Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

Abusupiyan da dinin yayılmasına və dini təbliğata xüsusu
önəm verir. Yaxşı bilirdi ki, Şeyx Şamil də islam dininin birləşdirici
gücündən bacarıqla yararlanaraq Rusiya kimi hərbi qüdrəti
dünyanı lərzəyə salan dövlətə 30 il müqavimət göstərə bilmişdi.
İstanbulda, Kırımda təcrübə keçib Dağıstana qayıdan Abusupiyan
Akayev kənddə məktəb açmaq fikrindən daşınır. Bölgənin
ən böyük yaşayış məskənlərindən olan Teymurxanşuraya
gələrək 1904-cü ildə orada Mahammat Mirza Mavrayev ilə
birlikdə ilk milli mətbəə qurur. O, ərəbcə yazılarında ad və soyadını
Abusupiyan ibn Akay al-Dağıstani al-Qazanışı al-Kubra
şəklində yazır, bəzən də Arslanbekov soyadını işlədir.
Abusupiyan Akayevin Teymurxanşurada Mahammat Mirza
Mavrayev ilə birlikdə qurduğu ilk milli mətbəə böyük uğur
qazanır. Azərbaycanın ictimai-siyasi xadimləri və ədiblərindən
Şeyx Məhəmməd Xiyabani, “Əkinçi” qəzetinin müxbirlərindən
Məmnun Əlqadari, Mirzə Əbdürrəhim Talıbov və b. Abusupiyan
Akayevlə sıx əməkdaşlıq edir, kitablarını onun mətbəəsində
çap etdirir, onun ərəb dilində nəşr etdiyi “Bəyan ülhəqiqət”
jurnalına məqalə yazırlar.
Abusupiyan Akayev əsas ağırlığı islam dininə dair kitabların
nəşrinə verməklə yanaşı, özü də islam dininin təbliğinə
dair kitablar yazır. O, yalnız din alimi və dini ədəbiyyatı yayan
naşir olmaqla qalmır, qumuq folklorunu toplayıb nəşr edir,
müxtəlif dillərdən qumuq dilinə tərcümələr edir.
Müəllimlik etməklə yanaşı, Doğu ədəbiyyatına dair araşdırmalar
aparan, folklor nümunələri toplayıb çap etdirən Abusupiyanın
qələmindən 40-dan çox kitab çıxmışdır.
1917-20-ci illərdə bölgədə gedən savaşlar Abusupiyanın fəaliyyətinə
də mənfi təsir göstərir. 1920-ci ildə bölgəni işğal edən
bolşeviklər Abusupiyan kimi nüfuzlu, əlində təbliğat vasitəsi və
mətbəəsi olan bir insanın gücündən məharətlə istifadə edirlər.
310
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com