You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
S a y f a | 88<br />
ESEGE HAN: Yaratıcı Tanrı.<br />
Esege Malan veya Esege Burhan olarak bilinir. Kel başlıdır. Moğol ve Buryat kökenlidir. Yeryüzündeki<br />
insanları yaratır. Oğlu Çolpan Han’dır. Eski Moğolcada, Esege (İsegey) yani “Ata” olarak tanımlanır.<br />
Örneğin Yakutlar Ayzıt için de İsegey ünvanını kullanırlar. Malan ise kellik ifade eder. Kel olmak Türk<br />
Moğol kültüründe güç ifade eder. Gilyaklardaki Yitsigey de benzerlikler taşır. Tungusların Eskeri adlı<br />
yaratıcı Tanrılarını da akla getirir. Eskeri suların içinden çamur çıkararak dünyayı yaratmıştır. (Kaynak:<br />
Türk Söylence Sözlüğü, <strong>Deniz</strong> <strong>Karakurt</strong>)<br />
� Esege: (Es/Ez). Ata, baba anlamları vardır. Türkçe Es/Ez/Is sahip köküylede bağlantılıdır.<br />
Yesüge/Yesügey/Yasaga ise yasalara bağlı olan, yasa koyan demektir. Eski Moğolca Etige<br />
(Çağdaş Moğolcada Eçeg/Ezeg) sözcüğü baba manasına gelir.<br />
ESİN: İlham.<br />
Metafizik, doğaüstü veya tanrısal yetenek veya buna bağlı söz, duyum ve algı. Etkilenme, çağrışım, içe<br />
doğma ile gelen yaratıcı düşünce. İnsanlara estetetik duyguları getiren iyicil varlıkların bulunduğuna<br />
inanılan dönemlerin anlayış biçimi aslında günümüzde de sözcüğün içeriğinde gizlidir. Gelen ilham<br />
perisi esinti oluşturduğu için bu söz yerleşmiştir. Tanrı Vergisi deyimi bu kavramı biraz daha açıklar.<br />
Sanatsal yetenek ve onun sonucu olan ürünler, insanlara bahşedilmiştir. İşte bu yeteneği ve o oan<br />
oluşacak olan ürüne dair fikri bir ruh getirir. SümerlerE göre Es, rüzgarın söylediği söz demektir. Türk<br />
kültür ve sanat algılayışında yeteneklerin ilahi bir güç tarafından gönderildiği inanışı yaygındır. Esin<br />
kavramı da zaten zaman zaman gelen bir olgudur. “İlham geldi” tabiri bu durumu ifade eder. (Kaynak:<br />
Türk Söylence Sözlüğü, <strong>Deniz</strong> <strong>Karakurt</strong>)<br />
� Esin: (Es). Esmek fiili ile ilgilidir. Doğaüstü varlıkların bir esinti şeklinde hissedilebileceği<br />
inancını barındırır.<br />
EŞİK İYESİ: Eşik Ruhu.<br />
Eşdeğer: EŞGİK (ESİK) ISI<br />
Eşanlam: 1. ASTANA 2. BUSAĞA (BOSAĞA, BUSAVA, BOSAKA, BOSAHA, BASTAV), 3. TUPSA İyeleri<br />
Moğolca: BOGOHO (BOHOGO) EZEN<br />
Eşiğin koruyucu ruhudur. Her eşiğin koruyucu bir ruhu vardır. Bu ruh eşikte yatar. İneklerin<br />
şaşırmadan evlerini bulabilmelerini sağlar. Hayvanları korur. Eşikte oturmak, eşikte konuşmak iyi<br />
sayılmaz, bunun nedeni ruhun orada olmasıdır. Eşiğin baht ve talihle de ilgisi vardır. Çünkü eşik iki<br />
farklı alemi simgeleyen esrarengiz bir sınır gibidir. Günümüzde çağdaş beşeri bilimlerde kullanılan<br />
Bilinç Eşiği, Duyum Eşiği gibi kavramlar da bu sınır anlayışını ortaya koymaktadır. İçerisi ve dışarısı,<br />
açık ve kapalı alan, soğuk ve sıcak mekan, aydınlık ve karanlık hep evin dış çevreden farklılığın bir<br />
sonucudur. Eşikte bulunur. Bazen “Kara Çuha” adı da verilir. Astana Kazakistan’ın başkentidir ve bu<br />
sözcük de aynı zamanda başkent demektir. (Kaynak: Türk Söylence Sözlüğü, <strong>Deniz</strong> <strong>Karakurt</strong>)<br />
� Eşik: (Eş). Kapı basamağı. Bir şeyin başlangıç yeri. Bir şeyin sınırı.<br />
ETKİLEŞİM: Kültürel Alışveriş.<br />
Farklı kültürler arasında gerçekleşen kavramsal alışveriştir. Etkileşim görece daha eski dönemlerde,<br />
birbirine yakın ve komşu toplumlar arasında daha yoğun, daha hızlı ve daha fazla ortaya çıkmıştır.<br />
Günümüzde ise teknik olanaklar sayesinde kültürel alışveriş herhangi bir sınır tanımadan<br />
gerçekleşebilmektedir. Bunun olumlu yönleri olduğu kadar, pek çok olumsuzluk da açık bir biçimde<br />
kendisini göstermektedir. Örneğin ekonomik ve siyasi anlamda egemen ve baskın olan ülkelerin<br />
kültürleri her alanda diğer kültürleri yok etmektedir. Türk kültürüne ait masal unsurları haricinde<br />
D e n i z K A R A K U R T <strong>TÜRK</strong> <strong>SÖYLENCE</strong> <strong>SÖZLÜĞÜ</strong>
Change language