TÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ Deniz Karakurt

S a y f a | 97
doğudan Mezopotamya’ya gelen Sümerler (Kengerler) yerleşik kültüre ait pek çok kavramı mecburen
orada bulunan yerli halklardan almış ve bu arada kültürel etkileşim sonucu o bölgede ileri bir uygarlık
düzeyine geçmiştir. Fars ve Arap kökenli sözcüklerin yoğunluğu, hatta kendi sözcüklerinden daha
fazla olması, ya da bazı yabancı dilbilgisi kurallarının alınıp uygulanması bu dillerle akraba olunduğunu
göstermez. Örneğin Osmanlıca bunun en güzel örneğidir. Dış etkenlerin içinde boğulmuş olmasına
karşın Osmanlıca bir Türk dilidir. Sümer Dili de tıpkı Osmanlıca gibi o dönemin ve coğrafyanın
kozmopolit yapısı içerisinde oluşmuştur ve yazılı kaynaklar üzerinden günümüze ulaşmıştır. Ve yine
Osmanlı devletinde aslında halkın çok daha anlaşılır bir Türkçe konuştuğu gibi, Sümer halkı da daha
arı bir dil kullamnmış olabilir. Yani Sümer bilim ve edebiyat dili ile halk dili birbirinden çok farklıdır.
GÖK: Sema.
Eşdeğer: KÖK, KÜK, GÖY, KOVAK
Moğolca: TENGER
“Gökyüzü” olarak da söylenir. Yeryüzünü örten havaküre. Bazen Uzay anlamında da kullanılır. Tüm
toplumlarda gökyüzü insanların ilgisini çekmiştir. Türk Mitolojisinde 9 katlıdır. 19 kat olarak
genişletildiği de olur. İslamiyetin etkisiyle 7 katlı olarak düşünülmüştür. Göğün belli başlı üç
sembolünde ikisi olan Ay ve Yıldız pek çok Türk Devleti’nin bayrağında mevcuttur. Bazılarında Güneş
de bulunur. Ayrıca günümüzdeki Türk Bayrağı, Cumhurbaşkanlığı Sancağı (forsu) olarak ele
alındığında Ay, Yıldızlar ve Güneş unsurlarının tamamı üzerinde yer almaktadır. Göğün katlarında
aşağıdaki Tanrılar oturur. Katlar aşağıdan yukarıya doğru artar. En yukarıda en büyük tanrı oturur.
İnsana can veren güç doğadır. Tüm gökcisimlerinin bir İyesi vardır. Manevi güç kaynağıdır. Moğollar
kendi ülkelerine “Munkhe Khukhe Tengriin Oron” (Sonsuz Mavi Gök Ülkesi) derler. Türk-Moğol ve
Sümer söylencelerinde Eril gücü simgeler. Baskın ve egemendir. Sami (günümüzde İbrani-Arap)
kültüründe ise tam tersidir. Havva sözcüğü göğü ve havayı çağrıştırır (Ava: Hava demektir. Adem
sözcüğü ise yeri ve toprağı içerir (Adama: Balçık, çamur demektir.) Bu açıdan Türk kökenli halkların öz
kültürü, Sami anlayışından ciddi bir farka sahiptir. Gök (Kök) sözcüğü Türklerde çok önemlidir. Hem
göğü, hem gökçe rengi, hem enginliği, hem kökeni, hem saflığı hem de ilk olmayı ifade eder. Örneğin
Göktürk, en büyük devlet olma iddiasını içerir. Gök ve Yer tıpkı Sümerlerde olduğu gibi Türklerde de
ilk başta bir bütündür, bitişiktir. Gök yaratıcı güce sahip olmakla birlikte o da yaratılmıştır. Onu da
yaratan daha büyük, daha kapsayıcı bir güç vardır. Ve o güç Tasavvuftaki Vahdet-i Vücud (Bütünleşik
Varlık) kavramına denk gelir. Gök ve yere yemin edilir, ikisinden birden yardım istenir. Hanların ve
hakanların, ulusların soyu göğe bağlanır. Cengiz Han’a adını veren şamanın adı Gökçe’dir. Herkesin
gökte bir yıldızı vardır ve herkesin yaşamı ve yazgısı göğe bir iple bağlıdır. İpin kopsun bu anlamda bir
bedduadır. Çuvaşça da mavi renk Kovak (Kevek) kelimesiyle karşılanır ve Kök/Gök sözünden
türemiştir. Moğolca gök demek olan Tengeri sözünün Tanrı kelimesiyle bağlantısı açıktır. Çuvaşça da
ise Tüpe gök demektir. Mançuca Kuku şeklinde yerc alır. Göğün Oğlu: En önemli görevi kurtarıcılık
olan, Ulu Ata’ya ait adlardan biridir. Işık şeklinde yeryüzüne düştüğüne inanılır. Göğün katlarında
yaşayan Tanrılar şu şekilde sıralanır.
1. KOÇA HAN, AK ANA, AK ATA
2. ZADA HAN, İYEHSİT HANIM
3. YAYIK HAN, TALAY HAN, ETÜGEN HAN, MAY ATA, MAY ANA, CÖHÖGÖY HAN
4. YAYUÇI HANIM, HOTOY HAN
5. KIZAGAN HAN, SUĞORUN HAN
6. AYZIT HANIM, AY ATA, AY ANA, UD ATA, UD ANA, CAHIN HAN
7. MERGEN HAN, GÜN ATA, GÜN ANA, BÜRKÜT ATA, BÜRKÜT ANA, CILKA HAN, TANHA HAN
D e n i z K A R A K U R T TÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ