Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

inə dönük çıxdılar. 1922-ci ilin yanvarında yeni inzibati bölgü
- Qaraçay-Çərkəz Muxtar Vilayəti yaratmaqla malkarları yenidən
çar Rusiyası zamanında olduğu kimi, qaraçaylardan ayırdılar.
Malkarları isə Kabarda Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının
tərkibinə daxil etdilər.
Bu tarixi hadisələr öz əksini xalq yaradıcılığında tapsa da,
Sovet hakimiyyəti illərində onların oxunması, toplanması və
nəşr edilməsi yasaq idi. Yalnız bolşevikləri öyən, kollektivləşməni
tərənnüm edən, vətəndaş savaşında bolşeviklərin tərəfini
tutan, İkinci Dünya Savaşında Rusiyanın mövqeyini müdafiə
edən mahnı və nəğmələrin, lətifələrin toplanmasına və nəşrinə
icazə verilirdi. Bu dövrdə qaraçay-malkarlar arasında da din
əleyhinə yönələn, bəy-xanları, bir sözlə, varlı təbəqəni tənqid
edən folklor nümunələri görünməyə başladı. Bolşeviklər öz
hakimiyyətlərini möhkəmlətmək, təbliğatlarını geniş xalq kütlələrinə
çatdırmaq üçün bir tərəfdən milli dillərdə məktəblər, teatr,
qəzet-jurnal, elmi-tədqiqat müəssisələri açırdı, o biri tərəfdən
millətpərvər, xalqın azadlığını və müstəqilliyini istəyən insanları
güllələyir, həbsxanalara və sürgünlərə göndərirdilər. 1918-1919cu
illərdə xalqın önündə getmiş, milli dövlət quruculuğunda fəal
iştirak etmiş Qiliastan Sefer, Basxanuk Kırımşavxal, Qazi Hacı
Laypan, Davud Özgen, Barisbiy Duda, Catay Bayramuk və başqa
vətənpərvərlər güllələndi. Keçmiş qazı Qafar Naçır, Muhəmmət
Ali Botaş, Salix Barisbiy, İbrahim Koba, Şaban Qagu,
Maşak Hubi, Musa Bayramuk, Şamil Qaca, Muhəmmət Tambiy
(Hayatı B., 1991:87). və s. kimi oxumuş, təhsil almış 34 min
din adamı həbs edildi. Azsaylı bir xalqdan bu qədər insanın
məhv edilməsi onun ədəbiyyatının məhv edilməsi demək idi.
Çünki bu insanlar folkloru yaratmaq və təbliğ etməklə yanaşı,
yeniyetmələrə dərs keçir, yazılı ədəbiyyat formalaşdırır və yeni
nəsil yazıçı, şair və bilginlər yetişdirirdilər.
239
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com