Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

2.1. Qumuq yazılı ədəbi dilinin formalaşmasında və ədəbiyyatının
inkişafında Yaxsay və Töben (Aşağı) Qazanış
kəndlərinin rolu
Yaxsay yaxın yüzillərdə Dağıstanın ən inkişaf etmiş inzibati
mərkəzlərindən biri olmuşdur. Buradakı mədrəsədə dövrünün
savadlı din bilginləri çalışmışlar. Onlarda təhsil və tərbiyə
alanların bir çoxu sonralar Doğuda məşhurlaşmışlar.
Şair Seyid Əzim Şirvani də bu mədrəsədə oxumuşdur. 1835ci
il iyulun 10-da Şamaxıda anadan olan Seyid Əzim 7 yaşında
atasını itirir. Anası Gülsüm xanım övladlarını da götürüb Yaxsayda
qazi-dini qaydalar üzrə hakim işləyən atası Molla Hüseynin
yanına gedir (Köçərli Firudin, 1981:30, 2-ci cild.)
Molla Hüseyn Seyid Əzimin fərasətinə, hazırcavablığına,
diribaşlığına görə onu əzizləyir və təhsilini davam etdirməsinə
yardımçı olur. 10 ilə yaxın Yaxsayda yaşayan Seyid Əzim
1853-cü ildə anası Gülsüm xanımla geriyə - Şamaxıya qayıdır.
Şair sonralar həmin günləri xatırlayaraq yazır:
Oldum ol gün ki, çardəh salə,
Düşmədim fikri-dövləti malə.
Eylədim arifanə kəsbi-ülum,
...Oxudum nəhvü -sərfü, fiqhü üsul,
Hikmətü heyət eylədim məhsul.
(Hüseynov Sadıq, 1977:13).
Çox təəssüf ki, Seyid Əzimin və babası Molla Hüseynin yaşamının
Yaxsay dövrü gərəyincə öyrənilməmişdir. Mədrəsədə
yeniyetmə Əzimə kimlər dərs deyib, kimlərlə dostluq edib,
sonralar qumuq ziyalılarından kimlərlə ünsiyyətdə olub? Bu
suallara cavab verən araşdırmaya hələ rast gəlməmişik. Seyid
Əzimlə M.E.Osmanovun arasında yaş fərqi o qədər də çox deyildi.
Hər ikisi eyni mədrəsədə oxumuşdur. Yəqin ki, bir-birini
tanıyırmışlar.
314
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com