EXPROOF

BC = Kısa devre edilmiş (rotoru sabitlenmiş, bloke edilmiş) motorun, rotor veya stator
sargılarının azami sıcaklık artışıdır. Rotor ve stator için ayrı ayrı hesaplama yapılarak
küçük çıkan tE süresi, motorun tE artış süresi olarak kabul edilir.
Rotorda tE süresi hesaplanırken her hangi bir sınırlayıcı faktör kullanılmaz. İstenilen
değerlere ulaşabilmek için, çoğu kez motorların nominal yük değerlerini düşürmek gerekir.
Motorların stator sargılarına termistör yerleştirilirken, rotor sargılarına termokupol yerleştirmek
pek kolay değildir ve standartlar da böyle bir şey istemez. Çok özel motorlarda rotora
termistör konması uygulanmaktadır. Sertifika alacak prototip motorların rotoruna ölçü
gayesi ile geçici olarak termistör bağlanır ve sertifika denemeleri böylece yapılır.
Elektrik motorunun, stator sargılarına konulan termistör ile stator sargı sıcaklığını sürekli
denetlemek ve aşırı ısınmalarda motoru durdurmak mümkün iken, aynı uygulamayı rotor
sargılarında tatbik etmem mümkün değildir. Ex-e ile ilgili standart tE zamanının 5 saniyeden
kısa olması istenmemektedir. Bunun nedeni, kısa devre anında ısınma süresini
uzatmaktır. İşte bu nokta İngiliz uzmanların Ex-e tipi korumaya itiraz ettikleri husustur.
Motorlar çalışma icapları bloke (kısa devre) olabilirler. Bu süre uzun sürerse ne olur?
Koruma devrelerinin çalışması ve motorun normal şartlarda durması gerekir. Durmaz veya
durma 5 saniyeyi geçerse veya ısınma da biraz fazla olur ise patlayıcı ortam tehlikeye
girebilir. Bu nedenle motorlarda Ex-e tipi koruma pek güvenilir sayılmayabilir. Kablo
bağlantı kutularında (terminal veya klemens kutuları) Ex-e tipi korumayı anlamak kolaydır.
Çünkü normal şartlarda ne ısınır ve ne de ark çıkarırlar.
Motorlara kısa aralıklarla peş peşe yol verilirse ne olur.? Rotor sargıları ısınabilir ve tE
zamanı tutmaz, yani patlayıcı ortam tehlikeye girebilir. İmalatçılar motorların peş peşe yol
verme sayılarını sınırlamaktadırlar. Bu olay büyük motorlarda önemlidir. Fakat küçük
motorlarda ne olacaktır. Şurası muhakkak ki, kısa aralıklarla peş peşe yol verme olayı
normal çalışma koşulu olmayabilir. Eğer normal çalışma icabı sürekli dur kalk gibi bir
çalışma olacak ise motor ona göre seçilmek zorundadır. Sık aralıklarla yol alma olayına
Ex-d tipi korunan bir motor da garanti veremez, bu tip motorlar da ortamı tehlikeye
düşürebilirler. Ancak stator sıcaklığının ölçülmesi bir önlem olabilir.
Ex-e tipi motorun rotor sıcaklığı da dikkate alındığından ısı grubu yüksek T5 ve T6 tipleri
yapılamamaktadır. Bu gibi durumlarda Ex-d tipi motor tercih edilmek zorundadır.
d) Ex- nA ARK ÇIKARMAYAN (NON SPARKING) MOTORLAR
“Sincap kafes asenkron motorlar* normal çalışmalarında ark çıkarmadıkları ve aşırı ısınmadıkları
için ABD de yıllarca tatbik edilen bir koruma yöntemidir. Avrupalı uzmanlarca
uzun yıllar kabul görmemesine rağmen, son yıllarda ADB li uzmanların IEC ve CENELEC
(Avrupa normu) çalışmalarına iştirak etmeleri ve bu kuruluşlara önem vermeleri sonucu,
IEC tavsiyelerine ve Avrupa Normuna alınmıştır (EN50021).
Ex nA tipi NON SPARKING koruma Ex-e tipi korumanın biraz hafifletilmiş şeklidir. Yüzey
ısıları hem stator ve hem de rotorda dikkate alınarak, prototip deneylerinde ölçülmektedir.
Ex-e den farkı, 5 saniye olan tE zamanının ve kalkınma akımın nominal akıma aranı 10
olması şartının aranmamasıdır.
Hemen akla Ex nA motorların normal motorlardan farkı nedir sorusu gelmektedir. En
önemli fark rotor ısılarının da denenmiş olması, sözde aşırı ısınmamasıdır. IP koruma
tipleri, dahili motorlarda IP4X ve harici motorlarda da IP54 den aşağı olamaz. Motor
60