Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

1930-cu ildə qaraçay-malkarlar kolxozlaşmanın əleyhinə
çıxdılar. Abdulkərim Xasanın başçılığı ilə xalq dörd günə bölgəni
bolşeviklərdən təmizlədi. Əslində bu, yaşam mücadiləsi
idi. Xalqın əlindən torpağı, mal-qarası alınmış, bir sözlə, insanlar
yaşamlarını təmin edəcək vasitələrdən mərhum edilmişdi.
Üsyan Sovet hərbi hissələri tərəfindən qəddarlıqda yatırıldı.
Kəndlər dağıdıldı, minlərlə insan öldürüldü - 3 min adam
güllələndi, 17 min nəfər həbsxanalara və sürgünlərə göndərildi
(Hayatı B., 1991:90).
Bütün bunlar azmış kimi, 1937-ci ildən başlayaraq Sovet
hakimiyyətinin qurulmasında, bolşeviklər partiyasının bölgədə
möhkəmlənməsində xidməti olan milli kadrlar başda olmaqla 7
min insana “xalq düşməni„ adı verilərək həbs edildi və güllələndi.
Bu da əhalinin hər 14 nəfərindən biri demək idi.
İkinci Dünya Savaşı isə qaraçay-malkar xalqı üçün əsl faciəyə
çevrildi. Əli silah tuta bilənlər - 17 yaşından 55 yaşınadək
kişilər Sovet ordusuna səfərbərliyə alınıb Almaniyaya qarşı
döyüşə göndərildi. Yüzlərlə insan dağlara çəkilərək partizan
savaşına başladı. Onlar müstəqillik naminə Sovet xüsusi xidmət
orqanlarına və alman ordularına qarşı vuruşa atıldılar. Alman
orduları Qafqazdan geri çəkildikdən sonra Sovet xüsusi
xidmət orqanlarının yaratdığı cəza dəstələri dağlara sığınmış
insanların üzərinə təyyarələrlə, tank və toplarla hücuma keçdi.
5 malkar kəndi yerlə yeksan edildi. Ullu qaraçay qalasındakı,
Kart Curt, Uçkulan və Xursuk kəndlərindəki müqavimət hərəkatı
iştirakçıları da məhv edildi (Hayatı B., 1991:99).
1943-cü ilin noyabrın 2-də qaraçaylar, 1944-cü il martın 8 də
malkarlar elliklə sürgünə göndərildi. Onların az qala yarısı yollarda
aclıqdan, soyuqdan və xəstəlikdən ölsə də, mübarizəni dayandırmadılar.
1957-ci ildə vətənə dönmək hüququ qazandılar.
240
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com