Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

səlman, türk qızlarını zorla çinli kişilərə verməyi planlaşdırdılar.
Bu plana qarşı çıxanlar xalq qəhrəmanına çevrilmiş, həyatları
bədii əsərlərin mövzusu olmuşdur.
Beləliklə, ədəbiyyatı ümumbəşəri mövzulardan uzaqlaşdırıb
xalqın gündəlik problemlərini əks etdirmək səviyyəsinə gətirmişlər.
1911-1933-cü illəri Doğu Türküstanda “Müstəqil çinli baş
valilər dönəmi” adlandırırlar. Valilərin bütün təqib və təzyiqlərə
baxmayaraq, həmin illərdə ədəbiyyatda bir dirçəliş, oyanış
hiss edilir.
Sovetlər Birliyinin təsiri altında (1933-1944) olduğu dövrdə
kommunizm ideologiyasının təbliğinə geniş yer verilmişdi.
Aşağı təbəqədən olanların savadsızlığının aradan qaldırılmasına
imkan yaradılmışdı. Bundan yararlanan ədiblər milli şüuru
oyadan əsərlər yazmağa çalışırdılar.
1944-cü ildə qurulmuş hökumətdə baş nazir olan Dr. Məsut
Sabir Bayquzunun “Niyaz qiz” pyesi, hökumət konseyinin üzvü
olan Muhammetemin Buğranın “Kutluk Türkan” operası
səhnəyə qoyulmuşdu. Bu da siyasi xadimlərin, dövlət adamlarının
səhnə əsərlərinə yüksək qiymət verdiklərini göstərir.
Kommunist ideologiyasına xidmət edən, kommunizm quruculuğunu
təbliğ edən səhnə əsərlərinin bir çoxunda sətiraltı,
eyhamlı, amma milli hiss oyadacaq fikirlərə rast gəlinir.
Çindəki “mədəni inqilab” Uyğur dramçılığına, teatrlarına
ağır zərbə vursa da, onun inkişafını tam dayandıra bilmədi.
Son dönəmlərdə belə təqib və təzyiqlər azalmasa da, Çin
hökumətinin ədəbiyyat üzərindəki nəzarəti zəifləməyə doğru
gedir. Xüsusən səhnə əsərləri tamaşaya qoyulanda aktyorlar
nəzarətin zəif olduğunu hiss edən kimi mətndən kənara çıxıb
öz fikirlərini bir-iki ifadə ilə də olsa, deyə bilirlər. Bu da milli
ruhun yüksəlməsinə kömək edir.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
84