Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

dürməsindən bəhs edən “Biynöger„ dastanı çox məşhurdur. Araşdırıcıların
fikrincə, bu dastan 12-13-cü yüzillərdə yaradılmışdır.
2.2. Nartlar
Qaraçay-malkarlar arasında yaşayan Nart əfsanə və dastanlarında
nartlar insanlardan üstün tanrılar kimi təsvir edilir.
Bunu əsas götürən araşdırıcılar həmin mətnlərin türk xalqlarında
olmadığını söyləyirlər. Hətta bu dastandakı miflərlə yunan
mifləri arasında paralellər apararaq qonşu xalqlar vasitəsilə
yunanlardan alındığını da söyləyirlər. Əlbəttə, hər bir xalq
qonşu xalqlarla mədəni-iqtisadi əlaqələr şəklində yaşayır. Qaraçay-malkarların
da qonşu çərkəzlərin, abazalıların, kabardaların,
inquşların folklorundan qarşılıqlı bəhrələnməsi təbiidir.
Bununla yanaşı, Nart dastanlarında istənilən qədər qədim
türk dastanlarının izlərinə rast gəlmək olur.
Tanzilya Xadjilanı yazır: “Çok tanınmış Nartlar, eski halk
inancına göre ilginc biçimlerde yaratılmışlar: Yer tanrısı Debet
ilə Gök tanrısının oğludur. Satanayın babası Günəş, annesi Aydır.
Örüzmek gökyüzünden düşen bir kuyruklu yıldızın içinden
çıkmıştır. Sosuruk Kayadan doğmuştur, babası ise bir çobandır.
Karaşavay Debetin torunudur, annesi bir devdir. Bu gibi
şeyler eski mifoloji ile de ilişkilidir” (Türkiye dışındakı...,
2002:51, 22-ci cild).
Yuxarıda deyilənlərlə “Oğuznamə” və “Kitabi-Dədə Qorqud”
qəhrəmanları arasında istənilən qədər paralellər aparmaq
olar. Bu da dastan yaradıcılarının eyni qaynaqdan bəhrələndiklərini
açıq göstərir. “Nart Paçıkan”da Paçıkanın dörd çuval
undan bişirilmiş çörəy bir dəfəyə yeməsi və qırx igidin güclə
qaldırdığı küpədəki suyu bir dəfəyə içməsi sanki azala-azala
gələrək Koroğlunun qarıya qonaq olarkən bir pud düyünün
plovu ilə bir qoyunu yeməsi şəklinə düşmüşdür.
243
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com