Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

tayfadan bir xalq yaratmaq, bir sözlə, xalqı kiçik parçalara ayırmaq,
gücdən salmaq, kökündən uzaqlaşdırmaqla idarə etməkdir.
Bolşeviklər hakimiyyəti ələ aldıqdan sonra çar Rusiyasının
varisliyindən sözdə imtina etdiklərini elan etsələr də, «parçala,
hökm sür!» siyasətindən əl götürmədilər. Sovetlər Birliyi dağılsa
da, onun yeritdiyi siyasət hələ də beyinlərdən təmizlənməmişdir.
Son illər noqay ovsunlarının poetikasını araşdıran A.İ.M.Siqaliyev
və noqay epik mahnılarını öyrənən B.B.Kardanova
araşdırdıqları mövzuların zamanında öyrənilməməsinin mədəniyyətimizə
vurduğu ağır zərbədən ürək ağrısı ilə yazırlar.
(Вестник...,1999:167, 229). Lakin onlar bu gün də məhəlliçilikdən
irəli gedə bilmirlər. Yalnız məhdud dairədə noqaylardan
toplanmış folklor nümunələrini öyrənməklə yetərlənirlər. Mövzuya
bir az geniş anlamda, ümumtürk kontekstində yanaşsalar,
noqay folklor nümunəsi kimi təqdim etdikləri materialların
əksəriyyətinin qazaxlarda, qırğızlarda, tatarlarda, başqırdlarda,
türkmənlərdə, özbəklərdə, türklərdə və b. türk xalqlarında da
olduğunu görərlər. Türk xalqlarının folklorçu bilginləri də janrların
bölgülərə ayrılması və araşdırılması sahəsində xeyli iş
görmüşlər. Sadəcə bunları oxuyub ümumiləşdirmək gərəkdir.
Keçmiş Rusiya ərazisində yaşayan türk xalqlarının folklor
nümunələrinin toplanmasında, nəşrində və araşdırılmasında
oxşarlıq çox olduğundan onları ayrı-ayrılıqda araşdırmağa ehtiyac
duymuruq. Buna “Yedigey” dastanı ilə “Koroğlu” dastanının
toplanması, nəşri və tədqiqini misal göstərmək olar.
Milliyyətcə polyak olan Aleksandr Xodzko 1830-cu ildə
Həştərxan noqaylarından olan Ali bey Şarapovdan “Yedigey”
eposunu toplamış, onun yardımı ilə eposun nəsr hissəsini farscaya
çevirmiş və 1842-ci ildə Londonda çap etdirmişdir (Сикалиев
А., 1994:6). “Koroğlu” dastanı haqqında da eyni şeyləri
yazmaq olar. Burada dəyişən dastanın söyləndiyi yer, il və
195
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com