Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

Pekine vardıkdan sonra Mao-Ze-Dong ve Çin Kommünistlerinin
Doğu Türkistan meselesindeki fikirlerine “evet” demesini
istediler. Ama Ahmetcan Kasimi, İshak bey, Delil Kanlar
Stalinin tavsiyelerini nazik bir üslupla redd ederek, Pekinde
Çin Kommünist liderlerinden Doğu Türkistana devlet statüsü
ve bağımsızlık isteyeceklerini bildirdiler. Sonunda Stalin ile
Mao-Ze-Dong gizli anlaşarak «uçak kazası» süsü vererek onları
yok ettiler...
Sovetler Birliğinin desteğiyle Kızıl Çin Ordusu Doğu Türkistanı
Ekim 1949 tarihinde işğal etti” (Kaşqarlı, 1993:36).
Doğu Türküstanın son yüzilliklərinə qısa bir nəzər salmamızın
səbəbi xalqının azadlığı və müstəqilliyi uğrunda mübarizə
aparan ictimai-siyasi xadimlərin millətinin maariflənməsi üçün
folklordan, ədəbiyyatdan istifadə etdiklərini, bədii yaradıcılıqla
məşğul olduqlarını, pyeslər yazdıqlarını diqqətə çatdırmaqdır.
Avropanın uyğurlara marağı 1878-ci ildə Regel heyətinin
səfərindən sonra başladı. Təkləməkan çölündəki xaraba şəhərlər
tarixçilərin də, etnoqrafların da, kulturoloqların da, folklorçuların
da diqqətini özünə çəkdi. İngilis zabiti Boverin 1890-ci
ildə Kuça xarabalıqlarından tapılmış miladi 4-cü yüzilliyə aid
əlyazmaları satın alaraq Avropaya aparması dünyanın məşhur
araşdırıcılarının diqqətinin bölgəyə yönəlməsinə səbəb oldu.
Almanlardan Qrünvedeldin 1902–1903, 1905–1907-ci illərdəki,
V.Le Cokun 1904–1906, 1913–1914-cü illərdəki, ingilislərdən
Aurel Steinin 1900–1901, 1906–1908, 1913–1916-cı
illərdəki üç səfəri, fransızlardan Pelliotun 1906–1909-cu illərdəki
səfəri bölgəyə marağı daha da artırdı. Yaponlardan Otanif
və Hedinin coğrafi araşdırmaları üzündən ruslardan Kozlo-
Rovorovski, Oldenburkun yazıları 20-ci yüzildə dünya elmini
sanki silkələdi. Bölgədən aparılan fresklər, yazılar, heykəllər
dünya muzeylərini bəzədi.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
33