Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

ləməsi və Rusiya Sosial Demokratik Fəhlə Partiyası təbliğatının
fəallaşması qumuq ədəbiyyatına öz təsirini göstərmişdi.
Ədəbiyyatda ideoloji mövzularda yazılan əsərlərin sayı gündən
günə artırdı. Lakin bu da millətin öndə gedənlərini qane etmirdi.
Əhalinin böyük qismi savadsız və az savadlı olduğundan,
qəzet jurnalları vaxtında alıb oxuya bilmədiklərindən teatra üstünlük
verməyə başladılar.
Qumuq teatrının tarixini nə qədər bolşeviklərin hökuməti
silah gücünə ələ keçirməsindən əvvələ çəkməyə çalışsalar da
peşəkar qumuq teatrı Sovet dövründə formalaşmışdır.
Azərbaycan mədəniyyət dairəsində olmaları, dil yaxınlığı da
öz təsirini göstərdi. Qumuq teatrı Azərbaycan sənətkarlarının
təsiri ilə formalaşmağa başladı. Bakı bir növ qumuqların da
mədəni mərkəzinə çevrilmişdi. Yüzlərlə qumuq Bakıda işləyir,
ailələrinə çörəkpulunu buradan qazanırdılar.
Teymurxanşura da bir mədəni mərkəz kimi formalaşırdı. Burada
da onlarla Azərbaycan aydını yaşayır və yazıb-yaradırdı.
Azərbaycan teatr truppaları da Temurxanşuraya və Dağıstanın
müxtəlif şəhərlərinə qastrola gəlirdi. Elə buna görə idi ki, Dağıstan
xalqları arasında ilk teatr truppası yaradan, ilk tamaşalar göstərən
də qumuqlar olmuşdur. Qumuq araşdırıcıları teatrlarının
tarixini 1906-ci ildə Teymurxanşurada həvəskarların yaratdığı
„Toy“ adlı dərnəklə hesablayırlar. Həvəskar teatr truppasının təşkili,
ardıcıl tamaşalar hazırlaması isə 1910-cu ildən başlanmışdır.
Rus ordusunun Dağıstandakı Atlı Alayının komandiri, musiqi
istedadı ilə seçilən, bədii yaradıcılıqla ardıcıl məşğul olan Temirbolat
Biybolatovun həvəskarlardan təşkil etdiyi teatr truppası
Azərbaycanda oynanılan Ə.B.Haqverdiyevin „Pəhlivanani-zəmanə“,
Üzeyir Hacıbəyovun „O olmasın, bu olsun“ (Məşədi İbad),
„Sultan Abdulhəmid“ və başqa əsərləri oynayırlar.
328
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com