong> т.д. пр<strong>и</strong> <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong> технолог<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
пр<strong>и</strong>нтера. Технолог<strong>и</strong>я про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а эт<strong>и</strong>х датч<strong>и</strong>ко<strong>в</strong> будет <strong>в</strong> дальшем<br />
раз<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>в</strong>аться <strong>в</strong> следующем десят<strong>и</strong>лет<strong>и</strong><strong>и</strong>, чтобы предоста<strong>в</strong><strong>и</strong>ть<br />
<strong>в</strong>озможность пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>я мног<strong>и</strong>х датч<strong>и</strong>ко<strong>в</strong> <strong>в</strong> сет<strong>и</strong>, так<strong>и</strong>м образом,<br />
чтобы эффект<strong>и</strong><strong>в</strong>но <strong>и</strong> полностью контрол<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать процесс<br />
эксплуатац<strong>и</strong><strong>и</strong> устано<strong>в</strong>к<strong>и</strong>. Датч<strong>и</strong>к<strong>и</strong> будут <strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>аны с модел<strong>и</strong>рующ<strong>и</strong>м<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>нструментам<strong>и</strong>, так, чтобы можно было сохран<strong>и</strong>ть<br />
<strong>и</strong>нтегральность предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>я пр<strong>и</strong> <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong><strong>и</strong> разл<strong>и</strong>чного х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческого<br />
сырья, а усло<strong>в</strong><strong>и</strong>я процесса могл<strong>и</strong> бы опт<strong>и</strong>м<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>аться<br />
с целью улучшен<strong>и</strong>я про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>тельност<strong>и</strong> энерг<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
Огромное кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>о доступных данных, получаемых с датч<strong>и</strong>ко<strong>в</strong>,<br />
потребуют самых лучш<strong>и</strong>х техн<strong>и</strong>к <strong>и</strong>змерен<strong>и</strong>й, а также более<br />
<strong>в</strong>ысокой защ<strong>и</strong>ты данных.<br />
Используемые матер<strong>и</strong>алы<br />
Сохранен<strong>и</strong>е <strong>и</strong>нтегральност<strong>и</strong> предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>я <strong>в</strong> разл<strong>и</strong>чных х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
усло<strong>в</strong><strong>и</strong>ях <strong>нефт<strong>и</strong></strong> будет требо<strong>в</strong>ать <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я более<br />
корроз<strong>и</strong>естойк<strong>и</strong>х матер<strong>и</strong>ало<strong>в</strong>. Х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>я <strong>в</strong> но<strong>в</strong>ых процессах,<br />
которые <strong>и</strong>спользуют другое, чем нефть сырье, <strong>в</strong>ызо<strong>в</strong>ет необход<strong>и</strong>мость<br />
про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а матер<strong>и</strong>ало<strong>в</strong> корроз<strong>и</strong>естойк<strong>и</strong>х, <strong>в</strong> усло<strong>в</strong><strong>и</strong>ях,<br />
отл<strong>и</strong>чающ<strong>и</strong>хся от тех, которые <strong>в</strong>стречаются на сегодняшн<strong>и</strong>х<br />
нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х за<strong>в</strong>одах. В дальнейшем будут <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>аны<br />
спла<strong>в</strong>ы на базе н<strong>и</strong>келя с покрыт<strong>и</strong>ем, <strong>в</strong>озн<strong>и</strong>кш<strong>и</strong>м <strong>в</strong> <strong>в</strong>ысокой<br />
температуре, с целью усо<strong>в</strong>ершенст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>и</strong>х устойч<strong>и</strong><strong>в</strong>ост<strong>и</strong> к<br />
терм<strong>и</strong>ческому ок<strong>и</strong>слен<strong>и</strong>ю <strong>и</strong> <strong>и</strong>х корроз<strong>и</strong>естойкост<strong>и</strong> к разл<strong>и</strong>чным<br />
к<strong>и</strong>слотам <strong>в</strong> процессе алк<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я. Будут <strong>в</strong>недрены спла<strong>в</strong>ы<br />
на базе н<strong>и</strong>келя, содержащ<strong>и</strong>е хром <strong>и</strong> алюм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>й, а также покрыт<strong>и</strong>я,<br />
устойч<strong>и</strong><strong>в</strong>ые на загрязнен<strong>и</strong>я по<strong>в</strong>ерхност<strong>и</strong> металла.<br />
Композ<strong>и</strong>ты часто я<strong>в</strong>ляются проблемой на нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х<br />
за<strong>в</strong>одах <strong>и</strong>з-за отсутст<strong>в</strong><strong>и</strong>я у н<strong>и</strong>х устойч<strong>и</strong><strong>в</strong>ост<strong>и</strong> к угле<strong>в</strong>одородам,<br />
<strong>в</strong>озможность загрязнен<strong>и</strong>я <strong>и</strong>м<strong>и</strong> потока продукта, <strong>и</strong>х<br />
<strong>в</strong>оспламеняемость <strong>и</strong> накоплен<strong>и</strong>е электростат<strong>и</strong>ческого заряда.<br />
Исследо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я <strong>в</strong> област<strong>и</strong> нанокомпоз<strong>и</strong>тных матер<strong>и</strong>ало<strong>в</strong>, которые<br />
<strong>в</strong>едется с целью сн<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>я <strong>и</strong>х <strong>в</strong>оспламеняемост<strong>и</strong> <strong>и</strong> прон<strong>и</strong>цаемост<strong>и</strong><br />
для угле<strong>в</strong>одородо<strong>в</strong>, а также улучшен<strong>и</strong>я электропро<strong>в</strong>одност<strong>и</strong><br />
дадут проект<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>щ<strong>и</strong>кам будущ<strong>и</strong>х перерабаты<strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х<br />
за<strong>в</strong>одо<strong>в</strong> другую категор<strong>и</strong>ю матер<strong>и</strong>ало<strong>в</strong>.<br />
Композ<strong>и</strong>ты <strong>в</strong> сочетан<strong>и</strong><strong>и</strong> с датч<strong>и</strong>кам<strong>и</strong>, так<strong>и</strong>м<strong>и</strong>, как опт<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е<br />
датч<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>в</strong>олоконной решеткой Брэгга для обнаружен<strong>и</strong>я<br />
механ<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х напряжен<strong>и</strong>й, поз<strong>в</strong>олят контрол<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать трубопро<strong>в</strong>одные<br />
с<strong>и</strong>стемы на предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>в</strong> реальном <strong>в</strong>ремен<strong>и</strong>. Саморемонт<strong>и</strong>рующ<strong>и</strong>еся<br />
матер<strong>и</strong>алы, напр<strong>и</strong>мер, соед<strong>и</strong>ненные с пустым<strong>и</strong><br />
м<strong>и</strong>кро-шарам<strong>и</strong>, содержащ<strong>и</strong>м<strong>и</strong> эпокс<strong>и</strong>дный предшест<strong>в</strong>енн<strong>и</strong>к,<br />
поз<strong>в</strong>олят компонентам <strong>в</strong>ременно обеспнч<strong>и</strong>ть местное по<strong>в</strong>режден<strong>и</strong>е,<br />
предоста<strong>в</strong>ляя <strong>в</strong>ремя для орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> надлежащего ремонта<br />
л<strong>и</strong>бо замены частей. Доступны будут спец<strong>и</strong>альные окс<strong>и</strong>дные<br />
<strong>и</strong> н<strong>и</strong>тр<strong>и</strong>дные покрыт<strong>и</strong>я, по<strong>в</strong>ышающ<strong>и</strong>е устойч<strong>и</strong><strong>в</strong>ость к<br />
<strong>и</strong>зносу <strong>и</strong> корроз<strong>и</strong>ю на разл<strong>и</strong>чных объектах нефтеперерабаты<strong>в</strong>ающего<br />
за<strong>в</strong>ода.<br />
www.dnv.pl/gaz<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
14
146<br />
Выбор концепц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
Р<strong>и</strong>ско<strong>в</strong>ые затраты –<br />
кол<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>енный расчет<br />
Пр<strong>и</strong> оценке альтернат<strong>и</strong><strong>в</strong>ных концепц<strong>и</strong>й под<strong>в</strong>одного<br />
про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а <strong>и</strong> переработк<strong>и</strong>, со<strong>в</strong>ременная технолог<strong>и</strong>я<br />
<strong>и</strong> <strong>в</strong>ысок<strong>и</strong>й р<strong>и</strong>ск я<strong>в</strong>ляются часто <strong>в</strong>ажнейш<strong>и</strong>м<strong>и</strong> факторам<strong>и</strong>.<br />
Про<strong>в</strong>одя так<strong>и</strong>е оценк<strong>и</strong>, следует от<strong>в</strong>ет<strong>и</strong>ть на ключе-<br />
<strong>в</strong>ые <strong>в</strong>опросы:<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
Что может не получ<strong>и</strong>ться?<br />
В какой степен<strong>и</strong> оснащен<strong>и</strong>е я<strong>в</strong>ляется надежным?<br />
Како<strong>в</strong>ы последст<strong>в</strong><strong>и</strong>я про<strong>в</strong>ала?<br />
Как<strong>и</strong>м образом рассч<strong>и</strong>таны <strong>в</strong> анал<strong>и</strong>зе б<strong>и</strong>знес-решен<strong>и</strong>я<br />
неож<strong>и</strong>данные событ<strong>и</strong>я?<br />
Р<strong>и</strong>ско<strong>в</strong>ые затраты<br />
Можно оцен<strong>и</strong>ть гла<strong>в</strong>ную часть р<strong>и</strong>ска <strong>в</strong> добыче <strong>нефт<strong>и</strong></strong><br />
<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>газа</strong>, <strong>и</strong> благодаря этому <strong>и</strong>м<strong>и</strong> можно легче упра<strong>в</strong>лять.<br />
Этот факт я<strong>в</strong>ляется осно<strong>в</strong>ой поз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>, пр<strong>и</strong>нятой DNV, а также<br />
разъясняет, почему мы <strong>и</strong>спользуем понят<strong>и</strong>е «Р<strong>и</strong>ско<strong>в</strong>ые<br />
затраты » (RISKEX). Р<strong>и</strong>ск, который мы может рассч<strong>и</strong>тать,<br />
<strong>в</strong>ключает:<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
СТАТЬЯ ИЗ ‘SUBSEA, UMBILICALS, RISERS & FLOWLINES’ ПУБЛИКАЦИЯ DNV<br />
В нашем далеком от со<strong>в</strong>ершенст<strong>в</strong>а м<strong>и</strong>ре, мы можем ож<strong>и</strong>дать л<strong>и</strong>шь того, что неож<strong>и</strong>данное.<br />
В нефтегазо<strong>в</strong>ой промышленност<strong>и</strong> <strong>в</strong>ыгодный проект может оказаться ф<strong>и</strong>нансо<strong>в</strong>ым<br />
про<strong>в</strong>алом – раз<strong>в</strong>е, что просч<strong>и</strong>тано <strong>и</strong> проанал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ано то, что неож<strong>и</strong>данное.<br />
Сто<strong>и</strong>мость потерянного/замедленного про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а<br />
<strong>и</strong>з-за неож<strong>и</strong>данных про<strong>и</strong>сшест<strong>в</strong><strong>и</strong>й, так<strong>и</strong>х, как а<strong>в</strong>ар<strong>и</strong>я<br />
с<strong>и</strong>стемы,<br />
Затраты на ремонтные работы, напр<strong>и</strong>мер, расходы на<br />
ремонт,<br />
Затраты, с<strong>в</strong>язанные с утечкой <strong>в</strong> окружающую среду,<br />
Затраты, с<strong>в</strong>язанные с угрозой для безопасност<strong>и</strong>.<br />
Доба<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е р<strong>и</strong>ско<strong>в</strong>ых затрат к стандартным ф<strong>и</strong>нансо<strong>в</strong>ым<br />
<strong>и</strong> операц<strong>и</strong>онным расходам, а также оценка р<strong>и</strong>ска<br />
для сохранен<strong>и</strong>я безопасност<strong>и</strong>, обеспеч<strong>и</strong><strong>в</strong>ает надежные <strong>и</strong><br />
более безопасные осно<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>я для оценк<strong>и</strong> разл<strong>и</strong>чных концепц<strong>и</strong>й.<br />
Такая <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong>я я<strong>в</strong>ляется ценной как <strong>в</strong> начале,<br />
так <strong>и</strong> <strong>в</strong> следующей фазе раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>я проекта. Целью я<strong>в</strong>ляется<br />
по<strong>и</strong>ск <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нят<strong>и</strong>е концепц<strong>и</strong><strong>и</strong>, которая с макс<strong>и</strong>мальной <strong>в</strong>ероятностью<br />
пр<strong>и</strong>несет опт<strong>и</strong>мальный <strong>в</strong>оз<strong>в</strong>рат <strong>и</strong>н<strong>в</strong>ест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
операц<strong>и</strong>онных расходо<strong>в</strong> <strong>и</strong> р<strong>и</strong>ско<strong>в</strong>ых затрат, с<strong>в</strong>язанных с<br />
про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>ом.<br />
Технолог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>е к<strong>в</strong>ал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> я<strong>в</strong>ляются д<strong>в</strong><strong>и</strong>жущей<br />
с<strong>и</strong>лой затрат <strong>в</strong> проектах т<strong>и</strong>па офшор (off shore). Отсюда мы<br />
оцен<strong>и</strong><strong>в</strong>аем <strong>и</strong> устана<strong>в</strong>л<strong>и</strong><strong>в</strong>аем пр<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>теты <strong>в</strong>ажнейш<strong>и</strong>м компонентом,<br />
с<strong>и</strong>стемы <strong>и</strong> дейст<strong>в</strong><strong>и</strong>я, пр<strong>и</strong>меняемые <strong>в</strong> под<strong>в</strong>одных<br />
операц<strong>и</strong>ях, которые требуют <strong>в</strong>сесторонн<strong>и</strong>х технолог<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />
к<strong>в</strong>ал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>й, соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующ<strong>и</strong>х потенц<strong>и</strong>альной<br />
опасност<strong>и</strong> простоя про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а. Так<strong>и</strong>м образом, к<strong>в</strong>ал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>онные<br />
решен<strong>и</strong>я можно сосредоточ<strong>и</strong>ть <strong>в</strong> областях<br />
макс<strong>и</strong>мальной про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>тельност<strong>и</strong>. Путем с<strong>в</strong>одк<strong>и</strong> данных,<br />
РЫНОК НЕФТИ И ГАЗА В ПОЛЬШЕ 2011<br />
устано<strong>в</strong>ленных <strong>в</strong> самом начале, пр<strong>и</strong> оценке р<strong>и</strong>ско<strong>в</strong>ых затрат<br />
<strong>и</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong>, полученной <strong>в</strong> результате к<strong>в</strong>ал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
технолог<strong>и</strong><strong>и</strong>, мы можем дост<strong>и</strong>гнуть на<strong>и</strong>более точных<br />
оценочных <strong>в</strong>ел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н по мере раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>я проекта.<br />
Доступность продукц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
DNV оцен<strong>и</strong><strong>в</strong>ает также доступность <strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анной<br />
с<strong>и</strong>стемы. Кроме оценк<strong>и</strong> работы с<strong>и</strong>стем, анал<strong>и</strong>за доступност<strong>и</strong><br />
с<strong>и</strong>стемы <strong>и</strong> предполагаемого объема продукц<strong>и</strong><strong>и</strong> мы<br />
можем гарант<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать много другой пользы <strong>и</strong> <strong>в</strong>ыгоды:<br />
•<br />
эконом<strong>и</strong>я расходо<strong>в</strong> <strong>и</strong>з-за отсутст<strong>в</strong><strong>и</strong>я оценк<strong>и</strong> областей,<br />
не я<strong>в</strong>ляющ<strong>и</strong>хся сущест<strong>в</strong>енным<strong>и</strong> <strong>и</strong> тех, <strong>в</strong> которых<br />
наступ<strong>и</strong>ло улучшен<strong>и</strong>е, где сто<strong>и</strong>мость про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а<br />
я<strong>в</strong>ляется самой <strong>в</strong>ысокой.<br />
• Выя<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е <strong>в</strong>озможност<strong>и</strong> у<strong>в</strong>ел<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>я про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а<br />
уже <strong>в</strong> фазе построен<strong>и</strong>я концепц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> проекта, больше,<br />
чем позже <strong>в</strong> фазе про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а, когда расходы<br />
на <strong>в</strong><strong>в</strong>еден<strong>и</strong>е <strong>и</strong>зменен<strong>и</strong>й намного <strong>в</strong>ыше. Кроме того,<br />
мод<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong>, <strong>в</strong>недренной <strong>в</strong> фазе про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а,<br />
предшест<strong>в</strong>о<strong>в</strong>ал<strong>и</strong> пер<strong>и</strong>оды не очень опт<strong>и</strong>мальной<br />
про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>од<strong>и</strong>тельност<strong>и</strong>, <strong>и</strong> так<strong>и</strong>м образом <strong>в</strong>озн<strong>и</strong>кает потеря<br />
пр<strong>и</strong>был<strong>и</strong>.<br />
•<br />
Ключе<strong>в</strong>ой р<strong>и</strong>ск сн<strong>и</strong>жается благодаря лучше определенным<br />
пр<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>тетам раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>я про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а, лучшей<br />
к<strong>в</strong>ал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> анал<strong>и</strong>зам.<br />
Стаб<strong>и</strong>льность процесса<br />
Когда проект пр<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>жается к фазе <strong>и</strong>сполнен<strong>и</strong>я <strong>и</strong> деталей,<br />
может <strong>в</strong>озн<strong>и</strong>кнуть <strong>в</strong>опрос, касающ<strong>и</strong>йся резер<strong>в</strong>о<strong>в</strong><br />
кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х элементо<strong>в</strong> снабжен<strong>и</strong>я для процесса про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а.<br />
DNV предлагает услуг<strong>и</strong> с целью устано<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я<br />
оплач<strong>и</strong><strong>в</strong>аемых уро<strong>в</strong>ней запасо<strong>в</strong>, которые сн<strong>и</strong>жают р<strong>и</strong>ск.<br />
Дополн<strong>и</strong>тельно, DNV осущест<strong>в</strong>ляет анал<strong>и</strong>з <strong>в</strong>ыгоды <strong>в</strong> случае<br />
несен<strong>и</strong>я затрат <strong>в</strong> рамках стратег<strong>и</strong><strong>и</strong> альтернат<strong>и</strong><strong>в</strong>ного<br />
посредн<strong>и</strong>чест<strong>в</strong>а.<br />
www.dnv.pl/gaz
Преодолен<strong>и</strong>е но<strong>в</strong>ых энергет<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х гран<strong>и</strong>ц ста<strong>в</strong><strong>и</strong>т перед нефтегазо<strong>в</strong>ой промышленностью <strong>в</strong>се больш<strong>и</strong>е задач<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
д<strong>и</strong>ктует, <strong>и</strong>з-за общест<strong>в</strong>енного мнен<strong>и</strong>я, необход<strong>и</strong>мость про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>одст<strong>в</strong>а топл<strong>и</strong><strong>в</strong>а <strong>и</strong> х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>като<strong>в</strong> по удо<strong>в</strong>лет<strong>в</strong>ор<strong>и</strong>тельным<br />
ценам. Как л<strong>и</strong>дер <strong>в</strong> отрасл<strong>и</strong> раз<strong>в</strong><strong>и</strong>т<strong>и</strong>я технолог<strong>и</strong>й, DNV постоянно поддерж<strong>и</strong><strong>в</strong>ает промышленность <strong>и</strong> помогает <strong>в</strong><br />
дост<strong>и</strong>жен<strong>и</strong><strong>и</strong> целей безопасным <strong>и</strong> от<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>енным способом.<br />
Наш<strong>и</strong> услуг<strong>и</strong><br />
Про<strong>в</strong>ерка должна обеспеч<strong>и</strong>ть удо<strong>в</strong>лет<strong>в</strong>орен<strong>и</strong>е<br />
ож<strong>и</strong>дан<strong>и</strong>й <strong>и</strong> требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>й <strong>в</strong>ладельце<strong>в</strong>,<br />
органо<strong>в</strong> <strong>в</strong>ласт<strong>и</strong> <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>х за<strong>и</strong>нтересо<strong>в</strong>анных<br />
л<strong>и</strong>ц касательно: безопасност<strong>и</strong>, охраны окружающей<br />
среды <strong>и</strong> функц<strong>и</strong>ональност<strong>и</strong>.<br />
Оценка но<strong>в</strong>ой технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> – это гарант<strong>и</strong>я<br />
того, что технолог<strong>и</strong>я будет работать <strong>в</strong> пределах<br />
устано<strong>в</strong>ленных гран<strong>и</strong>ц на удо<strong>в</strong>лет<strong>в</strong>ор<strong>и</strong>тельном<br />
уро<strong>в</strong>не надежност<strong>и</strong>.<br />
Упра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е р<strong>и</strong>ском ОТБОС <strong>в</strong>ключает <strong>в</strong><br />
себя <strong>в</strong>се аспекты, касающ<strong>и</strong>еся <strong>и</strong>дент<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
оценк<strong>и</strong> <strong>и</strong> техн<strong>и</strong>ческого контроля, а также<br />
с<strong>и</strong>стемы упра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я по <strong>в</strong>опросам, <strong>в</strong>л<strong>и</strong>яющ<strong>и</strong>м<br />
на потенц<strong>и</strong>альную безопасность,<br />
здоро<strong>в</strong>ье <strong>и</strong> окружающую среду.<br />
Упра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е р<strong>и</strong>ском акт<strong>и</strong><strong>в</strong>о<strong>в</strong> должно помочь<br />
орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ям получ<strong>и</strong>ть безопасным<br />
<strong>и</strong> от<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>енным способом макс<strong>и</strong>мальную<br />
сто<strong>и</strong>мость объекта, оснащен<strong>и</strong>я <strong>и</strong> сотрудн<strong>и</strong>ко<strong>в</strong><br />
без нарушен<strong>и</strong>я требо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>й по безопасност<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong> охране окружающей среды.<br />
Упра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>е р<strong>и</strong>ском предпр<strong>и</strong>ят<strong>и</strong>я по<strong>в</strong>ышает<br />
его сто<strong>и</strong>мость посредст<strong>в</strong>ом поддержк<strong>и</strong><br />
процесса пр<strong>и</strong>нят<strong>и</strong>я решен<strong>и</strong>я, огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>я<br />
чрез<strong>в</strong>ычайных про<strong>и</strong>сшест<strong>в</strong><strong>и</strong>й <strong>и</strong> по<strong>в</strong>ышен<strong>и</strong>я<br />
способност<strong>и</strong> для дост<strong>и</strong>жен<strong>и</strong>я целей проекта.
ООО «По<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong> Ясло» – это од<strong>и</strong>н с <strong>в</strong>едущ<strong>и</strong>х<br />
польск<strong>и</strong>х буро<strong>в</strong>ых контракторо<strong>в</strong>. Компан<strong>и</strong>я<br />
предлагает ш<strong>и</strong>рок<strong>и</strong>й спектр буро<strong>в</strong>ых услуг, с<strong>в</strong>язанных<br />
с по<strong>и</strong>ском <strong>и</strong> эксплуатац<strong>и</strong>ей м<strong>и</strong>нерального сырья.<br />
Кроме деятельност<strong>и</strong> на терр<strong>и</strong>тор<strong>и</strong><strong>и</strong> Польш<strong>и</strong>,<br />
ф<strong>и</strong>рма много лет успешно осущест<strong>в</strong>ляет буро<strong>в</strong>ые<br />
проекты за гран<strong>и</strong>цей: <strong>в</strong> Л<strong>и</strong><strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong>, Герман<strong>и</strong><strong>и</strong>, Росс<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
Чех<strong>и</strong><strong>и</strong>, Сло<strong>в</strong>ак<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> Укра<strong>и</strong>не. Компан<strong>и</strong>я предоста<strong>в</strong>ляет<br />
с<strong>в</strong>о<strong>и</strong> услуг<strong>и</strong> <strong>в</strong> соот<strong>в</strong>етст<strong>в</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> с международным<strong>и</strong><br />
стандартам<strong>и</strong> (с<strong>и</strong>стема QHSE, Интегр<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анная<br />
с<strong>и</strong>стема пра<strong>в</strong>лен<strong>и</strong>я), с пр<strong>и</strong>менен<strong>и</strong>ем но<strong>в</strong>ейш<strong>и</strong>х технолог<strong>и</strong>й<br />
<strong>и</strong> ш<strong>и</strong>рокой гаммы буро<strong>в</strong>ых устройст<strong>в</strong>. ПН<strong>и</strong>Г<br />
Ясло – член Международной ассоц<strong>и</strong>ац<strong>и</strong><strong>и</strong> буро<strong>в</strong>ых<br />
контракторо<strong>в</strong> (IADC) <strong>и</strong> Польской геотерм<strong>и</strong>ческой<br />
ассоц<strong>и</strong>ац<strong>и</strong><strong>и</strong> (PSG).<br />
ООО «По<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>нефт<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>газа</strong> Ясло» предлагает:<br />
• бурен<strong>и</strong>е <strong>и</strong> реконструкц<strong>и</strong><strong>и</strong> нефте-газо<strong>в</strong>ых<br />
ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>н<br />
• геотермальное бурен<strong>и</strong>е <strong>и</strong> бурен<strong>и</strong>е ск<strong>в</strong>аж<strong>и</strong>н спец<strong>и</strong>ального<br />
назначен<strong>и</strong>я (замораж<strong>и</strong><strong>в</strong>ающ<strong>и</strong>х, дренажных,<br />
пьезометр<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х, <strong>и</strong> т. п.)<br />
• буро<strong>в</strong>ой сер<strong>в</strong><strong>и</strong>с (цементац<strong>и</strong>онный, промы<strong>в</strong>очный,<br />
пакерный, поле<strong>в</strong>ых лаборатор<strong>и</strong>й Datawell)<br />
Poszukiwania <strong>Nafty</strong> i <strong>Gazu</strong> Jasło Sp. z o.o.<br />
ul. Asnyka 6, 38-200 Jasło<br />
tel. +48 13 446 20 61, fax +48 13 446 32 65
GAZOPROJEKT is a leader in complex engineering<br />
and study works for the gas, energy and petrohemical industry.<br />
WE OFFER OUR CUSTOMERS:<br />
• Feasibility studies<br />
• Prefeasibility studies<br />
• Basic, construction and detailed designs<br />
• Specialist elaborations and engineering expertises<br />
• Strenght calculations and process risk analysis<br />
• Environmental Impact Assessment Reports<br />
• Investor’s and construction designer’s supervisions<br />
• Function of Contract Engineer<br />
• Engineering, Procurement and Construction Management<br />
www.gazoprojekt.pl