Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

hələ bir çox məsələlərə aydınlıq gətirə bilmədik və faktları dəqiqləşdirmədiyimizdən
bəzi mülahizələrimizi burada yazmadıq.
Rusiya işğal altında saxladığı xalqlar arasında bölücülük
siyasəti yeritdiyindən uzun illər qumuqlar yaşayan bölgələrdən
toplanan folklor nümunələri ümumtürk folklorundan ayrılaraq
qumuqların şifahi ədəbiyyatı kimi öyrənilmişdir. Buna görə də
toplayıcılar xalq arasında mövcud olan nümunələrin hamısını
deyil, məhz “qumuqlara aid olan„ folklor nümunələrini toplamağa
və nəşr etdirməyə üstünlük vermişlər.
1.1. Bölgülərə ayırma
Toplanmış nümunələrin bölgülərə ayrılmasında və janrlarının
müəyyənləşdirilməsində də fikir ayrılığı, qarışıqlıq yaranmışdır.
Beləliklə, folklor nümunəsinin bölgülərə ayrılması daha çox
mövzusuna görə müəyyənləşdirilmişdir. Məsələn, “zahmat yırları“,
“igitlik yırları“, “igitlik-tarixi yırları“, “tarixi yırlar“, “Sibir
yırları“, “tapşurma, ya da nasiqat yırları“, „masxara-irişxat yırları“,
„kazak yırları“, „haşık yırları“, „oylu yırlar“, „alışıp aytahan
yırları“ (Kumık xalk..., 2002) və s. başlıqlar altında antologiyalarda
verilmiş nümunələrin böyük bir qismi türk xalqları
folkloru üçün səciyyəvidir. Onların bir qismi yalnız qumuqlar
yaşayan bölgələrdən toplandığına görə onları qumuq folkloru
adlandırmaq olar. Hətta qumuq araşdırıcılarının topladıqları nümunələr
arasında fərqlər olduğu kimi, bölgü prinsipində də
fərqlər vardır. A.K.Abdullatipov və A.M. Sultanmuratovdan
fərqli olaraq, Abdulhakim Hacıyev yırları „igidlik eposu“,
„igidlik-tarixi yırlar“, „tarixi yırlar“, „balladalar“, „qanna qazaq
yırları“, „Sibir və tosnaq yırları“, „haşıq yırları“ kimi janrlara
ayırır (Türkiye dışındakı..., 2002:21-107, 20-ci cild). A.K.Abdullatipov
və A.M. Sultanmuratov „Anjili kız“ı igidlik eposuna
daxil edirsə, Abdulhakim Hacıyev onların fikri ilə razılaşmır,
293
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com