You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
nin çok yüksek olduğu söylenebilir. Ancak sismik tehlikenin<br />
yanı sıra bir yapı türünün depremde hasar görme<br />
potansiyelinin (kısaca hasar görebilirliğinin) yüksek<br />
olması demek, içinde yaşayan insanların çok büyük<br />
bir risk altında olduğu anlamına gelmektedir. Özellikle<br />
mühendislik hizmeti görmemiş ya da özensiz yapılmış<br />
kâgir birimleri (yığma yapıları) bu kategoride değerlendirmek<br />
mümkündür. Bu tür yapılar, yukarıda bahsi geçen<br />
ve 1999 Marmara depremine göre daha az yıkıcı<br />
olan depremlerde de ciddi şekilde hasar görmüşlerdir.<br />
Örneğin, orta-büyük sınıfına dâhil bir deprem sayılabilecek<br />
2010 Elazığ depreminde meydana gelen can kayıpları<br />
taş ya da kerpiç kullanılarak yapılmış kırsal yığma<br />
yapıların göçmesi sebebiyle meydana gelmiştir.<br />
Türkiye’deki kâgir (yığma) yapıların deprem dayanımı<br />
açısından ne durumda oldukları aşağıdaki bölümlerde<br />
irdelenmektedir.<br />
Türkiye’deki Kâgir (Yığma) Yapıların Genel Özellikleri<br />
Ülkemizde konut olarak kullanılan bina stoku genel olarak<br />
betonarme, yığma ve ahşap yapılardan oluşmaktadır.<br />
Çelik konstrüksiyon daha çok sanayi yapılarında<br />
tercih edilmekte, konut yapıları için ekonomik olmamaktadır.<br />
Bu yapı türleri arasında betonarme çerçeveli<br />
ve perde duvarlı yapılar, toplam bina sayısının büyük<br />
bir yüzdesini (yaklaşık olarak % 70’ini) oluşturmaktadırlar.<br />
Betonarme yapıların tasarımı ve inşaatı genellikle<br />
yönetmelik ve standartlara uygun olarak yapılmış olduğu<br />
için bu yapılar aynı zamanda “mühendislik hizmeti<br />
görmüş yapılar” olarak da adlandırılmaktadırlar. Betonarme<br />
yapıların genel tasarım ve yapım kuralları için<br />
TS-500 standardı [2], depreme dayanıklı tasarım için<br />
ise mevcut Türk Deprem Yönetmeliği [3] kullanılmaktadır.<br />
Diğer taraftan, yığma ve ahşap türündeki yapılar<br />
genellikle bir mühendisin ya da mimarın eli değmeden<br />
geleneksel yollarla inşa edilmiş yapılardır ve bu sebepten<br />
dolayı sıklıkla “mühendislik hizmeti görmemiş<br />
yapılar” olarak adlandırılmaktadırlar. Yığma yapıların<br />
taşıyıcı duvarları için ilgili olarak TS-2510 standardı [4]<br />
kullanılmakta olup, depreme dayanıklı tasarım için betonarmede<br />
olduğu gibi mevcut Türk Deprem Yönetmeliğine<br />
başvurulmaktadır. Ancak şunu belirtmek gerekir<br />
ki; betonarme birimlere ait standart ve yönetmeliklerde<br />
yer alan karışık hesaplamalar ve detaylar, yığma birimlere<br />
ait yönetmelik ve standartlarda yerini geometrik<br />
kurallara ve basit gerilme kontrollerine bırakmaktadır.<br />
Kullanılan yığma malzemesi ile ilgili özellikler ise farklı<br />
Türk Standartları tarafından ele alınmaktadır [5-9]. Yığma<br />
birimler ile ilgili yönetmelik ve standartlara uyulması<br />
durumunda düzgün geometriye sahip, düzenli duvar<br />
dağılımı olan ve kutu davranışı gösteren, duvar malzemesi<br />
ve işçiliği olarak belli standartları sağlayan depreme<br />
dayanıklı yığma yapılar inşa etmek mümkündür.<br />
66<br />
Ancak ülkemizde aşağıdaki bölümlerde anlatılmakta<br />
olan basit tasarım ve yapım kurallarına dahi uyulmadığı<br />
için yığma yapılar genellikle deprem açısından riskli yapılar<br />
olarak ön plana çıkmaktadırlar.<br />
Yığma yapı türleri ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir.<br />
Örneğin, gelişmiş ülkelerde (A.B.D. ve bazı Avrupa<br />
ülkelerinde) donatılı yığma binalar inşa edilmektedir.<br />
(Bakınız Şekil-1. a)<br />
Şekil 1- Yığma Yapı Türleri; a) Donatılı Yığma (http://www.world-housing.net),<br />
b) Kuşatılmış Yığma (http://www.confinedmasonry.org)<br />
Bu tür yapılarda, çelik donatılar yığma birimler arasındaki<br />
derzlere yatay olarak ya da birimlerin içinden geçmek<br />
suretiyle düşey olarak yerleştirilmektedir. Böylece<br />
çekme dayanımı açısından zayıf olan yığma duvarlar<br />
donatı sayesinde bu eksikliğini gidermekte ve duvarların<br />
yatay yüklere karşı dayanımı artmaktadır. Bir diğer<br />
tür, kuşatılmış yığma olarak adlandırılan ve daha çok<br />
Güney Amerika ülkelerinde yaygın olan, taşıyıcı duvarların<br />
arasına taşıyıcı olmayan yatay ve düşey hatıllar<br />
yerleştirmek suretiyle oluşturulan bir yapı türüdür (bakınız<br />
Şekil-1.b). Ancak dünya üzerine en yaygın olan yığma<br />
yapı türü donatısız yığma olarak adlandırılmaktadır.<br />
Bu tür yığma yapılarda düşey ve yatay yükler her iki<br />
doğrultudaki yığma duvarların düzlem-içi kesme dayanımları<br />
sayesinde karşılanırlar.
Change language