Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

Kırım türkləri, türkmənlər (onların adını truxmenlər kimi də
yazırlar), eləcə də qreklər (Azərbaycanda urumlular, Gürcüstanda
berzenlər adlandırılan toplum) öz ailələrində türk dilinin
müxtəlif dialektlərində danışırlar.
Stavropolda yaşayan türkmənlər Türkmənistanla sıx əlaqədə
olduqlarından onların ədəbi dili türkməncə, Krasnodarda yaşayan
Kırım tatarlarının yazılı ədəbiyyatları Kırım türklərinin
ədəbiyyatı ilə eyni dildə formalaşdı. Urumlular-qreklər-brezenlər
adlandırılan toplumun isə evdə, ailədə danışdıqları dildə,
yəni ana dillərində yazdıqları ədəbi-bədii əsərlərə rast gəlmədik.
Buna səbəb toplum arasında aparılan yanlış təbliğatdır.
Onlar xristianlığın pravoslav təriqətinə sitayiş edirlər. Belə bir
fikir formalaşdırılıb ki, onlar qrek - yunanmışlar. Osmanlı sultanları
onların qarşısında şərt qoyublar: ya dilinizi dəyişin, ya
dininizi! Ulu babaları da inanclı insanlar olduğuna görə, dinlərini
qoruyub dillərini dəyişmiş, türkcə danışmağa başlamışlar.
Burada bir sual ortaya çıxır: nədən Osmanlı təbəəsi olan qrekyunanların
hamısı dinlərini qoruyub, dillərini dəyişməyiblər?! Bu
gün də Türkiyədə yaşayır və yunanca danışırlar, pravoslav inanclıdırlar.
Urumlular dediyimiz toplum görünüşdə də, mədəniyyətdə
də, məişət həyatı ilə də yunanlardan fərqlənirlər. Türk folklorunu
da ən yaxşı yaşadan və qoruyan toplumlardandır.
Kilsədə dini kitablar, oxunan dualar yunanca olduğundan,
məktəblər kilsə nəzdində fəaliyyət göstərdiyindən, onların yazı
dili yunanca formalaşmış, özlərinin də yunan mənşəli olduğuna
inanmışlar. Son illər çap olunan bəzi ədəbiyyatlarda isə bu toplumun
miladın I minilliyində Bizans imperiyasında məskunlaşmış
türklər olduğu göstərilir. Araşdırıcıların fikrincə, oğuzlar
XI yüzildə Anadoluya gələrək Bizansda yaşayan və xristianlığı
qəbul etmiş türklərin bir qismi ilə qaynayıb qarışmış və
islamı qəbul etmişlərsə də, bir qismi əvvəlki inanclarında qal-
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
20