Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

və Koçibeyev rayonlarında, Kuzey Osetiyanın Mazdok rayonunda,
eyni zamanda Adıgey Respublikası hüdudlarında noqayların
yaşadıqları kəndlər vardır. Karaçay-Çərkəzin noqay
əhalisi, əsasən, Adıge-Habl, Habez, Kuban ətrafı rayonlarında,
o cümlədən Erkinşəhər qəsəbəsində və Çerkessk şəhərində
yaşayırlar”. (Сикалиев А., 1994:3).
Noqaylar bu gün, əsasən, Qafqazın quzeyində toplu halda və
qarışıq yaşasalar da, onların folklor və yazılı ədəbiyyat nümunələri
Avrasiya məkanının geniş ərazisində - Almatıda, Həştərxanda,
Buxarestdə, Varşavada, İstanbulda və b. şəhərlərdə saxlanılır.
XVIII yüzilədək olan abidələr runi-uyğur və ərəb əlifbaları ilə,
sonrakı yüzildə isə bütövlükdə ərəb əlifbası ilədir. Keçmiş SSRİdə
türk, müsəlman xalqlarının əlifbası dəyişiləndə, yəni 1928-ci
ildə noqaylar da ərəb əlifbasından latın qrafikalı əlifbaya, 1938-ci
ildə isə latın qrafikalı əlifbadan kiril əlifbasına keçirildilər.
Hər bir xalqın yazılı ədəbiyyatı onun yüzillər boyu yaratmış
və yaşatmış olduğu folklor nümunələri əsasında formalaşır.
Ədəbiyyat, bir növ, xalqın tarixinin, mənəviyyatının, mədəniyyətinin
güzgüsü rolunu oynayır. Noqay xalqının folkloru və
yazılı ədəbiyyatı həm də bu xalqın tarixini yazmaq üçün əvəzsiz
qaynaqdır.
Çox təəssüf ki, bu dəyərli mənəvi sərvət vaxtında gərəyincə
toplanıb araşdırılmamışdır. Aparılmış araşdırmalardakı metodoloji
səhvlər də ümumi işə böyük ziyan vurmuşdur. Ürək
ağrıdan odur ki, metodoloji səhvlər bugün də davam edir.
İşğal altına aldıqları xalqları uzun illər əsarətdə saxlamaq
üçün Rusiya strateqləri uzunmüddətli plan hazırlamış və onu
gerçəkləşdirmişlər. Bu planın bəndlərindən biri də eyni dildə
danışan, eyni tarixə və mədəniyyətə malik toplumu bir-birindən
ayırmaq üçün az qala hər dialektdən bir müstəqil dil, hər
194
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com