You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Bu üç yığma yapı türü arasında en üstün deprem davranışını<br />
donatılı yığma yapıların, en zayıf deprem davranışını<br />
ise donatısız yığma yapıların gösterdiği söylenebilir.<br />
Ülkemizdeki yığma yapı stokunun neredeyse<br />
tamamı donatısız yığma yapılardan oluşmaktadır. Az<br />
sayıda da olsa kuşatılmış yığma yapılara rastlanmaktadır.<br />
Gelişmiş ve aynı zamanda deprem tehlikesi olan<br />
ülkelerde 8-10 kata kadar güvenle inşa edilen donatılı<br />
yığma yapılar ise ülkemizin yapı stokunda bulunmamaktadırlar.<br />
Ülkemizde yığma yapıları coğrafi konumları dolayısıyla<br />
iki ayrı sınıfta incelemek daha doğru olur. Kırsal tip yığma<br />
yapılar olarak tanımlanabilecek ilk gruba, Anadolu’nun<br />
küçüklü büyüklü pek çok yerleşim biriminde yapı stokunun<br />
önemli bir kısmını oluşturan, az katlı, genellikle<br />
kerpiç, taş ya da tuğla kullanılarak inşa edilmiş yığma<br />
binalar dâhildir. Bu yapılar mühendislik hizmeti görmemiş<br />
ve tamamen geleneksel yöntemler kullanılarak inşa<br />
edilmiştir. Kentsel tip yığma yapılar sınıfına ise oldukça<br />
eski, genellikle dolu tuğla ile inşa edilmiş, kırsal tip yapılara<br />
göre mühendislik açısından daha düzgün az ve<br />
orta katlı binalar ile daha sonraları kentsel göç nedeniyle<br />
özensiz bir şekilde inşa edilmiş, malzeme olarak<br />
delikli tuğla ya da briketin kullanıldığı, plan alanı geniş<br />
olan ama pek çok düzensizlikler içeren az ve orta katlı<br />
binalar girmektedir. Son yıllarda kırsal ve kentsel yığma<br />
binaların yapısal özelliklerini inceleyen bazı çalışmalar<br />
yapılmaktadır [10]. Bu çalışmalar ışığında, her iki türe<br />
giren yığma yapıların önemli bir yüzdesinin izin verilen<br />
kat sayısı, düzenli plan geometrisi, standartlara uygun<br />
yığma malzemesi seçimi, yeterli taşıyıcı duvar miktarı,<br />
taşıyıcı duvarların planda düzgün ve simetrik bir şekilde<br />
dağılmış olması gibi basit mühendislik kurallarına uymadıkları<br />
ortaya çıkmıştır.<br />
Türkiye’deki Yığma Yapıların Deprem Davranışı<br />
Ülkemizde son 30-40 yılda meydana gelmiş olan yıkıcı<br />
depremler göstermiştir ki, basit ama bir o kadar da<br />
önemli mühendislik kurallarına uyulmaması durumunda<br />
hem kırsal hem de kentsel tip yığma yapılar ciddi<br />
hasar görmektedir. Bu kurallardan en önemlilerinden<br />
birisi; bir yığma binanın kat sayısı arttıkça hasar görme<br />
olasılığının da aynı ölçüde artmasıdır. Eklenen her<br />
kat binaya ek bir yük getirmekte, zaten mühendislik<br />
normlarına göre yapılmamış olan ve en ufak bir zorlamada<br />
hasar görmesi muhtemel yığma binaların taşıyıcı<br />
duvarları bu ek yük yüzünden deprem sırasında<br />
oluşan yatay kesme kuvvetlerini taşıyamayacak hale<br />
gelmektedir. Özellikle sonradan farklı bir yığma malzemesi<br />
kullanılarak eklenen katlar binanın ağır hasar<br />
görmesine ve birçok durumda yıkılmasına yol açmaktadır.<br />
Bu olumsuz durumları engellemek amacıyla 1975<br />
deprem yönetmeliğinden bu yana maksimum kat sa-<br />
yısı binanın bulunduğu deprem bölgesine bağlı olarak<br />
sınırlandırılmıştır. Buna göre, birinci derece (en kritik)<br />
deprem bölgesinde en fazla iki katlı yığma yapı inşasına<br />
izin verilmektedir. İkinci ve üçüncü derece deprem<br />
bölgelerinde izin verilen kat sayısı üçe, dördüncü derece<br />
deprem bölgesinde ise dörde çıkmaktadır. Ancak<br />
mevcut deprem yönetmeliğine göre bu ölçütler kerpiç<br />
yığma binalar için geçerli değildir. Kerpiç oldukça zayıf<br />
bir malzemedir ve bu malzeme kullanılarak üretilen<br />
yığma duvar birimlerinin basınç dayanımı 2-3 MPa civarındadır.<br />
Betonarme binalar için deprem yönetmeliği<br />
tarafından izin verilen minimum basınç dayanımının 20<br />
MPa olduğu düşünülürse, kerpiç birimler kullanılarak<br />
inşa edilen yığma binaların dayanımının ne kadar düşük<br />
olduğu anlaşılabilir. Bu sebepten dolayı yönetmelik,<br />
hangi deprem bölgesinde olursa olsun, kerpiç<br />
yığma yapıların sadece tek katlı yapılmasına izin vermektedir.<br />
Fakat deprem öncesi ya da sonrası yapılan<br />
saha çalışmaları göstermiştir ki pratikte bu kurallara<br />
uyulmamaktadır. Özellikle deprem riski yüksek olan<br />
şehirlerimizde katsayısına uymayan yığma bina sayısı<br />
fazladır. Örneğin, Şekil 2.a’da gösterildiği gibi, birinci<br />
derece deprem bölgesi olan İstanbul’da izin verilen kat<br />
sayısından daha fazla kata sahip olan kentsel tür yığma<br />
binalar mevcuttur. Şekil 2.b’de ise kırsal yığma türüne<br />
örnek olarak Afyon Dinar’da bulunan iki katlı bir yığma<br />
bina gösterilmektedir.<br />
67<br />
AĞUSTOS 2012
Change language