Satanizm - Diyanet İşleri Başkanlığı

problemi gündeme gelmiştir. Daha önceden, iyiliğin de kötülüğün de
kaynağının Tanrı olduğuna inanılıyordu. Dolayısıyla bu konu ile ilgili
olarak Dinler Tarihi’nde iki farklı izah getirilmiştir: 1-İyiliğin de kötülüğün
de kaynağı ve aynı zamanda hem yaratıcı hem de yok edici olan
ve dolayısıyla karışık bir tabiata sahip bulunan en büyük tanrı anlayışı.
Eski Hint ve İran dinlerindeki Şiva, Vişnu, Zurvan gibi tanrılar buna örnek
gösterilmektedir. 2-Hâkimiyet için devamlı mücadele eden birbirine
zıt “iyi” ve “kötü” güçlerin âlemi olan dünya anlayışı. Zerdüştilik, bu tür
düalizmin klasik örneğini teşkil eder. Bu düalist anlayışa göre kötü
prensip “Ehrimen” bir “Devil” ile etki içerisindedir. Eski Mısır dininde
Set, Budizm’de de Mara böyle bir rol üstlenmişlerdir. Dolayısıyla Ehrimen
ve Devil kötülük tarafını tercih etmişlerdir. İyi Prensip Hürmüz de
kötülüğün karşısında yer almıştır. 30
Şeytan’ın Eyüb’ün Kitabı’nda üstlenmiş olduğu “kötü” rolle ortaya
çıkan ve özellikle Zerdüştilik vb. dinlerde geliştirilen düalist anlayış
çerçevesinde gelişen düalizm teriminin şu iki anlamda kullanılabileceği
belirtilmiştir: 1-Dünya’nın, “iyi” ve “kötü” prensiplerin mücadele yeri
olarak yorumlanması. Buna dünya görüşü de denilmektedir. Bu, “hakikatin”
iki çeşitten ibaret olduğuna veya dünyayı kontrol eden iki asli gücün
etkisi altında bulunduğuna inançtır. Buna metafiziki düalizm de denilmektedir.
Monizm’in karşıtı olan metafiziki düalizm maddeyi ruhun
karşısına koyar. Düalistik dinî anlayış da, ebedi olarak birbiriyle mücadele
eden iki prensibe inancı ihtiva eder. Biraz değiştirilmiş düalist anlayışı
benimseyenler ise, Tanrı’nın; iyi ve kötü niyetler taşıyan kararsız
bir tabiata sahip olduğunu iddia eder. 2-İnsan tabiatının “Ruh” ve “Madde”ye
kesin olarak ayrılışı. Buna da insan görüşü denilmektedir. Bu görüşe
göre insan; et veya beden gibi fizikî ve akıl, ruh, can gibi aklî veya
ruhî iki esastan müteşekkildir. 31
30 Brandon, DCR, 234.
31 Düalizmin çeşitleri ve düalist dinler hakkında geniş bilgi için bkz. Eliade-Couliano, age, s. 83-
89.
25 26
Birinci şıkkın klasik örneği Zerdüştilik’tir. Fakat Zerdüşt, eski bir
Hint-İran tanrısı düşüncesini -karmaşık bir tabiata sahip olduğu için- birbiriyle
çarpışan iki prensibe ayırmıştır. Mesela Varuna-Mitra, Zurvan-
Vayu gibi. Aynı şekilde Hinduizm’de Şiva ve Vişnu, karışık duygular
beslerler. Bu özelliklerinden dolayı da hem yaratıcı hem de yok edicidirler.
İşte Yahve de esas itibariyle karışık hisler besleyen bir özelliğe sahipti.
32 Dolayısıyla Yahudilik, muhtemelen İran tesiriyle, ancak Sürgün’den
sonra, Şeytan düşüncesi vasıtasıyla iyilik prensibine sahip olabilmişti.
Ancak bu Şeytan anlayışı, Zerdüştiler’de olduğu gibi, sonunda
İyi Kötü’ye veya Tanrı Şeytan’a galip geleceğine inanıldığından, mantıklı
olarak birbirini tutan bir Şeytan anlayışı değildi. 33 Diğer taraftan Hıristiyanlık,
Şeytan’ı İsa’nın gelişine kadar 34 aktif kabul ederek, Yahudilik’teki
bu Şeytan anlayışını biraz değiştirilmiş şekliyle benimsemiştir.
Düalizmin birinci şıkkına uygun düşecek şekilde, eski Mısır’da yeni
başlayan bir Şeytan anlayışı, Oziris’in kâtili Set’te ve geceleri güneş
tanrısını tehdit eden ejderha Apophis’te ifadesini bulmuştur. 35 Fenomenolojik
bakış açısıyla da Şeytan’ın, dünyanın kararsız ve karışık tecrübesine
karşı insanın reaksiyonunu temsil ettiğine inanılmıştır. Zerdüştilik’te,
Yahudilik ve Hıristiyanlık’ta olduğu gibi, biraz değiştirilmiş bir
Şeytan anlayışıyla, İyi’nin sonunda zafere ulaşacağı umudu yansıtılmak
istenmiştir. 36
Düalizm’in ikinci türü ilk defa, Hinduizm’in kutsal metinleri arasın-
32 Bkz. İşaya, 45/7.
33 Brandon, DCR, 250; Hinnells, John R., The Penguin Dictionary of Religions (DR), London,
1988, s. 112.
34 Yeni Ahid’de konu ile ilgili olarak şöyle denilmiştir: “Günah işleyen İblis’tendir, çünkü İblis
başlangıçtan beri günah işliyor. Bunun için Allah’ın Oğlu, İblis’in işlerini çözsün diye izhar
olundu” (bkz. Yuhanna’nın Birinci Mektubu, 3/8).
35 Plutark’ın, “Oziris Miti”nde Set, kötülüğün müşahhas şekli olarak, Oziris’i öldürmüştür. Bkz.
Hinnelles, DR, 291.
36 Zerdüştilik’te düalist anlayış hakkında geniş bilgi için bkz. Elade-Couliano, age, s. 304-308;
Gündüz, age, s. 252-253.