Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

yətlərinə dair olduqca dəyərli araşdırmalar aparmaqla yanaşı,
qaynaqları da nəşr etməyə başladılar. Bu da ərəb, fars dillərini,
əski əlifbanı bilməyən, arxivlərə getmək imkanı olmayan
araşdırıcıların da işini asanlaşdırdı. Akademik Ziya Bünyadov
və tarix elmləri namizədi Hüsaməddin Məmmədov (Qaramanlı)
İstanbulda Başbakanlık arxivində saxlanan, Azərbaycan tarixinə
aid qaynaqlardan bir qismini 1996-cı ildə Bakıda «Elm»
nəşriyyatında kiril əlifbası ilə çap etdirdilər (İrəvan, 1996).
Bu qaynaq bir vergi dəftəridir. 16-cı yüzilin sonlarında Səfəvi
və Osmanlı dövlətləri arasında doqquz il sürən savaşa son
verilmiş, 1590-cı ildə anlaşma imzalanmış, Səfəvilərin quzeybatı
bölgələri Osmanlı dövlətinin tərkibinə qatılmışdır. Yeni
bölgədə vergi toplanmasını nizama salmaq üçün Osmanlı məmurları
siyahıyaalma keçirmişlər. Bu siyahıyaalma dəftərlərindən
biri «İrəvan əyalətinin müfəssəl dəftəri» adlanır. Dəftərin
210-cu səhifəsində İrəvan əyalətinin Karni nahiyəsində
Qaqauz adında bir kənd olduğu göstərilir (İrəvan, 1996:171).
Daha sonrakı dövrlərdə isə bu bölgə Səfəvi və Osmanlı
savaşlarında əldən-ələ keçir. Osmanlılar bu bölgəni təkrar zəbt
etdikdə, yəni 1728-ci ildə vergi dəftərini yeniləşdirirlər.
Bölgənin tarixini öyrənən araşdırıcı Əziz Ələkbərli yazır:
“İrəvan əyalətinin müfəssəl dəftəri”ndə (1590) Karni nahiyəsinin
Qaqauz kəndi, “İrəvan əyalətinin icmal dəftəri”ndə
(1728) isə həmin nahiyənin Kafavus kəndi kimi qeydə alınmışdır,
lakin dəftəri çapa hazırlayanlar kəndin adını düzgün oxuya
bilmədiklərindən Kafavus adından sonra sual (?) işarəsi qoymuşlar.
Kənddə Həsən adlı şəxsin timarından dövlətin müxtəlif
vergilər şəklində ildə 3.000 ağca gəlir götürdüyü də həmin
bəlgədə göstərilmişdir.
İ.Şopen (1832) isə Kakavus adını Gərnibasar mahalının kəndləri
siyahısında vermişdir ki, bu da onun 1826-1829-cu illərdə
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
91