Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

üzərində işləmiş şairin şeirlərində vətən həsrəti özünü daha qabarıq
göstərir. Qəzəllərinin əsas mövzusu məhəbbət, sədaqət,
ədalətdir.
Həmin dövrdə İsmayıl bəy Bınışan da ciddi bədii yaradıcılıqla
məşğul olmuşdur. Təsəvvüf ədəbiyyatının öncüllərindən
olan sənətkarın 10 min misralıq “Pəndnamə” əsəri insanları
mənəvi saflığa, doğruluğa, düzlüyə, ədalətə çağırdığına görə
zülmün baş alıb getdiyi bir zamanda oxucuların sevə-sevə
mütaliə etdiyi kitaba çevrilmişdir.
Bədii yaradıcılıqla məşğul olan sənətkarlar tərcüməyə də
diqqəti artırmışdılar. Kaşqarlı Muhəmmətniyaz bin Qafur
tarixçi Mirzə Heydərin farsca yazılmış “Tarixi-Rəşidi” əsərinin
bir hissəsini, Şah Muhəmmət bin Nizami Əbulqasım Firdovsinin
“Şahnamə”sini tərcümə etmişdir.
Azərbaycan ədəbiyyatında olduğu kimi, uyğur ədəbiyyatında
da ciddi yeniləşmə 19-cu yüzilliyin ikinci yarısından başlamışdır.
Bu, şifahi xalq ədəbiyyatında da, yazılı ədəbiyyatda da
ictimai mövzulara diqqətin artması, real həyat hadisələrindən
bəhs edən əsərlərin çoxalması ilə özünü biruzə verir.
Bundan sonra milli azadlıq hərəkatından bəhs edən əsərlər
yaranmağa başladı. Bilal Nazım, Molla Şakir, Seyid Muhəmmət
Kaşqari kimi ədiblər milli azadlıq hərəkatına daha çox diqqət
yetirirdilər. Bilal Nazım “Qazavat der mülki-Çin (Çin mülkünə
qarşı qazavat)”, “Çangmoza Yusupxan” dastan-poemalarında
və başqa şeirlərində uyğur xalqının mübarizəsini tərənnüm
etməklə yanaşı, millətini oyanmağa, azadlığa səsləyirdi.
61 yaşlı Molla Şakir “Zəfərnamə” əsərində Kuçada baş vermiş
üsyanı böyük ilhamla tərənnüm etmişdir. Şair ahıl yaşlarında
böyük həcmli əsər yazmasına baxmayaraq, onu beş aya bitirmişdir.
1886-cı ildə tamamlanmış əsər bir növ həmin günlərin
tarixi salnaməsi rolunu oynamışdır.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
53