Satanizm - Diyanet İşleri Başkanlığı

3-Şeytan: İblis, Âdem’e secde etmeyişine gerekçe olarak; “beni dumansız
ateşten, onu ise çamurdan yarattın” 22 diyerek, hükümsüz bir
bahane ve kendisine göre geçerli bir gerekçe gösterdiği ve Âdem’i cennetten
çıkarmaya çalıştığı andan itibaren de “Şeytan” adını almıştır. Ginzberg
de, “The Legends of the Jews, I, 63” te Şeytan’ın ağzından şu benzer
bilgileri vermiştir: “Sen beni dumansız ateşten yarattın ve ben topraktan
yaratılmış birine mi secde edeceğim?”. Bunun üzerine Tanrı İblis’i
bir “Şeytan’a (devil)” dönüştürdü ve böylece o, şeytanların da babası
oldu 23 . G. Davidson’un belirttiğine göre, Şeytan’ın, Âdem’e secde
etmeyi kabul etmeyişi ve “kendisinin dumansız ateşten, Âdem’in de çamurdan
yaratılmış olma” bahanesindeki asıl vurgulamak istediği şey;
ateşten yaratılanın ölümsüz, çamurdan yaratılanın ise ölümlü olacağı düşüncesidir.
24
Görüldüğü gibi “İblis” ve “Şeytan” isimleri, davranışına paralel olarak,
ona sonradan verilmiştir. Binaenaleyh, Kur’ân-ı Kerim’de, Allah’ın
huzurundan kovuluşundan itibaren bütün âyetlerde ısrarla “Şeytan” isminin
kullanılmış olması, 25 Şeytan’ın aynı zamanda kötülüğün de müşahhas
sembolü haline geldiğini göstermektedir.
Şeytan’a; Azazil, İblis ve Şeytan isimlerinin verilişi kavramsal çerçevede
ifade edildikten sonra, şimdi de, özellikle Yahudilik ve Hıristiyanlık’ta
zaman içerisinde oluşan Şeytan anlayışını -Eski ve Yeni
Ahid’deki gelişme göz önünde bulundurularak- ele almak uygun olacaktır.
Yahudilik’te “Şeytan” anlayışını “Sürgün Öncesi” ve “Sürgün Sonrası”
şeklinde iki aşamalı olarak ele almak mümkündür. Yahudilik’te
22 Bkz. A’râf, 7/12; Sâd, 38/76.
23 Davidson, age, s. 101.
24 Age, s. 63, 261.
25 Kur’ân’da “Şeytan” isminin geçtiği âyetler için bkz. Abdülbaki, M. Fuad, el-Mu’cemü’l-Müfehres
li-Elfâzı’l-Kur’âni’l-Kerim, İstanbul, ts., s. 382-383.
23 24
Şeytan fikri Sürgün Sonrası’na rastlar. Bu da muhtemelen İran düalizminin26
etkisiyle gerçekleşmiştir. Çünkü Sürgün Öncesi dönemde Yahve,
iyiliğin de kötülüğün de mutlak kaynağı olarak biliniyordu. 27 Diğer taraftan,
Eski Ahid’de kötü ruhlar hakkında daha önceden bilgi verilmiş
olmasına rağmen, “Şeytan” ilk defa Zekeriyya (m.ö 519) ve Eyüb’ün
(m.ö 460) Kitapları’nda yer almıştır. 28 M.Ö. 538’den sonra Şeytan, Zekeriyya,
3/1-2’de, “düşman (İbranice adversary)” olarak tanıtılmıştır.
Eyüb, 1/6 vd. ise o, Eyüb’e iftira eden ve ona zarar veren biridir. Binaenaleyh,
burada da Şeytan, “iftiracı” olarak takdim edilmiştir. “İftiracı”
kelimesinin karşılığı da “Devil”dir. Yunanca “diabolos”tan türeyen ve
“iftira eden (slanderer)” anlamına gelen “Devil” kelimesi, “kötünün (günahkâr)”
müşahhas hale getirilişini (personification) gösterir.
Milton’un “Yitik Cennet’inde (Paradise Lost) ise “Devil”; Lusifer
veya Şeytan’ın önderliğinde Tanrı’ya isyan eden ve neticede cennetten
cehenneme sürülen meleklerden birisi olarak tanımlanmıştır. 29
Görüldüğü gibi Şeytan’ın “iftiracı birisi” olarak Eyüb’ün Kitabı’nda
kazanmış olduğu “kötü” özellik, beraberinde “Devil” kavramını getirmiş
ve bu kavram da, dünyanın tanrısal yaratılışa dayanılarak açıklanması
ve kötülüğün kaynağı problemini ortaya çıkaran ilâhi takdir veya Tanrı
inayeti anlayışına sebebiyet vermiştir. Böylece “kötülüğün kaynağı”
26 Düalizm; iyilik ve kötülüğün ya da ışık ve karanlığın birbirinden ayrı ve birbirine eşit derecede
olan iki ezeli ve ebedi güçten kaynaklandığı görüşünü savunan bir metafizik sistem; ikicilik
ya da iki tanrıcılık demektir. (Gündüz, age, s. 103). Düalizmin en basit tanımı şöyledir: İki prensibin
zıtlığı. Bu bir değer yargısını (iyi/kötü) ve kozmolojik, antropolojik, etik vs. bütün düzeylerde
realitenin hiyerarşik bir kutuplaşmasını ihtiva eder. (Bkz. Eliade, Mircea-Couliano, Ioan
P., Dinler Tarihi Sözlüğü, çev. Ali Erbaş), İstanbul, 1997, s. 83). Düalizm terimi, Thomas Hyde
tarafından 1700’lerde kullanılmaya başlamıştır. Genellikle düalist sistemlerde düalizmin iki
kutbunu oluşturan tanrısal güçler arasında bitmek tükenmek bilmeyen bir çekişme ve mücadelenin
varlığı kabul edilir. Mecusilik ve Hinduizm başta olmak üzere, bütün gnostik dinlerde düalizme
rastlanır. Bkz. Gündüz, age, s. 103.
27 Bkz. İşaya, 45/7.
28 Bkz. Zekeriyya, 3/1-2; Eyüb, 1/6-12.
29 Pike, ERR, 124.