Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

1.2. Əmin Abid qaqauz maniləri haqqında
Əmin Abid 1928-ci ilin oktyabrında tamamladığı “Türk
xalq ədəbiyyatında mani nevi və Azərbaycan bayatılarının xüsusiyyəti”
məqaləsində beş min bayatı-mani üzərində araşdırma
aparmışdır (Abid Əmin, 1930, 4-5(9-10):9-42). O, Türkiyə,
İraq türkmənləri, özbək, qazax, tatar və digər türk xalqları
arasında geniş yayılmış olan dördlüklərin tarixini incələmiş,
müqayisələr aparmış və nəticədə fərqli coğrafiyalarda
yaşayan və fərqli adlar daşıyan dördlüklərin köklərinin eyni
nöqtədən gəldiyi və eyni kökə dayandığı qənaətinə gəlmişdir
(Şamilov Ə., 1986: 26-27, sayı 11).
Məqalədə iki dəfə də qaqauzlardan bəhs edilmişdir. “Mani”
sözünün anlamını açıqlayarkən Əmin Abid yazmışdır: “Bizim
əldə etdiyimiz nəticəyə görə, bayatı təbiri gibi öləng, cır, türkü,
eşulə adları da mənaca şərqi demək olduğundan bunlarda digər
türk xalqlarında maninin bəstəsinə verilmiş ad gibi sayılmalıdır.
Hələ bir az aşağıda tədqiq edəcəyimiz üzrə bundan doqquz yüz
sənə əvvələ aid “Kudatku bilik”də məni adı ilə dördləmələrdən
bəhs etməsini də düşünəcək olursaq və burada türk xalqlarının
nəşət etdigi ölkələrdə “Kudatku bilik”in yayıldığı sahələr
olduğunu xatırlasaq, o vəkt musiqi yüzündən müxtəlif adlar alan
bu nevin - güftə etibarilə - ümumi və müştərək adını manı olarak
qəbul etmək icab edər. Zaman keçdikcə bəzi türk qəbilələrində
manı adı unudulmuş, yerinə musiqi adı kayım olmuşdur.
Mani təbirinin mənası bəzi müstəşrikləri əlakədar etmişdir.
İlk dəfə olarak akademik A.Samoyloviç Nəvainin tuyuğları
haqqında nəşr etdigi qiymətli tətəbönamədə (“Müsülman dünyası”,
Petroqrad, 1917) bir vəsilə ilə məni kəlməsindən bəhs
edərkən “Çağdaş Osmanlı və Azərbaycanlılar mani deyə yazarlar”
qeydini əlavə edir.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
93