EXPROOF

Hidrojen hava karışımının geniş bir patlama aralığı olduğu için, hava ile karışım oranına
göre metan veya propan ile yapılan deneylere eşdeğer oranları bulunmuştur. Örneğin %50
H2 + hava karışımı %6.5 metan + hava karışımı ile yapılan sızdırma deneyine denk
gelmektedir. Aşağıda bu değerler tablo halinde verilmiştir. Hidrojen gazı hava karışımına
göre farklı aralıklarda sızma özelliği göstermektedir. Bu nedenle, laboratuarda yapılan
deneylerde, d-tipi bir muhafazanın hangi aralıkta (gap) alevi sızdırdığı, dolayısı ile, o anki
MESG’nin ne olduğu ve hangi gaz karışımda sızdırdığı kolayca tespit edilebilmektedir.
Hem imalatçı ve hem de test yetkilileri için çok önemli olan bu tip deneyler imalatçılara
yapacakları tadilatlar konusunda önemli bilgiler vermektedir.
2.000 cm3’den büyük hacmi olan bir d-tipi muhafazanın flanş boyu 25 mm’den uzun olmak
zorundadır. Rulmanlı yataklarda bu boy daha da uzamaktadır. Çünkü açıklık (W) hareket
nedeni ile küçük tutulamamaktadır. Bu açıklıklar “filer çakısı” ile de kontrol edilmektedir.
Yalnız, yukarıda verilen açıklıklar patlama esnasında, kabın genleştiği andaki değerlerdir.
İşletmede faal bulunan bir d-tipi alet daha küçük (0,3mm gibi) filerle kontrol edilir. Gazın
kolayca içeri girmesini önlemek ve patlama esnasında alevin enerjisini alabilmek için d-tipi
aletlerde bağlantı yüzeyleri daima gresli tutulur. Bakımlarda gres filmi yenilenir ve temiz
tutulmaya çalışılır. Çünkü iğne başı kadar bir aralık alevin sızmasına yetmektedir.
Yeni sertifika alırken imalatçılar teknik resimlerinde açıklıkları belirtmektedir. Bu değerlerin
küçük gösterilmesinin bir anlamı yoktur. Yukarıda bahsettiğimiz gibi hidrojen gazı ile
yapılan deneylerde laboratuar yetkilisi gerçek açıklığı kolayca tespit edebilmektedir. Bu
değere deneysel açıklık adı verilir (MESG, minimum experimentel safe gap). Standartlarda
bu değerlerin hangi aralıklarda olacağı belirtilmiştir.
Bu kadar küçük açıklıkları (w) patlama anında yakalamak basit değildir. Bu nedenle d-tipi
korumalı aletlerin gövdesi robust olur. Gövde metan gazı için 10 atmosfer statik basınca
dayanmak ve bu basınçta deforme olmamak zorundadır.
Tablo 25: Gaz gruplarına göre statik basınç değerleri
Hacim, V cm3 GAZ GRUPLARI Basınç, bar
V10 I 10 Propan grubu
V>10 IIA, IIB 15 Etilen grubu
V>10 IIC 20 Hidrojen grubu
Yukarıda görüldüğü gibi 10 cm3’den küçük hacimlerde basınç testi hiç istenmemektedir.
Bu da çok küçük hacimli buton ve siviç gibi kumanda devresi aletlerinin yapımını
kolaylaştırmaktadır.
d-tipi muhafazaların test gazları ve hava ile karışım oranları.
Tablo 26: Gaz gruplarının hidrojen eşdeğerleri
GAZ GRUBU GAZ KARIŞIMI Hava ile karışım oranı
İ %58 CH4+%42 H2 %12.5 Metan grubu
IIA H2 %55 H2 Propan grubu
IIB H2 %35 H2 Etilen grubu
IIC H2 %28 H2 Hidrojen grubu
Resim 22’de d-tipi bir muhafazanın kapağı ve işlenmiş flanş yüzeyleri görülmektedir.
Ayrıca kısa aralıklarla yerleştirilen cıvata bağlantıları d-tipi kap imalatının kolay olmadığını
göstermektedir. Yine resim 23 a)’da bir yol verici gövdesi ve işlenmiş kapak yüzeyleri
görülmektedir.
46