Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

kütləvi həbslərdən sonra türkçülük mövzusunda araşdırmalar
demək olar ki, durdurulmuş və başqa istiqamətə yönəldilmişdir.
1960-cı illərdən başlayaraq türkçülük mövzusunda məqalələr
yazılmağa başlandığı kimi, güllələnmiş, həbs edilmiş araşdırıcıların
adlarının çəkilməsinə, əsərlərindən istifadəyə icazə verilmişdir.
Sovetlər Birliyinin çöküşü isə mövzu üzərindəki qadağanın
aradan qalxmasına səbəb oldu. Türk xalqlarının tarixini, mədəniyyətini,
dilini, ədəbiyyatını müqayisəli araşdıranların sayı da
artdı. Belə araşdırıcılardan biri də qaqauz şairi Tudora Arnautdur.
Tudora Arnaut maninin manixeizmdən gəldiyi qənaətindədir.
O yazır: “Manı, yeni bir inanc sistemi geliştiren ve giderek
“manehaizm” adıyla bir din oluşturan, ruhani kişidir. “732 tarihli
Karabalasağun yazıtında İmparatorluk devrinde Uyğurların
Mani dinine girdiği ve eski dini tasvirleri yaptığı, 762’de
Böğü Kağan’ın bunu devlet dini haline getirdiği belirtilir” (Uyğur
sanatı. Türk ansiklopedisi. C. XXXII, s.226). Manihaist
Uyğur Türkleri 36 harften oluşan ve sağdan sola doğru yazılan
bir de Mani alfabesi oluşturmuşlardır (Türk alfabeleri. Türk
ansiklopedisi. C. XXXII, s. 64). Türklerin bu alfabeyi kullandıklarından
ve burada varolan metinlerin dörtlüklerden oluşan
dini konuları agırlıklı olmak kaydıyle, 7 heceden oluşan dörtlükleri
hesaba alacak olursak bu metinlerin daha sonra konusu
sevda ağırlıklı olup ve kalıp ise çoğunlukla aynı kalmakla
beraber ismin de Maniden geldigi görüşü daha fazla ağırlık
bırakmaktadır”.
1.3. Azərbaycanda qaqauzlar haqqında
Əmin Abidin yuxarıda bəhs etdiyimiz məqaləsindən sonra
qaqauzlar haqqında Azərbaycan mətbuatında ciddi bir yazıya
rast gəlinmir. 1937-ci ildə milli düşüncəli insanların həbs edilməsi,
güllələnməsi və sürgünə göndərilməsi Azərbaycan ay-
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
99