EXPROOF

İşi icabı patlayıcı ortamlarda dolaşmak zorunda olan kişilerin yanında taşıyabileceği küçük
detektörler olduğu gibi sabit izleme sistemleri için de detektörler mevcuttur. Sabit izleme
sisteminde kullanılan detektörlerin hemen tamamı 4-20 mA çıkışlıdırlar. Voltaj çıkışlı
detektörler piyasadan kaybolmuş gibidir. Kullanılan koruma yöntemi Ex-ia tipidir ve ZON
0’da kullanılabilmektedirler.
Yukarıdaki resimde en son geliştirilen detektörlere örnek verilmiş olup, bir çok firma
tarafından benzeri aletler üretilmekte ve piyasaya sürülmektedir.
Yanıcı gazlarda, katalitik yanmalı “catalitic combastable” tip detektörler tercih edilir ve her
nevi yanıcı gaza göre kalibre edilmeleri mümkündür. Bu sensörlerde, ortamdaki gazın
küçük bir porsiyonu alınarak bir direnç üzerinde yakılır ve çıkardığı enerjiye göre, ısınan
direncin, omaj değerine göre ortamdaki gazın oranı belirlenir.
Yanıcı olmayan karbon monoksit (CO, zehirli bir gazdır) hidrojen sülfür (H2S) gibi gazlarda
elektro kimyasal metot kullanılarak ölçülür. Sensöre gelen gaz bir kimyasal madde ile
reaksiyona girer ve ürettiği akıma göre ortamdaki gazın oranı belirlenir. Bu nedenle bu tip
sensörlerde iki damarlı kablo da kullanılabilir. Enerji, besleme kablosu ile sinyal dönüş
kablosu aynıdır.
Kızıl ötesi ışın (IR= infra red) prensibine göre çalışan sensörler de mevcut olup bunların
numune tüplerindeki örnek gaz ile ortamdaki gazdan geçek ışığın kırılmasına göre ortamdaki
gazın yüzde oranına karar verilir. Bu tip IR sensörler uzun ömürlü olup pek bakım ve
kalibre gerektirmezler. Doğal gaz boru hatları, pompa istasyonları ve LPG tankları gibi “kuş
uçmaz kervan geçmez” yerlerde tercih edilirler. Bu tip detektörler de kendinden emniyetli
korumaya sahiptirler.
Evlerde yaygın kullanıma alanı olan doğal gaz ve sıvılaştırılmış petrol gazları LPG için de
gaz sensörleri mevcuttur. İsteyen alıp mutfağına kurabilir. Yalnız şu husus unutulma
malıdır; patlayıcı ortamlarla ilgili (exprof) kaideler, standart yönetmelik ve saire gibi
yazımızda bahsettiğimiz usul ve esasların hiç biri konutlar için ön görülmemiştir. Konutlarla
ilgili gaz dağıtım şirketlerinin kendi usul ve esasları mevcuttur ve bunların hiç biri elektrik
teçhizatında “exproof” malzeme kullanımım ön görmemektedir. Örneğin mutfağın
aydınlatmasının exproof olması gibi bir husus hiçbir ülkede mevcut değildir. İmalatçılar
bazı sensörler geliştirip piyasaya sürmektedirler. Yürütme kademesi (standart ve yönetmeli
80