Basyazı, - TSE

Çocuk ve Bağlılık Duygusu
Çocuklarda Bağlılık (Bağlanma) Duygusunun
Gelişimi
Bebeklikte temelleri atılmaya başlayıp giderek artan
ve çeşitlenen bağlılık duygusu, ileriki yıllardaki sosyal-duygusal
durumu ve hatta diğer gelişim alanlarını
etkileyebilen önemli bir duygudur. Bağlılık; bilişsel gelişim
paralelinde, çevredeki kişilerin gösterdiği duygu
ve davranışlarla şekillenen, iki insan arasındaki yakın
duygusal bağ olarak tanımlanabilen duygu durumunu
içermektedir (Santrock, 2011). Yaşamın erken dönemlerinde
belirlenen ve süreklilik gösterdiği düşünülen,
kişinin diğer insanlarla ilişki kurma örüntüsünü şekillendiren
bir süreç olarak ta tanımlanabilmektedir (Kesebir
vd., 2011; Thompson, 2002). Başka bir ifadeyle; annebabayla
çocuk arasında güven ve sevgiye dayalı ilişki
oluşmasıdır. Bu güven ilişkisi, bebeğin daha sonraki
ilişkilerindeki güven duygusunun temellerini oluşturmaktadır
(Tüzün ve Sayar, 2006; Öztürk, 2002).
Bebeğin bağlılık geliştirdiği ilk kişi, sıklıkla, devamlı olarak
ona bakım veren ve aynı zamanda sevgi, şefkat
gösteren ve ilgilenen anne olmaktadır. Ancak bebekle
daha yakın ve sıcak etkileşim söz konusu ise bakıcıya
karşı da güçlü bir bağlılık gelişebilmektedir. Bebeğin
anne ve/ya da bakıcıya karşı güçlü bir bağlılık duygusu
geliştirmesi istendik bir durumdur. Anne-bebek arasında
oluşan güven-güvensizlik, ileriki yıllarda dış dünyaya
karşı oluşturulan algıda da etkili olabilmektedir. Bu
algı, içsel işleyen modeller olarak bilinmektedir (Gülay
ve Akman, 2009). Çocuklar, anneden sonra kendisi ile
sıklıkla birlikte olan baba, kardeş, büyük anne ve büyük
baba gibi kişilere karşı da bağlılık geliştirmeye başlarlar
(San Bayhan ve Artan, 2011; Santrock, 2011; Çevik
ve Ceyhun, 1993). Babanın, bebek ile yakın ve olumlu
ilişki içerisinde bulunmasının, bebeğin yabancılarla
daha rahat ilişki kurmasında etkili olduğu bilinmektedir.
Erken bebeklik döneminde babaları ile sağlıklı ilişkiler
Doç. Dr. Ümit DENİZ
Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi
İlköğretim Bölümü Okul Öncesi Eğitimi Ana Bilim Dalı
Yrd. Doç. Dr. Oğuz Serdar KESİCİOĞLU
Giresun Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
İlköğretim Bölümü Okul Öncesi Eğitimi Ana Bilim Dalı
kuran çocukların güvenli bağlanma geliştirdikleri bilinmektedir
(Soysal vd., 2005; Zeanah,1997).
Bağlılılık duygusunun gelişimi ile ilgili farklı görüşler bulunmaktadır.
Bu görüşlerden en çok bilinenleri; psikoanalitik
teori, öğrenme teorisi, bilişsel teori ve Bowlby’nin
teorisidir. Psikoanalitik teoriye göre, bağlılığın oluşmasında
en önemli nokta, beslenme ve diğer bakım durumlarıdır.
Beslenmeyi çoğunlukla anne sağladığı için
bebek, bağlılığı annesine geliştirmektedir. Öğrenme
teorisine göre de bağlılık gelişmesinde, beslenmenin
yeri önemlidir. Bebek, annesi tarafından doyurulur ve
rahatlatılır. Beslendikten sonra yaşadığı haz ile yavaş
yavaş annesine karşı bağ oluşturur (San Bayhan ve Artan,
2011).
Bilişsel teoriye göre ise bağlılığın gelişmesinde, bilişsel
gelişim önemlidir. Bebek, beyninin olgunlaşması ve
çevresel uyaranların etkisi ile birlikte çevresindeki varlıkları,
beyninde kodlamaya başlar. Böylelikle, giderek
tanıdığı, tanımadığı varlıkları birbirinden ayırt edebilir.
Bu becerinin yanı sıra bebek, nesne devamlılığı kavramını
da kazanır. Bir varlığı göremese de onun hala var
olduğunu algılar. Bu bilişsel becerilerle birlikte, bağlılığın
gelişmeye başladığı, somut olarak görülebilir. Örneğin,
yedi sekiz aydan önce, bebek tanıdığı, tanımadığı herkese
karşı aynı tepkileri verir. Bu aylardan sonra ise
yeterince tanımadığı kişilere karşı, ağlayarak, huzursuz
bir şekilde tepki gösterir (yabancı kaygısı), tanıdığı kişilere
doğru yönelir ve onlara sarılır. Nesne devamlılığını
kazanmış bebek, annesi yanından ayrıldığında, adeta
“Geri gel, oradasın, biliyorum” der gibi ağlar, onu yanına
çağırır. Bu beceriyi kazanmamış bebek ise, annesinin
yanından ayrılmasına, hiçbir tepki vermez (Güngör,
2003; San Bayhan ve Artan, 2011). Günümüzde bağlılığın
açıklanmasında en çok kabul gören görüş, John
Bowlby’nin Etholojik teorisidir.
101
AĞUSTOS 2012