tekin ozertem.fh11 - Bütün Dünya

BD KASIM 2012
Babam,
Babaannemin
Ö¤retmeniyken
"Bir varm›fl bir yokmufl,
evvel zaman içinde; kalbur
saman içinde..." diye bafllar
bizde masallar...
S
Yazan: TEK‹N ÖZERTEM
onra da devenin tellal, pirenin berber oldu¤u; çocuklar›n anne ve babalar›n›n
befliklerini t›ng›r m›ng›r sallad›klar›; olan ve olacaklar›n
kimseleri flafl›rtmad›¤› bir baflka boyuta afl›r›r okuyup dinleyenleri. Ben de
Bütün Dünya’daki bu ilk yaz›ma, “Bir varm›fl bir yokmufl..” diye bafllaylaca¤›m;
ama devenin deve, pirenin pire oldu¤u gerçek dünyam›zdan söz aç›p “Babam,
baba annemin ö¤retmeniyken...” diye sürdürece¤im geride kalan bir yaflant›dan
söz etmeyi…
Y›l, 1928. Aylardan a¤ustos.
56

H
enüz on sekizinde genç Sabri
Kemal. Çeflme’de, fierif
Bey ile Elmas Han›m›n
evinde, adafl› ve ömür boyu
can dostu Kemal; Kemal’in kardeflleri
Do¤an, Nuri ve ‹lhan ile birlikte tatilde…
Il›ca’da denize girip, kiralad›klar›
efleklerle akflam üstü tur at›p günlerini
gün etmekte.
Hali vakti yerinde
olan ‹zmirlilerin, ço-
¤unlukla Rum, Yahudi
ve Levanten vatandafllar›m›z›n
yaz aylar›n›
geçirdikleri bir sayfiye
yeri Çeflme’nin Il›ca’
s›. Mevsimlik, ayl›k ve
haftal›k kiralanan, içlerinde
kapl›ca suyu
akan s›ra evleri; kumu,
flifal› çamuru ve de tad›na
doyulmaz lokmas›
ile o y›llarda da
en az bugünkü kadar
ünlü. Rasim Palas,
Karabina ve bugün var
BD KASIM 2012
olmayan ‹stanbul otelleri de Il›ca’n›n
en fl›k otelleri.
Babas› Birinci Dünya savafl›nda
flehit olan Sabri Kemal’in yaz tatilini
burada geçirmesi ailesinin varl›kl›
olmas›ndan de¤il. Aile dostlar›, fierif
(Erden) Bey ile efli Elmas Han›m›n
Il›ca’da, Y›ld›z Burnu’nun az ötesinde,
Sabri Kemal bey (Ön s›ra soldan dördüncü) kurucusu
oldu¤u ‹zmir Gençler Birli¤i Kulubü üyeleri ile
Yazar›m›z› tan›yal›m: Dr. Tekin Özertem ‹zmir’de do¤du. 1969 y›l›nda
Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Co¤rafya Fakültesi Tiyatro Kürsüsü’nden mezun
oldu. TRT’de program yazar›, yap›mc›, yönetmen, yönetici ve Umut Sanat
Ürünleri’nde de Genel Koordinatör olarak görev yapt›. Kanal D Çocuk Programlar›
ünitesini hayata geçirerek örgütledi. 1978 y›l›ndan bafllayarak tasarlay›p gerçeklefltirdi¤i
TRT Uluslararas› 23 Nisan Çocuk fienli¤i ve çocuklara yönelik çal›flmalar› UNICEF
Türkiye Milli Komitesi taraf›ndan iki kez ödüle lay›k görüldü. Avrupa Yay›n Birli¤i
(EBU/UER) Çocuk ve Gençlik Programlar› Çal›flma Grubu’nda Yürütme Kurulu üyesi olarak görev ald›.
ASITEJ (Uluslararas› Çocuk ve Gençlik Tiyatrolar› Birli¤i) Türkiye Milli Merkezi, UNIMA (Uluslararas›
Kukla ve Gölge Oyunu Sanatlar› Birli¤i) Türkiye Milli Merkezi, Türkiye Satranç Fede-rasyonu, ANAÇEV
Anadolu Ça¤dafl E¤itim Vakf› ile Uluslararas› ‹liflkiler Vakf›’n›n kurulufllar›na katk›da bulundu ve bu
kurulufllar ile Çankaya Kültür ve Sanat Vakf›’nda yönetim kurulu baflkan› ve yönetim kurulu üyesi
olarak fahri olarak görev ald›. Halen Deloitte E¤itim Vakf› Yönetim Kurulu Üyesi olan ve tiyatro sanat›
ve çocuk ve gençlik programlar› konusunda bas›lm›fl kitap, makale ve oyunlar›n›n yan› s›ra televizyon
ve film senaryolar› olan Dr.Tekin Özertem halen fahri olarak Deloitte E¤itim Vakf› Yönetim Kurulu
Üyesi ve Genel Sekreterlik görevlerini yürütmektedir.
57

BD KASIM 2012
Sabri Kemal bey (önde ortada) annesi ve ö¤rencisi
Zühre han›m (önde soldan ‹kinci) ve di¤er Gençler
Birli¤i Millet Mektebi mezunu ö¤rencileri ile
atadan kalma bir arazi ve evlerinin
olmas›.
C
umhuriyetin ilan› ve pefl pefle
gerçeklefltirilen devrimlerin
çoflkusuyla gelece¤e
umutla bak›lan y›llar o y›llar.
9 A¤ustos 1928 gecesi de Mustafa
Kemal, ‹stanbul Sarayburnu Park›'nda
düzenlenen flenlikte yapt›¤› konuflmada
"Vatandafllar, yeni Türk harflerini
çabuk ö¤reniniz... Bütün millete, köylüye,
çobana, hamala, sandalc›ya ö¤retiniz.
Bunu bir yurtseverlik ve milliyetçilik
görevi biliniz..." diyerek çok
yak›nda yeni Türk harflerinin kabul
edilece¤ini aç›klayarak Harf Devrimi’
ni müjdeler. Latin alfabesini bilenleri,
bilmeyenlere ö¤retmek üzere göreve
ça¤›r›r. ‹çi içine s›¤maz genç Sabri
Kemal’in. Il›ca’daki tatilini sonland›r›p
hemen ‹zmir’in yolunu tutar.
58
‹zmir ‹ttihat ve Terakki
Okulu’nun ilk
k›sm›ndan sonra annesi
Zühre han›m›n maddi
durumu elvermedi-
¤inden e¤itimini, yoksul
çocuklar›n meslek
sahibi olmalar› için
aç›lm›fl ‹zmir Hamidiye
Sanaii Mektebi’nde
- günümüz Mithatpafla
Teknik ve Endüstri Lisesi-
sürdürmüfltür.
Ama Latin harfleri ile
okuyup yazmay› da
1926 y›l›nda Almanya’
ya e¤itime gönderilecek
ö¤renciler için aç›-
lan s›navlara girme hakk›n› kazanacak
kadar iyi bilmektedir.
Her fleyi iyiden iyiye planlam›flt›r:
Süleymaniye Mahallesi, Hakk› Bey
Soka¤›’n›n köflesindeki evlerine* bitiflik
o küçük dükkanda, arkadafllar› ile
kurdu¤u Gençler Birli¤i Kulübü’nü
Millet Mektebine dönüfltürecek; yeni
Türk harflerini ö¤retmek için burada
ö¤retmenlik yapacakt›r.
Ö
ncelikle yapmas› gereken
fley de ö¤retmen olmayan
ayd›n kiflilere “Millet Mektebi
Ö¤retmeni” ünvan›
ve belgesi vermekle görevlendirilen
Ye-terlilik Kurulu’na bafl vurmakt›r.
Yeni Türk alfabesine geçmenin
bir amac› dilimizin Arap harfleriyle
* Günümüzün Alt›ntafl Mahallesi’nin 343.
Sokak ile Halil R›fat Pafla Caddesi’nin
köflesindeki art›k var olmayan ev.

yaz›l› olarak ifade
edilmesinin yaratt›¤›
sorunlar› gidermek,
di¤er amac› da okuma
yazma ö¤renmeyi
kolaylaflt›rmakt›r.
Çünkü 1923 y›l›nda
ülke nüfusunun ancak
% 2,5’i , 1927 y›l›nda da %10,5’i okuma
yazma bilmekteydi. 1923 y›l›ndan
1927 y›l›na uzanan dört y›ll›k süredeki
% 8 oran›ndaki bu art›fl da genç Türkiye
Cumhuriyeti’nin ça¤dafl uygarl›klar
düzeyinin üstüne ç›kmas› ve ötesine
geçebilmesi için yeterli de¤ildir.
1927-1928 y›llar› aras›nda aç›lan
3304 Halk Dershanesi’nde
gerçeklefltirilen Arap harfleri
ile okuma yazma kurslar›
yeterince verimli olamam›fl;
iki y›lda sadece
64.302 kifli okuma yazma
ö¤renebilmifltir.
B
u uygulama sonucunda
Arap harfleriyle
okuma
yazma seferberli-
¤inin gere¤ince baflar›lamayaca¤›
bir kez daha ortaya
ç›km›fl; Mustafa Kemal
de 9 Temmuz 1928
tarihinde Tanzimat döneminden
bafllayarak süre
gelen Latin alfabesine geçme
düflünce ve önerilerine
son noktay› koymufltur.
Harf Devrimi’nin gerçekleflmesinden
sonra halk
dershaneleri, Millet Mektepleri
ad› alt›nda yeniden
BD KASIM 2012
Yeni Türk alfabesine geçmenin bir
amac› dilimizin Arap harfleriyle yaz›l›
olarak ifade edilmesinin yaratt›¤›
sorunlar› gidermek, di¤er amac›
da okuma yazma ö¤renmeyi
kolaylaflt›rmakt›r.
düzenlenmifltir. Yeni Türk alfabesi
ile okuyup yazmay› en k›sa sürede
ö¤retmeyi amaçlayan Millet Mekteplerinde
Türk okullar›n›n ö¤retmenleri,
yabanc› ve az›nl›k okullar›n›n Türkçe,
tarih ve co¤rafya ö¤retmenleri görev
alacakt›r. Ö¤retmen olmayan ayd›n
Sabri Kemal Bey’in imzas› ile ö¤rencisi ve annesi
Zühre han›m›n Millet Mektebi diplomas›
59

BD KASIM 2012
kiflilere de yeterlilik kurullar› taraf›ndan
“Millet Mektebi Ö¤retmeni” unvan›
ve belgesi verilecektir. Sabri Kemal’i
yüreklendiren de bu yeni düzenleme
olmufltur.
M O
illi E¤itim Bakan› Mustafa
Necati Bey taraf›ndan
haz›rlanan “Millet
Mektepleri Talimatnamesi”
24 Kas›m 1928 tarihinde yürürlü¤e
girer. Milet Mektepleri’nin aç›ld›¤›
1 Ocak 1929 tarihi de bütün yurtta
Maarif Bayram› olarak kutlan›r.
Yeterlilik Kurulu taraf›ndan Millet
Mektebi Ö¤retmeni ünvan› ve belgesi
alan Sabri Kemal Bey de kurucusu
oldu¤u ‹zmir Gençler Birli¤i kulübünde
aç›lan Gençler Birli¤i Millet
Mektebi’nin yan› s›ra Duatepe ve T›naztepe
‹lkokullar›nda aç›lan Millet
Mektepleri’nde ö¤retmen olarak göreve
bafllar. Haftada üç gün, en az alt›
saat ders vermekte; sadece yasan›n
öngördü¤ü 16-30 yafl aras›ndaki insanlara
de¤il 30 yafl›n›n üzerindekilere
de yeni Türk haflerini ö¤retmektedir.
Annesi Zühre Han›m da Gençler
Birli¤i Millet Mektebi’nin ilk ö¤renci-
60
leri aras›ndad›r. Küçük bir çocukken
befli¤ini sallay›p, “Uyu yavrum yine
sabah oluyor / Uyumazsan güzel rengin
soluyor / fiehit baban gelmifl bize
bak›yor / Uyu yavrum uyu / Yine sabah
oluyor “ diyerek ninni söyleyen annesine
ABC ö¤retmek, onun ve tüm ö¤rencilerinin
önünde yeni bir ufuk açmak
için çabalamaktad›r.
kuma yazma bilenlerin kat›ld›¤›
‹zmir Gençler Birli¤i
Millet Mektebi’nin ilk B
Kursu, 1 Ocak 1929 tarihinde
bafllay›p 28 fiubat 1929 tarihinde
sona erer. Kurs ö¤rencilerinden Zühre
Han›m›n, 18 yafl›ndaki o¤lu ve ö¤retmeni
taraf›ndan imzalanan Millet Mektebi
fiahadetnamesi’ni ne zaman ald›¤›,
kurs arkadafllar› ve Mustafa Kemal’e
yürekten inanm›fl ö¤retmenleri
Sabri Kemal Bey ile birlikte çektirdikleri
foto¤raf› nerede ve hangi gün
çektirdikleri ne yaz›k ki bilinmiyor.
Bilinen: Bu foto¤raf ve flahadetnamenin
Cumhuriyetin ilk y›llar›n›n ayd›nl›¤›n›
bugün oldu¤u gibi yar›nlara
da tafl›yacak olmas›.
Bir varm›fl, bir yokmufl… •
"Biz cahil dedi¤imiz zaman, mektepte okumam›fl olanlar›
kastetmiyoruz. Kastetti¤imiz ilim, hakikati bilmektir. Yoksa
okumufl olanlardan en büyük cahiller ç›kt›¤› gibi, hiç okumak
bilmeyenlerden de hakikati gören gerçek alimler ç›kabilir. "
***
"Sizler, yani yeni Türkiye'nin genç evlatlar›! Yorulsan›z dahi
beni takip edeceksiniz... Dinlenmemek üzere yürümeye karar
verenler, asla ve asla yorulmazlar. Türk Gençli¤i gayeye, bizim
yüksek idealimize durmadan, yorulmadan yürüyecektir."
M. Kemal Atatarük