Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

Sibirdə olarkən vətən həsrətli, nisgilli və zəmanəsindən, məmurların
özbaşınalığından, haqsızlıqdan, ədalətsizlikdən bəhs
edən şeirlər yazmışdır. Vətənə döndükdən sonra da yazı üslubuna
sadiq qalmışdır. Onun şeirləri arasında aşiqanə, lirik nəğmələr
olsa da, yaradıcılığının əsasını zəmanədən şikayət, düşmənlərinin
ona etdikləri pisliklər, məmurların isə haqsızlıqlara
göz yummalarının tənqidi təşkil edir. Gözəl şeirləri ilə xalqının
qəlbini ovsunlayan şairi düşmənləri, təxminən, 1879-cu ildə öldürtdürürlər.
(Kazak Yırçı, 2001, ASE, 1980:526, 4-cü cild).
Yırçı Kazakın ağrılı-acılı ömür yolu və zəmanədən narazılıq
dolu şeirləri Sovet ideoloqlarının işinə yarayır. Hətta rəsmi və
ciddi nəşr sayılan ensiklopediyalarda onun haqqında “...qumuq
ədəbiyyatının banisi. Aşiqanə və fəlsəfi didaktik şeirlər yazmışdır.
Feodal sarayında kəniz olan sevgilisini qaçırmaqda
dostuna kömək etdiyi üçün Sibirə sürgün edilmişdir... Sürgündən
qayıtdıqdan sonra bəyləri və knyazları ifşa edən şeirlər
yazmışdır” kimi bilgi verilir (ASE, 1980: 526, 4-cü cild).
Qumuq ədəbiyyatşünaslarının Yırçı Kazakın yaradıcılığına
daha çox önəm vermələrinə səbəb orada haqsızlığa, zülmə,
ədalətsizliyə etiraz, insanları düzlüyə, doğruluğa, xeyirxahlığa,
yardımsevərliyə çağırış notlarının güclü olmasıdır. Sovet dövründə
tərbiyə almış ədəbiyyatşünaslar buna bir sinfi mübarizə
motivi kimi baxmağa çalışmışlar.
Əslində Yırçı Kazak sinfi mübarizədən uzaq, cəmiyyətdəki
nöqsanları, ayrı-ayrı adamların pis əməllərini kəskin tənqid
edən, beləliklə, insanları tərbiyələndirməyə çalışan bir sənətkardır.
Çox vaxt Yırçı Kazakla Mahammat apendi Osmanovu
qarşı-qarşıya qoymuşlar.
Göründüyü kimi, onun həyat və yaradıcılığına bir sinfi mübarizə
donu geyindirmişlər.
304
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com