Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

sadece Karaçay-Malkar yazılı edebiyatının babası sayılan Kazim
Meçinin Arap yazısı və Karaçay-Malkar Türkçesiyle yazdığı
şiirlerin yayımlandığı bilinmektedir” (Türkiye dışındakı...,
2002:224, 22-ci cild).
Son illər hazırlanan ədəbi topluları isə Qaltur Semenov (Semenlanı)
(1751-1851), Küçük Bayramukov (Bayramuklanı)
(1772-1862), Qasbot Qoçqarov (Qoçqarlanı) (1834-1940), Kazim
Meçilanı (Meçiyev) (1859-1945) və b. el şairlərinin əsərləri
ilə karaçay-malkar ədəbiyyatının başlandığını yazan araşdırıcılar
da vardır (Antaloqiya literaturı..., 2003).
3.1. Yazılı ədəbiyyatın yeni mərhələyə qədəm qoyması
Dağlı xalqlar, xüsusilə türklər XX yüzildəki itgilərə və sıxıntılarına
baxmayaraq kültürlərini qoruya bildilər və ona yeni
çalarlar da qazandırdılar. Bu zaman folklor əsərlərində milli və
dini hissləri təbliğ edən, qəhrəmanlıq ruhu oyadan mövzular
arxa plana çəkilsə də lirik janrların və Sovet ideologiyasının
təbliği ön plana çıxdı. Bir tərəfdən anonim şeirlərdən mahnılar
yaradılırdısa, digər tərəfdən də onların keyfiyyəti fərdi improvizəçilər
tərəfindən cilalanırdı. Məsələn, qaraçay-malkar mahnılarından
“Taukan”, “Aliyə cırı”, “Aycayaq”, “Karqış etme”
mahnıları və Rus-Yapon savaşına həsr olunmuş mahnılar sürətlə
xalq arasında yayılırdı. Eyni zamanda, həmin mahnılarla
yanaşı, improvizəçilərin adları məşhurlaşırdı.
Qasbot Bağır ulu Qoçqarov (Qoçqarlanı) (1834, Kuban
quberniyasının Uçkulan yaxınlığındakı Qasbot kəndi -1940).
Kasbot Bağır oğlunun uşaqlıq və yeniyetməliyi Qafqazda qanlı
savaşların hökm sürdüyü bir dönəmə təsadüf etmişdir. Qafqazın
quzeyini işğal etdikdən sonra sürətlə güneyə doğru irəliləyən işğalçı
Rus orduları bu yerləri də imperiyanın tərkibinə qatmışdır.
Lakin, işğal etdikləri əraziləri idarə etmək müharibə aparmaqdan
çətin olmuşdur. Çünki Rusiyada təhkimçilik hələ də davam
248
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com