EXPROOF

c) Ex-e tipi korumalı elektrik motorları
Yapısı icabı ark çıkarmayan “sincap kafes asenkron” elektrik motorlarında tatbik edilebilmektedir.
Ex-e tipi korunmuş bir motorun gövdesi 10 veya 15 atmosferlik bir statik basınca
dayanıklı olmak zorunda değildir. Bu nedenle Ex-d tipi motorlara kıyasla daha hafiftirler.
Gövdede emniyet açıklığı (safe gap) ve minimum alev yolu (L) gibi hassas ölçüler istenmediğinden,
işlenmiş yüzeylere ve sıkı bağlantılara gerek duyulmamaktadır. Bu nedenle
gövde imalatı Ex-d tipi muhafazaya göre daha ucuz olması dolayısı ile imalatçılar tarafından
tercih edilmektedir. Fakat bu avantajlarına mukabil sargıların daha itinalı, izolasyon
sınıfı yüksek ve termistörlerle korunmuş olmaları gerekmektedir. Sargıların yanmasını
dolayısı ile herhangi bir kısa devreyi önlemek için sargılar içine termistör yerleştirilir. Bu
termistörler kumanda devresine bağlanmalıdır. Aksi halde korumanın hiç bir anlamı
kalmaz. Tamire gönderilip tekrar sarılan motorlarda termistörler unutulmamalıdır ve
gereksiz denilmemelidir, aksi halde koruma ortadan kalkmış olur.
Ex-e tipi motorlarda istenen önemli hususlar
a) Gövde her ne kadar 10 veya 15 atmosfer basınca dayanıklı olmak zorunda değil ise
de hepten dayanıksız olması anlamını gelmez, TS EN 50019 standardında
belirlenen bir darbe deneyine dayanmak zorundadır.
b) En az IP54 seviyesinde yabancı cisim girişine karşı korunmuş olacaktır. Yağmur
suyuna karşı dayanıklı olacak ve motor hariçte de çalıştırıldığında içersine su
girmeyecektir. Bu ise belli seviyede bir contalama ön gördüğünden motoru pek de
ucuz kılmamaktadır.
c) İletkenler arası mesafe (minimum clearance) ve yalıtkanlara uzaklık (creepage
distance) standartlarda belirlenen mesafelerden az olmayacaktır.
d) Sargı telleri ve kullanılan vernik izolasyon ve ısıl yönden dayanıklı ve kaliteli olmak
zorundadır.
e) Kalkış akımı zaman sabitesi tE = 5 saniyeden az ve kalkış akımının nominal
akımına oranı 10 dan fazla olamamalıdır.
58
Ex-e tipi motorların ısınma ve
kalkış süresi ölçümü.
Ex-d tipi motorların yalnızca dış gövde sıcaklığı dikkate alınır ve ölçülürken, Ex-e tipi
korunan motorların rotor yüzeylerinin ısısının da dikkate alınması ve prototip deneylerinde
ölçülmesi gerekmektedir. Ex-e tipi motorun imalatını zorlaştıran ve pahalandıran bu faktördür.
Normal çalışma esnasında rotor direncinin ölçülerek kumanda devresine alınması
pratik olarak mümkün olmadığından, Ex-e motorların kalkış zamanı tE ve akım oranlarına
sınırlama getirilmiştir. Bu veriler motor sargılarının kesitlerini sınırlamaktadır. Kalkış akımı
ve tE zamanı TS EN 50019 da belirlenen deneyle tespit edilir. Motor nominal yükünde yol
alırken akım ölçülür veya osiloskop ile grafiği çıkarılır. Motor, ısıl denge elde edilene kadar
çalıştırmaya devam edilir, ısının yükselmesi sona erdiğinde deney tamamlanmış sayılır ve