Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

SSRİ-nin Bessarabiyanı işğalından sonra çox kilsələr qapandığından,
ibadətlər yasaqlandığından, dini məktəblər buraxıldığından
qaqauz türkcəsinin inkişafında bir durğunluq yarandı.
Din xadimləri də unutdurulmağa çalışılır. Bunun nəticəsində
Mixail Çakırın da qəbrini ziyarət edənlər olmur. 1980-ci illərin
ikinci yarısından, milli oyanışdan sonra qaqauz ziyalıları uzun
müddət Mixail Çakırın qəbirini axtarsalar da, tapa bilmirlər.
2000-ci illərdə qəbirüstü abidələrdəki qiymətli metalları
oğurlayıb satanların sayəsində Mixail Çakırın da qəbrinin yeri
müəyyənləşir. Qəbirüstü başdaşı öncəki şəklinə salınır. İndi
qaqauz aydınları buranı tez-tez ziyarət etməklə yanaşı, gələn
qonaqları da oraya aparırlar.
* * *
Sovetlər Birliyi dağıldıqda qaqauzlar da tarixi keçmişlərinə,
mədəniyyətlərinə üz tutmağa başladılar. Var səsləri ilə ümumtürk
tarixinin, ədəbiyyatının, mədəniyyətinin varisləri olduqlarını
bildirdilər. Ədəbiyyat tarixlərinin Orxon-Yenisey abidələri
ilə, “Divan-i lügat it-Türk”lə, “Kutadqu biliq”lə, “Kitabi-
Dədə Qorqud”la və b. əsərlərlə başladığını yazdılar.
Stalinin ölümündən sonra keçirilən Sov.İKP-nin XX qurultayında
quruluşun nöqsanlarının böyük qismi ölkənin rəhbərinin
adına yazıldı. Stalin şəxsiyyətə pərəstişdə suçlandı. Bu
təkcə SSRİ-də deyil, sosialist ölkələrində də bir yumşalma
yaratdı. Vəziyyətdən istifadə edən qaqauz ziyalıları 1957-ci
ildə kiril əlifbası əsasında yeni qaqauz əlifbasının yaradılmasına,
məktəblərdə ana dilində dərslərin keçilməsinə, dərsliklərin
hazırlanmasına, rayon qəzetlərində qaqauz türkcəsində səhifələrin
hazırlanmasına razılıq ala bildilər. Bu da yazılı
qaqauz ədəbiyyatının formalaşmasına şərait yaratdı. Rus, ukrayna
və moldov dillərində təhsil alan qaqauzlar bundan sonra
117
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com