50. Yıl - Türk Standardları Enstitüsü

gösterilmelidir (Humphreys, 2002; Sadık ve İflazoğlu,
2008). Örneğin, çocuğa karşı yanlış davranış
sergileyen bir yetişkin, tıpkı yetişkine karşı yaptığı gibi
“özür dilerim” diyebilmelidir. Çocuklar da sohbet etme,
konuşmayı başlatma, seçme, tercih etme haklarına
sahip olmalıdırlar (Önder, 2005). Alışveriş, oyun
arkadaşı seçimi gibi birçok durumda, engellenmesi
gerekli seçimler dışında, eleştirmeden, ikna etme
çabalarına girmeden çocuğun istekleri doğrultusunda
hareket edilmelidir (Önder, 2005). Bazı durumlarda
da seçenekler sunarak çocuğun itiraz etme direnci
kırılabilir. Örneğin, “ödevini şimdi mi, yemekten sonra
mı yapmak istersin?” (Bailey, 2005; Pantley, 2007, s:
61) ya da “montunu giymezsen bahçeye çıkamazsın”
(Dodson, 1998) şeklinde seçenekle karşılaşan çocuk,
yapacağı işte kendisi karar vereceği için daha istekli
olabilecektir. Ancak gelişimsel özellikler göz ardı
edilerek, her durumda yetişkine uygun davranış
şekilleri ile davranmak ve çocuğu en çok ihtiyacı
olan sevgi, ilgi, destekten mahrum etmek, aşırı
bireyselleşmeye ve sosyal yalnızlık hissine de neden
olabilmektedir (Aydın, 2007; Dökmen, 2009).
Disiplin konusunda sihirli kavramlardan biri de
başarmaktır. Çocukların başarabileceği oranda
50.Yıl
Ekonomik ve Teknik Dergi
94
sorumluluk verilmesi, başarıları karşısında da
gülümseme, sarılma, istediği bir aktiviteyi birlikte
yapma, “aferin, güzel” gibi sözlerle takdir etme,
istenilen davranışa yakın davranışlar gösterdiklerinde
de takdir etme davranışlarına yer verilmesi
motivasyonu ve başarı duygusunun yaşanmasını
sağlayabilmektedir (Cüceloğlu, 1994; Önder, 2005;
Sadık ve İflazoğlu Saban, 2008; Weilburger, 2008).
Örneğin, “odanı toparladığın için teşekkür ederim,
çok düzenli olmuş” şeklinde bir ifadeyi duyan çocuk,
bu olumlu davranışı yapmak için güdülenebilecektir.
Ancak, çocukların yapamadıkları konularda da
övgülerde bulunmak, anlaşılmadıkları hissine
kapılmalarına ve daha da başarısız hissetmelerine
neden olabilmektedir (Bulut, 2008; Özyürek, 2004).
Ayrıca, çocukların başarılarından çok çabalarının
övülmesi, başarısızlık korkularının oluşmamasında
önemlidir (Bailey, 2005; Humphreys, 2002;
Weilburger, 2008). Bu nedenle, bu tür yaklaşımların
gerçekçi olması ve övgülerin “bir melek kadar
iyisin”, “çok güzelsin” gibi sözlerle davranış dışındaki
özellikleri içermemesi önerilmektedir. Bu tarz
övgüler, çocuğun kendisi hakkındaki beklentilerini
artırarak, mutsuz, başarısız hissetmesine ve zamanla
kendi özellikleri ile barışık olamamasına zemin
hazırlayabilmektedir. Ancak, çok yoğun olarak övgü ve
olumlu değerlendirme almaya alışan çocuk da bir süre