Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

Bolqarıstan, Makedoniya və b. ölkələrdə yaşayan türklərdən
toplanmış folklor örnəkləri ilə qaqauz türklərindən toplanmış
nümunələr arasında elə bir ciddi fərq yoxdur. Mövcud fərqlər
də məhəlli xarakter daşıyır. 19-cu yüzildən sonra yaradılan
folklor nümunələrinin mövzusunda, xüsusən ballada və xalq
mahnılarında isə siyasi təsirlər nəticəsində fərq artmışdır.
Sovet dövründə hər vasitə ilə qaqauz ədəbiyyatını ümumtürk
ədəbiyyatından ayırmağa çalışırdılar. Səbəb yenə də siyasilərin
qarşılarına qoyduqları məqsəddən doğurdu. Qaqauzları
soyköklərindən ayırmaq üçün hər vəchlə onların türk olmadığı,
Osmanlı dövlətinin təsiri ilə dilləri türkləşdirilmiş bolqar olduğu
vurğulanırdı. Bu siyasət I Pyotr zamanından başlasa da,
1812-ci ildə Bessarabiyada yaşayan qaqauz türklərinə xüsusi
imtiyaz verilməsi ilə daha da sürətləndirildi.
Qaqauzların çoxu bu siyasətlə razılaşmamışlar. 1860-cı ildə
qaqauz nümayəndə heyəti İstanbula gedərək Sultan Əbdüləzizə
diləkcə (ərizə) verirlər. Onlara Osmanlı dövlətinin tərkibində
muxtariyyət verilməsini istəyirlər. Lakin gündən-günə güclənən
və yeni torpaqlar işğal edən Rusiyanın qarşısında qocalmış
və zəifləmiş Osmanlı dövlətinin qaqauzların arzusunu gerçəkləşdirməsi
mümkünsüz idi.
Buna baxmayaraq, qaqauzlar öz haqlarına nail olmaq üçün
mübarizəni davam etdirdilər. Dionis Tanas oğlunun yazdığına
görə 1906-cı il yanvarın 6-da qaqauz xalqı ayağa qalxaraq
Atmaca Pavloğlu və Andrey Qalatanın rəhbərliyində Komrat
Cümhuriyyətini qurur. Tarixi şərait yetişmədiyindən, yeni elan
edilən qaqauz dövlətinin ömrü cəmi 15 gün olur (Bulgar S,
1999:75).
Komrat Cümhuriyyətinin qurucularından biri kimi Rusiya
hökuməti tərəfindən həbs edilmiş Pavel Nikolayev, çar II Nikolayın
hakimiyyətdən getməsindən və yaranmış qarışıqlıqdan
111
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com