Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

2.2. Sovet dönəmində yaradılan ədəbiyyat
1925-ci ilin aprelində dağlı xalqların (Qafqazın quzeyində
yaşayan azsaylı xalqlara XX yüzilin əvvəllərində verilən ümumiləşdirici
ad) konfransı keçirildi. Bu konfransın əsas mövzusu
mədəni-maarif məsələsi oldu. İnzibati muxtariyyəti olmayan
xalqlara mədəni muxtariyyət verildi. Quzey Qafqazda Mərkəzi
Nəşriyyat quruldu. Azsaylı xalqların dillərində dərs kitablarının
yazılmasına başlandı. 1927-ci ildən isə “Krasnaya Çerkasiya”
qəzetinin yanında bir səhifəlik “Noqay bet” (Noqay səhifəsi)
yayına başladı.
Sovetlər dönəmində noqayların ədəbi və elmi mərkəzləri
Karaçay-Çərkəz Muxtar Vilayətində və Dağıstan Muxtar Respublikasında
fəaliyyətə başlamışdır. Karaçay-Çərkəzdə Fazil
Abdulcəlilov (1913-74), Salexcan Zalyandin (1924-73), Söyün
Kapayev (1927-2001), Maqomet Kirimov (1927), Canbolat
Türkmenov (1935), Askerbiy Kireyev (1938), Gülcamal Mirzayeva
(1940), Keldixan Kumratova (1944-2003), Dağıstanda
isə Musa Kurmanalıyev (1894-1972), Zeit Kaybalıyev (1898-
1979), Kuruptursun Orazbayev (1924-90), Qamzat Acıgeldiyev
(1939-66), Anvarbek Kultayev (1941), Kadriya Temirbulatova
(1949-79) və b. yazıçı və şairlər yazıb-yaratmışlar.
Sovetlər Birliyində gedən ideoloji mübarizə noqay ədəbiyyatından
da yan keçmir. Nəinki Sovet ideoloji mərkəzlərində
hazırlananlar, hətta xalq arasında məşhur olan dastanları aulaul,
qışlaq-qışlaq gəzərək dinləyicilərə çatdıran, özü də yeni
dastanlar qoşan Ajı Molla Noğman ulu kimiləri belə 1917-ci
il devrimindən sonra Sovet hökumətinin tərənnümçüsünə çevrilir.
Molla Noğman ulunun Ası ləqəbinə görə araşdırıcıların
bəziləri onun as nəslindən olduğunu və 1884-cü ildə doğulduğunu,
bəziləri isə 1887-ci ildə Qaranoqaydakı Kurqan Acı
kəndində doğulduğunu yazırlar.
205
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com