50. Yıl - Türk Standardları Enstitüsü

kazanmalarında önemli bir unsurdur. Örneğin, “lütfen
ayakkabılarını ve paltonu giy ve arabaya bin” ifadesi
çocuğa karşı gösterilen kararlı bir davranıştır (Pantley,
2007, s: 61).
Çocukların, her ne kadar kurallara uyarak yaşlarına
uygun olarak verilen sorumlulukları yerine getirseler
de, zaman zaman tam olarak yetişkinin istediği
şekilde davranamamaları kaçınılmazdır. Bu durum,
çoğunlukla onların gelişimsel özelliklerine bağlı olarak
görülebilmektedir. Bu nedenle, istenmeyen davranış
ilk ortaya çıktığında, çocuğun kendisine ve diğerlerine
zarar vermediği sürece görmezden gelmek, tepki
vermemek en doğru yaklaşımdır (Dodson, 1998;
Önder, 2005; San Bayhan ve Artan, 2004). Bununla
birlikte, olumsuz davranış sürekli olursa davranışın
başkalarına verdiği zararın açıklanması önerilen bir
yoldur (Bailey, 2005; Özgün, 2008; Selçuk, 1997).
Örneğin, arkadaşına vurarak canını acıtan bir çocuğa,
vurması engellenerek, “arkadaşına vurman onun
canını yaktı ve çok üzüldü” şeklinde bir açıklama
yapılabilir.
Çocuğun davranışına tepki vermemenin, aldırış
etmemenin bir başka örneği de istediği bir şeyin
yapılması için öfkesinden tepinerek ağlayan
bir çocuğun davranışı gösterilebilir. Çocuğun
öfkesi geçtiğinde ise bu şekilde isteklerinin
yapılamayacağı, nedenleri ile birlikte, yumuşak açık
ve onun anlayabileceği ifadelerle açıklanmalıdır
(Dodson, 1998). Olumsuz davranışın sonuçlarının
açıklanması, çocuğun suçluluk hissederek
50.Yıl
Ekonomik ve Teknik Dergi
92
pişmanlık duymasına neden olabilmektedir. Bu da,
çocuğun vicdan geliştirmesine yani kendi kendini
cezalandırmasına neden olabilmektedir. Böylelikle
çocuğun, davranışlarını yaparken başkalarının
yerine kendisini koyması ve buna uygun davranması
sağlanabilmektedir (Dodson, 1998; Hökelekli,
1998; San Bayhan ve Artan, 2004). Ancak, gerekli
olan bir miktar suçluluk duygusunun geliştirilmesi,
çocuk eleştirilerek, yargılanıp, etiketlendirilerek ve
cezalandırılarak yapılmamalıdır (Dodson, 1998; San
Bayhan ve Artan, 2004).
Ayrıca bu tür problem ortaya çıktığında, sorunların
karşılıklı konuşarak çözülmesi gerektiği anlatılmalı,
problemleri çözmek için nasıl davranması gerektiği
konusunda da yol gösterilmelidir. Örneğin, odası
dağınık olan bir çocuğa “gel birlikte odanı toplayalım”
diyerek, arkadaşının oyuncağını alan bir çocuğa
“o oyuncak sana ait değil, Ayşe’nin. Onu Ayşe’ye
geri vermelisin” şeklinde bir açıklama ile oyuncağın
geri verilmesinin sağlanması benimsenen davranış
şekillerindendir. Benzer şekilde oyuncağının alındığını
gören çocuk sinirlenerek arkadaşına kızdığında
arkadaşına “bu benim, sen kendi oyuncağını al”
şeklinde söyleyebileceği belirtilerek problemler
karşısında nasıl davranacağı ya da ne söyleyeceği
konusunda yol gösterilebilir (Bailey, 2005; Önder,
2005; Özgün, 2008).
Çocuğun olumsuz davranışlarının sonuçlarının
açıklanması, nasıl davranacağı konusunda yol
gösterilmesi gibi yaklaşımların yanı sıra bazı