Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

Bu dövrdə cədidçi aydınlardan Abdulqadır Damollam,
Muhmədəli Əpəndi, Qutluqhaci Şevqiləri də yada salmaq
gərəkdir. Bu böyük aydınlar Buxara, Kazan, Kırım, Bakı,
İstanbul, Qahirə və b. şəhərlərdə illərcə oxumuş və sonunda
vətənlərinə dönərək böyük əsərlər yaratmışlar. Onlar millətinin
yaddaşında izlər buraxsalar da, nə yazıq ki, zalımların qurbanına
çevrilmişlər.
* * *
Zunun Qədiri (1911, Tarbaqatay vilayətinin Dörbilcin qəsəbəsi
- 24.09.1989, Almatı şəhəri). Kasıb bir ailədə dünyaya
gələn Zunun Qədiri yeni uyğur ədəbiyyatında, xüsusən də nəsr
və dramçılığın inkişafında böyük əməyi olan ədiblərdəndir.
1937-ci ildə yazdığı “Cahalətnin capası” (Cəhalətin cəfası) adlı
pyesi ilə ədəbi mühitə atılan Zunun Qədiri “Uçraşkanda” (Görüşüncə),
“Partizanlar etriti” (Partizanlar dəstəsi), “Hər işnin
yoli bar” (Hər işin bir yolu vardır), “Qunçəm” (Qönçəm),
“Gülnisa” dramları ilə uyğur ədəbiyyatını zənginləşdirmişdir.
Yeni uyğur nəsrində yeni bir cığır açan Zunun Qədiri 1940ci
ilin ortalarından etibarən hekayə yazmağa başlayaraq 1945ci
ildə “Muəllimnin xəti” (Müəllimin məktubu) və “Rodipay”,
1946-cı ildə “Küçükkə hucum” (Küçüyə hücum) və “İkki barmikim
bilən” (İki barmağımla), 1947-cü ildə “Güman” və
1948-ci ildə “Mağdur ketkəndə” (Məğdur gedərkən), 1950-ci
ildə “Toy” dramını, daha sonra isə əkinçilərin həyatından bəhs
edən “Çin qış” (Çətin qış), “Rəhmət” (Təşəkkür), “Esləş” (Xatırla),
“Qızıl gül” hekayələrini yazır.
1950-1960-cı illərdə uyğur nəsrinə və dramçılığına ən dəyərli
əsərlərini verən Zunun Qədiri Qazaxıstana gələrək orada
yaşamış və orada da ölmüşdür. Qazaxıstanda daha çox milli
ruhlu əsərlər yaratdığına, Çində gördüklərini tənqid etdiyinə
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
61