Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

fəqiyyətlə səhnələşdirilmişdir. Həmin illərdə uyğur teatrının
repertuarında “Anarhan”, “Şərməndələr” (Rəzillər), “Qərip ilə
Sənəm”, “Pərhad ilə Şirin”, “Qönçəm”, “Kanlık tağ”, “Şanq
xai keçisi” (Şanxay gecəsi) pyesləri aparıcı yer tutur.
Ü.Hacıbəyovun “Arşın mal alan” operettası xalq arasında o
qədər geniş rəğbət qazanmışdır ki, bu günkü nəsil belə operettanın
mahnılarını zümzümə edir.
“Bu yıllarda Zunun Gediri, Şükür Yalkin, Armiya Ali Sayram
(Nimşehit), Ziya Semidi, Abdulla Rozi gibi yazar ve
bestecilerin “Perhad ilə Şirin”, “Cahaletin cefası”, “Leyli ilə
Mecnun”, “Garip ilə Sanem”, “Ğunçəm”, “Şanq xai keçisi”
(Şanxay gecəsi), “Ögey ana” adlı tiyatro eserleri yıllarca sehnelerden
inmemiştir (Tigin, 1992:95, sayı 346).
Milli azadlıq mübarizəsi nəticəsində 1944-cü ildə uyğur
öndərlərindən İsa Yusuf Alptekin, Muhammedemin Buğra,
Məsud Səbri Beyköz çinlilərlə birgə qurulmuş hökumətdə yer
aldı. Senzura daha onların yazılarına əngəl ola bilmirdi. Ölkədə
bir milli oyanış vardı. 1947-ci ildə yeni hökumətin baş katibi
İsa Yusuf Alptekin 80 nəfərlik “Sen min cu yi” (üç ölkə) gənclər
teatrını qurur. Urumçi səhnəsində Məsud Səbri Beyközün
yazdığı “Niyaz qız” pyesi ilə Muhammedemin Buğranın yazdığı
“Kutluk Türkan” operasının səhnəyə çıxması uyğur dramçılığının
inkişafına güclü təkan verir (Turan, 1992:778).
Ümumiyyətlə, milli şüurun oyandığı, Çin imperiyasının
zəiflədiyi 20-ci yüzilliyin 30-40-cı illərini uyğur dramçılığının
“altun dövrü” adlandırırlar. Çünki bu dövrdə Zunun Qədiri,
Lutpulla Mütəllıp, Hamit Hakim, Ziya Səmidi, Qasimcan
Qəmbəri kimi sənətkarlar “Cəhalətin cəfası”, “Qönçəm”, “Gülnisa”,
“Samsak akang kaynadı”, “Kürəş qızı”, “Çin moden”,
“Borandın keyinki aptap”, “Kanlıq tağ”, “Zülümğa zaval”,
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
76