Diaspora shqiptare dhe - Lajme / News Albemigrant

një pamje të përimtuar, ndërsa disa prej çështjeve Profesor Ajeti mendon se ende janë
aktuale.
Një vepre të Carlo Tagliavinit, të cilës Profesor Idriz Ajeti i është qasur shumë herë
dhe i është qasur ashtu thellësisht e përimtueshëm është kryevepra “Shqiptarët e
Dalmacisë” 38 . Studiues, i cili këtë ishull gjuhësor të shqipes së moçme e kishte bërë
objekt studimi, mjeshtri ynë, kishte arsye t’i kthehej shpesh kësaj vepre në studime dhe
vlerësime të ndryshme e njëra prej tyre ishte edhe gjetja e vendit të saj në historinë e
albanologjisë. “Kami pasur fat ta rimarrim nëpër duar gjithë lëndën e këtij dialekti të
kësaj enklave arbëreshe prej nesh të mbledhur e krahasuar me të atdheut të përparshëm në
Shestan të Krajës. Vlera e kësaj vepre të madhe të Tagliavinit më fort se në fushën e
fonetikës historike, të morfologjisë e të fjalëformimit të kësaj të folmeje, qëndron në
trajtimin e thelluar të thesarit leksikor, duke u përpjekur t’ia kërkojë, e mundësisht t’ia
gjejë rrugën çdo lekseme edhe shprehjeje – të lessico etimologiko të tij, kapitulli që
përbën pjesën më të madhe, mbase kryesoren të kësaj vepre të Tagliavinit” 39 .
III. 4. Studimet gjuhësore albanologjike në ish-Jugosllavi
Në një periudhë prej shumë dekadash, për aq sa është marrë me studimin e
marrëdhënieve gjuhësore shqiptaro-sllave, herë pas here ka shtuar kur më sintetikisht
(periudha dhe shkolla gjuhësore) e kur në formë syzimesh (autorë dhe probleme të
ndryshme gjuhësore) të studiuesve sllavë për gjuhësinë shqiptare 40 .
Periudha e gjatë prej rreth dy shekujsh, prej kur studiues sllavë e sllavistë merren
me studimet albanologjike, është e kuptueshme, pse Profesor Idriz Ajetin nuk mund ta
lironin prej gjykimeve të tij dhe sigurisht edhe prej një paraqitjeje shpesh të detajuar të
kërkimeve të tyre jo vetëm albanologjike.
Studiuesit sllavë, ashtu si edhe bashkëkohësit e tyre albanologë nga radha e
studiuesve austriakë, gjermanë, hungarezë etj., më parë se të merreshin me albanologjinë,
ishin studiues të gjuhëve të tyre, ballkanologë, linguistë të gjuhësisë së përgjithshme,
romanistë, helenistë, keltistë, indoeuropanistë etj., ndërsa gjuhës shqipe, gjithashtu i
qaseshin nga aspekte të ndryshme.
Jernej Kopitar. Më i pari studiues i arealit sllav në historinë e albanologjisë ishte
Jernej Kopitar (1829), ishte censor për gjuhët sllave të Jugut në Vjenë dhe në gjuhësinë
shqiptare e interesonin huazimet sllave, ndërsa në veprën e tij dha edhe mjaft shembuj të
përbashkët të strukturës gramatikore serbe dhe shqipe.
38 L’albanese di Dalmatia, Firenze, 1937.
39 Shih, Vepra, 5, ASHAK, Prishtinë, 2002, f. 67.
40 Shih, “Albanistika jugosllave dhe disa probleme të saj“, SNGJLKSH 5, UP-FF, Prishtinë,
1979, f. 15-26; ”Henrik Bariqi për gjuhën shqipe”, SNGJLKSH 14,1988:111-117; “Mendime të
studiuesve jugosllavë për historinë e gjuhës shqipe” SNGJLKSH 15-16, UP-FF, Prishtinë, 1995,
f. 105-112; “Në njëqindvjetorin e vdekjes së Fran-- Mikloshiqit”, Vepra, 5, ASHAK, Prishtinë,
2002, f. 19-24; “Kontributi i studiuesve sllovenë për historinë e gjuhës shqipe dhe krijimin e
letrarishtes së saj”, Vepra, 5, ASHAK, Prishtinë, 2002, f. 33-34; “Në gjashtëdhjetëvjetorin e
themelimit të Akademisë Sllovene të Shkencave dhe të Arteve (1938-1998)”, Vepra, 5, ASHAK,
Prishtinë, 2002, f. 35-36; “Zhvillimi i gjuhësisë shqiptare në Jugosllavi”, Vepra, 5, ASHAK,
Prishtinë, 2002, f. 37-49; “Albanistika jugosllave dhe disa probleme të saj”, Vepra, 5, ASHAK,
Prishtinë, 2002, f. 51-61; “Gjuha shqipe në studimet krahasuese të Profesor Radosllav
Boshkoviqit, Vepra, 5, ASHAK, Prishtinë, 2002, f. 85-90; “Agnia Vasilievna Desnickaja (1912-
1992”, Vepra, 5, ASHAK, Prishtinë, 2002, f. 225-257.