Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

Ertenqi aççı ayaznı, tumanı,
-Sabah ertənin acı ayazı, dumanı,
Maskev bulan on seqiz yıl dav etdi.
- Moskva ilə 18 il dava etdi,
Dağıstannı imam Şamil ulanı.
-Dağıstanlı imam Şamil oğlanı.
Dağıstandan Şamil taydı - sıy taydı,
-Dağıstandan Şamil getdi-həmişəlik getdi,
Üstübüzden töre qerqen er taydı.
- Üstümüzdən törə yürütən ər getdi.
(Türkiye dışındakı..., 2002:43, 20-ci cild).
Qumuqlar arasında İmam Şamil və onun mübarizəsi ilə bağlı
çoxlu şeir, mahnı, rəvayətlər olsa da, onlar vaxtında toplanıb çap
edilməmişdir. Maraqlı burasıdır ki, türk xalqlarının bir çoxunda
nəsr şəklində olan folklor nümunələri qumuqlarda yır kimi, yəni
mənzum söylənildiyi halda „Koroğlu“ kimi məşhur dastan nağıl
janrında verilir. Hətta Koroğlu haqqında yır belə toplanmamışdır.
Bu da açıq-aşkar onu göstərir ki, dastan vaxtında onu yaxşı bilən
və söyləyən-informatorlardan toplanmamışdır. Qumuq folklorunun
toplanmasına ilk başlayan M.E.Osmanov olmuşdursa, sonrakı
illərdə bu sahədə D.M.Şixalıyev, A.Şamsüdinov, M.Alibekov,
S.Hacıyeva, A.Hacamatov, A.Hacıyev, K.Abukov, A.K.Abdullatipov
və A.M. Sultanmuratov, A.H.Hacıyev və başqaları böyük
işlər görmüşlər. Siyasi sifarişlərin azalmasından yararlanan qumuq
folklorçuları son illər bir çox maraqlı nümunələr çap etdirmişlər.
Miflərin, ovsun mətnlərinin, müstəmləkəçilərə qarşı döyüşmüş
igidlərə həsr olunmuş yırların və s. çap edilməsi dediklərimizə
nümunədir. Bütün bunlar qumuq xalqının əski çağlardakı
dünyagörüşünü ortaya qoymağa imkan verir.
İnsanları doğruluğa, ədalətə, düzlüyə, mərdliyə, sədaqətə səsləyən
atalar sözləri, „beynin idmanı“ adlandırılan tapmacalar
300
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com