Diaspora shqiptare dhe - Lajme / News Albemigrant
Diaspora shqiptare dhe - Lajme / News Albemigrant
Diaspora shqiptare dhe - Lajme / News Albemigrant
- No tags were found...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>shqiptare</strong>” 34 , në të cilin Profesor Ajeti i bënte një paraqitje të veçantë veprës së<br />
leksikologut të dalë nga djepi i arbneshëve të Zarës Kruno Krstić 35 .<br />
Pavarësisht prej paraqitjes mjaft sintetike që i bënë linguistit të dalë nga lagja e<br />
arbëreshëve të Italisë Mark la Pianës, për një sintezë të plotë të veprës së tij mjeshtrit tonë<br />
i mungonte informacioni i plotë. Kjo është arsyeja pse në shqyrtimin e disa prej çështjeve<br />
themelore studiuesi ynë jo njëherë mbështetej në referenca të zgjeruara të mendimit<br />
gjuhësor të Profesor Jup Kastratit (probleme të historisë së gramatikës), në referenca të<br />
mendimit kryesisht kritik të Profesor Besim Bokshit (për probleme të gjuhësisë<br />
ballkanike), në referenca sintetizuese të diskutuara kryesisht te leksiku historik nga<br />
Profesor Eqrem Çabej (për çështje të etimologjisë) etj.<br />
Për historinë e albanologjisë është me interes vendi që Profesor Ajeti i bëri Pianës<br />
në studimet albanologjike të dijes italiane <strong>dhe</strong> asaj arbëreshe, duke e vendosur pranë<br />
Carlo Tagliavinit <strong>dhe</strong> Matteo Bartolit në njërën anë <strong>dhe</strong> pranë Dhimitër Kamardës në<br />
anën tjetër. Pasi ia njeh meritën për nxjerrjen në rend të parë, hipotezën ilire të vendit të<br />
formimit të gjuhës shqipe <strong>dhe</strong> sidomos për kalimin e saj nga “pellazgjishtja” e Dhimitër<br />
Kamardës në ilirishten e albanologëve të gjysmës së parë të shekullit XX, Profesor Idriz<br />
Ajeti kontributin e Mark la Pianës e sheh në dy drejtime: në kontributin e tij për botimin<br />
<strong>dhe</strong> studimin e letërsisë së vjetër arbëreshe <strong>dhe</strong> në kontributin e tij për studimet<br />
linguistike, kryesisht në fushë të gramatikës historike <strong>dhe</strong> në fushë të etimologjisë.<br />
Ndonëse, si shkruan autori ynë, dija për Mark la Pianën do të jetë e plotë vetëm kur<br />
të jenë botuar dy veprat e tij fundamentale ”Gramatika historike e shqipes” <strong>dhe</strong> “Fjalori<br />
etimologjik i shqipes”, kjo nuk e pengon që të nxjerrë përfundime thelbësisht historike:<br />
“Asnjë gjurmues, i vjetër a i ri nga radhët e studiuesve të degëzimeve gjuhësore<br />
albanistike në truall të Italisë, nuk kishte depërtuar aq thellë në thelbin e çështjeve<br />
gjuhësore të shqipes, ku u gjend arbëreshi Mark la Piana” 36 .<br />
Dy dekada më parë, doli nga shtypi një fjalor dialektor i arbëreshëve të Zarës.<br />
Autori i këtij fjalori i dha gjuhësisë <strong>shqiptare</strong> <strong>dhe</strong> sidomos dialektologjisë historike të saj<br />
një vëllim prej 5000 njësish leksikore. Fjalori qe pritur me konsiderata të larta po e<strong>dhe</strong><br />
me diskutime të natyrës metodologjike, përmbajtësore <strong>dhe</strong> gjuhësore. Gjurmuesi i<br />
dikurshëm i këtij areali <strong>dhe</strong> studiuesi i pasionuar që përmes një fjale, një veçorie fonetike,<br />
morfologjike <strong>dhe</strong> dialektore, shpesh i është kthyer kësaj pasurie gjuhësore kombëtare,<br />
shpejt e mori në dorë <strong>dhe</strong> ia bëri vendin në historinë e albanologjisë, si një prej botimeve<br />
të rëndësishme gjuhësore për arealin e moçëm të shqipes së shekullit XVII-XVIII, <strong>dhe</strong><br />
këtë e bëri jo duke përimtuar sipas parimeve të tij disa fjalë të karakterit historik, por<br />
duke e vënë këtë vepër përballë veprave më të rëndësishme të autorëve: Mikloshiq,<br />
Weigand, Tagliavini, Ajeti, të cilat për më se dy shekuj kishin mbledhur <strong>dhe</strong> kishin sjellë<br />
pasurinë e pashtershme të shqipes së hershme.<br />
III. 3. Prej albanologjisë deri te ballkanistika<br />
Në kërkim të problemeve të veçanta në fushë të gjuhësisë krahasimtare, Profesor<br />
Idriz Ajeti ka shkruar e<strong>dhe</strong> një sërë studimesh e syzimesh albanologjike për albanologë<br />
<strong>dhe</strong> shkolla nacionale, të cilat për shumë dekada kanë përparuar mendimin shkencor në<br />
fushë të albanologjisë. Institucioni, përkatësisht vendi më ideal ku mund të paraqiteshin<br />
<strong>dhe</strong> madje të diskutoheshin disa çështje të kësaj natyre ishte Seminari. Ligjëratat,<br />
34 Shih, Vepra 5, ASHAK, Prishtinë, 2002, f. 91-94.<br />
35 Shih, Rječnik govora zadarskih arbanasa, Zadar, 1987.<br />
36 Vep. e cit., f. 76.