Kitâb-ı Mukaddes ve Kur'ân-ı Kerîm'e Göre İlk Günah ve Kadın
Kitâb-ı Mukaddes ve Kur'ân-ı Kerîm'e Göre İlk Günah ve Kadın Kitâb-ı Mukaddes ve Kur'ân-ı Kerîm'e Göre İlk Günah ve Kadın
KİTÂB-I MUKADDES VE KUR’ÂN-I KERÎM’E GÖRE İLK GÜNAH VE KADIN Mustafa ŞENTÜRK Adem ile Havva’nın gözleri açılmış, çıplaklıklarının farkına varmışlar ve bundan dolayı yapraklarla örtünmeye çalışmışlardır. Rab Tanrı sorunca, Adem kadının kendisine yasak meyveyi yedirdiğini söylemiş, Havva da kendisini yılanın kandırdığını belirtmiştir. Bunun üzerine Allah olayın her üç kahramanına, yani yılan, Havva ve Adem’e ayrı ayrı cezalar takdîr etmiştir. Buna göre yılanı lanetlemiş, ömür boyu yerde sürünmek ve toprak yemek ile cezalandırmış, ayrıca kadın ve kadın soyu ile yılanı düşman ilan etmiştir. Havva’ya (kadına) ise “doğum sancısı çekmek”, “kocasına istek duymak” ve “kocasının hakimiyeti altında olmak” cezaları verilmiştir. “Karısının sözünü dinleyip” yasak meyveden yediği için, ceza olarak Adem’in payına ise “yaşamı boyunca toprağa bağımlı kalmak ve yiyeceğini çalışarak elde etmek” verilmiştir. Netice de Adem “yaratıldığı toprağı işlemek üzere” Aden bahçesinden adeta kovularak çıkarılmıştır. 62 Adem ve Havva’nın cennete yerleştirilmeleri, burada sınanmaları ve cennetten çıkarılmalarıyla ilgili Kur’ân’ın ilgili bölümleri Bakara, A’râf ve Tâhâ sûrelerinde anlatılmaktadır. Bu pasajlardan anladığımıza göre, Allah Adem’i yarattıktan ve kendisine vahiy verdikten sonra, arzda halîfe olarak görevlendirilmek istemiş ve bunu meleklere arz etmiştir. Melekler modern çağda dile getirilen bir görüşe göre Adem’den önceki varlıklardan edindikleri tecrübelerinden dolayı, 63 Adem’i muhtemel bir fesatla ilişkilendirmişlerdir. Allah ona eşyayı tanımlama yetisi verdiği için, bütün meleklerin Adem’e saygı göstermelerini64 emretmiş ve “gurura kapılan ve cinlerden olan İblîs” dışındaki bütün melekler Adem’e saygı gösterisinde bulunmuşlardır. O andan itibaren İblîs Adem’in, eşinin ve insan soyunun düşmanı ilan edilmiştir. Sonra Adem ve eşine, “hiçbir sıkıntı, eza, cefâ ve kavurucu sıcaklığın olmadığı, susuzluk çekilmeyeceği cennete65 yerleşmeleri istenmiştir. Adem ve eşine cennetin nimetlerinden dilediklerini yiyebilecekleri söylenmiş, ancak “belli bir ağaca” 66 yaklaşmaları yasaklanmış, aksi durum ise zulüm olarak tanımlanmıştır. Şeytan onlara “ayıp yerlerini göstermek için” vesvese vermiş ve ağacı “ölümsüzlük ağacı” olarak niteleyerek Adem ile eşini “melek gibi olma” ve “ölümsüz olma” gibi vaadlerle kandırmış ve yasak meyveyi onlara yedirmiştir. 67 Böylece şeytan amacını gerçekleştirmiş ve bundan sonra Adem ile Havva ayıp yerlerinin farkına varmış ve cennet yaprakları ile örtünmeye çalışmışlardır. Her ikisi de pişman olmuş, Allah’tan bağışlanma dilemişlerdir. Allah tevbelerini kabul etmiş, ancak yine de onları cennet’ten çıkarmıştır. 68 ASLÎ GÜNAH TEORİSİ VE KADIN İnsanın cennetten kovulmasına yol açan “ilk günah”, hem Kitâb-ı Mukaddes hem de Kur’ân’da anlatılmış; ancak konu, Yahûdî ve İslâm teolojisinin aksine, Hıristiyan teolojisinde “aslî günah”(original sin) kavramıyla sistemleştirilmiş ve Hıristiyan teolojisinin temel inançlarından biri haline gelmiştir. İlk günah konusu, Eski Ahit’in Tekvin bölümünde anlatılıyorsa da, konunun temelini atan kişi, Yeni Ahit’te Romalılara yazdığı mektuplarla69 Pavlus’tur. 70 Pavlus’un mektuplarında terim olarak değilse bile düşünce olarak bulunan ilk günah konusu, kilise babaları Augustine (430) ile Pelagius (418) arasındaki “günah Tanrı’dan ise iradî değildir, irâdî ise Tanrı’dan değildir” tartışmasında, Pelagius’un günahın irâdî olup Tanrı’dan olmadığı görüşüne karşılık, günahın tanrıdan geldiği ve bu yüzden her doğan insanın vaftiz edildiği düşüncesine dayanarak Augustine’nin geliştirdiği bir teoridir. 71 Buna göre “ilk günah/first sin”, “aslî günah/original sin”, “doğuştan gelen günah/birth sin/innate sin”, “miras günah/inherited sin”, ve “kalıtsal günah/race sin” gibi isimler ile anılan72 Adem ile Havva’nın işledikleri ilk günahın, onları ilgilendiren yukarıda aktardığımız ceza ve sonuçlarının yanı sıra, onların zürriyetlerine de sirâyet eden sonuçları olmuştur. Dolayısıyla bütün insanlar ataları Adem’den gelen bu “günah mirası” ile doğarlar. 73 Çünkü Adem günah konusundaki arketipimiz ve prototipimizdir. Bu itibarla “baskıya girecek olan madenî bir paranın ilk örneği nasıl ki hatalı olursa bütün kopyaları da hatalı olacaktır”. 74 Pavlus, Romalılar bölümünde, insanlığın, atası Adem’den aldığı miras günah’tan ancak İsa Mesih aracılığıyla kurtulacağını ve İsa Mesih’in bütün insanların günahlarını bağışlatacağını anlatır. 75 Çünkü kendisini “feda eden” 76 İsa, insanlık için bir Journal of Islamic Research 2011;22(1) 35
Mustafa ŞENTÜRK KİTÂB-I MUKADDES VE KUR’ÂN-I KERÎM’E GÖRE İLK GÜNAH VE KADIN “kefaret”, 77 bir “kurbandır”. 78 Bu sebeple insanlar İsa’nın aslî günahtan kurtaran kefaretine vaftiz ile ortak olmalıdırlar. 79 Bilindiği gibi Hıristiyanlık’a girmek, kiliseye kabul edilmek ve Kutsal Ruh’a katılmak için Hıristiyanlık’ın en önemli sakramentlerinden biri olan vaftizin temel gerekçelerinden biri aslî günahtan kurtulmaktır. 80 Şimdi söz konusu “ilk günah” meselesi üzerine odaklandığımızda; kutsal metinlerde anlatılan olaylar, Adem merkezinde anlatılmakla birlikte; “yasak meyveyi” yemek suretiyle söz konusu ilk günahın kim tarafından işlendiği, daha açık ifadesiyle olayın müsebbibinin Adem’in kendisi mi yoksa eşi Havva mı olduğuna dair anlatımlar, Kitâb-ı Mukaddes ve Kur’ân-ı Kerîm’e göre farklılık arz etmektedir. 81 Bu çerçevede Eski Ahit’e göre, yılanın (şeytan) 82 kandırması sonucu yasak meyveyi önce Havva yemiş, sonra da eşi Adem’e yedirmiştir. 83 Adem de “Havva ile ölmeyi, onsuz yaşamaya tercih ettiği için meyveyi yemiştir”. 84 Yine Ahd-i Atîk anlatımında yılan, Havva ve Adem’in fizyolojik ve sosyolojik bazı özellikleri, metafizik açıklamalarla temellendirilmektedir. Buna göre yılan ebediyen yerde sürünmek; Havva doğum sancısı çekmek, kocasına istek duymak, ve kocasının hakimiyeti altında olmak; Adem ise yaşamı boyunca toprağa bağımlı kalmak, yiyeceğini çalışarak elde etmek ile cezalandırılmış ve neticede her ikisi de cennetten kovulmuşlardır. Bu olay aynı zamanda insanın metafizik dünyadan fizikî dünyaya inişidir. Hıristiyan inancına göre bu, ulvî dünyadan süflî dünyaya doğru bir düşüştür/hübût ve bu durum insanın değer kaybetmesi ve ahlâkî açıdan “düşmesidir”. 85 Buna göre ilk günahı işleyen kadındır. O, Adem’in günahının sebebi ve sorumlusudur. 86 Çünkü aldatılan Adem değil kadındır. 87 Kadın zamansal olarak günahın kaynağıdır ve insanlığın ölümlü olmasının sebebidir. 88 Çünkü kadın, kötülük dolu kavanozu açan ve dünyayı kötülükle dolduran Pandora’dır. 89 Havva eski ve yeni Ahit anlatımlarında “günahkar” olarak nitelendirilmese bile, Adem’e yasak meyveyi yedirdiği için lanetlendiği kabul edilir ve kutsal kitap sonrası oluşan Batı kültüründe baştan çıkarmayı/ayartmayı temsil 36 eder. 90 O ilk kadın, ilk gelin, ilk eş, ve ne yazık ki ilk günahkar insandır. 91 Üstelik Havva sadece ilk günahın sorumlusu değil, hali hazırdaki fiilî/aktüel günahların da sorumlusudur. Bu sebeple Hıristiyan düşüncesinde kadının dînî ve siyâsî anlamda liderlik yapıp yapamayacağı tartışılmış ve örtük olarak Mesih İsa’nın kadınları kurtarıp kurtarmayacağı sorusuna cevap aranmıştır. 92 Bu tür ataerkil yaklaşımların bir tepki olarak 19. yy.’da Feminist Teoloji’nin doğuşuna etki ettiği bilinmektedir. 93 ASLÎ GÜNAH TEORİSİNİN TEFSÎR GELENEĞİNDEKİ YANSIMALARI Şimdi de İslâm düşüncesinde de buna benzer şekilde “kadın karşıtı” bir yazılı kültür oluşup oluşmadığı ve bunda semitik geleneğin etkisi olup olmadığı sorusuna cevap arayacağız. Biz çalışmamızda tespit edebildiğimiz bu kültürün sadece ilgili âyetler bağlamında, tefsîr geleneğine yansıyan kısmına dair hem rivâyet hem de dirâyet türünün önde gelen bazı tefsîrlerinden örnekler verecek, konunun ayrıntılarını ilgili çalışmalara94 bırakacağız. Örneğin Taberî’nin (310/922) İbn Abbas’a dayandırdığı anlatımında, yılan aracılığıyla cennet’e giren İblis’in önce Havva’yı kandırdığı ve yasak meyveyi ona yedirdiği, sonra Havva’nın meyveyi Adem’e de yedirdiği, hatta bunun için ona telkinde bulunduğu, onu sarhoş ettiği ve sonra edep yerlerinin açık olduğunun farkına vardıkları, Allah ile Adem arasında Tekvin’de de anlatılan konuşmaların geçtiği, sonra Adem, Havva ve yılana cezalar verildiği anlatılır. Bu bağlamda Havva’ya “Ey Havva! Benim kulumu ayarttın. Bundan böyle çok zor doğum yapacaksın, karnındakini doğurmak istediğinde defalarca ölümle karşı karşıya geleceksin” denilerek yasağı çiğnemenin bedelinin Havva’ya yani kadına ödetildiğini görüyoruz. 95 Begavî (510/1116), Adem’e yasak meyveyi Havva’nın yedirdiğini, hatta ona meyveyi yedirmek için Havva’nın Adem’i önce sarhoş ettiği rivâyetini eleştirmeden aktarır. 96 Aynı şekilde İbn Atıyye de (541/1147) cennete yılanın ağzında giren şeytanın meyveyi Havva’ya güzel gösterip önce onu kandırdığını, Havva’nın da meyvenin kendisine zarar vermediğini söyleyerek Journal of Islamic Research 2011;22(1)
- Page 1 and 2: 32 ARAŞTIRMA VE İNCELEME Yrd.Doç
- Page 3: Mustafa ŞENTÜRK KİTÂB-I MUKADDE
- Page 7 and 8: ���� �������
- Page 9 and 10: �����������
- Page 11 and 12: Mustafa ŞENTÜRK KİTÂB-I MUKADDE
Mustafa ŞENTÜRK KİTÂB-I MUKADDES VE KUR’ÂN-I KERÎM’E GÖRE İLK GÜNAH VE KADIN<br />
“kefaret”, 77 bir “kurband<strong>ı</strong>r”. 78 Bu sebeple insanlar<br />
İsa’n<strong>ı</strong>n aslî günahtan kurtaran kefaretine vaftiz ile<br />
ortak olmal<strong>ı</strong>d<strong>ı</strong>rlar. 79 Bilindiği gibi H<strong>ı</strong>ristiyanl<strong>ı</strong>k’a<br />
girmek, kiliseye kabul edilmek <strong>ve</strong> Kutsal Ruh’a kat<strong>ı</strong>lmak<br />
için H<strong>ı</strong>ristiyanl<strong>ı</strong>k’<strong>ı</strong>n en önemli sakramentlerinden<br />
biri olan vaftizin temel gerekçelerinden<br />
biri aslî günahtan kurtulmakt<strong>ı</strong>r. 80<br />
Şimdi söz konusu “ilk günah” meselesi üzerine<br />
odakland<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong>zda; kutsal metinlerde anlat<strong>ı</strong>lan olaylar,<br />
Adem merkezinde anlat<strong>ı</strong>lmakla birlikte; “yasak<br />
mey<strong>ve</strong>yi” yemek suretiyle söz konusu ilk günah<strong>ı</strong>n<br />
kim taraf<strong>ı</strong>ndan işlendiği, daha aç<strong>ı</strong>k ifadesiyle olay<strong>ı</strong>n<br />
müsebbibinin Adem’in kendisi mi yoksa eşi<br />
Havva m<strong>ı</strong> olduğuna dair anlat<strong>ı</strong>mlar, <strong>Kitâb</strong>-<strong>ı</strong> <strong>Mukaddes</strong><br />
<strong>ve</strong> Kur’ân-<strong>ı</strong> Kerîm’e göre farkl<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>k arz etmektedir.<br />
81<br />
Bu çerçe<strong>ve</strong>de Eski Ahit’e göre, y<strong>ı</strong>lan<strong>ı</strong>n (şeytan)<br />
82 kand<strong>ı</strong>rmas<strong>ı</strong> sonucu yasak mey<strong>ve</strong>yi önce<br />
Havva yemiş, sonra da eşi Adem’e yedirmiştir. 83<br />
Adem de “Havva ile ölmeyi, onsuz yaşamaya tercih<br />
ettiği için mey<strong>ve</strong>yi yemiştir”. 84 Yine Ahd-i Atîk<br />
anlat<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong>nda y<strong>ı</strong>lan, Havva <strong>ve</strong> Adem’in fizyolojik <strong>ve</strong><br />
sosyolojik baz<strong>ı</strong> özellikleri, metafizik aç<strong>ı</strong>klamalarla<br />
temellendirilmektedir. Buna göre y<strong>ı</strong>lan ebediyen<br />
yerde sürünmek; Havva doğum sanc<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> çekmek, kocas<strong>ı</strong>na<br />
istek duymak, <strong>ve</strong> kocas<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n hakimiyeti alt<strong>ı</strong>nda<br />
olmak; Adem ise yaşam<strong>ı</strong> boyunca toprağa<br />
bağ<strong>ı</strong>ml<strong>ı</strong> kalmak, yiyeceğini çal<strong>ı</strong>şarak elde etmek ile<br />
cezaland<strong>ı</strong>r<strong>ı</strong>lm<strong>ı</strong>ş <strong>ve</strong> neticede her ikisi de cennetten<br />
kovulmuşlard<strong>ı</strong>r. Bu olay ayn<strong>ı</strong> zamanda insan<strong>ı</strong>n metafizik<br />
dünyadan fizikî dünyaya inişidir. H<strong>ı</strong>ristiyan<br />
inanc<strong>ı</strong>na göre bu, ulvî dünyadan süflî dünyaya<br />
doğru bir düşüştür/hübût <strong>ve</strong> bu durum insan<strong>ı</strong>n<br />
değer kaybetmesi <strong>ve</strong> ahlâkî aç<strong>ı</strong>dan “düşmesidir”. 85<br />
Buna göre ilk günah<strong>ı</strong> işleyen kad<strong>ı</strong>nd<strong>ı</strong>r. O,<br />
Adem’in günah<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n sebebi <strong>ve</strong> sorumlusudur. 86<br />
Çünkü aldat<strong>ı</strong>lan Adem değil kad<strong>ı</strong>nd<strong>ı</strong>r. 87 Kad<strong>ı</strong>n zamansal<br />
olarak günah<strong>ı</strong>n kaynağ<strong>ı</strong>d<strong>ı</strong>r <strong>ve</strong> insanl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>n<br />
ölümlü olmas<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n sebebidir. 88 Çünkü kad<strong>ı</strong>n, kötülük<br />
dolu kavanozu açan <strong>ve</strong> dünyay<strong>ı</strong> kötülükle dolduran<br />
Pandora’d<strong>ı</strong>r. 89 Havva eski <strong>ve</strong> yeni Ahit<br />
anlat<strong>ı</strong>mlar<strong>ı</strong>nda “günahkar” olarak nitelendirilmese<br />
bile, Adem’e yasak mey<strong>ve</strong>yi yedirdiği için lanetlendiği<br />
kabul edilir <strong>ve</strong> kutsal kitap sonras<strong>ı</strong> oluşan<br />
Bat<strong>ı</strong> kültüründe baştan ç<strong>ı</strong>karmay<strong>ı</strong>/ayartmay<strong>ı</strong> temsil<br />
36<br />
eder. 90 O ilk kad<strong>ı</strong>n, ilk gelin, ilk eş, <strong>ve</strong> ne yaz<strong>ı</strong>k ki<br />
ilk günahkar insand<strong>ı</strong>r. 91 Üstelik Havva sadece ilk<br />
günah<strong>ı</strong>n sorumlusu değil, hali haz<strong>ı</strong>rdaki fiilî/aktüel<br />
günahlar<strong>ı</strong>n da sorumlusudur. Bu sebeple H<strong>ı</strong>ristiyan<br />
düşüncesinde kad<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n dînî <strong>ve</strong> siyâsî anlamda liderlik<br />
yap<strong>ı</strong>p yapamayacağ<strong>ı</strong> tart<strong>ı</strong>ş<strong>ı</strong>lm<strong>ı</strong>ş <strong>ve</strong> örtük olarak<br />
Mesih İsa’n<strong>ı</strong>n kad<strong>ı</strong>nlar<strong>ı</strong> kurtar<strong>ı</strong>p kurtarmayacağ<strong>ı</strong> sorusuna<br />
cevap aranm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r. 92 Bu tür ataerkil yaklaş<strong>ı</strong>mlar<strong>ı</strong>n<br />
bir tepki olarak 19. yy.’da Feminist<br />
Teoloji’nin doğuşuna etki ettiği bilinmektedir. 93<br />
ASLÎ GÜNAH TEORİSİNİN<br />
TEFSÎR GELENEĞİNDEKİ YANSIMALARI<br />
Şimdi de İslâm düşüncesinde de buna benzer şekilde<br />
“kad<strong>ı</strong>n karş<strong>ı</strong>t<strong>ı</strong>” bir yaz<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong> kültür oluşup oluşmad<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong><br />
<strong>ve</strong> bunda semitik geleneğin etkisi olup olmad<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> sorusuna<br />
cevap arayacağ<strong>ı</strong>z. Biz çal<strong>ı</strong>şmam<strong>ı</strong>zda tespit<br />
edebildiğimiz bu kültürün sadece ilgili âyetler bağlam<strong>ı</strong>nda,<br />
tefsîr geleneğine yans<strong>ı</strong>yan k<strong>ı</strong>sm<strong>ı</strong>na dair<br />
hem rivâyet hem de dirâyet türünün önde gelen<br />
baz<strong>ı</strong> tefsîrlerinden örnekler <strong>ve</strong>recek, konunun ayr<strong>ı</strong>nt<strong>ı</strong>lar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong><br />
ilgili çal<strong>ı</strong>şmalara94 b<strong>ı</strong>rakacağ<strong>ı</strong>z.<br />
Örneğin Taberî’nin (310/922) İbn Abbas’a dayand<strong>ı</strong>rd<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong><br />
anlat<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong>nda, y<strong>ı</strong>lan arac<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>yla cennet’e<br />
giren İblis’in önce Havva’y<strong>ı</strong> kand<strong>ı</strong>rd<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> <strong>ve</strong> yasak<br />
mey<strong>ve</strong>yi ona yedirdiği, sonra Havva’n<strong>ı</strong>n mey<strong>ve</strong>yi<br />
Adem’e de yedirdiği, hatta bunun için ona telkinde<br />
bulunduğu, onu sarhoş ettiği <strong>ve</strong> sonra edep yerlerinin<br />
aç<strong>ı</strong>k olduğunun fark<strong>ı</strong>na vard<strong>ı</strong>klar<strong>ı</strong>, Allah ile<br />
Adem aras<strong>ı</strong>nda Tekvin’de de anlat<strong>ı</strong>lan konuşmalar<strong>ı</strong>n<br />
geçtiği, sonra Adem, Havva <strong>ve</strong> y<strong>ı</strong>lana cezalar<br />
<strong>ve</strong>rildiği anlat<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>r. Bu bağlamda Havva’ya “Ey<br />
Havva! Benim kulumu ayartt<strong>ı</strong>n. Bundan böyle çok<br />
zor doğum yapacaks<strong>ı</strong>n, karn<strong>ı</strong>ndakini doğurmak istediğinde<br />
defalarca ölümle karş<strong>ı</strong> karş<strong>ı</strong>ya geleceksin”<br />
denilerek yasağ<strong>ı</strong> çiğnemenin bedelinin<br />
Havva’ya yani kad<strong>ı</strong>na ödetildiğini görüyoruz. 95<br />
Begavî (510/1116), Adem’e yasak mey<strong>ve</strong>yi<br />
Havva’n<strong>ı</strong>n yedirdiğini, hatta ona mey<strong>ve</strong>yi yedirmek<br />
için Havva’n<strong>ı</strong>n Adem’i önce sarhoş ettiği rivâyetini<br />
eleştirmeden aktar<strong>ı</strong>r. 96<br />
Ayn<strong>ı</strong> şekilde İbn At<strong>ı</strong>yye de (541/1147) cennete<br />
y<strong>ı</strong>lan<strong>ı</strong>n ağz<strong>ı</strong>nda giren şeytan<strong>ı</strong>n mey<strong>ve</strong>yi Havva’ya<br />
güzel gösterip önce onu kand<strong>ı</strong>rd<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>, Havva’n<strong>ı</strong>n da<br />
mey<strong>ve</strong>nin kendisine zarar <strong>ve</strong>rmediğini söyleyerek<br />
Journal of Islamic Research 2011;22(1)
Change language