You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
S a y f a | 82<br />
ELLEY HAN: Adem.<br />
Eşanlam: 1. TÖRÜNGEY (TÜRÜNGEY) HAN, 2. TARGITAY (TARGUTAY) HAN<br />
İlk insan. Yeryüzünde yaratılan ilk kişi. İnsanların atası. Gökte yaşamaktadır. Ne bir ulusa ne de bir<br />
boya (kabileye) sahip değildir. İlk önceleri eşi de yoktur. Sonradan yeryüzüne gönderilmiştir.<br />
Yeryüzüne gönderilirken Uluğ Kayın tarafından kendisine Su, Ateş ve Demir verilmiştir. Karısının adı<br />
Eçe’dir. Elli kapılı, kırk pencereli, çatısı otuz kirişli bir evi vardır. Öküzleri tarla sürmede kullanan<br />
kişidir. Köten (saban) sürmeyi bulan kişi de odur. Kımızı bulan da odur. Kımız içme töreni ona aittir.<br />
Bazen göklerden mi indiği yerden mi çıktığı belli olmayan kişi olarak betimlenir. Bazen de gökten<br />
düştüğü söylenir. Ateşi elde etmiştir. Ve kendisi yurdundan kovar, bu durum kovulma motifiyle de<br />
bağlantılıdır. İslam, Hırtistiyanlık ve Museviliğin etkisiyle çamurdan yaratıldığı inancı yerleşmiştir.<br />
Türklerle bağlantılı eski bir kavim olan İskit (Sak / Saka) mitolojisinde Targıtay (Targutay) olarak yer<br />
alır. Targutay’ın üç oğlu vardır, bunların yeraltını, yeri ve göğü simgeler.<br />
- Arpaksay: Arpa yemeği yer ve Arpaçay’da oturur.<br />
- Lıpoksay: Balık yemeği yer Lıpoçay’da oturur.<br />
- Kolaksay: Kuş yemeği yer ve Kulaçay’da oturur.<br />
Karısıyla birlikte adları Ecey (Ece) ve Elley (Ele) şeklinde geçer. Ele ile bağlantılı olan Hala (Ala) her ne<br />
kadar dişil bir akrabalık bağını ifade ediyor olsa da babasoylu ve babayönlü bir kanbağını<br />
anlatmaktadır. (Kaynak: Türk Söylence Sözlüğü, <strong>Deniz</strong> <strong>Karakurt</strong>)<br />
� Törüngey: (Tör/Tür). Türemek kökünden gelir. Töre/Türe/Törö sözcüğü adalet ve hukuk<br />
anlamı da taşır. Türk kelimesiyle aynı kökteştir. Tör/Törü/Türe/Törö/Turo/Turu sözcükleri<br />
Moğolcada da emir, düzen ve bunun yanında evlilik ve doğum anlamlarını bünyesinde<br />
barındırır.<br />
� Targutay: (Tar). Tarım yapmak anlamı ifade eder. Tangrı Tay yani Tanrının oğlu anlamını<br />
içerdiğini öne süren görüşlerde vardır. Ayrınca Sibirya Türkçesinde boğa anlamına gelen Tur<br />
sözcüğü ile de bağlantılı görünmektedir. Yine eski Türkçede Tar/Targ/Tarh kökünün akrabalık<br />
bildirmesi ile de alakalı olabilir. İskit kökenlidir.<br />
(Bakınız: ECEY, SOGOTOH HAN)<br />
EMEGEL HANIM: Çocuk Tanrıçası.<br />
Eşdeğer: EMEGELÇİ HANIM<br />
Çocukları ve bebekleri korur. Küçük çocukların başlarına gelecek kazaları önceden görür ve engel olur.<br />
Çocuklar hastalandıklarında kadın şamanlara onlar için uygun ilaçları hazırlamala yollarını gösterir.<br />
(Kaynak: Türk Söylence Sözlüğü, <strong>Deniz</strong> <strong>Karakurt</strong>)<br />
� Emegelçi: (Em). Moğolca Emege nine, Emgen ise yaşlı kadın demektir. Ayrıca Emmek fiilini<br />
çağrıştırır. Em kökü ilaç ve dişilik anlamlarına sahiptir. Moğol ve Türk lehçelerinin hemen<br />
tamamında dişil anlamları ve emzirme içeriğini barındırır. Tunguzcada da yine dişil<br />
akrabalıkların bazılarını tanımlamakta kullanılan bir sözcüktür. Mançuca Emhe, kaynana<br />
manasına gelir.<br />
EMEGEN: Dev.<br />
Eşdeğer: İMEGEN<br />
Kafkas efsanelerinde çirkin, zaman zaman birden fazla başı olan devasa yaratıklar olarak betimlenir.<br />
Nart efsanelerinde emegenlerin sayıları oldukça fazladır ve her üç ayda bir doğum yaptıkları söylenir.<br />
Her doğumda yüzden fazla çocuk dünyaya getirirler. Nart kahramanları sürekli emegenlerle savaşırlar<br />
ve güçleriyle, zekalarıyla onları her zaman yenmeyi başarırlar. Fakat onlardan çok korkar ve çekinirler.<br />
D e n i z K A R A K U R T <strong>TÜRK</strong> <strong>SÖYLENCE</strong> <strong>SÖZLÜĞÜ</strong>