Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

Turfandakı milli azadlıq mübarizəsi zamanı gənc şair də döyüşçülər
sırasında olur. 1933-cü ildə Çin Qomindan Partiyasının
rəhbəri Şenq-Şi-Şey Turpan şəhərinə gələrək şairi və
dostlarını həbs etdirir. 1933-cü ilin martın 13-də Abduxaliq
Uyğur edam edilir. Onu ölümə apararkən şair mübarizəsində
haqlı olduğunu bildirmək üçün “Yaşasın azadlıq”, “Yaşasın
azadlıq” deyə qışqırmışdır. Şair ölümü ilə də uyğur ədəbiyyatına
qəhrəmanlıq mövzusu vermişdir.
Vətəninin və xalqının azad nəfəs ala bilməsi və müasir mədəniyyətlərə
yiyələnməsi üçün ömrü boyu mübarizə apararaq
“Oyan”, “Zulumga karşi” (Zülümə qarşı), “Körüngən tağ yirak
emes” (Görünən dağ uzaq deyil), “Könül xahişi” və b. şeirlərini
yazır. Qadağalara, yasaqlara görə şairin şeirləri sağlığında çap
olunmasa belə xalqı onun əsərlərini yaddaşında yaşatmışdır.
Xotən üsyanı zamanı döyüşə atılan uyğurlar onun “Sən
kimin oğlusan, oylısanğçı” şeirini marş kimi oxuyurmuşlar.
Bundan başqa, bir çox şeirləri də 1947-1949-cu illərdə milli
hökumət zamanı məktəblərdə nəğmə kimi söylənirmiş.
Armiya Ali Sayram Nimşehit (1906 - 22.08.1972). 1906ci
ildə anadan olan Armiya Nimşehit yaradıcılığa klassık şeir
ənənəsini davam etdirməklə başlamışdır. Dünyada baş verən
dəyişikliklər, xaricə gəzməyə və oxumağa gedən uyğur şairlərinin
yeni janrlarda və yeni formalarda şeirlər yazması Nimşehitə
də təsirini göstərir.
O uyğur ədəbiyyatında klassik şeirlə müasir şeir arasında körpü
yaradan bir şair kimi tanınmışdır. Onun şeirlərindəki vətənsevərlik,
yeni bədii ifadə vasitələri, üslub əlvanlığı yeni uyğur şeirinə
güclü təsir göstərmişdir. Şairin “Vatan muhəbbəti”, “Yürək
sözü” adlı şeir kitabları və“Pərhad ilə Şirin” adlı dastanı vardır.
Doğu Türküstanda “Hannin tesnip kilgan yeni işləri” (Xanın
gördüyü yeni işlər) adı ilə çıxan qəzet 1924-cü ildən “Şincan
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
59