Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

yigitnin toyı” dramında ənənəvi toy mövzusunu seçmiş, 1988ci
ildə operada fəaliyyətə başlamışdır.
Uyğur teatrının araşdırıcılarından Tigin Bilgə yazır: “Çağdaş
Uyğur tiyatrosunun meydana gelişi ve gelişip bugünkü
hale gelişmesinde, Kemberhanım, Zikri Elpetta, Hüsencan
Cami, Reyhan Abliz, Aytilla Ela, Helçem Sidik, Abdulkərim
Baki ve Ablimit Sadık gibi bir çok sanatçıların büyük emeği
vardır. Özellikle, Kemberhanım ve Aytilla Elanın Uyğur folklorunu,
sanatını dünyaya tanıtmada oynadığı rolu kaydetmeye
değer... Uyğur tiyatro nazariyeçisi Tursun Yünüs şunu yazır:
«Uyğur tiyatrosu Uyğur halkının destançılık sanatından doğmuştur
ki, biz onu geliştirmede yine aynı yolu takib etmeliyiz,
sakın bu yoldan çıkır da Avrupanın drama ve operacılık yoluna
gitmemeliyiz. Bunun için her şeyden önce Uyğur halk destanlarının
ifade kalıplarını, abartma yollarını ve ondaki genel
felsefi fikirleri kavrayarak kendimize özgü bağımsız icabiyet
üslubunu yaratmamız lazım” (Tigin, 1992:94, sayı 346).
İstər azərbaycanlı, istərsə də türkiyəli oxucu və ədəbiyyatşünasın
Doğu Türküstandakı soydaşlarımızın yaratdıqları ədəbi
əsərlər haqqında geniş bilgiləri olmadığına görə Sekür Turan
“Uyğur türk ədəbiyyatı” məqaləsini bu sözlərlə tamamlayır:
«1950-ci ildən sonra ədəbi qaynaqlar kifayət etmədiyi üçün
uyğur ədəbiyyatının bu dönəmdəki inkişafından danışmaq
çətindir; çünki Doğu Türküstandan çox ağır şərtlərlə gələn
kitablarda Çin idarəçiliyinin güclənən siyasi və mədəni basqıları
açıq bir şəkildə görsənməkdədir. Bu da geniş bir araşdırma
aparmaq üçün əngəl törədir”(Turan, 1992:778).
Sekür Turanın bu fikirlərini, məncə, Azərbaycana şamil etmək
olmaz. Çünki Azərbaycanla Doğu Türküstan uzun illər
eyni ideoloji cəbhədə, həm də sosialist düşərgəsi ölkələrində
olduğundan gediş-gəliş, kitab mübadiləsi o qədər də çətin
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
82