Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

Türkleri real hayatı eks etdiren eserler yazma imkanına sahib
deyiller” (Dış işlerinde, 1999:5). Onu da etiraf etməliyik ki,
Doğu Türküstanda Çin işğalçılarına qarşı xalqın müqavimətinə
həsr edilən əsərlərin sayı Azərbaycan ədiblərinin Rusiya
işğalçılarına qarşı yazdıqları əsərlərdən qat-qat çoxdur.
5.1.Çağdaş dramçılığın yaranması və inkişafı
Uyğurlar arasında səhnə əsərlərinin yaranmasında, formalaşmasında
və inkişafında Sovetlər Birliyində yaşamış və burada
təhsil almış teatr xadimlərinin rolu böyükdür. «Bu sanatçılardan
Mümin Efendi 1932-də arkadaşlarıyla birlikde
kendi yazdığı “Perixun” adlı tiyatro eserini Urumçide sahnelemiş
ve böylece Çağdaş Uyğur tiyatrosu 1932-den itibaren
başlamış olur. 1934`te kurulan “Sincan ölkilik Medeni Akartış
Uyuşmisi (Doğu Türkistan Kültür Yayım Birliği) ve buna bağlı
olarak Doğu Türkistanın mühtelif bölgelerinde tesis edilen
“Sana-i Nefise” (20-ci yüzilliyin başlanğıc illərində Azərbaycanda
bu adda mədəni-maarif təşkilatları vardı - Ə.Ş.) adındakı
sanat heyetlerinin büyük çabalarıyla kısa bir süre içinde
Urumçi, Turfan, Qulca başta olmak üzere Doğu Türkistanın
her yerinde tiyatro faaliyetleri canlanmış ve halk arasında ilgiyle
izlenmiştir” (Tigin, 1992:94, sayı 346).
Uyğur teatr sənətçiləri Avropa teatr məktəbi ilə Çinlilərin
szinsilərini uyğunlaşdırmaq və sintezini yaratmaq üçün cəhd
göstərirdilər. Çin aktyor sənətinin başlıca xüsusiyyəti sayılan
təsəvvür olunan əşyalarla oynamaq, şərti ifadə vasitələri, üsulları,
simvollaşdırılmış əl-qol hərəkətləri uyğur teatr tamaşalarını
bizim alışdığımız tamaşalardan xeyli fərqləndirir.
1934-40-cı illərdə uyğur teatrlarında yerli müəlliflərin operettaları
və özbək şairi Həmzə Həkimzadə Niyazinin 1918-ci
ildə yazmış olduğu “Bay və muzdur” pyesi də böyük müvəf-
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
75