Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

Çanıbeylə ədavətini unudub evinə gəlir. Xanın çətin vəziyyətdə
olduğunu görüb onunla barışır. Oğlunu savaşa yola salır. Düşmən
Canıbeyin qoşunlarını darmadağın edir. Axmet xana yardım
edib onu ölümdən qurtarır. Özü isə həyatını riskə ataraq
döyüşü davam etdirir.
Axmetin bu hərəkəti onun xana şəxsi sədaqəti kimi deyil,
yüksək vətənpərvərliyi kimi təsvir olunur. Xanın: “Məgər, sən
öz həyatını qiymətləndirmirsən?” sualına Axmet belə cavab
verir: “Əgər məni öldürsələr, mənim kimi çoxları doğular.
Bundan vətənə zərər gəlməz. Əgər, səni öldürsələr, xan, bunu
bütün aləm bilər və vətənim başsız qalıb dağılar” (Kerekov,
Ekubovskiy, 1960:57).
Dastanda Canıbey xan çətin vəziyyətdə olanda qızı Şaarbeki
Axmetə verəcəyini vəd edir. Xan düşünür ki, Axmetin bu ağır
döyüşdən sağ çıxmayacaq. Lakin Axmet döyüşü qələbə ilə başa
vurur. Xan sonradan fikrini dəyişərək qızını varlı Bukalın
oğlu Teymura ərə vermək istəyir. Şaarbek atasının vədinə dönük
çıxdığını Axmetə xəbər verir. Axmet qızı alıb qaçır. Xandan
narazı olan igidlər onun başına toplaşır, Canıbey xana qarşı
birlikdə mübarizə aparırlar. Sonda xan Axmetin öhdəsindən
gələ bilməyəcəyini görüb dostları ilə onun arasını vurur. Dostlarından
inamsızlıq görən Axmet atını minib Şaarbeki də qucağına
alaraq uca qayadan atılır.
1.2. “Yedigey” dastanı noqay tarixinin qaynağı kimi
İrtışdan Dneprədək böyük bir ərazini nəzarətdə saxlayan,
Quzey Qafqaza, Kırıma hakim olan Altınorda (Qızıl Orda)
dövləti getdikcə gücdən düşdü və sıxışdırılaraq siyasi səhnədən
uzaqlaşdırılmağa başlandı. Belə qarışıq və gərgin bir dövrdə
noqayların böyük bir qrupu Volqanın sol sahilinə Ural və Emba
189
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com